Dünyada ve Türkiye`de Siyaset Bilimi ve Kamu Yönetimi Bölümleri

Dünyada ve Türkiye’de Siyaset Bilimi ve Kamu Yönetimi
Bölümleri Üzerine Karşılaştırmalı Bir İnceleme
Doç. Dr. H. Emre Bağce (Kocaeli Üniversitesi)
SİYASET BİLİMİ VE
DÜNYADAKİ DURUMU
KAMU
YÖNETİMİ
BÖLÜMLERİNİN
Bu kısımda siyaset bilimi ve kamu yönetimi bölümlerinin dünyadaki durumu
hakkında belirli bir fikir edinmek amacıyla, ABD, İngiltere, Fransa, Almanya,
Norveç, İsveç, Çin ve Malezya’dan seçilen bazı bölümlerin çalışma alanları,
ders programları, bölümlerin üzerine yoğunlaştıkları konular, eğitim politikaları
ve öğretim elemanı kadroları ana hatlarıyla gözden geçirilecektir1.
ABD’de Yale Üniversitesi Siyaset Bilimi Bölümü Amerikan yönetimi,
karşılaştırmalı yönetim, uluslararası ilişkiler, analitik siyasal kuram ve siyaset
felsefesi alanlarına yoğunlaşmıştır. Zorunlu dersler dışında, öğrenciler beş
alanın üçünden dersler almaktadırlar. Yale Üniversitesi’nde dersler dünya
ölçeğindeki değişimi anlama ve yönlendirme amacını taşımakta, bölüm hem
ABD’de hem de diğer bölgelerdeki ciddi sorunlara eğilmektedir. Bu bakımdan
derslerin dinamik ve pragmatik bir anlayış içinde tasarlandığı söylenebilir.
Programın dünya siyasetini anlamak ve etkileyecek yolları ve araçları üretmek
amacı güttüğü görülüyor.
Harvard Üniversitesi Yönetim Bölümü 4 alt dal üzerine inşa edilmiştir. Bu
dallar siyaset teorisi, karşılaştırmalı siyaset, Amerikan siyaseti ve uluslararası
ilişkilerdir. Harvard Üniversitesi Yönetim Bölümü’nün dört dal içinde ağırlıklı
olarak bölüm adının da gösterdiği üzere, Amerikan siyasal ve yönetsel sistemine
yöneldiği görülmektedir. Öğrencilerin Amerikan siyasal, yönetsel ve yargı
sisteminde görev alacak nitelikte yetişmesine öncelik verilmektedir. Harvard
Üniversitesi Yönetim Bölümü’nün en dikkat çekici yönlerinden biri derslerin
atölyelerle desteklenmesidir. Bu yöntemin öğrencilerin meslek yaşamına
hazırlanması bakımından büyük önem taşıdığını kaydetmek gerekir.
Siyaset bilimi bölümlerinin yayın ölçeğine göre sıralandığı bir çalışmada,
Columbia Üniversitesi Siyaset Bilimi Bölümü dünyada ilk sırada yer almıştır
(Hix, 2004: 293–313). Columbia’da Siyaset Bilimi Bölümü dört alandan
oluşmaktadır: Amerikan siyaseti, karşılaştırmalı siyaset, siyaset teorisi ve
uluslararası ilişkiler. Bölümde metodoloji derslerine de geniş yer verilmektedir.
Princeton Üniversitesi Siyaset Bölümü dört alanda çalışma yürütmektedir:
Amerikan siyaseti, karşılaştırmalı siyaset, uluslararası ilişkiler ve siyaset
kuramı. Bölüm aynı zamanda siyaset biliminde analitik yöntemler konusuna
Üniversitelerle ilgili bilgiler ilgili üniversitelerin resmi internet sayfalarından
derlenmiştir.
1
28
Küreselleşme Sürecinde Kamu Yönetiminde Eğitim ve Araştırma (VII. Kamu Yönetimi Forumu)
[İ. E. Taş, A. H. Aydın (der.), Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Yay., 2010 içinde, ss. 19-34.]
ağırlık vermektedir. Lisansüstü düzeyde ise Amerikan siyaseti, karşılaştırmalı
siyaset, formel ve kantitatif analizler, uluslararası ilişkiler, siyaset teorisi ve
kamu hukuku alanlarında eğitim verilmektedir.
Burada özellikle anılması gereken bölümlerden biri Michigan Üniversitesi
Siyaset Bilimi Bölümü’dür. Bölüm lisans düzeyinde siyaset teorisi, Amerikan
yönetimi ve siyaseti, karşılaştırmalı yönetim ve siyaset, dünya siyaseti ve
kantitatif yöntemler alanlarında çalışmalar yapmaktadır. Bunun ötesinde,
Michigan Üniversitesi Siyasal Çalışmalar Merkezi Bölümün uzun yıllar süren
çalışmaları sonucu kurumsallaşmış ve nihayet Amerikan Ulusal Seçim
Çalışmaları adını almıştır. Bu merkezin çalışmaları Amerikan siyasetinin
izlenmesi ve değişiminin anlamlandırılması bakımından çok büyük bir işlev
görmektedir.
Dünyanın önde gelen üniversitelerinden Oxford Üniversitesi Felsefe, Siyaset
ve Ekonomi Bölümü’nde ‘siyaset’in ana amacı öğrencilerin ampirik siyaset,
siyaset teorisi, sosyoloji ve uluslararası ilişkiler dahil, disiplinin kilit
alanlarındaki bilgi ve kavrayışının gelişmesi; siyaset ve uluslararası ilişkilere
yönelik felsefi, teorik, kurumsal ve mesele odaklı yaklaşımlara dair yüksek
düzeyde bilgi ve kavrayış edinmesi şeklinde belirlenmiş; bunun karşılaştırmalı
çalışmalar ve disiplinin başlıca alt alanlarına yönelik yüksek düzeyde bilgi
edinilmesi yoluyla ve halihazırda tartışılan ve araştırılan meseleler temelinde
gerçekleştirilmesi hedeflenmiştir.
Oxford Üniversitesi Siyaset Bilimi programında, öğrencilere kazandırılması
amaçlanan hem entelektüel, hem de araştırma ve uygulama yetenek ve
yeterlikleri, öğrenme/öğretme yöntem ve stratejileri ayrıntılı olarak ele
alınmıştır. Öğrencilerin üç bölümden ikisinde uzmanlaşmaları, belirli zorunlu
dersler dâhil her bir alandan sekizer konu üzerinde çalışmaları öngörülmüştür.
Siyaset Bilimi şu alt dallardan oluşmuştur:
— Siyaset teorisi
— Karşılaştırmalı siyaset
— 1900’den günümüze İngiliz siyaseti ve yönetimi
— Siyaset sosyolojisi
— Uluslararası ilişkiler
Öğrencilerin beş daldan ikisinden zorunlu ders almaları öngörülmüştür. İki
daldan alacakları zorunlu derslere ek olarak, hem Siyaset Bölümü derslerinden
hem de diğer bölümlerden ders almalarının önü açık tutulmuştur.
Oxford Üniversitesi Siyaset Bilimi Bölümünde eğitim sistemi öğrenci
merkezlidir ve sorunlara çözüm üretmeye odaklı şekilde tasarlanmıştır. Eğitim,
konferans türü derslere ek olarak seminer/sınıf çalışmaları ve tartışmaları,
birkaç öğrencinin bir öğretim elemanıyla birebir belirli konularda çalışmalar
yürütmesi ve nihayet her bir öğrencinin bir bitirme tezi hazırlaması esasına
dayandırılmıştır.
29
Institut d'Etudes Politiques’te (Sciences Po) Paris Siyaset Bilimi
Bölümü’nde eğitim programı 3 yıl lisans, 2 yıl yüksek lisans şeklinde
gerçekleştirilmektedir. Siyasal kurumlar, siyaset sosyolojisi, siyaset teorisi,
kamu yönetimi, uluslararası ilişkiler, Avrupa Birliği, sosyalizm, kimlik, din,
siyaset, ulus, devlet ve küreselleşme konularındaki derslere ağırlık verildiği
görülmektedir. Sciences Po Paris’te, yüksek lisans düzeyinde ise kamu yönetimi
ağırlıklı bir program uygulanmaktadır.
Oslo Üniversitesi Siyaset Bilimi Bölümü’nde (Norveç) derslerin kredilerinin
en az 10 ECTS olarak belirlendiği dikkat çekmektedir. Bu durumda yarıyılda 30
ECTS kredi alınması kuralı, 3 ders ile sağlanmış olmaktadır. Oslo Üniversitesi
Siyaset Bilimi Bölümü ders programı ABD ve İngiltere üniversitelerine benzer
bir yapıda düzenlenmiş görünmektedir. Siyaset teorisi, karşılaştırmalı siyaset,
Norveç siyaseti ve uluslararası ilişkiler dallarında dersler yer almaktadır. Ayrıca
kantitatif araştırma yöntemlerine ağırlık verildiği gözlenmektedir. Oslo
Üniversitesi Siyaset Bilimi Bölümü’nde 54 öğretim üyesi, araştırmacı ve
danışman görev yapmaktadır.
İsveç Uppsala Üniversitesi Sosyal Bilimler Fakültesi’nde Barış ve Çatışma
Araştırmaları, Yönetim ve Avrasya Çalışmaları Bölümleri bulunmaktadır.
Uppsala Üniversitesi Yönetim Bölümü’nde lisans ve lisansüstü düzeyde
karşılaştırmalı siyaset, İsveç siyaseti, siyaset teorisi, uluslararası ilişkiler
alanlarında derslere yer verilmektedir. Bölümde 60 öğretim elemanı ve 33
doktora adayı ile çalışmalar yürütülmektedir.
Almanya’da Bremen Üniversitesi Amerikan sistemine benzer şekilde
modüllerle eğitim vermektedir. Bu modelde öğrencilerin belirli alanlarda dersler
seçerek özel bir alana doğru yöneltilmesi beklenmektedir. Bremen Üniversitesi
Siyaset Bilimi Bölümü ders programı gözden geçirildiğinde esas itibariyle
Avrupa Birliği ve Alman Siyasetine odaklandığı görülmektedir. Bremen
Üniversitesi Siyaset Bilimi Bölümü mezunlarının ilk ve ortaöğretim
kurumlarında öğretmen olarak görev yapabilecek şekilde ders alması dikkat
çekicidir; bu husus, Türkiye’de vatandaşlık, insan hakları, demokrasi
konularında siyaset bilimi bölümü mezunlarının ilk ve ortaöğretim
kurumlarında öğretmenlik yapabilmesi bakımından önemli bir örnek olabilir.
Malezya Uluslararası İslam Üniversitesi Siyaset Bilimi Bölümü ders
programı temel dersler, ana dersler ve uluslararası ilişikler, kamu yönetimi,
karşılaştırmalı siyaset ve siyaset teorisi alanlarında seçilecek uzmanlık
derslerinden oluşmaktadır. Kamu yönetimi çalışma alanı Siyaset Bilimi Bölümü
içinde değerlendirilmiştir. Bu bakımdan, Türkiye’deki uygulamalara oldukça
yakın veya benzer olduğu söylenebilir. Siyaset Bilimi Bölümü bünyesinde
Malezya ve diğer Asya ülkelerindeki seçimler üzerine araştırmalar yapmak,
seçimlerle ilgili yazı ve çalışmaları yayınlamak, halkta seçimlerin anlamı ve
önemine dair bilinç oluşturmak amacıyla 2004’te Seçim Çalışmaları Araştırma
Birimi kurulmuştur. Bölüm 16 öğretim üyesinden ve okutman/öğretim
görevlisinden oluşmaktadır.
30
Pekin Üniversitesi Siyaset ve Yönetim Okulu 2001 yılının sonunda
kurulmuştur. Siyaset Bilimi ve Kamu Yönetimi bölümü ve Kent ve Çevre
Çalışma bölümünden oluşmaktadır. Okul ağırlıklı olarak kamu yönetimi, kamu
politikaları, kamu ekonomisi, kent ve bölge yönetimi, politik ekonomi
alanlarına yoğunlaşmaktadır. Başlıca amaç kamu ve özel sektöre olduğu kadar
araştırma kurumlarına yönetici ve araştırmacılar yetiştirmektir. Pekin
Üniversitesi Yönetim Okulu bünyesinde yüksek lisans ve doktora düzeyinde
kamu yönetimi, karşılaştırmalı siyaset, Çin siyaseti, siyaset teorisi, kentleşme,
politik ekonomi ve metodoloji alanlarında çok sayıda ders açılmaktadır. Bu
dersler özel konular başlığı altında açılmakta ve böylece öğrencileri araştırma
ve uzmanlaşmaya yöneltmeyi amaçlamaktadır.
ABD’deki siyaset bilimi bölümlerinin çalışma ve uzmanlık alanları üzerine
yapılan bir araştırmada, 293 siyaset bilimi bölümünün çalışma alanları
aşağıdaki tablodaki gibi tespit edilmiştir (Burns, 1990: 17-18).
Tablo 1. ABD’deki Siyaset Bilimi Bölümlerinin Uzmanlık Alanları
Toplam
N=293
N
%
161
55
161
55
131
45
103
35
88
30
80
27
47
16
15
5
24
6
6
2
95
32
Uzmanlık Alanı
Amerikan Siyaseti
Uluslararası İlişkiler
Karşılaştırmalı Siyaset
Siyaset Teorisi
Kamu Yönetimi
Kamu Hukuku
Kamu Politikası
Kantitatif / Araştırma Yöntemi
Diğer (1)
Diğer (2)
Uzmanlık bulunmamaktadır
Genel olarak dünyada siyaset bilimi bölümlerinin çalışma alanları veya alt
dalları şu şekilde formüle edilmektedir:
1. Siyaset teorisi,
2. Karşılaştırmalı siyaset,
3. İlgili ülke siyaseti (örneğin İngiliz siyaseti, Amerikan siyaseti veya
Norveç siyaseti gibi),
4. Uluslararası ilişkiler,
5. Metodoloji ve kantitatif araştırmalar.
31
Bazı bölümlerde, eğer ilgili ülke siyaseti veya karşılaştırmalı siyaset içinde
değerlendirilmediyse, kamu yönetimi veya kamu politikaları, bazılarında
kentleşme politikaları, bazılarında ise siyaset sosyolojisi dalına ayrıca yer
verilmektedir.
Dünyanın önde gelen siyaset bilimi bölümlerinde, anabilim dallarının her
birinde yeterli sayıda öğretim üyesi ve yardımcısı istihdam edilmektedir. Bunun
dışında kadroların, bölümün özel olarak yoğunlaştığı araştırma ve çalışma
alanlarında, teorik veya güncel sorunlarla ilgili akademik çalışmalar veya
araştırmalar yürüten akademisyenlerden oluşturulmasına özen gösterildiği
gözlenmektedir.
Kaliteli bir eğitim ve araştırma programının yürütülmesi için yeterince
yardımcı akademik eleman istihdam edilmektedir. Lisans düzeyindeki seminer,
atölye, sınıf tartışmaları, danışmanlık, staj ve ödev gibi çalışmalarda araştırma
asistanlarının ve öğretim görevlilerinin yanı sıra lisansüstü öğretime devam
eden mastır ve doktora öğrencilerinden genelde etkili şekilde
yararlanılmaktadır.
Bölümlerin büyüklüğüne, yürüttükleri projelere, araştırma ve eğitim
merkezlerine, lisans ve yüksek lisans programlarına ve öğrenci sayılarına göre
akademik kadroların büyüklüğünde sayısal olarak değişiklik görülmektedir.
Örneğin Michigan Üniversitesi Siyaset Bilimi Bölümü’nde 4’ü part time, 3’ü
misafir olmak üzere 55 öğretim üyesi ve 9 okutman/öğretim elemanı görev
yapmaktadır. Ki bu sayıda öğretim elemanı, Türkiye’de bölümlerde değil, çok
sayıda bölümü kapsayan çoğu fakültede dahi bulunmamaktadır.
Tablo 2. Siyaset Bilimi Bölümü Kadro Durumu ve Çalışma Alanları
(Michigan Ün. Örneği)
Çalışma / İlgi Alanları
1
5
2
7
4
2
4
6
4
1
3
3
6
-
2
Yard. Doç. (8)
2
4
1
3
-
-
1
2
1
4
3
-
1
-
1
Öğr. Gör. (4)
1
-
1
1
-
-
-
-
1
2
2
-
-
-
-
22
25
9
21
11
2
8
15
7
12
10
10
11
2
7
32
Kentsel Politika
Topl. Öğ.El. (55)
Dünya Siy./Uluslararası
İlişkiler
7
3
Irk, Etnisite ve Siyaset
4
2
Kamu Politikası ve Yönetimi
-
4
Kamu Hukuku
Siyasal İktisat
7
9
Siyaset Teorisi
Siyasal Gelişme
8
3
Siyaset Psikolojisi
Örgütsel Kuram
4
9
Modelleme (Formel)
12
8
Metot (Araştırma)
Karşılaştırmalı Yön. ve Siyaset
11
Doç. (16)
Cinsiyet ve Siy./Feminist Teori
Amerikan Yönetimi ve Siyaseti
Prof. (27)
Görevi/Unvanı
Bu verilere göre, 15 alan içinde öğretim elemanlarının en çok ilgilendiği
konular, karşılaştırmalı siyaset, Amerikan siyaseti, metodoloji/araştırma
yöntemleri, politik ekonomi ve siyaset teorisidir. Irk, etnisite, cinsiyet ve siyaset
konuları ile birlikte kamu politikaları, kamu yönetimi ve kamu hukuku da öne
çıkan çalışma alanları arasında yer almaktadır.
TÜRKİYE’DE SİYASET BİLİMİ BÖLÜMLERİNİN DURUMU
Türkiye’de bölümlerin “siyaset bilimi” adı altında kurulması 20 yıl öncesine,
1980’lerin sonlarına rastlar. Boğaziçi, ODTÜ ve Bilkent Üniversiteleri Kamu
Yönetimi veya Uluslararası İlişkiler bölümlerinin başına siyaset ibaresini
ekleyerek belli ölçüde siyaset bilimini ön plana çıkarmışlardır. Vakıf
üniversitelerinin yaygınlaşması ile tek başına siyaset bilimi bölümü adı
kullanılmaya başlanmıştır. Hatta Bilkent Üniversitesi Siyaset Bilimi ve Kamu
Yönetimi Bölümü adını Siyaset Bilimi olarak değiştirmiştir. Halen, Bilkent
Üniversitesi’nin dışında, Galatasaray, İstanbul Bilgi ve Kıbrıs’ta faaliyette
bulunan Doğu Akdeniz ve Yakın Doğu Üniversitelerinde Siyaset Bilimi
Bölümleri öğrenci kabul etmektedir.
Grafik 1. Türkiye’de Siyaset Bilimi Alanında Faaliyet Gösteren Bölümlerin
Dağılımı (2008)
33
Ortadoğu, Kocaeli, Hacettepe, Ankara, Kafkas ve Girne Amerikan
Üniversitelerinde Siyaset Bilimi ve Kamu Yönetimi Bölümleri eğitim
vermektedir. Öte yandan 5’i devlet 6’sı vakıf olmak üzere toplam 11
üniversitede, Boğaziçi, Marmara, Yıldız, İstanbul, ODTÜ (Kıbrıs), Bahçeşehir,
Başkent, Çankaya, İstanbul Aydın, Ufuk ve Yeditepe Üniversitelerinde Siyaset
Bilimi ve Uluslararası İlişkiler Bölümleri bulunmaktadır. 2009’da Pamukkale
Üniversitesi Kamu Yönetimi Bölümü adını Siyaset Bilimi ve Kamu Yönetimi
olarak değiştirmiştir. 4 üniversitede, Adıyaman, Afyon Kocatepe, Ahi Evran ve
Erzincan Üniversitelerinde kamu yönetimi bölümü öğrenci almaya başlamıştır.
Bunun dışında, Atılım, Zirve, Bartın ve 19 Mayıs Üniversitelerinde Siyaset
Bilimi ve Kamu Yönetimi bölümleri faaliyete geçmiştir. Mevcut bazı
bölümlerde ise ikinci öğretim açılmıştır.
2008’de, grafikte dağılımı verilen siyaset bilimi ile ilgili olmakla birlikte
farklı adlar altında eğitim faaliyetini sürdüren toplam 104 bölüm bulunmaktadır.
Bunlar arasında uluslararası ilişkiler bölümlerinin sayısı 41, kamu yönetimi
bölümlerinin sayısı ise 36’dır. 2009’da ise 43 kamu yönetimi bölümü
bulunmaktadır. 2008 ile karşılaştırıldığında, siyaset bilimi ve kamu yönetimi
bölümleri 2009’da % 100 artmış, bölüm sayısı 5’ten 10’a çıkmıştır.
Tablo 3. Türkiye’de Siyaset Bilimi Kapsamında Faaliyet Gösteren Bölümlerin
Dağılımı (2008)
Devlet Ün.
Vakıf Toplam
Örgün II.Öğ.
Kamu Yönetimi
32
24
4
36
Küresel ve Uluslararası İlişkiler
1
1
2
Uluslararası İlişkiler ve Avrupa Birliği
2
2
Uluslararası İlişkiler
22
10
19
41
Sanat ve Sosyal Bilimler Programları
1
1
Siyaset Bilimi
1
4
5
Siyaset Bilimi ve Kamu Yönetimi
5
2
1
6
Siyaset Bilimi ve Uluslararası İlişkiler
5
6
11
Toplam
66
38
104
Bölüm Adı
2008 ÖSYM sınavı sonucunda siyaset bilimi ile ilgili eğitim veren bölümlere
Anadolu Üniversitesi Açık Öğretim Fakültesi dışında 11.377 öğrenci alınmıştır.
Bu öğrencilerin 290’ı siyaset bilimi bölümlerine girmiştir; öğrencilerin % 48’i
kamu yönetimi bölümlerinde eğitim görmektedir.
34
Tablo 4. Türkiye’de Siyaset Bilimi Kapsamındaki Bölümlerin Aldığı Öğrenci
Sayıları (2008 ÖSYM)
Bölüm Adı
Kamu Yönetimi
Küresel ve Uluslararası İlişkiler
Uluslararası İlişkiler ve Avrupa
Birliği
Uluslararası İlişkiler
Sanat ve Sosyal Bilimler Programları
Siyaset Bilimi
Siyaset Bilimi ve Kamu Yönetimi
Siyaset Bilimi ve Uluslararası
İlişkiler
Toplam
Vakıf
Devlet
Topla
m
Örgün
2.936
30
-
II.Öğr.
2.314
-
221
13
157
5.471
43
157
1.540
20
418
386
874
155
-
1.461
80
270
32
470
3.875
80
290
605
856
5.330
3343
2.704
11.377
2009’da kontenjan artışları ve yeni faaliyete geçen bölümlerle birlikte
yaklaşık 1000 öğrenci daha siyaset bilimi ve kamu yönetimi alanında eğitime
başlayacaktır. Bu tablolarda görüldüğü üzere, ülke genelinde kamu yönetimi ve
uluslararası ilişkiler bölümleri yoğun öğrenci almaktadır. Bu durumun başlıca
nedenleri; ilgili bölümlerin yaygın olması ve öğrencilerin kamu organlarında
görev alma arzusu olarak değerlendirilebilir. Yeni bölümlerin açılması ve
kontenjan artışları ile birlikte, mezunların istihdam sorununun ciddi boyutlara
ulaşacağı görülmektedir.
Türkiye’de ‘siyaset bilimi’, ‘siyaset bilimi ve kamu yönetimi’, ‘siyaset bilimi
ve uluslararası ilişkiler’ ve ‘kamu yönetimi’ adı altında faaliyet gösteren
üniversitelerin ders programlarında belirli bir standart bulunmamaktadır. Bazen
aynı adı taşıyan bölümler arasında farklılıklar dikkat çekiciyken, bazen de,
farklı adlardaki bölümlerin programları isim farklılığı dışında ciddi bir farklılık
göstermemektedir.
Galatasaray Üniversitesi Siyaset Bilimi bölümü kamu sektöründe, Dışişleri,
İçişleri ve Maliye Bakanlığı, yerel yönetimlerin değişik birimlerinde, Hazine ve
Dış Ticaret Müsteşarlığında ve özel sektörün değişik alanlarında, Birleşmiş
Milletlere bağlı kuruluşlar ve özellikle Avrupa Birliği ve Avrupa Konseyi gibi
uluslararası kurum ve kuruluşlarda mezunların istihdamını amaçlamaktadır. Bu
kapsamda, finans kurumları, bankalar, medya ve sivil toplum örgütlerine yer
verilmektedir. Akademik kariyer de bu kapsamda mezunların yönelimleri
arasında sayılmaktadır. Galatasaray Üniversitesi Siyaset Bilimi Bölümü ders
35
programı kamu yönetimi bölümü programlarıyla büyük ölçüde benzerlik
göstermektedir. İdare ve kamu hukuku ile ilgili dersler programda ağırlıklı yer
tutmaktadır; bunun dışında, iktisat, sosyoloji, Türk siyaseti, karşılaştırmalı
siyaset ve uluslararası ilişkiler dersleri dikkat çekmektedir. Galatasaray
Üniversitesi Siyaset Bilimi bölümü programının öncelikli hedefinin öğrencileri
kamu yöneticisi ve bürokrat olarak yetiştirmek olduğu söylenebilir.
Ankara Üniversitesi Siyaset Bilimi ve Kamu Yönetimi Bölümü’nün diğer
kamu yönetimi bölümlerinde olduğu gibi, yönetim bilimleri, hukuk bilimleri,
siyaset ve sosyal bilimler ve kentleşme ve çevre sorunları olmak üzere 4
anabilim dalı bulunmaktadır. Personel yönetimi, yönetim psikolojisi, kamu
yönetimi, medeni hukuk ve borçlar hukuku, devletler özel hukuku, idare
hukuku, insan hakları, anayasa, siyasal davranış, siyasal teori, sosyoloji, Türk
siyasal tarihi, kent ve çevre politikaları ve kentleşme alt alanlarında derslere yer
verilmektedir. Ankara Üniversitesi SBF Siyaset Bilimi ve Kamu Yönetimi
Bölümü hukuk ve kamu yönetimi ağırlıklı bir program takip ederek mezunlarını
özellikle kamu yöneticisi pozisyonlarına hazırlama amacı gütmektedir. Diğer
yandan, ‘Küresel ve Bölgesel Siyaset’, ‘Türk-İslam Düşünceler Tarihi’ ve
‘Milliyetçilik, Küreselleşme ve Azınlıklar’ gibi dersler bölümün açılım
çabalarına işaret etmektedir.
ODTÜ Siyaset Bilimi ve Kamu Yönetimi Bölümü’nde kamu yönetimi ile
ilgili dersler belirli bir ağırlık taşımakla birlikte, bölümün programı
yapılandırılırken siyaset bilimi ve kamu yönetimi derslerinin eşit düzeyde
tutulmaya çalışıldığı gözlenmektedir. Birinci sınıftan itibaren programda
seçimlik derslere yer verilmesi ve 4. sınıfta öğrencilerin siyaset bilimi ve kamu
yönetimi olarak iki alana ayrılması olumlu bir durum olarak değerlendirilebilir.
Hacettepe Üniversitesi Siyaset Bilimi ve Kamu Yönetimi Bölümü ders
programında hukuk ve kamu yönetimi ile ilgili dersler ağırlıklı yer tutmaktadır.
Öte yandan, Kocaeli Üniversitesi Siyaset Bilimi ve Kamu Yönetimi Bölümünde
kamu yönetimi, hukuk derslerine ek olarak siyaset teorisi ve Türk siyaseti
dersleri öne çıkmaktadır.
Bilgi Üniversitesi Siyaset Bilimi Bölümü programında karşılaştırmalı
siyaset, Türk siyaseti, siyaset teorisi derslerine yer verilmesine rağmen, ağırlıklı
olarak kimlik ve Avrupa Birliği üzerine yoğunlaşıldığı görülmektedir. Avrupa
Kültürüne Giriş ve Siyaset Bilimine Giriş derslerinin eşit görülmesi ve her
ikisinin seçimlik olması bu bakımdan dikkat çekicidir.
Boğaziçi Üniversitesi Siyaset Bilimi ve Uluslararası İlişkiler Bölümü
anabilim dalları siyaset teorisi, Türk siyaseti, karşılaştırmalı siyaset ve
uluslararası ilişkilerden oluşmaktadır. Bölümde ayrıca metodoloji ve araştırma
yöntemi derslerine lisans ve lisansüstü düzeyde geniş yer verilmektedir.
Öğrenciler 28 zorunlu dersin dışında, bölüm, fakülte ve üniversite içinden 18
seçimlik ders alarak mezun olmaktadır.
Sabancı Üniversitesi’nde lisans düzeyinde siyaset bilimi bölümü
bulunmamaktadır. ÖSS ile Sanat ve Sosyal Bilimler Fakültesi’ne giren
öğrenciler, 3 ve 4. sınıflarda fakülte içindeki programlardan birini tercih
36
etmektedirler. Toplumsal ve Siyasal Bilimler, bu programlardan biridir.
Öğrencilerin iki yılda programları yakından tanıyarak uzmanlık alanını seçmesi
düşüncesi üzerine kurulan bu sistemin Avrupa ve Amerika’daki bazı
üniversiteler örnek alınarak yapılandırılmaya çalışıldığı görülmektedir, ancak 2
yıl sonrasında öğrencilerin tercih ettikleri alanda yeterli birikimi elde etmekte
güçlük çekecekleri söylenebilir. Toplumsal ve Siyasal Bilimler Programından
mezun olmak için öğrencilerin 43 kredilik üniversite dersi, 18 kredilik zorunlu,
12 kredilik çekirdek seçmeli, 21 kredilik alan seçmeli, 30 kredilik serbest
seçmeli olmak üzere, en az 124 kredilik 43 ders alması gerekmektedir. Türk
Siyaseti ile ilgili temel derslerin seçimlik dersler arasında yer alması ve 20082009 eğitim yılında bu derslerin dahi açılmaması, çekirdek seçimlik derslerden
yalnızca Devletin Oluşumu başlıklı dersin açılmış olması programın henüz
yerleşmiş olmadığını göstermektedir.
Toplumsal ve Siyasal Bilimler Programı sosyoloji, siyaset bilimi,
uluslararası ilişkiler, tarih disiplinlerinin bir bileşimi olarak uygulanmakta ve
öğrencilerin farklı tematik alanlara yoğunlaşabilecekleri düşünülmektedir.
Ancak, programın dağınık bir görünüm sergilediğini belirtmek gerekir. Bu
dağınıklığın önemli bir nedeni sorun veya meseleler merkezli olmaktan çok,
öğretim elemanı merkezli bir eğitim anlayışının benimsenmesidir. Ayrıca,
Toplumsal ve Siyasal Bilimler Programı Sanat ve Sosyal Bilimler Fakültesi
içinde bulunmasına rağmen, ÖSS sistemi içinde Sanat ve Sosyal Bilimler
İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesinin bir programı olarak görülmektedir.
Dolayısıyla, fakülte ve program kurumsallaşmaktan uzak bir görünüm
sergilemektedir; üniversite mezunlarının daha ziyade ticari firmalarda çalışıyor
olmaları eğitim ve meslek ilişkisinin de yeterince kurulmadığını gösterir
niteliktedir.
BAZI TESPİT VE ÖNERİLER
1. Kamu yönetimi ve uluslararası ilişkiler bölüm adları son yıllarda, vakıf
üniversitelerinin de kurulması ile birlikte, değişiklik göstermeye başlamıştır.
Ancak, bölümlerin anabilim dallarında ve çalışma alanlarında henüz büyük
farklılık görülmemektedir.
2. Türkiye’de siyaset bilimi disiplini giderek bürokrasi ve idare hukuku
merkezli yaklaşımdan uzaklaşarak dünya üniversitelerindekilere benzer biçimde
yapılanmaktadır. Bu doğrultuda çalışma alanları siyaset teorisi, Türk siyaseti,
karşılaştırmalı siyaset, uluslararası ilişkiler veya kamu yönetimi dallarını
kapsamaktadır. Öte yandan, metodoloji ve araştırma yöntemleri derslerinin
araştırma, uygulama ve model oluşturma bakımından önemi gün geçtikçe daha
fazla kavranmaktadır. Bu doğrultuda, siyaset bilimi ve kamu yönetimi
bölümlerinde anabilim dallarının dünyadaki başarılı uygulamalar dikkate
alınarak aşağıdaki gibi 5 dalda yapılandırılması düşünülebilir.
Siyaset Teorisi: Siyasal düşünceler, klasik ve modern siyaset felsefesi,
postmodern düşünce, önemli düşünürler, Hint, Çin, Batı, Rus, Arap, İran, Türk,
37
Osmanlı, İslam siyasal düşüncesi, Cumhuriyet dönemi siyasal düşünce, siyasal
ideolojiler, devlet, toplum ve demokrasi teorileri vb.
Türk Siyaseti: Osmanlı ve Cumhuriyet dönemi modernleşme hareketleri,
siyasal kurumlar, siyasal partiler, TBMM, anayasalar, yargı, hükümetler,
cumhurbaşkanlığı, sivil-asker ilişkleri, ordu ve darbeler, sivil toplum,
demokrasi, seçimler ve kampanyalar, baskı grupları, liderler, kamuoyu, medyasiyaset, din-siyaset , ekonomi-siyaset ilişkileri vb.
Karşılaştırmalı Siyaset: Amerika, Kanada, Latin Amerika, Avrupa, Afrika,
Rusya, Çin, Ortadoğu, Türki Cumhuriyetler, Avustralya, Uzak Doğu
ülkelerinde yönetimlerin yapısı, siyasal ve yönetsel sistemleri, organları ve
kurumları, ülkelerin toplumsal yapıları, toplum-devlet ilişkileri, iç sorunları ve
çözüm arayışları vb.
Kamu Yönetimi: Kamu yönetimi, bürokrasi, yönetim ve örgüt, idare hukuku
ve mevzuatı, merkez-taşra ilişikleri, kamu yönetiminde sorunlar ve reform
çabaları, kamu politikaları, kamuda halkla ilişkiler, Kamu personel yönetimi,
Avrupa Birliği'ne yönetsel uyum, kamuda kalite yönetimi, kiriz yönetimi vb.
Kentleşme ve Yerel Yönetimler: Kentleşme, göç, kent ve çevre sorunları,
çevresel etki değerlendirme (ÇED), yoksulluk, kent ve konut politikaları, yerel
yönetimler, reform çabaları, örnek uygulamalar, belediyeler, il özel idareleri ve
il genel meclisleri, kent konseyleri, yerel demokrasi ve halk katılımı vb.
3. Sabancı Üniversitesi Toplumsal ve Siyasal Bilimler Programı örneğinin
de gösterdiği üzere, çok disiplinli yaklaşım adı altında, siyaset biliminin alt
çalışma alanlarına yeterince önem verilmemekte, program sosyal bilimler
alanında öğrencilere genel kültür kazandıran bir görünüm sergilemektedir.
4. Ders programları oluşturulurken, her bir anabilim dalından zorunlu ve
seçimlik derslere yer verilmelidir. Bu derslerin dışında, siyaset biliminde
metodoloji ve nicel araştırmalar konusunda dersler bulunması uygun olacaktır.
Dünyada ve Türkiye’deki yeni yaklaşımlar göz önünde bulundurularak, bölüm
içi dersler dışında, fakülte içi ve üniversite genelinde derslerin öğrencilere
sunulması gerekir.
5. Lisans derslerinin her yarıyıl 30 AKTS olacak şekilde yarıyıl başına 5-6
dersi aşmayacak şekilde ve 1. sınıftan 4. sınıfa doğru birikimli (kümülatif) bir
yaklaşımla yapılandırılması gerekir. Bu kapsamda, öğrencilerin mezun
olabilmesi için 240 AKTS’lik 40-50 ders alması gerekecektir. Bu derslerin
bölüm anabilim dallarına ve fakülte içi ve fakülte dışı dağılımında elbette farklı
oranlar belirlenebilir. Hatta isteyen öğrencilerin, YÖK sistemi gereğince
zorunlu olan üniversite dersleri dışında, çoğu derslerini bölüm içinden
seçebilmesinin de önü açık tutulabilir.
6. Yale, Oxford ve ODTÜ örneklerinde de olduğu gibi, öğrencilerin 3.
sınıfla birlikte 5 anabilim dalından ikisi veya üçünden dersler alarak
uzmanlaşmaları sağlanabilir. Bu şekilde, farklı ilgileri olan öğrencilerin
kendilerini daha fazla geliştirmelerine olanak sağlanabilir. Öğrencilerin ilgileri
doğrultusunda, siyaset teorisi, Türk siyaseti, karşılaştırmalı siyaset, kamu
yönetimi, kentleşme ve yerel yönetimler alanlarının en az ikisinde veya üçünde
38
ilerlemeleri söz konusu olur. Öyle ki, bu uygulama ile öğrencilerin lisansüstüne,
yüksek lisans ve doktora programlarına hazırlanması da mümkün olur. Ders
programlarının dünyada ve Türkiye’deki yeni eğilimler ve gelişmeler
çerçevesinde dinamik bir yaklaşımla ele alınması ve sürekli güncellenmesi
yerinde olacaktır.
7. Türkiye’de siyaset bilimi ile ilgili bölümlerin öğrenci sayılarında çok
büyük farklılıklar bulunmaktadır. Örneğin Galatasaray Üniversitesi Siyaset
Bilimi Bölümü’ne her yıl 20 öğrenci alınmaktadır; hâlbuki Gazi Üniversitesi
Kamu Yönetimi Bölümü’ne 300’ü aşkın öğrenci alınmaktadır. Boğaziçi
Üniversitesi Siyaset Bilimi ve Uluslararası İlişkiler Bölümü’ne 88; İstanbul ve
Marmara Üniversiteleri Siyaset Bilimi ve Uluslararası İlişkiler Bölümlerine ve
Ankara Üniversitesi ve Kocaeli Üniversiteleri Siyaset Bilimi ve Kamu Yönetimi
Bölümlerine 93 öğrenci alınmaktadır. Çanakkale 18 Mart Üniversitesi Kamu
Yönetimi Bölümü’ne 82, Sakarya Üniversitesi ve Bolu Abant İzzet Baysal
Üniversitesi Uluslararası İlişkiler Bölümlerine 82 öğrenci alınmaktadır. Bilkent
Üniversitesi Siyaset Bilimi Bölümüne 40’ı burslu olmak üzere 140, Bilgi
Üniversitesi Siyaset Bilimi Bölümüne 15’i burslu olmak üzere 65 öğrenci
alınmaktadır. Fatih Üniversitesi Kamu Yönetimi Bölümü’ne İngilizce alanında
10’u burslu 60, Türkçe kısmına 10’u burslu toplam 60 öğrenci alınmaktadır.
Yeditepe Üniversitesi Kamu Yönetimi Bölümüne ise başarı ve destek burslu
olarak 30 öğrenci alınmaktadır.
8. Devlet üniversitelerinin bazılarında ve vakıf üniversitelerinin
birçoğunda Türkçe, İngilizce, Fransızca dillerinde eğitim verilmeye çalışılmakta
veya aynı bölümde hem Türkçe hem de İngilizce eğitim gerçekleştirilmektedir.
Bazı üniversitelerde ise zorunlu hazırlık sınıfı bulunmakta ve ders
programlarında seçimlik olarak yabancı dil derslerine yer verilmektedir. Bu
konuda tam bir standart bulunmamaktadır.
9. Çoğu vakıf üniversitesinde % 25 burslu, % 50 burslu, burslu, destek,
başarı veya onur burslu vb. adlar altında belli sayıda öğrenciye uygulanan burs
sistemleriyle, üniversiteler öğrenci kazanmaya çalışmakta, hem devlet
üniversiteleri hem de diğer vakıf üniversiteleri ile rekabet edebilirliklerini
artırmaya çalışmaktadırlar. Aynı bölüme alınan burslu ve bursuz öğrencilerin
puanlarına bakıldığında neredeyse burssuz öğrencilerin burslu öğrencilerin yarı
puanı ile bölüme girdiği gözlenmektedir. Az sayıdaki burslu öğrencinin görece
yüksek puanı aracılığıyla kurumların kendini başarılı gösterme çabası ilgili
bölüm ve üniversitenin kamuoyundaki imajını olumlu değil, tam aksine
olumsuz etkileyebilmektedir. Bu ayrıca bölümler arasında haksız rekabete yol
açmaktadır.
10. Öğrenci ve sorun odaklı eğitime geçilmesi gerekiyor. Bilgi
kaynaklarının, iletişim ve ulaşım olanaklarının sınırlı olduğu, devletin kendine
uygun bir toplum inşa etme amacı taşıdığı koşullarda ve pozitivist toplum
mühendisliği projelerinin yukarıdan aşağı uygulandığı durumlarda, insanlar
arasındaki ilişkiler de tek yönlü ve buyurgan bir nitelik taşımıştır. Modern
dönemin başat özelliği olan özne-nesne ilişkisindeki bu tek yönlülük ve
39
buyurganlık eğitim sistemlerine de yansımıştır. Türkiye’de de eğitim ve
üniversiteler devletin kendine uygun yurttaş yetiştirmesinin bir aracı olarak
işlev görmüştür. Bilgi kaynaklarının sınırlı olduğu koşulda, eğitim ve öğretimde
ilk amaç bilgi sahibi öğretim üyesinin tekeline aldığı bilgiyi öğrencilere
aktarması biçiminde gerçekleşmiştir. Günümüzde bu sistem ciddi bir krizle
karşı karşıya kalmıştır. Toplumsal koşullardaki değişiklikler dolayısıyla,
monolitik veya tek yönlü ilişkilerin yerini diyalojik ilişkiler almaya başlamıştır.
Eğitimde de, interaktif, karşılıklı veya katılımcı yöntemler uygulanmaya
başlamıştır.
ABD’de esas itibariyle ders programları proje ve sorun çözmeye yönelik
biçimde şekillendirilmiştir; seminer, atölye çalışmaları, sınıf içi tartışmalar,
öğretim elemanları ve danışmanlar nezaretinde yazılar ve projeler hazırlanması
yaygın olarak benimsenmiştir. Avrupa’da da Bologna süreci ile öğrenci ve
sorun odaklı yöntem benimsenmiştir. Öğretim elemanlarının esas işlevi bilgi
aktarmak ve öğretmek değil, yöntem kazandırmaktır. Eğitim sürecinde
öğrencilerin bilgi kaynaklarına ulaşması, elde ettiği bilgileri nasıl kullanacağını
öğrenmesi ve bu bilgileri farklı alanlara uygulayabilmesi ilkesi benimsenmiştir.
Bu uygulamalar sınav gibi klasik ölçme-değerlendirme yöntemlerini de
sorgulanır hale getirmiştir.
Türkiye’de siyaset bilimi ve kamu yönetimi bölümlerinde öğrenci ve sorun
çözmeye odaklı bir eğitimin benimsenmesi eğitimin başarısını ciddi biçimde
artıracaktır. Ders programının bu yaklaşımla oluşturulması, öğrencilerin
mezuniyet sonrası hedeflerini gerçekleştirmelerine; öğretim üyelerinin
araştırmalarına ve ulusal ve uluslararası yayın yapmalarına olumlu etkide
bulunabilecektir.
11. Türkiye’de siyaset bilimi bölümlerinde akademik personel yapısı ve
sayısı oturmamıştır; öğretim kadrolarında bir standart bulunmamaktadır; birçok
bölümde henüz yeterli öğretim elemanının istihdam edildiği söylenemez. Öyle
ki, kimi bölümlerde öğretim üyesi başına 3-4 öğrenci düşerken, kimi
bölümlerde 100 öğrenci düşebilmektedir.
Vakıf üniversiteleri belirli ölçüde devlet üniversitelerinden öğretim elemanı
açığını giderme yolunu seçmektedir. Ancak devlet üniversitelerindeki öğretim
elemanlarının vakıf üniversitelerine geçmesi makro düzeyde eğitimin niteliğini
geliştirmeye katkı sağlamamaktadır.
Üniversitelerde akademik kadro oluşumu ciddi planlama ve zaman
gerektirmektedir. Kurumsallaşmasını tamamlamış bir örnek olarak ele alınan
Michigan Üniversitesi Siyaset Bilimi Bölümü’nde 60’ın üzerinde
akademisyenin görev yaptığı hatırlanmalıdır. Siyaset bilimi bölümlerinde
öğretim elemanı başına 8-10 öğrenci düşecek şekilde gerçekçi bir planlamaya
ihtiyaç bulunmaktadır.
12. Danışmanlık, kariyer planlaması ve mezunlarla ilişkiler siyaset bilimi
ve kamu yönetimi bölümlerinde çok güçlü değildir. Bölümler, mezunlarının
hangi alanlarda çalıştıklarına dair sağlıklı bilgiye sahip değildir. Bu durum
eğitim planlamasını olumsuz etkilemektedir. Ayrıca, Eğitim, öğretim ve
40
araştırma faaliyetlerinin başarılı sonuçlar vermesi için üniversitede ve bölümde
çok güçlü bir danışmanlık sisteminin kurulması gerekir. Bu yolla öğrenciler
hem eğitimleri süresince ilgilerine göre doğru şekilde yönlendirilebilecek hem
de mezuniyet sonrası için hazırlanabileceklerdir. Kariyer planlaması ile
öğrenciler mezuniyet sonrası çalışma alanları konusunda yeterince
bilgilendirilecekler ve ilgili yerlerle yakından ilişki kurmaları ve oralarda staj
vb. çalışmalar yapmaları mümkün olacaktır.
13. Bölümler arasındaki ilişkiler ve ortak etkinlikler güçlenmektedir, ancak
yeterli düzeyde değildir. Kayfor bu bakımdan olumlu bir katkıda
bulunmaktadır, ancak bütün bölümlerin henüz katılımı sağlanabilmiş değil.
Bunun dışında, siyaset bilimi ve kamu yönetimi dalları arasında da uyumlu bir
ilişki kurulabilmiş değil. Farabi Eğitsel Değişim Programı henüz tam anlamıyla
işlerlik kazanmamıştır ancak bu program ciddi bir olanak sunmaktadır.
14. Öğretim üyeleri bireysel olarak projeler yürütmektedir, Siyaset bilimi
ve kamu yönetimi bölümleri bünyesinde veya ulusal düzeyde güçlü araştırma
merkezleri bulunmamaktadır. Siyaset bilimi ve kamu yönetimi bölümlerinin
ilgili alanlarında araştırma, uygulama, proje ve yayın yapmasını sağlamak üzere
“Siyasal Araştırmalar veya Ülke Çalışmaları Merkezi, Seçim Çalışmaları
Merkezi, Şehir ve Çevre Çalışmaları Merkezi, Siyaset veya Yönetim Okulu gibi
araştırma ve uygulama merkezlerinin kurulması önemli bir adım olur. Bu
merkezler aracılığıyla lisans ve lisansüstü öğrencilerin kendilerini
geliştirmelerine de olanak sağlanabilir.
KONUYLA İLGİLİ BAZI KAYNAKLAR
Anderson, Ron (2008), “The Political Literacy Approach to Teaching Politics in
SOSE courses”, Ethos, 16/4.
Aragon, Janni (2007), “Technologies and Pedagogy: How YouTubing, Social
Networking, and Other Web Sources Complement the Classroom”, Feminist
Collections, 28/4.
Ayman Güler, Birgül (1995), “Kamu Yönetimi Sempozyumu Genel Raporu”,
Mülkiyeliler Birliği Dergisi, 19/175.
Bers, Trudy Haffron (1980), “Politics, Programs, and Local Governments: The
Case of Community Colleges”, The Journal of Politics, 42.
Bond, Jon R.(2007), “The Scientification of the Study of Politics: Some
Observations on the Behavioral Evolution in Political Science”, The Journal
of Politics, 69/4.
Burns, Nancy (2006), “The Michigan, then National, then American National
Election Studies”, http://www.isr.umich.edu/cps/ANES_history.pdf
Burns, Richard L. (1990), “Survey of Political Science Department Chairs on
the Exploration of the Customization of the Major Field Achievement Test
in Political Science: Final Report”, U.S. Department of Education, FIPSE
Grant No: G008730455.
41
Drezner, Daniel W. (2008), “Dismal Political Science”, Foreign Policy, 164.
Elazar, Daniel J. (1999), “Political Science, Geography, and the Spatial
Dimension of Politics”, Political Geography, 18.
Fox, J. Clifford ve Scott Keeter (1996), “Improving Teaching and Its
Evaluation: A Survey of Political Science Departments”, PS: Political
Science and Politics, 29/2.
Geiger, Shirley Tolliver ve Toni-Michelle Travis (1997), “The Status of African
American Faculty in Political Science Departments in the Southern Region”,
PS: Political Science and Politics, 30/2.
Glenn, David (2007), “Political-Science Courses Neglect Warfare and the
Military, Scholars Say at Annual Meeting”, Chronicle of Higher Education,
54/3.
Hayton, Richard (2008), “Teaching Politics: Graduate Students as Tutors”,
Politics, 28/3.
Hix, Simon (2004), “A Global Ranking of Political Science Departments”,
Political Studies Review, 2.
Ishiyama, John (2003), “Reforming the Structure of the Political Science
Curriculum: A Survey of Liberal Arts and Sciences Colleges and
Universities in the Midwest”, Annual Meeting of the American Political
Science Association, August 28 - August 31.
Ishiyama, John (2005), “The Structure of an Undergraduate Major and Student
Learning: A Cross-institutional Study of Political Science Programs at
Thirty-two Colleges and Universities”, The Social Science Journal, 42.
Ishiyama, John, Marijke Breuning, “How International Are Undergraduate
Political Science Programs at Liberal Arts and Sciences Colleges and
Universities in the Midwest?”, PSOnline www.apsanet.org.
Johansson, Kristina, Helene Hård af Segerstad, Håkan Hult, Madeleine Abrandt
Dahlgren, Lars Owe Dahlgren (2008), “The Two Faces of Political Science
Studies—Junior and Senior Students’ Thoughts about Their Education and
Their Future Profession”, Higher Education, 55.
Katz, Richard S. ve Munroe Eagles (1996), “Ranking Political Science
Programs: A View from the Lower Half”, PS: Political Science and Politics,
29/2.
Klingemann, Hans-Dieter (2008), “Capacities: Political Science in Europe”,
West European Politics, 31/1–2.
Lowry, Robert C. ve Brian D. Silver (1996), “A Rising Tide Lifts All Boats:
Political Science Department Reputation and the Reputation of the
University”, PS: Political Science and Politics, 29/2.
Mann, Sheilah (1996), “Political Science Departments Report Declines in
Enrollments and Majors in Recent Years”, PS: Political Science and
Politics, Vol. 29/3.
McBride, Allan B. (1996), “Creating a Critical Thinking Learning
Environment: Teaching Statistics to Social Science Undergraduates”, PS:
Political Science and Politics, 29/3.
42
Murphy, Alexander B. (1999), “‘Living Together Separately’ Thoughts on the
Relationship between Political Science and Political Geography”, Political
Geography, 18.
Orbell, John M. vd. (1971), Professional Socialization in Political Science
Departments, Final Report, Oregon University.
Ruttan, Vernon W. (2001), “Imperialism and Competition in Anthropology,
Sociology, Political Science and Economics: A Perspective From
Development Economics”, Journal of Socio-Economics, 30.
Schüttemeyer, Suzanne S. (2007), “The Current State of Political Science in
Germany”, Hans-Dieter Klingemann (ed.), The State of Political Science in
Europe, Opladen/Farmington Hills: Barbara Budrich Publishers.
Seitz, John L. (1996), “Mission Impossible? Making a Political Science Final
Exam That's Fun to Grade”, PS: Political Science and Politics, 29/3.
TODAİE (1995), Kamu Yönetimi Disiplini Sempozyumu, Bildiriler (1994), 2
Cilt, Ankara.
43