Complete File ()

OTTERLO RESSAMININ fad YENi ARYBALLOS 'U
(Lev. XLI)
Arastirmarmza konu olan lkl aryballos, Dr.Jean LaufTenburger 6zel
koleksiyonuna ait olup, Hellas ve Roma Dernegl tarafmdan basilan katalog 1
iginde yaymlanmislardir.
"Dr.Jean LaufTenburger Koleksiyonuna Ait Korint Seramikleri" basligi
altmda yaymlanan katalogun stilistik cahsrnaya ySnelik olmamasi nedeni ile,
yetmisbes p a r g a d a n olusan Korinth vazolari, ressam ve r e s s a m g r u p l a n
saptanmaksizm yaymlanmislardir.
Cahsmanm amaci, katalog iginde yer alan iki aryballos'un
yonden incelenerek ressamlarinm saptanmasina yoneliktir.
Inceleyecegimiz arybailos'lardan biri "diiz dipli aryballos",
"yuvarlak arybaHos"tur.
stilistik
digeri ise
-DUZ DiPLI ARYBALLOS
Dr. Jean LaufTenburger koleksiyonundan
J.Chamay, J.L.Maier, Ceramiques Corinthiennes, s.75.
On Yuz: Heraldik iki sphinx arasmda palmet-lotus betimi (Res.l).
Arka Yuz: Saga ilerler duruinda bir kugu.
-YUVARLAK ARYBALLOS
Dr.Jean LaufTenburger koleksiyonundan
J.Chamay, J.L.Maier, age., s.58.
On Yuz: Halkali dflrtlu palmet betimi (Res.2).
Arka Yiiz: Birkac doldurma motifl.
Ele alacagimiz ilk aryballos, form o l a r a k d u z dipli arybaffos'lar 2 g r u b u n a
girmektedir. Chimaera G r u b u 3 iginde yapit vermis olan Otterlo R e s s a m i n i n
1. J.Chamay, J.L. Maier, Ceramiques Corinthiennes- Collection du Docteur Jean
Laujfenbunjer, Geneve, 1984.
2. DOz dipli arubaUoslar Orta Korinth'in tipik vazo formlan olup, ozellikle de Chimaera
Grubunu belirleyen vazo formlan arasmda yer almaktadirlar. Bkz: J.L.Benson, "A Floral
Master of the Chimaera Group: The Otterlo Painter" AntK 14 (1971), heft, 1, s.13.; diiz
dipli aryballoslarin en erken Smekleri icin Bkz:H.G.Payne, Necrocorinthia. A Study of
Corinthian Art in the Archaic Period, Oxford, 1971 (2.basim), s.291, No:644, fig.128.
3. Chimaera Grubu icin bkz: P.Lawrence, "Notes on the Chimaera Group" AJA 66 (1962),
s.185-187, lev.55, fig.1-6; Benson, Otterlo ressamini Chimaera Grubu icinde, bagimsiz
bir ressam olarak yorumlar ve grubun salt genel bezeme sisteminden etkilenmis
oldugunu belirtir. J.L.Benson, AntK 14(1971)., s.20; Amyx ise, Otterlo Ressaminin
temelde stilistik yonden gruptan farkli oldugunu; ressamin Chimaera Grubunun
doldurma motiflnden yogun etkllendigini, ancak grupla hie bir zaman yakin iliskileri
olmadigmi vurgular. D.A.Amyx, "San Simeon Revisited: Corinthian Vases" California
Studies in Classical Antiquity vol.8 (1975). s.21.
178
Nuran $ahin
betimledigl vazo fortnlan arasinda, diiz dlpll aryballoslann 6nemli yeri oldugu
bilinmektedlr. Bu nedenle de, ressam, Berlin F 1090 ressami lie beraber, Amyx 1
tarafmdan diiz dlpll aryballoslaxm uzmanlan olarak gSsterilmektedlr.
Form seglciliginin yam sira, Otterlo Ressami, betimlerinde lotus ve
palmet motiflni gesitli diizenlemeler lcinde surekli kullanarak bezemesel
segiciligini de vurgulayan bir ressam olarak da dikkat geker. Clgek betimini
yogun islemesi nedeni lie Benson 2 tarafmdan da "Chimaera Grubunun Cicek
Ustasi" olarak tanimlanmistir. Ressamm genel egilimi, lotus-palmet betimini
heraldik figiirler arasinda {insan, hayvan-horoz, aslan, kugu vb.- figiirleri ile,
sphinx, siren, griphon gibi fantastik yaratiklar) gostermektlr.
Yukarida genel tanimi ile verdigimiz Otterlo R e s s a m m i n stil
ozelllklerlne, soz k o n u s u iki vazonun stilistik incelemesi s u r e s i n c e
karsilastirmalarla deginecek, a r y b a l l o s ' l a n n ressamla olan illskilerlni
saptamaya gahsacagiz.
ilk eser olarak diiz dipli aryballos'u
inceleme k o n u s u olarak ele
alryoruz: Agiz tablasi dil betimi, dudak kenan ise nokta bezeme igeren diiz dipli
aryballos'un, yuvarlak omuzu da dil betim ile bezenmis olup; omuzdan gQvdeye
gegisi belirleyen iki daire banttan, iisttekinin iizerinde ve her dil betiminin
ortasma gelecek sekilde bir nokta bezeme yerlestirilmistir. Otterlo Ressami bu
tiir boyah nokta bezemeleri gok kullanmis bir ressamdir 3 . On yiizde karin
iizerinde yer alan heraldik sphinxlerin almlarmi, dalgah kazima gizgilerle
cevreleyen saglar, omuzlar iizerinde kenarlan diiz cizgili Iki kahn bukleye
doniismekte ve gflvde Qzerinde uclan diiz gizgi bigiminde son bulmaktadir. Bu
sag sekli Otterlo Ressamina ait diiz dipli bir aryballos iizerinde yer alan
sphinxle garpici benzerlik gSsterir 4 . Sphinxlerin gozleri kazima gizgilerle,
daire seklinde gosterilmis olup, goz pmarlari ve u g l a n diiz gizgi ile
belirtilmistir. G6z formu, ressamm sphinx, siren ve insan figtirlerindeki goz
1. D.A.Amyx, CSCA 8 (1975) s.21.
2. J.L.Benson, AntK 14(1971)., s. 13.; Amyx, Benson'un "A Floral Master" adi altinda
Otterlo Ressamina vermis oldugu eserlerin tumtinO ressamm eserleri olarak kabul
etmedigini belirtiyor. D.A.Amyx, CSCA 8 (1975), s.20.
3. J.L. Benson, nokta bezemelerin bir baska ressam tarafmdan bu kadar ?ok kullanilmadigim vurgulamaktadir. Id., s.21.; Bu bezemenin i§lendigi diger duz dipli
aryballoslar iQin Bkz.Id., tbid., lev.l, 7; 2, 1-. 3,8; 4,6.
4. Id., Ibid., s.14, No:10 "Grup A", lev.2,2.; Benzer sac bigimlni buklelerin uglan disinda,
Chimaera Ressamina ait bir dttz dipli aryballos'un siren flgiirilnde ve Kopenhague
tabagindaki erkek sphixlerin sag modellerinde gorillUr. Bkz: P.Lawrence, "The
Corinthian Chimaera Painter" AJA 63 (1959), lev.89,13;92,33.
Otterlo Ressaminin Dei Yeni Aryballos'a
179
yapilari lie benzerlik sergilerler 1 . Oldukga y u k a n d a gQsterilmis olan kulagin
dis konturunu, sagin dis bukey genis kivrimi belirlemekte, kulak igi ise kazima
tek y a n m daire gizgi lie g6sterllmektedlr. G8z p m a n n d a n kulak yonunde
gizilecek bir gizgi, kulagin yaklasik ortasmdan gegmektedir. Goz p m a n lie
kulak arasindakl iliskiyi Otterlo Ressaminin y a p i t l a n n d a da saptamis
bulunuyoruz 2 . Almdan buruna gegiste izlenen ig bukey gizgiye sahip sphinxler
bu profilleri ile, gigek ustasmin profilleri ile yakm benzerlik gosterirler 3 . Arka
a y a k l a n iizerinde o t u r m u s olan sphinxlerin on ayaklari "L" harfini
animsatmakta ve sakin bir durusu g6riintuleyen bu on ayaklann yapisi; one
uzatilmis ayaklan ile gergin viicuda sahip Otterlo ressaminin sphinxlertnden 4
a y r i l m a s i n a k a r s i n , r e s s a m m bazi a s l a n l a n n i n on a y a k l a n n d a
izlenmektedir 5 . Sphinxlertn on ve arka ayaklan arasmda kalan bosluk bir
panel olarak degerlendirtlip, kazima gizgili, buyuk ve sekizli rozet motifi ile
kiigiik bir doldurma motifi k o n m u s t u r 6 . Sphinxlerin yuksek k a n a t l a n n a
gelince: omuz bantlanndan iisttekine degin uzanarak, govdeden omuza gegisi
belirleyen s i m n delmektedirler. Kanatlann bu durumu, Otterlo ressaminin,
kanath sphinx ve siren figurlii diiz dipli aryballos' lanndaki, kanatlann ikinci
banta degin dayanisi ile benzerlik gosterirler. Bu benzerlikler, bizim vazomuz
iizerindeki sphinxlerin de ayni r e s s a m t a r a f m d a n
betimlendigini
kanitlamaktadir 7 .
Chimaera grubu r e s s a m l a n iginde yer alan Otterlo ressaminin
heraldik figiirler a r a s i n d a yer alan palmet-lotus bezemesini siirekli
kullanmasi nedeni ile "gigek ressami" olarak adlandinldigma y u k a n d a
deginmistik 8 . Bu betimin bir benzert incelenen vazo iizerinde de izlenmektedir.
Aryballos iizerinde yer alan devrik lotus uglan sivri gigeklik, nokta bezemeli
gegis banti ile Benson'un "C grubu" iginde verdifji diiz dipli arybaHos'un, yatay
lotusu ile benzerlik gosterir. 9 iki genis kemer iizerinde yiikselen ve sivri iki
1. J.L.Benson, AntK 14 (1971), Lev.2, 2, 8; 3,4,8.
2. Id., ibid., s.16,fig.2,Lev.2, 2-3, 8;3,4,8.
3. lnsan flgurlerinin profilleri igin Bkz: td., tbid.. Lev.2, 2-3; 3,4.
4. Id., ibid. Lev.2, 2:3,8.
5. Id., tbid.. Lev. 1,2; 4,4.
6. Otterlo Ressami, genellikle insan ve hayvan flgurlerinin ayaklan arasinda kalan
panelleri, kazima gizgili doldurma motifleri ile bezemi§tir, Bkz: Id., tbid.. Lev. 1,2-3,
5-6:2,1-2, 5:3,7-8:4,4,6.
7. Benzerleri igin bkz.ld., Ibid., lev.2,3; 3,4, 7-8.
8. Bkz.s. 178, dipnot 2.
9. J.L.Benson, AntK 14 (1971), lev.5.6.
180
Nuran §ahin
sepal arasmdakl kisa petaller, San Simeon duz dlpli aryballos'unun
devrlk
lotusunun kisa petalleri ile benzerlik gosterir 1 . Devrik lotus tag goriinumlu
dikey palmeti tasimaktadir. Yelpaze formlu palmetin alt kismmda yer alan
asagi kivnk iki yaprakgik ise lotus gigeginden turetilmis olan palmet
bezemesinin, lotus gigeginde bulunan iki sepalidir.
Otterlo ressamimn devrik lotus-dikey palmet temasinm yer aldigi yedi
diiz dipli arybaOos'dan besi aym betimi igermekte olup, bizim bezememiz ile
yakin benzerlik sergilerler 2 .
Aryballos'un arka yiiziinde yer alan ve sag yonde ilerler durumdaki
kugunun fotografim bulamadigimiz igin tammini yapamiyoruz 3 .
Sphinxlerin ve palmet-lotus bezemesinin Otterlo ressamimn betimleri
ile olan gok yakm benzerlikleri, bu yapitin Otterlo ressamina ait oldugunu
gostermektedir.
Bu arybaflos'un benzerlerini Otterlo ressamimn B ve C grubu iginde
degerlendirilen ve Orta Korinth o r t a l a n n a t a r i h l e n e n diiz dipli
a r y b a l / o s l a r i n d a 4 bulmamiz nedeni ile, bu eseri, Orta Korinth ortalanna
tarihliyoruz.
ikinci yapit, bir yuvarlak aryballos' tur 5 .Agiz tablasi, dil betimi; dudak
kenan ise boyali nokta (uzunca) bezemesi ile diiz dipli aryballos 'da da izlenen
ahsilmis dekorasyondur. On yiiz betimi ise, turn govdeyi kaplayan halkali
1. D.A.Amyx, CSCA 8(1976), lev.4,2.
2. J.L.Benson, AntK 14 (1971) lev.3, 2-7.
3. Diiz dipli aryballos'un arka yuztindeki kugu fotografi igin yapmis oldugumuz
girisimler sonucunda, Lauffenburger koleksiyonunun btiytik bir bolumtiniin G.
Becchina (Bale) tarafindan satin ahndiktan sonra, Christies, Sotheby ve 6zel
koleksiyonlara satildigim; inceledigimiz aryballos'un bulundugu yerin bilinmedigini
6grenmis bulunuyoruz. Eser hakkinda verdikleri bilgiler igin, Roma ve Hellas Dernegi
Baskam Prof.Dr. Olivier Reverdin ve Cenevre Sanat ve Tarih Muzesi (Ville de Geneve
Musee d'Art et d'Histoire) arastirmacisi Jacques Chamay'a tesekkiir ederim.
4. J.L.Benson, AntK 14 (1971), s.19.
5. En erken yuvarlak aryballos igin bkz.F.Johansen, Les Vases Sicyoniens, Copenhague,
1923, s.167, lev.44,1. Erken 6mek olarak g6sterilen aryballos ayakli aryballos' tur. Bkz.
H.G.Payne, NC, s.269, dipnot. 1. Ayaksiz yuvarlak aryballos'un en erken 6rnegi
Transitional'de ortaya gikar. bkz.id., /bid., s.276. no. 114 A, fig. 118 bis. Yuvarlak
arybaUoslann yogun uretimi ise, Erken Korinth dflneminde olmustur. bkz.Id., Ibid.,
s.287-291, fig.123-127. Yuvarlak a r y b a l l o s ' l a n n gelisimi igin bkz. DA.Aymx,
Corinthian Vase-Painting of the Archaic Period, Berkeley, 1988, vol.II. Commentary:
The Study of Corinthian Vases, s.440-443.
Otterlo Ressanumn Iki Yeni Aryballos'a
181
dortlii palmet motifidir 1 . Palmet betiminln koken t a r t i s m a s m d a , lotus
gigeginin, betlmln kokenini olusturdugunu savunan grubun yanmda yer
aldigimizi bellrtmekte yarar goruyoruz. Bu yaklasim Icinde palmet betimlni
olusturan palm'ler gercekte petaller olup yelpaze formuna sahiptirler. Paknetin
alt kisminda yer alan iki sepal ilk vazoda, asagi kivrik uclan yuvarlatilmis ikl
sap goriiniimiinde islenirken; b u r a d a her iki sepal yandaki Iki sepalle
birleserek halkaya doniismektedir. Sepaller, ikiser kazima gizglnin sinirladigi
bir bantla baglanmaktadirlar. Halkalarin iizerinde ise yatay palmetler
gorkemli; dikey ve devrik palmetler basik olarak betimlenmislerdir. Bu
betimin en yakin benzerleri Otterlo Ressaminin diiz dipli ug arybaUos'unda
goriilmektedir 2 . Ancak, ressamm ug vazosunda yer alan betimler kiigiik
detaylarla birbirlerinden ayrilmaktadirlar. Ornegin: An29 ve An30'da
resmedilen, palmetlerin iizerinde yiikseldikleri yarim daire kemerlerin arasi
yelpaze formunda kiigiik palm'lerle bezenmistir. Bu goriiniimii lie kiigiik bir
palmet izlenimi verilmistir. Gela aryballos'u ise bizim arybalfos'umuzda oldugu
gibi bezemesizdir. Buna karsin inceledigimiz vazoda yer alan dort halkanm
ortalan kazima gizgili seklzli rozet ile (doldurma betlmi) bezenmistir. Gela
aryballos'u ile An30 da, betim heraldik figurler arasinda yer almasina karsin,
An29 ile bizlm vazomuzda turn yiizeyi kaplayan tek motiftir. Tiim vazolarda
ortak olan nokta ise palmetlerin yapilan olup yakin benzerlik gosterirler.
Yakin benzerliklerden yola gikarak, biz bu vazonun da Otterlo Ressaminin bir
iirunii oldugunu dusiinuyoruz.
Otterlo Ressami diiz dipli aryballoslann uzmani 3 olarak taninmasma
karsin oinochoe, alabastron gibi vazo formlarmi da bezemistir. Bu nedenle
halkali palmet betiminln uq vazoda diiz dipli aryballos' ta bulunmasina karsin
bizim vazomuzda yuvarlak aryballos' ta goriilmesi eserin, Otterlo Ressaminin
iirunii olamayacagi savmi gegersiz kilmaktadir.
1. Halkali palmet betiminin erken Ornekleri Erken Korinth iQinde, u?lu palmet motifi
olarak ortaya cikar. bkz. PN.Ure, Aryballoi and Figurines from Rhitsona in Boetia,
Cambridge, 1934, lev.9, 91-20/067: C.Dugas, Les vases de VHeraion. Delos X, 1928,
no: 183, lev.22 E: UQ palmetli halkali betimin d<5rtlQ betime dOnu§mesi ise Orta
Korinth'te, bezemenin gelisimi olarak karsimiza cikmaktadir. bkz. CVA Copenhague,
vol.2, lev.87,15; S.P.Boriskovskaja "On trade connections between the Greeks cities of
the Northern Black Sea Coast and Corinth in the Archaic Period" Wissenschaftliche
Zeitschrift der Universttat Rostock, 1967, heft 7/8, lev.6, 3; 7,3.
2. J.L.Benson, AntK 14 (1971), no.29 (Gela NM9), grup B.lev.4,5, fig.7.; D.A.Amyx,
P.Lawrence, Archaic Corinthian Pottery and the Anaploga Well Corinth VII/2
Princeton, 1975, lev.74, An29, An30; lev. 105, An29 (C.62-393).
3. D.A.Amyx, CSCA (1975), s.21.
182
Nuran §ahin
Yapitin tarihlendirilmesi k o n u s u n d a ise, en yakin benzerleri Orta
Korint o r t a s i n a ve Erken Gee Korint I'e t a r i h l e n m e k t e d i r l e r 1 . Bu
tarihlendirmeler lsigmda biz de bu aryballosu Orta Korint sonu Gee Korint I
basma tarihlemeyi uygun gSriiyoruz.
Sonuc olarak, arastirmamizm ortaya koymus oldugu gibi, 6zel
koleksiyona ait olan iki aryballos, Otterlo ressaminm iki 6zgun yapiti olup,
bilinen eserierlne iki vazonun daha katilmasini saglamistir. Yapitlardan
birinin yuvarlak aryballos olusu ise, ressamm dup dipli arybatloslann yanisira ender olarak yuvarlak aryballos
da betimledigini gostermektedir.
Kronolojik degerlendirme icinde ise, diiz dipli aryballos ressamin olgun
evresine, yuvarlak aryballos Ise gee evresine ait eserlerdir.
Izmir 1990
Nuran $ a h i n
1. CorinthVII/2, s.105, An29; An30; J.L.Benson, AntK 14 (1971), s.19.