Işık Mikroskobunu Tanıma ve Kullanma İlkeleri

A.Ü. Tıp Fakültesi, Dönem 1, Uygulama-3
IŞIK MİKROSKOBUNU TANIMA VE
KULLANMA İLKELERİ
Prof. Dr. Alp Can
AÜTF Histoloji-Embriyoloji ABD
Doğadaki cisimler yapılarındaki ince
ayrıntılar nedeniyle
bizlere farklı ve ilginç gelir...
Hedefler
1. Işık mikroskobunun optik ve mekanik bölümlerini tanıma ve işlevlerini
anlama
2. Aydınlık alan ışık mikroskobunda görüntü oluşturma prensibini
öğrenme
3. Kuru ve yağlı objektiflerle görüntü bulma ve gözlem yapma becerisini
edinme
4. Mikroskobun kısa temizliğini öğrenme ve korunmasına ilişkin bilgiler
edinme
Niçin Mikroskop Kullanıyoruz?
Çıplak insan gözü cisimlere ancak ~25cm
yaklaşabilir ve 0.1mm’den daha küçük cisimleri
göremez.
Cismi oluşturan maddeler hakkında doğrudan dış
yüzeylerine bakarak bilgi edinemeyiz.
Büyüterek inceleme aygıtları
• Büyüteçler
• Stereomikroskoplar
• Bileşik ışık mikroskopları
• Elektron mikroskopları
Bileşik Işık Mikroskoplarında
Görüntü Oluşturma Prensipleri
1. Renk farklarının ışığı kırmasıyla
(AYDINLIK ALAN)
2. Cismin ışığı saçma özelliğiyle
(KARANLIK ALAN)
3. Işığın fazını değiştirerek (FAZ
KONTRAST ve DİK)
4. Işığın kutuplaşma
(polarizasyon) özelliğiyle
(POLARİZASYON)
5. Işığın enerjisini değiştirerek
(FLÜORESAN)
Çözünürlük
Birbirinden ayırt edilebilen iki nokta arasındaki en kısa
mesafe
5 μm
0,1 mm
Işık Mikroskobu
Aydınlatma Kaynağı
Görünür ışınlar
(λ=550 nm)
Elektron Mikroskobu
Aydınlatma Kaynağı
Elektron demeti
(λ=0.005 nm)
Çözünürlük
0.25µm
Çözünürlük
0.05nm
Max büyütme
1400x
Max büyütme
2x106-8x106
1mm=1000 μm
1 μm=1000 nm
MEKANİK BÖLÜMLER
tüp
revolver
Sehpa
(tabla)
gövde
makrovida
mikrovida
şaryo
taban
oküler
objektif
kondansör
ışık kaynağı
OPTİK BÖLÜMLER
Kullanımda Pratik Noktalar-1
İlk olarak tabandaki
aynayı ayarlayın
Kullanımda Pratik Noktalar-2
Preparatı sehpaya
yerleştirirken
lamel olan taraf
daima yukarı
gelmelidir.
Kullanımda Pratik Noktalar-3
Gözlem
yapmaya daima
küçük büyütmeli
objektifle
başlayın
Kullanımda Pratik Noktalar-4
Önce kaba sonra
ince netleme
ayarlarını yapın.
Büyük büyütmeye
geçtiktan sonra
kaba ayarla
oynamayın.
kaba
ince
Kullanımda Pratik Noktalar-5
Gözlem
yaparken
gözlerinizi
okülere
yapıştırmayın
Mikroskobun içine değil mikroskobun içinden bakın!...
Kullanımda Pratik Noktalar-6
Monooküler
mikroskoplarda
dışarıda kalan
gözünüzü
kapatmamaya
çalışın. Kapatmak
uzun süreli
çalışmada çok
yorucu olur.
Kullanımda Pratik Noktalar-6
100x objektiflerle (Yağlı Objektif) gözlem yapma
• Tüm objektifleri ışık yolundan uzaklaştırın ve preparattın üzerine küçük bir
damla immersiyon yağı damlatın (başka tür yağlar kesinlikle kullanmayın)
• Yavaş ve dikkatlice immersiyon objektifini ışık yoluna getirin.
• Mikrovida kullanarak görüntüyü netleştirin. Yağlı objektifle gözlem yaparken
asla makrovidayı kullanmayın.
• Preparat bir kez yağlandıktan sonra kuru objektiflere dönülmez. Özelikle 40x
objektifi yağa bulaştırırsanız hemen
temizleme çözeltisiyle silin.
• Gözlem sonunda preparatı tabladan çıkarmadan
önce 100 x objektifi ışık yolundan uzaklaştırın
ve hemen ucundaki merceği silin.
Hata Saptama/Düzeltme
Problem
Işık açıkken sahanın karanlık
olması
Alanın düzensiz aydınlanıyor
olması
Görüntü kirli
Nedeni
Çözümü
Ayna ayarı uygun değildir
Ayna ayarını kontro edin
Kondansör diyaframı kapalı olabilir
Diyaframı yeterince aydınlık olana kadar açın
Kondansör aşağıda olabilir
Kondansörü yukarı kaldırın
Objektif ışık yolunda değildir
Objektif ışık yoluna sokulur
Ayna ayarı uygun değildir
Ayna ayarını kontrol edin
Objektif tam yerine oturmamış olabilir
Oturma sesini duyana kadar çevirin
Kondansör merkezleştirilmemiş olabilir
Merkezleştirme vidalarını kullanarak
kondansörü merkezleştirin
Kondansör diyaframı kapalı olabilir
Diyaframı yeterince aydınlık olana kadar açın
Preparat kirli olabilir
Kir ve tozu uygun yöntemle uzaklaştırın
Kondansör merceği kirli olabilir
Objektif kirli olabilir
Oküler kirli olabilir (en yaygın)
Bulanık görüntü
Preparat yağlı olabilir
Yağı uygun yöntemle uzaklaştırın
Objektif yağlı olabilir (5x,10x ve 40x için)
40x’te netliğin sağlanamaması
Objektif yağa temas etmiyor olabilir (100x için)
Yağ damlacığı miktarını artırın ve mikrovida ile
netlemeyi deneyin
Preparat tablaya başaşağı konmuş olabilir
Düzeltiniz
Objektif gevşemiş olabilir
Sıkınız
DİKKAT
!
• Asla mikroskobun parçalarını sökmeyiniz,
çıkarmayınız
• Sadece okülerin dışa bakan mercek
yüzünü yumuşak kağıt mendil ile siliniz
• Bir problem ile karşılaştığınızda veya
mikroskobunuzu eksik veya bozuk
bulduğunuzda öğretim elemanlarına haber
veriniz.