docEK 1-Eylem Planı Taslak Belgesi_00005431_00004485
download 
Şikayet Transkript
EK 1-Eylem Planı Taslak Belgesi_00005431_00004485
BİLİM, SANAYİ VE TEKNOLOJİ BAKANLIĞI Verimlilik Genel Müdürlüğü VERİMLİLİK STRATEJİSİ VE EYLEM PLANI (2014(2014-2017) (TASLAK) 27 Eylül 2013 ANKARA İÇİNDEKİLER GİRİŞ ...................................................................................................................................... 1 YÖNETİCİ ÖZETİ ..................................................................................................................... 2 VERİMLİLİK STRATEJİSİ GENEL ÇERÇEVESİ ............................................................................... 5 DÖNÜŞÜM ALANI 1 İşgücünün niteliği ve istihdam......................................................................... 13 DÖNÜŞÜM ALANI 2 İş ve yatırım ortamı ......................................................................................... 20 DÖNÜŞÜM ALANI 3 Sürdürülebilir üretim....................................................................................... 27 DÖNÜŞÜM ALANI 4 Firmaların Ar-Ge, yenilik ve verimlilik uygulama kapasitesi .............................. 30 EKLER................................................................................................................................... 36 EK 1: Verimlilik Stratejisi ve Eylem Planı (2014-2017) Eylemler (Taslak) ......................................... 36 EK 2: Eylemlerin dönüşüm alanları ve politika araçları bazında dağılımı.......................................... 48 EK 3: VSEP hazırlık süreci .............................................................................................................. 51 EK 4: VSEP kapsamında farklı taraflarca ortaya konan sorunların dile getirilme sıklık ve oranları ..... 55 GİRİŞ (1) Türkiye Sanayi Stratejisi Belgesinde, 2013 yılı sonuna kadar “verimlilik politika ve stratejisinin oluşturulması” yönünde alınan karar ve 2013 Yılı Programında yer alan ilgili tedbir doğrultusunda yürütülmekte olan Verimlilik Stratejisi ve Eylem Planı (2014-2017) Belgesi (VSEP) hazırlık çalışmalarında son aşamaya gelinmiştir. (2) Ülkemizin son dönemde göstermiş olduğu yüksek ekonomik büyüme performansının sürdürülebilir kılınmasında ve yüksek katma değerli, ileri teknolojili üretime dayalı sanayi yapısına dönüşümde belirleyici ve yönlendirici dokümanlardan biri olması öngörülen VSEP, ulusal düzeyde belirlenen politikalar ile yine bu bağlamda ortaya konan plan, program ve strateji belgeleri temel alınarak hazırlanmıştır. Bunun yanı sıra hazırlıkların her aşamasında, gerek şeffaflığı artırmak gerekse belgenin niteliğini ve uygulanabilirlik düzeyini yükseltmek amacıyla katılımcılığın en yoğun düzeyde sağlanmasına özen gösterilmiş; çeşitli tarafların görüş ve beklentileri, farklı platformlar aracılığıyla hazırlık sürecine dâhil edilmiştir. (3) Belge hazırlıkları; verimliliği doğrudan ve dolaylı olarak etkileyecek alanlarda çeşitli tarafların üstleneceği eylemlerle, işgücünün niteliğinin geliştirilmesini, işgücü verimliliği düzeylerinin yükseltilmesini, yatırım ortamının iyileştirilmesini, sermaye verimliliğinin artırılmasını, teknolojik gelişmelerin üretime yansımasını hızlandırarak toplam faktör verimliliğinin büyümeye katkısının güçlendirilmesini ve bunların yanında ekonomik gelişimin çevresel performansla bütünleştirilmesini amaçlayan bir perspektif içinde sürdürülmüştür. (4) “Sanayinin verimlilik temelli yapısal dönüşümünü hızlandırmak” temel amacı doğrultusunda yürütülen belge hazırlıkları kapsamında; genel strateji çerçevesi oluşturulmuş, öncelikler ve dönüşüm alanları belirlenmiş, başvurulacak başlıca politika araçları tanımlanmıştır. Bu çerçevede, gelinen aşamada altı amaç altında, 107 eylemden oluşan eylem planı taslağı hazırlanmıştır. VSEP genel strateji çerçevesi, bu bağlamda tanımlanan alt bileşenler ve oluşturulan eylem planı taslağına, yine konuya ilişkin tarafların görüş ve değerlendirmeleri temel alınarak son şekli verilecektir. (5) Taslak belgeye ilişkin olarak kurum ve kuruluşlardan gelen görüş ve değerlendirmeler doğrultusunda strateji, amaç ve eylemlerde uygun görülen değişiklikler yapılacak, belgenin teslim ve onay aşamasına geçilecektir. Verimlilik Stratejisi ve Eylem Planının 2014 yılı başında uygulamaya konması öngörülmektedir. YÖNETİCİ ÖZETİ (6) Uzun yıllara yayılan istikrarsız ekonomik büyüme dönemlerinin ardından ülkemiz, 2002’den bu yana göreli olarak daha dengeli ve daha istikrarlı bir büyüme hızı elde etmiştir. Ancak gözlenen bu büyüme performansında verimlilik artışlarının artı artış payı, halen umulan düzeyde değildir ğildir. İstikrarlı ekonomik büyümeninn büyük ölçüde teknolojik ilerlemeye ve buna koşut koş bir biçimde sürekli verimlilik artışlarına şlarına bağlı ba olduğu veri alındığında, Türkiye’nin ’nin öncelikli hedeflerinden birinin “sürekli bir biçimde verimliliği artırmak” k” olması ve bu yönde orta ve uzun vadeli politikalar geliştirilmesi geli gerekliliğii kendini göstermektedir. (7) 2004-2012 2012 dönemi verileri izlendiğinde, izlendi inde, Türkiye ekonomisinin ortalama % 4,4’lük 4 bir büyüme oranı yakalamış yakalamı olduğu, ancak aynı dönemde, işgücü şgücü verimliliği verimlili artış düzeyinin % 1,5’ta kaldığı kaldı görülmektedir. İmalat malat sanayi özelinde ise, 2004-2012 2004 aralığında ında ortalama olarak % 3,8’lik 3, k büyüme ve % 2,7 oranında işgücü iş verimliliği artışıı performansına ulaşılmıştır. ula 1990 yılında Türkiye’nin çalışan çalış kişi başına üretebildiğii ulusal gelir, gelir gelişmekte olan ülkelerle aynı seviyedeyken yken bugün gelinen noktada Türkiye’nin gelişmekte geli mekte olan ülkeler seviyesini belirli ölçüde aşmış a olduğu görülmektedir. Buna karşın kar halen Türkiye’de işgücü verimliliği, ği, gelişmiş geli ülkelere kıyaslaa belirgin ölçüde düşük dü seviyelerdedir. (8) Sermaye verimliliği ği ve toplam faktör verimliliği verimlili i parametreleri ele alındığında alındı Türkiye, işgücü verimliliğindeki ğindeki gelişime geli ime benzer ve paralel bir biçimde, son dönemde gözle görülür bir yükselişş patikasına yerleşmiştir. Sermaye verimliliği, verimliliğ 1994 ve 1999 ekonomik krizlerinde büyük düşüşler dü göstermiş olsa da, 1980’lerden ’lerden bu yana genel bir artış eğilimi ilimi içindedir. OECD ülkeleriyle karşılaştırıldığında da Türkiye’nin sermaye verimliliği, göreli li olarak yüksek değerler almaktadır; ancak sermaye stoku, stoku mevcut durumda dahi, yeni ve büyük ölçekli yatırımlara olanak verecek düzeyin oldukça altındadır. Sermaye stokundaki düşüklük dü üklük nedeniyle yeni eklenen bir birim sermayenin katkısının yüksek olması da, Türkiye’nin karşılaştırmaya kar konuu olan ülkelere kıyasla daha yüksek sermaye verimliliği verimlili değerlerine ulaşmasının masının temel nedenlerinden biridir. (9) Teknolojik gelişimin şimin makro ölçekte verimlilik düzeylerine etkisini ortaya koyan toplam faktör verimliliği verimliliği (TFV) açısından Türkiye, son 25 yılda ortalama % 1,7 gibi, görece yüksek bir artış oranı yakalamıştır. Ancak son beşş yıllık dönemde işgücü i ve sermaye verimliliğindeki ğindeki artış artı hızına göre TFV artışında ında gözlenen ivme sınırlı kalmıştır. TFV artış oranlarının diğer di er ülkelere kıyasla yüksekliğinin yüksekli başlıca nedenlerinden biri ise, referans alınan başlangıç ba langıç düzeylerinde (1980 yılı) Türkiye’nin sahip olduğu değerlerin ğerlerin son derece düşük dü olmasıdır. (10) İşgücü, gücü, sermaye ve toplam faktör verimliliğinin yanında ülkemiz, ülkemiz enerji ve doğal kaynak verimliliği ğii açısından da, mevcut büyüme performansına paralel düzeyde 2 gelişim im göstermekten uzak bir tablo ortaya koymaktadır. Bir diğer ğer ifadeyle, bütün alt parametreleri bağlamında ğlamında verimliliği artırmak söz konusu olduğunda ğunda Türkiye, kayda değer bir artış potansiyeline potansiyel sahiptir.. Sahip olunan bu potansiyeli hayata geçirmek ve büyümenin içinde verimlilik artışlarının artı larının payını artırmak üzere, verimlilikle ilgili alanlardaki politika ve uygulamalara yön verecek çerçeve niteliğinde bir dokümana ihtiyaç duyulmuş, Türkiye Sanayi Stratejisi Belgesi (2011-2014) (2011 2014) kapsamında, 2013 yılı sonuna kadar “verimlilik politika ve stratejisinin oluşturulması” oluşturulması” yönünde karar alınarak belgede konuya ilişkin ili bir eylem (Eylem 43) tanımlanmıştır. tanımlanmı 2013 Yılı Programında yinelenen bu tedbir doğrultusunda, do rultusunda, 2012 yılının ikinci yarısında Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı Bakanlı Verimlilik Genel Müdürlüğü ğü bünyesinde, Verimlilik Stratejisi ve Eylem Planı (2014-2017) (2014 belgesi (VSEP) hazırlıklarına larına başlanmıştır. ba (11) Başlıca ilkesi şeffaflığın şeffaflığ ve katılımcılığın en yoğun şekilde sağlanması ğlanması olan VSEP hazırlıklarında, başta şta sanayiciler olmak üzere çeşitli çeşitli tarafların görüş görü ve değerlendirmelerine erlendirmelerine farklı araçlarla başvurulmuştur. ba Ağırlıklı ırlıklı olarak imalat sanayinde verimlilik düzeylerinin artırılmasına odaklanılan belge kapsamında geliştirilen geli stratejilerin rin ise, verimliliği verimlili bütün boyutlarıyla kuşatması, işgücü şgücü ve sermayenin verimlilik düzeylerine ilişkin ili kin parametrelerin yanı sıra, yatırım ortamının, doğal kaynaklar ile çevresel faktörlerin, veri - analiz altyapısının ve bilhassa da teknolojinin teknoloji temel birer bileşen şen olarak söz konusu belgede yer alması yaklaşımı yaklaşımı benimsenmiştir. benimsenmi (12) Verimlilik alanındaki gelişmelerin geli melerin veri ve analizler yoluyla değerlendirilmesi değ ve 1 toplulaştırılması tırılması amacıyla geniş geni kapsamlı bir durum analizi çalışmasıyla çalı zenginleştirilen tirilen VSEP’in temel amacı, paydaşların payda görüş ve önerileri de esas alınarak “sanayinin sanayinin verimlilik temelli yapısal dönüşümünü dönü ümünü hızlandırmak” hızlandırmak şeklinde tanımlanmıştır. (13) Belirlenen en temel amaç doğrultusunda, do sanayide öngörülen dönüşümün şümün dört ana alan üzerinde inşa şaa edilmesi ve stratejilerin bu alanlar üzerinden tanımlanması kararlaştırılmıştır: Dönüşüm Alanı 1. İşgücünün niteliği niteli ve istihdam; Dönüşüm Alanı 2. İş ve yatırım ortamı; Dönüşüm Alanı 3. Sürdürülebilir üretim; Dönüşüm Alanı 4. Firmaların Firmalar Ar-Ge, Ge, yenilik ve verimlilik uygulama kapasitesi (14) Bu dönüşüm üm alanları kapsamında izlenecek stratejiler ise, altı yatay politika aracı zemininde tanımlanmıştır. tanımlanmış Yatay Politika Aracı 1. Plan, program ve stratejiler; Yatay Politika Aracı 2. Finansal destekler ve teşvikler; Yatay Politika Aracı 3. Hukuki ve idari düzenlemeler, kamu amu alımları ve yatırımlar; Yatay Politika Aracı 4. Üretimin mekânsal organizasyonu ve işbirlikleri şbirlikleri 1 VSEP hazırlıkları sürecinde katılımcılığın katılımcılı sağlanmasına yönelik gerçekleştirilen tirilen etkinlikler ile Durum Analizi kapsamında oluşturulan turulan raporların tamamına, http://vgm.sanayi.gov.tr internet sitesinden ulaşılabilmektedir. ula VSEP hazırlık sürecine ilişkin kin daha ayrıntılı bilgiler ise Ek 3’te yer almaktadır. 3 Yatay Politika Aracı 5. Araştırma, veri ve analiz altyapısı; Yatay Politika Aracı 6. Eğitim, bilinçlendirme ve geliştirme programları. (15) Belirlenen dönüşüm şüm üm alanları ve yatay politika araçları kapsamında, yine çeşitli çe tarafların görüş, ş değerlendirme ğerlendirme erlendirme ve önerileri ile yapılan analiz çalışmalarının çalı çalış çıktıları doğrultusunda, rultusunda, altı amaç ve bu amaçlar altında, 107 eylem önerisi ortaya konmuştur. konmu VSEP’in amaçları şu şekilde tanımlanmıştır: Amaç 1. Verimlilikle ilgili alanlarda politika oluşturma olu turma süreçlerini güçlendirmek ve izlenebilirliği ği artırmak Amaç 2. Ülke ölçeğinde işgücü şgücü verimliliğini verimlili ini artırmaya yönelik olarak eğitim eğ sistemi ile işgücü gücü piyasası arasındaki uyumu uyumu güçlendirmek ve insan odaklı bir perspektifle işgücüne gücüne katılımın ve sürekli istihdamın önündeki engelleri kaldırmak Amaç 3. Rasyonel ilkeler doğrultusunda doğ işleyen, rekabetçi bir işş ve yatırım ortamı oluşturulmasına, turulmasına, yatırımcıların yönlendirilmesine ve finansmana finansm erişim olanaklarının iyileştirilmesine ştirilmesine tirilmesine yönelik tedbirlerle sermaye verimliliği verimlili oranlarını yükseltmek Amaç 4. Sanayide sürdürülebilir bir üretim altyapısına dönüşüm dönü üm sürecine ve uluslararası rekabet gücünün artırılmasına katkı sağlayacak sa layacak uygulamaları ve teknolojileri teknoloj yaygınlaştırmak Amaç 5. Sanayinin planlı gelişimini geliş sağlamaya lamaya ve üretimin mekânsal organizasyonuyla elde edilen faydayı en yüksek düzeye çekmeye yönelik olarak sanayi bölgeleri ve kümelenme uygulamalarını güçlendirmek ve taraflar arası ortak iş i yapma kapasitesini esini artırmak; bu doğrultuda do rultuda bölgesel ve sektörel güç birlikleri oluşturmak olu Amaç 6. Başta KOBİ'ler İ'ler olmak üzere işletmelerin i letmelerin teknolojik donanımlarını, verimlilik uygulama ve Ar-Ge Ge kapasitelerini güçlendirmek 4 VERİMLİLİK STRATEJİSİ GENEL ÇERÇEVES ÇERÇEVESİ (16) Ağırlıklı ırlıklı olarak imalat sanayi bünyesinde verimlilik artışı artışı potansiyelinin hayata geçirilmesi ve sürdürülebilir üretim yakla ımının yaklaşımının Türkiye sanayinde yaygınlaştırılmasına tırılmasına odaklanan VSEP hazırlıkları sürecinde, ulusal ölçekte plan, program ve strateji belgelerinde elgelerinde tanımlanmış tanımlanmı olan amaç ve hedefler doğrultusunda, do şu temel öncelikler sürekli olarak göz önünde bulundurulmuştur: bulundurulmu Temel Öncelikler i. Küresel ölçekte rekabet edebilirliği edebilirli i güçlendirmeye ve dışa dı bağımlılığı azaltmaya yönelik olarak yenilikçiliğe yenilikçili ve yüksek katma değerli, değerli ileri teknolojili üretime dayalı bir sanayi yapısının tesis edilmesi; ii. Dinamik, üretken ve sürekli olarak gelişen geli bir işgücü şgücü yapısının oluşması; olu istihdam olanakların genişletilmesi geni ve çeşitlendirilmesi; iii. Sağlıklı, lıklı, güvenli bir üretim yapısının ve yatırım ortamının oluşturulması; olu finansmana erişim eriş olanaklarının iyileştirilmesi; iv. Girişimciliğin ğin teşvik te edilmesi; mevcut teşvik vik yönetim ve uygulama sistemlerinin etkinliğinin etkinli artırılması; v. Üretim yapısının, yatırım ortamının ve piyasa koşulları koşullarının sistematik bir biçimde izlenebilirliğinin izlenebilirli sağlanması; lanması; ilgili istatistiklerin oluşturulması olu ve analiz edilmesi;; vi. Sürdürülebilir kalkınma anlayışı anlayı ı çerçevesinde, Türkiye sanayi yapısının çevreye duyarlı üretim yaklaşımlarını yakla ımlarını ve tekniklerini benimsemesine destek d olunması; vii. Sanayinin planlı gelişmesinin geli sağlanmasına lanmasına yönelik olarak politika, strateji, plan, program hazırlama ve uygulama kapasitesinin artırılması; artırılması viii. Altyapı ve üstyapı destekleriyle, sanayinin fiziksel koşullarının şullarının ve üretimin mekânsal organizasyonunun organizasyon güçlendirilmesi; ix. AB uyum süreci de gözetilmek suretiyle, ilgili alanlardaki mevzuattan kaynaklı belirsizliklerin ve eksikliklerin tespit edilmesi ve ortadan kaldırılması; kaldırılması x. Kamu - özel sektör - sivil toplum - üniversiteler arası iletişimin iletiş ve ortak iş yapma kapasitesinin güçlendirilmesi. 5 (17) Bu öncelikleri esas alacak şekilde ekilde belge hazırlıkları yürütülürken gerçekleştirilen gerçekle analizler ve katılımcılığı katılımcılığ sağlamaya yönelik oluşturulan turulan araçlar; verimliliğin verimlili alt parametreleri olarak kabul edilebilecek şu dört eksende ksende yürütülmüştür: (1) İşgücü Verimliliği (2) Sermaye Verimliliği Verimlilik Artışı (3) Hammadde Girdi Verimliliği (Çevre) (4) Toplam Faktör Verimliliği (Teknoloji) (18) Katılımcılığın sağlanmasına ğlanmasına lanmasına yönelik olarak düzenlenen Hedef Kitle Çalıştayları, Çalı İlgili Taraflar Çalıştayları, ştayları, VSEP Söyleşileri Söyle ileri ve Komisyon Toplantıları kapsamında Türkiye’nin verimlilik alanındaki sorunlarına ilişkin ili en yoğun olarak dile getirilen ve VSEP kapsamında odaklanılması gerekliliğine gereklili işaret aret edilen hususlar ise şu şekildedir: Öne Çıkan Sorunlar2 i. Teşvik vik sisteminin çok sayıda kurum eliyle yürütülüyor olmasının teşviklerin te koordinasyonu ve etkilerinin izleme ve değerlendirilmesi ğerlendirilmesi yönündeki uygulamaları sekteye uğratması; u ratması; etkin bir izleme ve denetim mekanizmasına ihtiyaç duyulması; duyulması ii. Mevcut işgücünün şgücünün sahip olduğu nitelikler ile iş dünyasının işgücünden iş nitelik talebinin örtüşmemesi; örtüşmemesi işgücü gücü planlamasındaki eksikliklerden eksiklikler ötürü teknik meslek lisesii ve teknik eğitim e veren yükseköğrenim renim kurumlarından mezun olunurken edinilen donanımın ve uygulama uygula becerisinin düşük şük olması; iii. Sanayi işletmelerinde şletmelerinde letmelerinde sürdürülebilir üretim kültürünün yeterince gelişmemiş geli olması, özellikle KOBİ’lerin KOB rin bu konuda bilinç düzeyinin düşük dü olması; sürdürülebilir üretim teknik, teknik teknoloji ve uygulamalarının geliştirilmesi ve yaygınlaştırılma ştırılmasına yönelik çalışmaların yetersiz olması; 2 VSEP Hedef Kitle ve İlgili lgili Taraflar Çalıştayları, Çalı Söyleşiler iler ve Komisyon Toplantıları çerçevesinde öne çıkan sorunların dile getirilme sıklık ve oranları, Ek 4’te grafik olarak sunulmuştur. 6 iv. Uygulanan Ar--Ge ve yenilik nilik politikalarının etkililiklerinin hedeflenen düzeye ulaşamaması; uygulanan politikaların Ar-Ge Ar Ge ve yenilik talebi oluşturmaktan olu ziyade arz oluşturmaya şturmaya yönelmesi, arz talep dengesizliği ği oluşması; oluş v. Ar-Ge Ge ve inovasyon konusunda bilinç ve kültür eksikliği; eksikli eksikliğ bu yöndeki çalışmaların maların genellikle ürün geliştirmeye geli odaklanması ve geliştirilen geliş ürünlerin ticarileştirilememesi ştirilememesi; vi. İşbirliği ği ve ortaklık kültürünün -özellikle de küçük işletmelerde şletmelerde- gelişmemiş olması ve bu yöndeki teşviklerin te yetersizliği; i; firmalar arası rekabetin bölgesel / sektörel düzeydeki işbirlikleriyle i sağlanabilecek lanabilecek büyük çaplı kazanımların önünü tıkaması; tıkaması vii. Konsolide taşımacılık, şımacılık, ımacılık, ortak depolama gibi lojistik süreçlerdeki operasyonel desteklerin olmaması; lojistik merkezler arasında iletişim, ileti planlama, koordinasyon ve izlenebilirliğin i sağlanmasına lanmasına yönelik eksiklikler olması, bu eksikliklerin başta baş KOBİ’ler olmak üzere sanayi işletmelerin şletmelerin rekabet gücünü sınırlandırması;; viii. Türkiye’nin mevcut kaynaklarından enerji elde edilmesine ve özellikle yenilenebilir enerji kaynaklarından kaynaklarından yararlanılmasına yönelik yatırım ve teşviklerin viklerin yetersiz olması; olması ix. Üniversitelerin özellikle teknik bölümlerinden mezun olan bireylerin sahip olduğuu donanım ile sanayi işletmelerinin i letmelerinin pratik yönündeki ihtiyaçlarının uzlaştırılamaması; tırılamaması; bu yöndeki işbirliklerinin i rinin yetersiz kalması, her iki tarafın konuya ilişkin şkin temel motivasyondan yoksun olması; olması x. Teşviklerden viklerden yararlanma düzeyinin düşük dü ük olmasının yanı sıra tanıtımı, bilinirliği ği ve koordinasyonunda aksaklıklar yaşanması; ya xi. Verimlilik artırmaya yönelik bütüncül ve kapsayıcı politikaların eksikliği; eksikli xii. İşletmelerin letmelerin finansal kaynaklara ulaşmakta ula makta güçlüklerle karşılaşması; karş başvuru ve destek alma süreçlerinin zaman ve emek kaybına yol açması; açması xiii. Sürdürülebilir üretimin genel çerçevesini belirleyen ve bu alanda çalışmaları çalı bulunan unan kurumların koordinasyonun sağlayacak sa layacak mevzuatın eksikliği eksikli ve sanayide sürdürülebilir üretim uygulama ve teknolojilerinin geliştirilmesi geli ve yaygınlaştırılmasına ştırılmasına özgü destek ve teşvik te vik mekanizmalarının olmaması; olmaması xiv. Enerji maliyetlerinin yüksekliği; yüksekli bu durumunn üretim, lojistik süreçler ve nihai ürüne yansıyan fiyatlar aracılığıyla aracılı ıyla rekabet dezavantajına yol açması; açması xv. Ara malında dışa dış bağımlılığının hedeflenen düzeye düşürülememi şürülememiş olması ve girdi tedarik mekanizmalarını geliştirme geli tirme süreçlerinde beklenen seviyeye ulaşılamamışş olması; olması xvi. Mevcut üniversitelerinin yetkinliğini yetkinli ini ve yükseköğrenim üretkenliğini ğini artıracak tedbirlerin yetersiz kalması; kalması 7 sisteminin xvii. İş sağlığı ğ ğı ve güvenliği güvenli (İSG), SG), çevre vb. alanlarda mevzuatla getirilen zorunlulukların Türkiye sanayi yapısının mevcut mevcu koşulları şulları ve dinamikleriyle örtüşmemesi; memesi; İSG önlemlerinin işletmeler i tarafından büyük ölçüde salt bir maliyet kalemi olarak algılanıyor olması; bu yöndeki denetimlerin tabana yeterince yayılmamış yayılmamı olması ve kimi işletmeleri kayıtdışılaş şılaşmaya sevk ediyor olması; xviii. Mevcut yapıdaki eğitim e itim sisteminin bireylerin sorun çözme, gelişimlere geli uyum sağlama lama ve yaratıcılık düzeylerini desteklememesi ve bunun iş i dünyasında süregelen sorunlara yol açması. (19) Üst plan, program ve strateji belgeleriyle ortaya konmuş konmuş olan öncelikler, önceli ilgili tarafların görüşş ve önerileri ve konuya ilişkin ili olarak gerçekleştirilen ştirilen analiz çalışmaları çalı doğrultusunda, rultusunda, “sanayinin verimlilik temelli yapısal dönüşümü” dönüşümü” temel amacı çerçevesinde belirlenmiş olan dört dönüşüm alanı ise şunlardır: (20) Dönüşüm Alanı 1: İşgücünün niteliği niteli ve istihdam Rekabete konu olabilecek ülkelere kıyasla Türkiye’nin en büyük yapısal üstünlüğü üstünlü olan genç nüfus, her türlü platformda önemli bir avantaj olarak ortaya konmaktadır. Ancak var olan genç nüfusun eğitim düzeyinin ve işgücüne şgücüne katılım oranlarının düşüklüğü, ü, uzun vadede bu üstünlüğün üstünlü faydaya dönüştürülmesi türülmesi açısından büyük bir risk teşkil kil etmektedir. Buna koşut ko ut bir biçimde ülkemiz, özellikle son 30 yıl içinde kentleşme me sürecini büyük oranda tamamlamış tamamlamı olmakla birlikte, eğitim e profilinin kuşaklararası aklararası farklılaşma ve iyileşme iyile me düzeyleri halen çok sınırlıdır. Başta Ba kadınlar olmak üzere işgücüne şgücüne gücüne katılım oranlarının ve istihdam düzeyinin son derece düşük dü olmasının yanında işletmelerin şletmelerin gereksinim duyduğu duydu nitelikte likte eleman temin etmekten yana sorunlar yaşaması, şaması, işgücünün i genel niteliğii ile üretim süreçlerinin ihtiyaçları arasındaki dengesizliğii somut bir biçimde gözler önüne sermektedir. Nitekim ülkemiz için kaynak bağlamında ğlamında büyük bir potansiyele karşılık kar gelen genç nüfus profilinin üretim süreçlerine etkin olarak yansıtılamaması, makro bir perspektif içinde Türkiye’nin verimlilik bağlamındaki ba lamındaki en belirleyici sorunlarından birini oluşturmaktadır. İşgücünün gücünün nitelik düzeyinin göreli olarak düşüklüğü, dü düş yalnızca işgücüne üne katılım düzeylerinin ve işgücü i verimliliğinin inin artırılması bağlamında ba değil, ulusal ölçekte teknoloji / yenilik yeteneğinin yetene inin güçlendirilmesi bağlamında da yapısal birçok problemin kurucu unsurlarındandır. Bütün bu nedenlerle, üretim süreçlerinin gerekleri doğrultusunda ğrultusunda öğretimin ö ilk kademelerinden başlayarak şlayarak sistematik ve bütüncül düzenlemelere gidilmesi, mesleki eğitimin e itimin kalitesinin yükseltilmesi ve işbaşında eğitim itim olanaklarının güçlendirilmesi gereklilikleri, VSEP’in öncelikle üzerinde durduğu ğu dönüşüm dönüş alanlarından birini oluşturmuştur. ştur. Buna ek olarak işgücü i piyasasının etkinliğinin ğinin artırılması ve çalışma çalı koşullarının ullarının iyileştirilmesi iyileş yönünde tedbirler de aynı alan içinde ele alınmıştır. alınmı (21) Dönüşüm Alanı 2 - İş ve yatırım ortamı Sanayide yapısal dönüşümün dönüş imkân koşullarını güçlendirmek söz konusu olduğunda, oldu farklı düzeylerde çok çeşitli çeş yatırımlar yapılması gerekliliği ği kendini göstermektedir. 8 Bu bağlamda başta şta KOBİ’ler KOB olmak üzere sanayi işletmelerinin letmelerinin finansmana erişim eri olanakları ve kamu tarafından sağlanan sa n finansal destekler ve teşvikler, VSEP’in de öncelikli olarak üzerinde durduğu durdu alanlardan birini oluşturmuştur. ş ştur. Nitekim VSEP kapsamında, tarafların görüşlerini görü lerini almaya yönelik platformlarda en yoğun yo olarak dikkat çekilen sorun, “var olan destek ve teşviklerle te sağlanan ğlanan faydanın sağlıklı sa bir biçimde izlenip değerlendirilememesi” değ şeklindedir. eklindedir. Söz konusu destek mekanizmalarının koordinasyonundan kaynaklı problemlerin de sıklıkla vurgulandığı vurgulandı bu platformlarda ortaya konan temel argümanlardan bir diğeri, diğeri, “finansal “finansa destek ve teşvik vik mekanizmalarına tek merkezden erişim eri olanağı ğı sağlanması”nın sağ bu mekanizmalarla sağlanacak ğlanacak etkiyi önemli ölçüde yükselteceği yükselteceği şeklindedir. ş Ayrıca gerek VSEP kapsamında yapılan sorgulamalar gerekse Türkiye ekonomisini analiz eden Küresel Rekabetçilik abetçilik Endeksi vb. birçok çalışmada, çalı işletmelerin şletmelerin finansmana erişim im olanaklarının yeterli düzeyde olmaması, en temel yapısal sorunlardan biri olarak ortaya konmuştur. konmuş Buna ek olarak yatırımcıların yatırım kararlarını daha rasyonel ilkeler ve objektif veriler ve ışığında ında almalarına yönelik bir destek mekanizmasına duyulan ihtiyaca sıklıkla değinilmiştir. de Bütün bunların yanında, Türkiye’de üretimin mekânsal organizasyonunu ve sanayinin planlı gelişimini geli sağlamaya lamaya yönelik olarak son 50 yıllık dönemde, başta ba organize sanayi bölgeleri (OSB) olmak üzere, birçok enstrüman geliştirilmiştir. geli tir. Ancak gerek yönetsel kapasite gerekse de doluluk oranları bağlamında ba değerlendirildiğinde ğinde, planlı sanayi bölgelerinin oluşumuna şumuna ayrılan kaynağın kayna verimlilikk düzeylerine sağladığı sağ katkı açık bir biçimde ortaya konamamakta; konamamakta bu durum, söz konusu alanda geliştirilecek geli politikaların nesnel bir zemine oturmasına engel oluşturmaktadır. olu turmaktadır. Ayrıca kümelenme konusunda son dönemde kayda değer de er adımlar atılmakla birlikte, sanayinin yapısal ve kültürel problemlerinin problemlerini de etkisiyle, bu alanda umulduğu ğu ölçüde gelişim geli kaydedilememiştir. ştir. Bu nedenle, iş i ve yatırım ortamının verimlilik üzerindeki olumsuz etkilerinin giderilmesi gerekliliğiyle gereklili iyle birlikte, üretimin mekânsal organizasyonuyla sağlanan katkının en yüksek düzeye ulaştırılması ula tırılması yönünde tedbirler, tedbirler ikinci dönüşüm alanı çerçevesinde odaklanılan temel konulardan biri olmuştur. olmu (22) Dönüşüm Alanı 3 - Sürdürülebilir üretim Gelecek kuşakların akların gereksinimlerini göz önüne alarak çevrenin çevre ve doğal do kaynakların korunmasına nmasına odaklanan sürdürülebilir kalkınma yaklaşımının yakla ımının temel bir bileşenini bile oluşturan turan sürdürülebilir üretim, başta ba ta enerji olmak üzere üretim sürecinde kullanılan her türlü kaynak ve hammaddenin daha verimli kullanılması gereklilikleriyle birebir örtüşmektedir. dir. Bu çerçevede son dönemde Türkiye’de, sürdürülebilir üretim yaklaşımını ımını hayata geçirmeye yönelik çok sayıda plan, program ve strateji belgesi ortaya konmuşş olmakla birlikte, bu alanda teknik ve teknolojik yenilenmenin sağlanmasına lanmasına yönelik desteklerin henüz henüz beklenen düzeyde olmadığı olmadı dikkat çekmektedir. Sürdürülebilir üretim kültürünün imalat sanayinde yerleşmesine yerle yönelik olarak kamu otoritesinin, konuya ilişkin ili kin idari ve hukuki düzenlemeleri gerçekleştirmesinin tirmesinin yanı sıra, söz konusu dönüşümün dönü ümün sağlanma sağ koşullarını güçlendirecek şekilde ekilde finansal ve teknik destek mekanizmaları oluşturması olu gerekliliğine ine birçok platformda değinilmiştir. de tir. Bu yöndeki destekler, yalnızca enerji ve 9 doğal al kaynak verimliliğini verimliliğini yükseltmekle kalmayacak, bunun yanında yeşil ye iş ve yeşil istihdam olanaklarının çeşitliliğini çe ve yaygınlığını ını artıracaktır. Türkiye’nin uzun soluklu ve sürdürülebilir bir ekonomik büyüme performansı sağlaması sa sağ ve küresel ölçekte rekabet edebilirlik düzeyinin yükselmesi bağlamında ba lamında sanayide bu yaklaşımın yakla teknik, teknoloji knoloji ve uygulamalarının sağlayacağı sa ı katkılardan da hareketle sürdürülebilir üretim konusu, VSEP kapsamındaki üçüncü dönüşüm dönü alanını oluşturmuştur. (23) Dönüşüm Alanı 4 - Firmaların Ar-Ge, Ar Ge, yenilik ve verimlilik uygulama kapasitesi Ülkemiz imalat sanayinin yapısal sorunlarının başında ında gelen hususlardan bir diğeri, di büyük ölçekli firmalar ile KOBİ’ler KOB ’ler arasındaki verimlilik düzeyi farklılıklarıdır. Bu farklılıkların ve KOBİ’lerin KOBİ karşı karşıya olduğuu verimlilik sorunlarının arka planı incelendiğinde, inde, geleneksel yönetim yapılarının neden olduğu ğu problemler, küresel pazarlara ulaşmada şmada yaşanan yaş sorunlar ve söz konusu işletmelerin letmelerin teknoloji geliştirme geli ve teknolojinin sağladığı ğ ğıı olanaklardan yararlanma kapasitelerinin düşüklüğü dü düş ilk elde dikkat çekmektedir. KOBİ’lerin KOB mevcut işgücü gücü profilinin genel nitelik düzeyinin de bir sonucu olarak üretim ve yönetim süreçlerinde verimlilik artırıcı tekniklerin uygulanmasına yönelik donanımın sınırlı kalması da, Türkiye sanayinin geçmişten geçmi bugüne süregelen, yapısal sorun alanlarından bir diğerini ğerini oluşturmaktadır. oluş Bu nedenlerle, verimlilik sorunlarının bölgeler ve sektörler düzeyinde ne şekilde farklılık gösterdiğine ine yönelik analizler ortaya konması, aynı zamanda başta ba KOB KOBİ’ler olmak üzere, sanayi işletmelerinin şletmelerinin verimlilik uygulama kapasitelerini kapasitelerini artırmaya yönelik programlar oluşturulması şturulması gerekliliği gereklili i VSEP’in önceliklerinden birine karşılık kar gelmektedir. KOBİ’lerin İ’lerin ’lerin verimlilik sorunlarının ardında yatan diğer di diğ bir temel neden ise; bu işletmelerin letmelerin Ar-Ge, Ar Ge, yenilik ve tasarım alanlarında yeterli donanıma sahip olmamasıdır. Ülkemizde Ar-Ge Ar harcamalarına ayrılan payın düşüklü şüklüğünün yanı sıra, bu harcamalar içinde özel sektörün payının umulan düzeylerin çok uzağında uza olması, mevcut sorunu somutlaştıran somutlaştıran belirgin göstergelerden biridir. Bu çerçevede firmaların fir Ar-Ge, Ge, yenilik ve tasarım kapasitelerinin güçlendirilmesine yönelik destek programlarının etkililik düzeyinin artırılması, bu bağlamda ba eğitim ğitim ve bilinçlendirme programları geliştirilmesi ştirilmesi ve konuya ilişkin ili kin hukuki ve idari çerçevenin, Türkiye sanayinin in kendine özgü parametreleri ekseninde, daha esnek ve dinamik bir yapıya kavuşturulması turulması gereklilikleri, VSEP kapsamında tanımlanan dördüncü dönüşüm dönü alanının diğer bileşenlerini şenlerini oluşturmaktadır. olu (24) Belirlenen öncelikler, verimlilik alanında öne çıkan sorunlar sorunlar ve tanımlanmış tanımlanmı olan dönüşüm üm alanları doğrultusunda doğ VSEP kapsamındaki eylemler, kamu otoritesinin başvurabileceği altı temel politika aracı üzerinden tanımlanmıştır: tanımlanmı Yatay Politika Aracı 1. Plan, program ve stratejiler; Yatay Politika Aracı 2. Finansal destekler ve teşvikler; Yatay Politika Aracı 3. Hukuki ve idari düzenlemeler, kamu amu alımları ve yatırımlar; Yatay Politika Aracı 4. Üretimin mekânsal organizasyonu ve işbirlikleri şbirlikleri Yatay Politika Aracı 5. Araştırma, veri ve analiz altyapısı; Yatay Politika Aracı 6. Eğitim, bilinçlendirme ve geliştirme programları. 10 (25) Verimlilik Stratejisi ve Eylem Planı (2014-2017) (2014 belgesi taslağında tasla yer alan eylemlerin, söz konusu dönüşüm dönü alanları ve politika araçları bağlamında ğlamında dağılımları da ise Ek 2’de yer almaktadır. (26) Verimlilik Stratejisi ve Eylem Planı (2014-2017) (2014 2017) Temel Amacı ve Amaçları ise şu şekilde tanımlanmıştır: ştır: Temel Amaç “Sanayinin Verimlilik Temelli elli Yapısal Dönüşümünü Dönü Hızlandırmak” Amaçlar AMAÇ 1 Verimlilikle ilgili alanlarda politika oluşturma olu turma süreçlerini güçlendirmek ve izlenebilirli izlenebilirliği artırmak AMAÇ 2 Ülke ölçeğinde işgücü gücü verimliliğini verimliliğ artırmaya yönelik olarak eğitim itim sistemi ile iişgücü piyasası arasındaki uyumu güçlendirmek ve insan odaklı bir perspektifle işgücüne işgücüne katılımın ve sürekli istihdamın önündeki engelleri kaldırmak AMAÇ 3 Rasyonel ilkeler doğrultusunda rultusunda iişleyen, rekabetçi bir iş ve yatırım ortamı olu oluşturulmasına, yatırımcıların yönlendirilmesine ve finansmana erişim eri im olanaklarının iyileş iyileştirilmesine yönelik tedbirlerle sermaye verimliliği ği oranlarını yükseltmek AMAÇ 4 Sanayide sürdürülebilir bir üretim altyapısına dönüşüm dönü üm sürecine ve uluslararası rekabet gücünün artırılmasına katkı sağlayacak sağlayacak uygulamaları ve teknolojileri yaygınlaştırmak yaygınlaş AMAÇ 5 Sanayinin planlı gelişimini şimini sağ sağlamaya lamaya ve üretimin mekânsal organizasyonuyla elde edilen faydayı en yüksek düzeye çekmeye yönelik olarak sanayi bölgeleri ve kümelenme uygulamalarını güçlendirmekk ve taraflar arası ortak iş i yapma kapasitesini artırmak; bu doğrultuda rultuda bölgesel ve sektörel güç birlikleri olu oluşturmak AMAÇ 6 Başta KOBİ'ler 'ler olmak üzere iş işletmelerin letmelerin teknolojik donanımlarını, verimlilik uygulama ve ArAr Ge kapasitelerini güçlendirmek 11 GÖSTERGELERİ TEMEL PERFORMANS GELİŞİM PROGRAMLARI EĞİTİM, BİLİNÇLENDİRME VE ANALİZ ALTYAPISI ARAŞTIRMA, VERİ VE MEKANİZMALARI İŞBİRLİĞİ - DİYALOG ORGANİZASYONU VE ÜRETİMİN MEKÂNSAL YATIRIMLAR KAMU ALIMLARI VE DÜZENLEMELER, HUKUKİ VE İDARİ FİNANSAL DESTEKLER TEŞVİKLER VE STRATEJİLER PLAN, PROGRAM VE POLİTİKA ARAÇLARI VERİMLİLİĞİ VERİMLİLİĞİ İ İLİĞİ 12 SERMAYE STANDARDİZASYON • TEST, MUAYENE VE DENETİMİ • PİYASA GÖZETİMİ VE İŞGÜCÜ GÜVENLİĞİ • İŞ SAĞLIĞI VE HAKLAR • SOSYAL - SENDİKAL İKAL • İŞGÜCÜNE KATILIM TEDARİKİ • ARA MAL VE GİRDİ • YÜKSEKÖĞRETİMDE İMDE KALİTE • KAMU - ÖZEL İŞBİRLİĞİ • MÜHENDİSLİK İ EĞİTİMİ ĞİTİMİ • LOJİSTİK EĞİTİMİ SİMBİYOZ VERİMLİLİĞİ İ İLİĞİ KAYNAK • ENDÜSTRİYEL • KAYNAK VERİMLİLİĞİ İ İLİĞİ • ENERJİ VERİMLİLİĞİ İ İ İĞİ • YEŞİL İSTİHDAM • YEŞİL SATIN ALMA VERİMLİLİĞİ TOPLAM FAKTÖR • KİT’LERDE VERİMLİLİK MERKEZLERİ GELİŞTİRME TEKNOLOJİ • ARAŞTIRMA VE İŞBİRLİKLERİ • REKABET ÖNCESİ • ÖLÇEK SORUNLARI • FİKRİ - SINAİ MÜLKİYET KABİLİYETLERİ TASARIM • AR-GE, YENİLİK VE • GİRİŞİMCİLİK • MEVZUAT VE • KÜMELENME MATEMATİK K VE FEN DENETİMLER DÜZEYLERİ KURUMSALLAŞMA • İŞLETMELERİN • SÜRDÜRÜLEBİLİR ÜRETİM M VE TÜKETİM TEKNİKLERİ • VERİMLİLİK ARTIRMA UYGULAMA KAPASİTESİ YENİLİK VE VERİMLİLİK FİRMALARIN AR-GE, TEKNOLOJİLERİ ÜRETİM TEKNİK İK VE • SÜRDÜRÜLEBİLİR ÜRETİM SÜRDÜRÜLEBİLİR KÜLTÜRÜ • PLANLI SANAYİ ETKİLİLİĞİ DESTEKLERİN • TEŞVİK VE FİNANSAL • YATIRIM OLANAKLARI • FİNANSMANA ERİŞİM İŞ VE YATIRIM ORTAMI BÖLGELERİ • İLKÖĞRETİMDE • MESLEK LİSELERİ GELİŞİMİ • İŞGÜCÜNÜN GÜCÜNÜN SÜREKLİ BAĞLANTISI • EĞİTİM - İSTİHDAM İSTİHDAM İŞGÜCÜNÜN NİTELİĞİ İ İĞİ VE DÖNÜŞÜM ALANLARI DÖNÜŞÜM ALANI 1 İşgücünün niteliği ve istihdam Mevcut Durum ve Öncelikler3 (27) Yalnızca işgücü gücü verimliliğinin verimlili artırılması değil, il, aynı zamanda ülke ölçeğinde ölçe yenilik (inovasyon) ve yüksek teknolojiye dayalı üretim kapasitesinin güçlendirilmesi açısından da işgücü şgücü arzının genel niteliğinin niteli inin yükseltilmesi büyük önem taşımaktadır. ta 2023 hedeflerine ulaşabilmek şabilmek için zorlu bir güzergâhla karşı karş karşıya şıya olan Türkiye’nin, sanayide öngörülen yapısal dönüşümün dönü bir benzerini eğitim tim alanında sağlamaya sa odaklanmadığı ğı durumda beklediği bekledi i oranda bir sıçrama göstermesi mümkün görünmemektedir. (28) Türkiye’de işgücünün şgücünün arzı söz konusu olduğunda, oldu yüksek işsizlik şsizlik ve düşük dü işgücüne katılım oranlarıyla yla karşılaşılmaktadır; karş bunun yanında imalat sanayinde sana yer alan işletmeler letmeler de, yeterli nitelikte eleman bulamadıkları hususunu her türlü platformda dile getirmektedir. Paralel bir biçimde, Türkiye’nin sahip olduğu olduğu genç nüfus, rekabetçilik açısından kayda değer ğer er bir avantaj gibi görünmekle birlikte, bu nüfusun nüf nitelik düzeyinin rekabete konu olan diğer di ülkelere kıyasla düşüklüğü, ğü, söz konusu avantajı büyük ölçüde ortadan kaldırmaktadır. (29) Küresel Rekabetçilik Endeksi verileri doğrultusunda, do rultusunda, genel klasmanda 144 ülke arasında 43. sırada yer alan Türkiye’nin “işgücü “i gücü piyasasının etkinliği” etkinliğ bileşeninde 124, “eğitim” bileşeninde şeninde ise 74. sırada olması ve bu başlıklarda ba 2006-2012 2012 dönemi içinde sıralamalarda düşüş ş ş göstermiş göstermi olması, konuya yönelik olarak alınmış makro ve mikro düzeydeki tedbirlerin yetersizliğini yetersizli işaretlemektedir. tlemektedir. Bunun yanında, yine Dünya Ekonomik Forumu tarafından Küresel Rekabetçilik Raporunda kullanmak üzere sanayicilerle yapılan görüşmelerde, görü işletme işgücünün eğitim itim düzeyinin düşüklüğü, dü en yoğun un olarak dile getirilen üçüncü faktör olarak ön plana çıkmıştır. (30) OECD’nin hazırlamış olduğu oldu “Education at a Glance”” raporu, farklı göstergelere ilişkin kin olarak 27 ilâ 41 ülkeyi mukayese etmektedir. Bu kıyaslamalarda Türkiye hemen her gösterge açısından, sıralamada en düşük dü ük düzeyde yer alan birkaç ülkeden biri olarak konumlanmaktadır. (31) Mevcut duruma ilişkin şkin kin verilerden daha kritik olanı, sektörel kompozisyonu belirli bir denge noktasına gelmiş, gelmiş buna koşut biçimde kentleşme me sürecini büyük ölçüde tamamlamış olan Türkiye’de, kuşaklararası ku eğitim itim profilindeki değişimin de ve ilerlemenin sınırlı kalmış olmasıdır. 25-34 ve 55-64 yaş gruplarının eğitim eğ düzeylerine ilişkin karşılaştırmalı ştırmalı sonuçlar, Türkiye’nin kentleşme kentle me açısından son 40 yılda gösterdiğii yüksek değişim değiş kabiliyetini, eğitim itim düzeylerine yansıtamadığını yansıtamadı açık bir 3 Konuya ilişkin kin daha ayrıntılı veri ve analizlere, VSEP Durum Analizi 5 ve 10 no.lu raporlardan ula ulaşılabilir. 13 biçimde ortaya koymaktadır. Bunun yanı sıra, 90’lı yılların sonundan bu yana, eğitim e sistemine yönelik çok sayıda düzenleme yapılmış yapılmı olmakla birlikte, bu düzenlemelerin genel düzeyde etkisinin çok sınırlı kaldığı kaldı gözlenmektedir. (32) Mesleki eğitim itim sisteminin karşı karşıya olduğuu sorunlar, imalat sanayine nitelikli ara eleman problemi şeklinde doğrudan do rudan yansımaktadır. Teknik liselere karşı kar toplumdaki olumsuz önyargı, nitelikli öğrencileri ö bu okullardan uzaklaştırmakta, ştırmakta, bu durum da imalat sanayi içindeki firmaların firmaların meslek lisesi mezunlarına olan talebini düşürmektedir. ürmektedir. Son on yılda, bu alanda adımlar atılmış atılmış olmasına karşın, kar sözünü ettiğimiz imiz arz talep kısırdöngüsü, mesleki ve teknik liseleri Türkiye’deki işgücünün i genel niteliğii açısından halen başlıca ba sorunlardan biri olarak konumlandırmaktadır. (33) Ara eleman yönünden yetersizlikleri yanında işletmelerin i letmelerin önemli bir bölümü, yeterli nitelikte mühendis istihdam edememekten yana sorunlar yaşamaktadır. yaşamaktadır. Halen çok sayıda üniversite çeşitli şitli mühendislik branşlarında bran mezun veriyor iyor olsa da, üniversiteler arası eğitim itim kalitesinde gözlenen büyük farklılıklar, mühendislik alt branşları bran içinde son derece heterojen bir yapının oluşmasına olu yol açmıştır. tır. Türkiye’deki çalışan çalı nüfus içinde mühendislerin oranı henüz % 1’lerin altında seyretmektedir. seyretmektedir. Bu oran sözgelimi Almanya’da, % 3,12’dir. (34) İmalat malat sanayinin mühendis istihdamında problemler yaşamasında, ya amasında, özellikle belli başlı ba üniversitelerden mezun mühendislerin, başta ba ta finans olmak üzere hizmet ve kamu sektörlerini tercih etmeleri de önemli rol oynamaktadır. Türkiye özelinde benzer bir eğilim, ilim, yani imalat sanayindense hizmet ya da kamuda çalışmanın çalışmanın tercih ediliyor olması, her düzeyde çalışan çalı an açısından hissedilebilir bir durumdur. Bu durumun doğrudan rudan bir etkisiyle imalat sanayi, vasıfsız elemanları elemanları da kendilerine çekmekten yana sorunlarla karşı şı karşıyadır. karş Ek tedbirler alınmadığı koşulda şulda ise, imalat sanayinin Türkiye’nin sektörel kompozisyonu içinde girmiş girmi olduğu düşüş ş ş eğiliminin eğ sürmesi, ihtimal dâhilindedir. (35) Ar-Ge Ge ve yenilik alanındaki faaliyetlerin faaliyetlerin önemli bir bölümü ise, fizik, kimya, biyoloji gibi temel bilim disiplinlerinde yetişmiş, yeti , nitelikli insan gücüne ihtiyaç duymaktadır. Ancak Türkiye’deki eğitim eğitim sistemi ve istihdam yapısının bir ürünü olarak özellikle son 30 yıllık dönemde, temel bilim bil alanlarının öğrenciler renciler tarafından talep edilebilirlik düzeyinde önemli düşüşler düş ş olmuştur. Araştırma tırma ve laboratuvar olanaklarındaki kısıtlılıklarla da birleştiğ ştiğinde inde bu durum, hâlihazırda Türkiye’nin teknolojik bir sıçrama yapmasının önünde büyük engel oluşturmaktadır. ol (36) Çeşitli itli üniversitelerden mezun geniş geni bir kitle için yabancı dil (İngilizce) İngilizce) bilgisi halen umulan düzeyin çok gerisindedir. gerisindedir. Bunun yanında uluslararası firmalarda da Ar-Ge Ar projelerini yürütecek düzeyde İngilizce ngilizce bilen mühendis sayısı çok sınırlıdır. sını Bu durum, ülke olarak Ar-Ge Ge ve yenilik kapasitemizin gelişmesi geli mesi önünde büyük bir engel oluşturmaktadır. (37) Mevcut staj sisteminin gerek öğrenciler ö gerekse de işletmeler letmeler açısından katkısı son derece sınırlıdır. Stajlardan alınan katkıyı azami düzeye çekebilmek çekebilmek amacıyla, üniversite ve işletmelerin şletmelerin yanı sıra, sanayi dernek ve üst kuruluşlarının kuruluşlarının konuya ilişkin ili 14 işbirliğii içinde önlemler geliştirmesi geli tirmesi ve uygulaması yalnızca lisans eğitim e süreci açısından değil, ğil, üniversite - sanayi işbirliği olanaklarının çeşitlenmesi tlenmesi ve güçlenmesi açısından da önemli faydalar sağlayacaktır. (38) OECD tarafından PISA testlerinden alınan sonuçlar, Türkiye’deki insan kaynağının kayna genel niteliğine ine ve orta vadede ulaşacağı ula düzeye ilişkin kin olarak ortaya karamsar bir tablo koymaktadır. Buradaki Burad veriler daha dikkatli bir şekilde ele alındığında alındı görülmektedir ki, Türkiye’deki nüfusun önemli bir bölümünün nitelik olarak gelişimi, geli henüz 15 yaşındayken ındayken büyük ölçüde sınırlandırılmıştır. sınırlandırılmı tır. Dolayısıyla eğitim eğ sisteminde bir dönüşümü ümü öngören çalışmaların çalı odağında, ında, en az üniversite sayısının artırılması ya da sınav sistemlerinin yeniden tasarlanması kadar, okul öncesinden başlayacak ba şekilde eğitim itim yapısında kökten değişimlere de ortam sağlanması lanması kaygısı yer almak durumundadır. (39) Bütün bunlara ek olarak insan kaynaklarının yetkinlik düzeyini artıracak tedbirlerin, yalnızca çalışma şma ma hayatı öncesi tedbirlerle sınırlandırılması da sağlıklı sa sağ olmayacaktır. Çok taraflı bir biçimde, mevcut çalışan çalı profilini geliştirmeye ştirmeye yönelik stratejiler geliştirilmesi tirilmesi ve uygulanması, bu alanda kayda değer katkılar sağlayabilecektir. ğlayabilecektir. (40) İşgücü verimliliği ğii genel düzeyi açısından Türkiye, G7 ve Avrupa Birliği Birli üyesi ülkelerin hemen ardından gelen bir performansa sahiptir. Referans ülke olarak ABD kabul edildiğinde ğinde ise, 1980 yılında ABD’nin %26’sı %26’sı seviyesinde seyreden işgücü i verimliliğinin, inin, 2011 yılında ise ABD’nin %43’ü seviyesine ulaştığ ulaştığı gözlenmektedir. Bu anlamda Türkiye’nin, işgücü i verimliliği düzeyi bağlamında lamında gelişmiş geliş ekonomilere yakınsamakta olduğu ğu sonucuna varılabilmektedir. Ancak diğer di er birçok karşılaştırmalı kar analize de konu olduğu ğuu gibi, 80’lerde Türkiye’yle hemen hemen eş e düzeyde bir portre ortaya koyan Güney Kore’de mevcut durumda işgücü i verimliliği ği düzeyi, ABD’nin % 66’sı seviyesine ulaşmış şmıştır. (41) Sanayideki üretim artışlarına artış koşut birr biçimde istihdam ve verimliliğin verimlili de arttığı dönemler, uzun vadede hem ekonomik istikrarı hem de toplumsal gelişimi geli olumlu yönde etkilemektedir. Türkiye’nin son dönemki yüksek ekonomik büyüme düzeyleri yanında, sanayi üretim artış artı hızının istihdam artış hızının ızının oldukça ilerisinden gittiği, gitti bu bağlamda lamda üretim artışlarının istihdam sağlamadaki sa esnekliğinin ğinin sınırlı düzeyde kaldığı kaldı görülmektedir. Büyümenin istihdam esnekliğinde esnekli 2006-2009 2009 döneminde 0,43 seviyeleri gözlenmişken şken bu oran 2012’yle birlikte birin üstüne üstüne çıkmıştır. çıkmı Bu gelişme genel ekonomik performans çerçevesinde olumlu olarak görülmekle birlikte, yakın dönemde verimlilik artışlarında artı göreli yavaşlama lama beklentisini de beraberinde getirmektedir. (42) Ana sanayi gruplarının verimlilik değişimlerine de bakıldığında nda imalat sanayi verimlilik artışlarını larını besleyen ana sanayi grubunun dayanıklı tüketim malı üretimi olduğu, oldu en problemli alanın ise sermaye malı üretimi olduğu oldu u görülmektedir. İmalat İ sanayimizin faktör kullanımına göre sınıflaması incelendiğinde incelendi girişim sayısı ayısı açısından emek yoğun un sektörlerde, katma değer de üretimi açısından ise ölçek-yoğun ğun ve emek-yoğun emek sektörlerde birikimin yaşandığı yaş görülmektedir. İmalat malat sanayinin ölçek büyüklüğüne büyüklü bakıldığında, girişimlerin şimlerin yaklaşık yakla %95’inin 20 ve daha az işçi şçi çalıştıran, çalı mikro ve 15 küçük ölçek büyüklüğünde ğünde faaliyet gösterdiği gösterdi i görülmektedir. Verimlilik incelemesini ölçek büyüklüğü ğü ve faktör kullanımını dikkate alarak gerçekleştirmek, gerçekleştirmek, her bir faktör kullanımı grubu içinde değişmekle de mekle birlikte farklı ölçek büyüklüklerinde çok belirgin verimlilik farkları olduğunu olduğ göstermiştir. İmalat malat sanayinin mikro ve küçük ölçek büyüklüğünde yoğunlaş ğunlaşan karakteri, düşük verimliliğii de beraberinde getirmektedir. Bu anlamda girişimler şimler arasında işbirlikleri i birlikleri kurulması ve mevcut işletmelerin i kapasitelerinin telerinin güçlendirilmesi verimlilik kazançları sağlanabilecek sağlanabilecek öncelikli alanlardan biri olarak öne çıkmaktadır. (43) Ekonomik büyüme dönemini alt periyotlar hâlinde incelediğimizde incelediğimizde ise, Türkiye’de 2009 sonrasında büyümenin önemli kısmının işgücü i gücü kullanımındaki kullanımındak artışa bağlı olarak sağlandığı, ı, bu büyümede verimliliğin verimlili in payının kısıtlı kaldığı kaldığ görülmektedir. Karşılaştırmalı tırmalı olarak ele alındığında, alındı ında, Türkiye’de gerek imalat sanayinde gerek ekonomi genelinde haftalık çalışma çalı saatleri Avrupa Birliği ği ülkelerinden büyük bir farkla yüksektir. 2009-2011 2009 2011 döneminde büyümenin %62’sini işgücü iş kullanımı sağlamıştır. tır. Yüksek düzeydeki haftalık çalışma çalı ma saatleriyle bir arada ele alındığında alındı büyümenin verimliliğe ğe dayanan bir yapıya ulaşması ula için yoğun ğun çalıştırma çalış pratiklerinin denetimii yönünde tedbirlere başvurulması ba gerekliliğii kendini göstermektedir. (44) Türkiye son dönemde yüksek bir büyüme performansı yakalamış yakalamı olsa da, bu performans gerek işsizlik şsizlik gerekse de işgücüne i gücüne katılım oranları üzerinde büyük bir değişim yaratmamıştır. ştır. Her ne kadar işsizlik sizlik oranı 2011 yılında, 2001 krizinin ardından ilk kez tek haneli rakamlara (% 9,8) inmişse inmi se de, bu düzey halen beklentileri karşılamaktan ılamaktan uzaktır. Fakat 2009’da küresel ölçekte yaşanan yaşanan krizin istihdam üzerindeki etkilerinin diğer diğ ülkelere kıyasla daha düşük ük olması da, olumlu bir veri olarak değerlendirilebilecektir. erlendirilebilecektir. (45) İşsizlik sizlik oranları üzerinden yapılan karşılaştırmalar kar tırmalar Türkiye için çok olumsuz bir tablo ortaya koymasa da, işgücüne iş katılım oranları incelendiğinde, ğinde, Türkiye’nin son dönemde göstermiş olduğu oldu u genel ekonomik performansa kıyasla bu oranların çok düşük olduğuu gözlenmektedir. İşgücüne gücüne katılım oranı Çin’de % 74 seviyesindeyken, üst - orta gelir grubundaki ülkelerde bu oran % 64’lerdedir. Türkiye’de ise işgücüne i katılım düzeyi % 50’nin altında seyretmektedir. 1990’da % 58 civarında olan bu oranın 2001 krizinden bu yana % 50’ler seviyesinin altında olması, Türkiye’nin genel ekonomik performansı açısından en kayda değer de düşüşlerden ş şlerden biri olarak değerlendirilebilecektir. erlendirilebilecektir. (46) İşgücüne gücüne katılım oranlarındaki oranların düşüklüğün ün nedenlerinden ilk akla geleni, Strateji Alanı 1 başlığında ğında da görüldüğü görüldü gibi, beşeri eri sermayenin donanımıyla ekonominin gereksindiği işgücü şgücü profili arasındaki uyumsuzluktur. Bu bağlamda bağlamda mevcut sektörel kompozisyon, nüfusun dağılımı da ve projeksiyonlar siyonlar temelinde işgücüne iş katılım potansiyelinin ortaya konması ve eğitimin e itimin her seviyesinde, bu potansiyeli yaşama ya geçirme yönünde tedbirlere başvurulması ba gerekliliğii kendini göstermektedir. Bunun yanı sıra, sanayi kuruluşları, kuruluş sektörel - bölgesel oluşumlar, lar, meslek örgütleri ve eğitim e kurumları arasında koordinasyonu ve entegrasyonu sağlamaya sa lamaya yönelik ek çabalara ihtiyaç duyulmaktadır. 16 (47) Türkiye özelinde bakıldığında, bakıldı ında, genel ekonomik performans ve istihdam düzeyine kıyasla işgücüne gücüne katılım oranlarının bu kadar kad düşük ük seyretmesinde en belirleyici faktör ise, kadınların işgücüne şgücüne katılımının son derece yetersiz olması şeklinde kendini ortaya koymaktadır. Türkiye’de % 30’un altında seyreden kadınların işgücüne işgücüne katılım oranı, bu anlamda sadece ABD, Avrupa ya da Doğu Do u Asya ülkelerinin değil, de ekonomik performans açısından kendisinden çok daha geride olan diğer diğer birçok ülkenin de aşağılarında ılarında seyretmektedir. (48) İşgücüne gücüne katılım gösteren kadınların istihdamında ise, sektörler arası büyük dengesizlikler söz konusudur. Otomotiv, Otomo elektronik, beyaz eşya şya gibi sektörlerde kadın istihdamı yok denecek düzeydeyken tekstil ve hazır giyim sektörlerinde kadınların toplam işgücüne gücüne oranı % 50’lerdedir. Bu dağılımdan da ılımdan da izlenebileceği izlenebilece gibi, Türkiye imalat sanayi içinde kadınların yoğunlaştığı yo istihdam alanları, ağırlıkla ğırlıkla düşük dü nitelikli iş grupları olarak kendini göstermektedir. Yüksek eğitim e itim düzeyine sahip kadınların istihdam olanaklarının yoğunlaştığı yo ı alanlar olarak kamu ve hizmetler sektörleri ön plana çıkmaktadır; orta beceri ve eğitim e düzeyindeki kadınların istihdam olanakları ise, diğer er iki gruba kıyasla çok daha düşük dü seviyelerdedir. (49) 1980’li yıllarda kadınların işgücüne i gücüne katılım oranlarında Türkiye’nin bugünkü seviyesine yakın değerler ğerler ortaya koyan -başta Çin olmak üzere- Doğu Doğ Asya ülkeleri, işgücü gücü maliyetlerini düşürme düş stratejisinin bir ürünü olarak düşük şük nitelik gerektiren alanlarda, düşük şük ücretlerle kadın istihdamı sağlamıştır. sa ştır. Buna karşın kar sektörel kompozisyonu içinde ileri teknolojili ve yüksek katma değerli değerli üretim alanlarında yoğunlaşmak mak isteyen Türkiye, kadın istihdamını artırmak üzere, kendine özgü stratejiler geliştirmek ştirmek tirmek durumundadır. Bu anlamda Avrupa Birliği Birli bünyesinde geliştirilen tirilen kadın istihdamını artırmaya yönelik politikaların, Türkiye toplumsal yapısının belirli parametreleriyle parametre örtüşecek şekilde ekilde buraya uyarlanmasında yarar görülmektedir. Genel eğitim eğitim düzeyi bakımından erkeklere kıyasla daha yüksek değerler erler gösteren, bunun yanında yüksek nitelik gerektiren iş iş alanlarının önemli bir kısmında erkeklere kıyasla daha yoğun yo oranda nda istihdam edilen kadınların, hem orta beceri gruplarında hem de sermaye-yoğun sermaye istihdam alanlarında işgücüne şgücüne katılımlarının sağlanması, lanması, ülke ölçeğinde ölçeğ işgücüne gücüne katılım oranlarını yükseltmeye önemli katkı sağlayacaktır. (50) Ülkemizde 15-24 yaşş aralığında, aralı hem istihdamın ve hem de eğitim ğitim hayatının dışındaki dı genç nüfusun oranı da, yine küresel ölçekte Türkiye’yle benzer bir ekonomik pozisyon içinde bulunan ülkelere kıyasla çok yüksek değerlerde de erlerde seyretmektedir. Gelecek dönemlerdeki işgücünün şgücünün genel profilini oluşturacak olu uracak olan bu nüfusun eğitim e sürecine dâhil olmaması, ileride işgücünün i yeterliliğii anlamında birçok sorunu beraberinde getirebilecektir. Eğitim ğitim almamakla birlikte işgücüne i gücüne de dâhil olmayan inaktif gençler, işgücüne gücüne katılım oranlarının düşüklüğünün dü de önemli bir bileşenini şenini oluşturmaktadırlar. olu İnaktif naktif gençlerin belirli yetenekler edindirilmek suretiyle ekonomiye kazandırılması, Türkiye’nin büyüme potansiyelini hem cari dönemde hem de gelecek dönemler için güçlendirecektir. 17 (51) Bütün bunlara ek olarak Türkiye, iş i sağlığı ve güvenliğii alanında ortaya son derece karamsar bir tablo koymaktadır. Her yedi dakikada bir iş iş kazası, on saatte bir yaşam ya kaybı ve her altı saatte bir kalıcı sakatlıklarla karşılaşılan kar şılan Türkiye, iş i sağlığı ve güvenliğii söz konusu olduğunda, oldu dünya ölçeğinde inde en olumsuz grafiklerden birine sahiptir. İnsani nsani boyutunun yanında, özellikle işletmeler i letmeler açısından ekonomik anlamda orta ve uzun vadede önemli kazanımlara da ket vuracak olan bu tablonun değişmesine de yönelik son dönemde kayda değer de adımlar atılmıştır. tır. Ancak halen işletmelerin iş önemli bir bölümü tarafından salt bir maliyet unsuru olarak görülen iş iş sağlığı sağ ğ ve güvenliğini artırmaya yönelik uygulamaların yaygınlaştırılması yaygınla gerekliliği ği halen ortadadır. Bu nedenle, iş sağlığı ğ ğı ve güvenliği güvenli ile verimlilik / ekonomik performans ilişkisinin ili daha açık bir biçimde ortaya konması ve bu doğrultuda do işletmelerin letmelerin bilinç ve farkındalık düzeyinin artırılması, işgücü iş piyasası söz konusu olduğunda, unda, Türkiye’nin acil olarak eğilmesi ilmesi gereken konuların başında ba gelmektedir. 18 Strateji Çerçevesi 1. Eğitim - istihdam bağlantısı ğlantısı güçlendirilecektir. 1.1. Ulusal Yeterlik tamamlanacaktır. Çerçevesinin yapılandırılmasına yönelik çalı çalışmalar 1.2. Eğitim itim programları meslek standartları do doğrultusunda rultusunda güncellenecektir. 1.3. İlk ve ortaöğretimde ğretimde fen ve matematik müfredatı güncellenecektir. 1.4. Teknolojinin eğitime ğitime itime entegrasyonuna yönelik uygulamalar uygulamaların etkileri sistematik bir biçimde izlenecektir. artırılacak, bu 1.5. Mühendislik ve fen bilimleri lisans programlarına yönelik Kalite Güvence G Sistemi oluşturulacak; mühendislik ühendislik bölümleri staj uygulamalarından sağlanan sa katkı artırılacaktır. 1.6. Sanayi bölgeleri bünyesinde yaygınlaştırılacaktır. tırılacaktır. meslek liselerinin kurulması uygulamaları 1.7. Eğitim itim sistemi ile iş işgücü gücü piyasası arasındaki uyum düzenli bir biçimde analiz anal edilecektir. 2. İşletmelerdeki letmelerdeki mevcut çalışanların çalış niteliği yükseltilecektir. 2.1. KOBİ’lerde ’lerde teknik personelin donanım ve becerilerini artırmaya yönelik ülke ölçeğinde inde bir program oluşturulacaktır. olu 2.2. İşletmelerin letmelerin hizmet içi eğitime e kaynak ayırma olanakları iyileştirilecektir. ştirilecektir. 3. Sanayi kuruluşları, ları, sektörel - bölgesel oluşumlar, umlar, meslek örgütleri ve e eğitim kurumları arasında koordinasyon ve entegrasyon güçlendirilecektir. 4. Başta ta kadınlar olmak üzere, işgücüne i gücüne katılım oranları yükseltilecektir. 4.1. Bölgeler ve sektörler ektörler düzeyinde işgücüne i gücüne katılım düzeyi potansiyeli ortaya konacaktır. 4.2. Konuya ilişkin şkin tarafların iişbirliğiyle, işgücüne gücüne katılım düzeyini artırmaya yönelik hedef gruplar bazında eylem planları oluşturulacaktır. olu 4.3. Kadınların işgücüne şgücüne katılım düzeyini artırm artırmaya aya yönelik Türkiye’ye özgü bir model oluşturulup turulup uygulamaya konacaktır. 4.4. İstihdama stihdama yönelik teşvikler teş çeşitlendirilerek yaygınlaştırılacaktır. tırılacaktır. 5. İş sağlığı ve güvenliği ği ile verimlilik arasındaki ilişki ili ki daha somut enstrümanlarla ortaya konacak, konuya ilişkin ilişkin bilinç ve farkındalık düzeyi artırılacaktır. 6. İşgücü verimliliğini ini ilgilendiren alanlarda, veri ve analiz altyapısı güçlendirilecektir. 19 DÖNÜŞÜM ALANI 2 İş ve yatırım ortamı Mevcut Durum ve Öncelikler4 (52) Katma değer er üretilirken kullanılan sermayenin ne derece üretken bir biçimde değerlendirildiğinin ölçütü olan sermaye verimliliği; verimlili yatırım yapma ve girişim giri kurabilme kolaylığı, ğı, finansmana erişim, eri im, sermayenin üretime dönüşme dönüş süresi, yatırım ortamının esnekliğii gibi çok çeşitli çe itli parametrelerden etkilenmektedir. İş başlatma sürelerine ilişkin şkin istatistikler incelendiğinde incelendi inde Türkiye altı günle birçok OECD ülkesine kıyasla daha olumlu bir görünüm sunmaktadır. Yine 2004 yılında % 36,8 düzeyinde olan iş başlatma latma maliyetinin maliyet 2013 yılında % 10,5’e, minimum ödenmiş ödenmi sermaye oranının ise % 31,6’dan % 7,2’ye düşmüş dü olması, bu bağlamda lamda olumlu gelişmeler geli olarak kendini göstermektedir. Bu düşüşlere dü karşın hâlihazırda işş başlatma baş maliyetleri, kıyaslamaya konu olabilecek diğer di ülkelere lere göre oldukça yüksek seyretmektedir. (53) Çalışan kişi başına şına sermaye stoku düzenli ve hızlı bir artış artış eğilimine ğilimine sahiptir. Bununla birlikte son dönemde Türkiye’de, küresel krizin etkileriyle, etkiler çalışan şan kişi kiş başına sermaye stokunda 2009 yılı değerlerine değ ancak 2012 yılında ulaşılabilmiştir. ştir. İmalat İ sanayinde çalışan kişi başına şına ına sermaye stoku ekonomi genelinden yaklaşık yakla % 80 oranında yüksektir. Kriz sonrasında ekonomi genelinde çalışan çalı başına şına sermaye stoku artış artı patikasına geri dönmüş olsa da, imalat sanayinde düşüş devam etmektedir. (54) Yatırımların hangi sektöre yapıldığı yapıldı ı ekonominin uzun dönemli seyri açısından belirleyicidir. Türkiye ekonomisinde yatırımların dağılımında sektörel olarak en büyük paylar imalat ve inşaat şaat sektörlerine ayrılmıştır. İmalat sanayideki yatırımların y payında yıllar içinde gözlenmiş olan düşüş son dönemde durmuş ve bu yatırımların oranında belirli bir artışş kaydedilmiştir. kaydedilmi İmalat sanayinde gerçekleştirilen tirilen üretimdeki üretimde artış birçok farklı iş faaliyetine ileri-geri ileri bağlantılar içermektedir ve ekonominin konominin yapısal dönüşümünde ümünde lokomotif özelliği özelli taşımaktadır. Bu açıdan bakıldığında ğında, imalat sanayine yapılan yatırımların yoğunluğu yoğ ve bu orandaki artışların ların uzun dönemde olumlu etki sağlayacağı düşünülmektedir. şünülmektedir. İmalat malat sektöründeki sermaye stoku, stoku toplam sermaye stokunun hemen hemen üçte birine ulaşmış ula durumdadır. Başta şta tarım sektörü olmak üzere madencilik, enerji ve konutun payı ise kısmen düşüş dü ş eğilimindedir. ğilimindedir. Ulaştırma ve enerji yatırımlarının sürekliliği süreklili i de, büyük yatırımlar gerektiren bu alanlardaki altyapı al çalışmalarının malarının sürdürüldüğünü sürdürüldü gösteren olumlu eğilimlerdir. (55) Sermaye varlıklarının türlerine göre etkileri de farklı olmaktadır. Araştırmalar Ara Araş bilgi ve iletişim im teknolojileri (BİT) (Bİ üretiminin ve BİT T kullanan üretimlerin verimliliklerinin göreli olarak daha yüksek olduğunu oldu ortaya koymaktadır. r. Türkiye ekonomisinde BİTB 4 Konuya ilişkin kin daha ayrıntılı veri ve analizlere, VSEP Durum Analizi 6 ve 7 no.lu raporlardan ula ulaşılabilir. 20 dışı sermaye artışının şının ının büyümeye belirgin düzeyde yüksek katkısına karşın kar (%3,56), BİT sermaye artışının şının ının katkısı (%0,56) bu katkıya uyum sağlayamamıştır. sa sağlayamamı BİT yatırımlarının verimliliğe verimliliğ göreli olarak daha yüksek düzeyde olumlu etki ettiği etti dikkate alındığında, sermaye verimliliğinin verimlili inin artırılması ve ikincil etkisinin uzun dönemli olması için yatırımların bu alanda da giderek artan oranlarda gerçekleşmesinde gerçekle yarar görülmektedir. (56) şgücünün miktarlarının uyumu ve işbaşındakilerin şındakilerin ulaşabildiği ula Sermaye stoku ile işgü üretim araçları açısından önem taşıyan ta “çalışan kişi başına şına sermaye stoku”na stoku bakıldığında, ında, hem ekonomi genelinde hem de imalat sanayinde bir artış artı eğilimi tespit edilmiştir. Buna karşın şın 2009 krizinin krizinin ardından imalat sanayinde çalışan çalı kişi başına sermaye miktarı artış hızı, ivmesini önemli oranda kaybetmiştir kaybetmi ve düşüş eğilimindedir. (57) Sermaye stoku hesaplamaları geçmiş geçmi yılların yatırımlarının birikimli olarak toplanmasına dayanmaktadır. Bu yapısı itibarıyla itibarıyla cari yılın sermaye stoku verisi varlığı, niteliği, ğ çeşitliliğ şitliliği ve detay düzeyi geçmiş yıllardaki veri altyapısına doğrudan do bağımlıdır. ımlıdır. Bununla birlikte yatırım kalemleri farklı yıpranma oranlarına sahiptir. sahiptir Mevcut durumda ülkemizde yatırım, sermaye sermaye stoku ve bu kavramları araç olarak kullanan araştırma ştırma tırma ve incelemelerin detayı, yatırım kalemlerine dair istatistiklerin ortaya konmasıyla sınırlanmıştır. sınırlanmı Araştırma tırma ve incelemelerin ayrıntı ve kapsayıcılık seviyelerinin artırılabilmesi için sermaye stoku sayımı aracılığıyla aracılığ tam bilgiye ulaşılmasına ılmasına gereksinim duyulmaktadır. (58) Yatırımların önemli bir kısmının finansman kaynağını, kayna ını, devlet tarafından sağlanan sa finansal destek ve teşvikler şvikler oluşturmaktadır. olu turmaktadır. VSEP hazırlıkları sürecinde hedef kitle ve ilgili taraflar çalıştayları, ştayları, akademisyenlerle yapılan söyleşiler söyleşiler ve komisyon toplantıları kapsamında, Türkiye’nin verimlilikle ilgili sorunlarına yönelik oturumlarda en sık dile getirilen husus ise, sağlanan sağ teşviklerin etkilerinin değerlendirilmesine, erlendirilmesine, sonuçlarının izlenmesine enmesine ve bu etkilerin yeni teşvik te paketleri oluşturulurken şturulurken veri alınmasına yönelik bir mekanizma bulunmayışı bulunmayı olmuştur. tur. Hâlihazırda Ekonomi Bakanlığı Bakanlı bünyesinde kurumsal anlamda bu amaçla bir yapılanmaya gidilmiş gidilmi ve Haziran 2013’te konu özelinde bir rapor rapo oluşturulmuş olsa da, söz konusu ihtiyaç bütünlüklü bir biçimde karşılanabilmiş şılanabilmiş değildir. Buna ek olarak teşvik vik mekanizmasının diğer di bir temel sorunu olarak teşvik te sağlayan layan kurumlar arasında koordinasyondan yana problemler yaşandığına, ş ğına, buna paralel biçimde biçim sağlanan lanan desteklerin girişimciler giri ve firmalar tarafından tek bir ara yüz aracılığıyla aracılı ıyla takip edilememesinin de teşviklerle te sağlanacak lanacak faydayı azalttığına azalttı sıklıkla değinilmiştir. Teşvikler şvikler kamu tarafından seçilmiş olan sektör, bölge ya da işletme i özelliğinin başarıya şarıya ulaşmasına ulaş devletin farklı kurum ve araçlarla yaptığı yaptı ı transferlerdir. Bu yatırımların etkinliği etkinliğ ve etkililiğinin seviyesi hem sermaye verimliliği verimlili i açısından belirleyici hem de politikaların başarısı ba açısından önemlidir. Bu açıdan birçok başlık ba altında mevcut olan teşviklere teş dair her türlü girişimcinin imcinin bilgi düzeyini düzeyi arttırmak amacıyla tüm teşviklerin şviklerin bir arada yer aldığı, ı, yönlendirici iletişim iletiş araçlarının bu alandaki başarının arının artmasına yardım edeceği edece düşünülmektedir. 21 (59) VSEP hazırlıkları kapsamında kapsamınd 1250 KOBİ’ye ’ye uygulanan ankette, KOBİ’lerin KOB % 35’inin kamunun sağladı ğladığı finansal teşvik vik ve destek olanaklarından yararlanabildiği yararlanabildi ortaya çıkmıştır. ştır. Yine bu işletmelerin i letmelerin % 35’i kısa ya da orta vadede vade yatırım yapabilecek finansal koşullara koş sahip olduğunu dile getirmiş, ş, anket uygulanan grubun % 46’sı ise, “işletmemiz şletmemiz çeşitli çe itli finansman olanaklarına rahatlıkla ulaşmaktadır,” ula önermesine olumsuz cevap vermiştir. vermi tir. Yine aynı ankette KOBİ’lerden KOBİ verimlilik konusunda kamu örgütlenmesinden beklentilerini önceliklendirilmiş önceliklendiri bir biçimde sunmaları istenmiştir: Bu önceliklendirme çalışması ması kapsamında öne çıkan ilk unsur, “KOBİ’lere sağlanan ğlanan finansal destek ve teşvik te vik olanaklarının artırılması” (% 94), ikinci unsur ise “finansal destek ve teşvik te sistemlerinin etkinliğini artırmaya rmaya yönelik izleme ve değerlendirme erlendirme çalışmaları yapılması” (% 93) olmuştur. olmu (60) Türkiye bankacılık sisteminin 2001 krizi sonrasında geçirdiği geçirdiği yapısal dönüşüm dönü ve son dönemde kredi hacminin yükseltilmesi, işletmelerin i letmelerin finansmana erişim eriş olanaklarına olumlu yansımıştır. ştır. 2012 yılında yayımlanmış yayımlanmı olan Küresel Rekabetçilik Raporunda Türkiye, finans piyasalarının gelişmişlik geli lik düzeyi açısından 144 ülke arasında 55. sıraya yerleşmiş ve geçmişş raporlara kıyasla daha yüksek bir pozisyona ulaşmıştır. ula Ancak aynı raporun hazırlıkları azırlıkları kapsamında işletmelere i letmelere uygulanan ankette, finansmana erişim eri sorunları, % 14,1’lik oranla Türkiye’nin rekabet gücünü olumsuz yönde etkileyen faktörler içinde en üst sıraya yerleşmiştir. yerle tir. Yine aynı raporda risk sermayesi, kredilere erişim gibi alt bileşenlerde şenlerde enlerde Türkiye’nin mesafe kat etmesine gereksinim duyulduğu duy ortaya konmuştur. (61) Gerek kredi hacminin artması gerekse faiz oranlarının düşmesi, düşmesi, işletmelerin iş banka kredisi başvuru vuru oranlarında önemli artışlara artı yol açmıştır. tır. 2011’de uygulanmış uygulanmı olan KOBİ’lerin ’lerin finansmana erişim eri im olanaklarını konu alan ankette Türkiye, AB ülkeleri içinde, KOBİ’lerin İ’lerin kredi başvuru ba vuru oranının en yüksek düzeyde seyrettiği seyrettiğ ülke olmuştur. Ancak başvuruların vuruların onaylanması söz konusu olduğunda oldu unda Türkiye, aynı ölçüde yüksek oranlara sahip değildir. ğildir. Bankacılık sisteminin daha sağlam sağlam ve esnek bir yapıya kavuşmasının masının yanında son 10 yılda sergilenen yüksek ekonomik performans, işletmelerin letmelerin finansmana erişim eri olanaklarında kayda değer ğer bir gelişme geliş sağlamıştır. Buna karşın ın toplam kredi arzının GSMH’ye GSMH’ye oranları farklı ülkelerle karşılaştırmalı kar olarak incelendiğinde, ğinde, halen toplam kredi arzınınn yeterli düzeyde olmadığı olmadı sonucuna varılabilmektedir. (62) Kredi başvuru vuru oranlarının olumlu sonuçlandırılmasında, teminat şartlarında iyileştirmeler tirmeler yapılması ve teminat teminat olarak gösterilebilen varlıkların genişletilmesi geni önemli kazanımlar sağlayacaktır. layacaktır. Bunun yanı sıra, kredi vadelerinin daha uzun zamana yayılması da başvuru şvuru vuru sayısını artıracaktır. Fakat bu iki unsurdan daha belirleyici olacak şekilde, ekilde, ülke ölçeğinde ölçe kredi redi arz miktarlarının yükseltilmesi yönünde düzenlemeler yapılması, başta ba KOBİ’ler olmak üzere işletmelerin şletmelerin finansmana erişimden imden kaynaklı problemlerinin çözülmesinde önemli rol oynayacaktır. Ayrıca kredi garanti sisteminin güçlendirilmesi, yalnızca bankacılık bankacılık sektörü açısından değil, de sanayinin genel performansı açısından da orta ve uzun vadede önemli kazanımlar sağlayacaktır. 22 (63) Bunlara ek olarak ‘risk risk sermayesi’, sermayesi ‘melek yatırım’ gibi destekleyici uygulamaların kapsamının genişlemesi şlemesi ve bu çerçevede sağlanan sa destek miktarlarının yükseltilmesinde de, destek sağlayıcılara sa güvence oluşturacak şekilde, kamu kaynaklı bir garanti ya da risk yönetim sisteminin oluşturulmasının olu turulmasının önemli katkılar sağlayacağı sa öngörülmektedir. Bütün bunların yanında, Türkiye’deki tasarruf eğiliminin yakın dönemde büyük bir düşüş düş göstermesi,, uzun vadede yatırım miktarlarında da kayda değer er azalmalara yol açabilecektir. Bu nedenle genel büyüme performansını koruyacak şekilde, tasarruf eğiliminin e iliminin yükseltilmesine yönelik enstrümanlar geliştirilmesi mesi gerekliliği gerekliliğ kendini göstermektedir. (64) Finansmana erişim şim im olanaklarının yanı sıra özellikle VSEP hedef kitle çalıştaylarında, çalı işletme letme orta ve üst düzey yöneticilerinin kamu otoritesinden “yatırım yatırım olanaklarının izlenebilirliğinin inin artırılması” artırılması yönünde talepleriyle sıklıkla karşılaşılmı ş şılmıştır. Bölgeler ve sektörler bazında, hangi alanlarda ne düzeyde yatırım ihtiyacı olduğunun oldu olduğ bilinmiyor olmasının yatırım kararlarını ve dolayısıyla sermaye verimliliğini verimliliğini olumsuz şekilde etkilediğine çalıştayların ştayların uygulandığı u hemen her ilde değinilmiş ğinilmiş, yatırımcıların “bölgesel / sektörel gereksinim ve kapasite” ile “arazi koşul koşul ve olanakları” kriterleri doğrultusunda rultusunda yönlendirilmeye ihtiyaç duyulduğu duyuldu belirtilmiştir. (65) Türkiye’de üretimin mekânsal organizasyonunda, planlı planlı sanayileşme sanayileş ve kentleşme yönündeki eğilimlere ğilimlere koşut ko ut bir biçimde organize sanayi bölgeleri (OSB), 1960’lı yıllardan bu yana temel enstrümanlardan biri olmuştur. olmu İşletmelerin belirli bölgelerde yoğunlaşmaları maları yoluyla fiziksel altyapı olanaklarından daha etkin e bir biçimde yararlanmalarının yanı sıra OSB’ler, maddi ve teknik destek mekanizmalarının entegre bir biçimde uygulanmasına da imkân oluşturmuştur. olu tur. Gelinen noktada bir milyonu aşkın kişiye iye istihdam olanağı olana sağlayan layan OSB’lerin sayısı, bugün 153’e ulaşmıştır. ula (66) OSB’ler söz konusu olduğunda oldu unda Türkiye için ortaya konan temel problem, bölgelerin doluluk oranları arasındaki dengesizliklerdir. Mevcut durumda bazı OSB’lerin % 100 doluluk oranına sahip olmaları bu bölgelerdeki birim arsa fiyatlarında spekülasyonlar oluşmasına masına dahi yol açmışken açmı ken bazı OSB’lerdeki doluluk oranları ise, % 20’ler seviyesine dahi ulaşamamı şamamıştır. tır. Bu durum, özellikle bir sanayi politikası aracı olarak OSB’ler ele alındığında, ğında, ında, yer seçimi kriterlerinin sorgulanmasına zemin oluşturmuştur. olu Bunun yanında, nında, henüz belirli bölgelerde atıl kapasite yüksek düzeylerde seyretmekteyken yeni OSB’lerin kurulmaması gerektiği gerekti i yönünde eleştiriler eleş de ortaya konmaktadır. (67) Yalnızca OSB’ler değil, il, Küçük Sanayi Siteleri (KSS) , Endüstri Bölgeleri (EB) ve Teknoloji Geliştirme tirme Bölgeleri (TGB) söz konusu olduğunda olduğunda da, yer seçimi ve kapasite belirleme yönündeki kararların hangi somut ve nesnel kriterler üzerinden ortaya konduğu ğuu konusunda belirsizlikler kendini göstermektedir. Bu belirsizliklere paralel olarak sanayinin gelişimine geli yönelik diğer er her türlü destek aracı için geçerli olduğuu gibi, planlı sanayi bölgelerinin sağladığı sa ı faydanın izlenmesi ve değerlendirilmesine erlendirilmesine imkân verecek bir mekanizma eksikliği eksikliği söz konusudur. Bu doğrultuda, rultuda, sanayi bölgeleriyle ortaya çıkan etkinin; etkinin; istihdam sayıları, doluluk oranları, kapasite, ihracat vb. kriterler yoluyla izlenebileceği izlenebileceği ve coğrafi co bilgi 23 sistemleriyle bütünleşik bir veritabanı oluşturulması olu gereğine ğine VSEP hazırlıkları kapsamında sıklıkla değinilmiştir. değ Merkezî düzeyde karar alıcıların rın yanı sıra, OSB yönetimlerinin ve yerel idarenin de kullanımına açık olacak bir veritabanı, genel anlamda sanayi bölgelerine yönelik politika oluşturma olu turma süreçlerini yönlendireceği yönlendirece gibi, tekil bazda bölgelerin sorun ve ihtiyaçlarının tespitine de olanak sağ sağlayacaktır. (68) Buna ek olarak mevcut durumda planlı sanayi bölgeleri bünyesinde faaliyet gösteren işletmelerin; letmelerin; girdi tedariki, enerji, pazarlara ulaşım ula ım gibi birçok hususta, bölgelerde yer almayan işletmelere letmelere kıyasla daha avantajlı pozisyonlara ulaştığ ulaştığı gözlenmektedir. Ancak bölgeler üzerinde yapılan birçok analiz, halen bölgelerin idari ve teknik anlamda gelişmeye şmeye açık yönlerini ortaya koymuştur. koymu tur. Bölge yönetimlerinin kurumsal kapasitelerinin güçlendirilmesinin yanı sıra, yine bölgeler kapsamında teknolojinin teknolojini sunduğuu imkânlardan daha etkin, daha yoğun yo un bir biçimde yararlanılmasına dönük tedbirler alınması, üretimin mekânsal organizasyonuyla elde edilen faydanın azami düzeye çekilmesinde önemli katkılar sağlayacaktır. sa layacaktır. Buna ek olarak gerek bölge içi, gerekse bölgeler geler arası ortak iş i yapma kabiliyetinin artırılması yönünde bilinç artırıcı ve teşvik vik edici uygulamalara başvurulması ba gerekliliğine ine de, farklı platformlarda dikkat çekilmiştir. (69) Kümelenme yaklaşımının şımının ımının benimsenmesi ve potansiyel kümelerin desteklenmesi yönündeki ndeki tedbirler, Dokuzuncu Kalkınma Planıyla birlikte, üretimin mekânsal organizasyonunda Türkiye’nin öncelikli politika alanlarından birini oluşturmuştur. olu Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı Bakanlı tarafından oluşturulan turulan Küme Destek Programına ek olarak Ekonomi Bakanlığı Bakanlı ve Kalkınma Bakanlığı başta şta olmak üzere, kamu otoritesi içinde çok sayıda aktör, kümelenme uygulamalarının yaygınlaşması yaygınla çerçevesinde etkin rol üstlenmiştir. üstlenmi (70) Söz konusu kurum ve kuruluşlara kurulu lara ek olarak sanayi bölgeleri tarafından ortaya konan çabalarla, larla, farklı bölgelerde kümelenme uygulamaları hayata geçirilmiştir. geçirilmi Ancak mevcut durumda, kümelenme uygulamalarının yaygınlaşması yaygınlaşması ve bu uygulamaların etkinlik düzeyinin yükseltilmesi yönünde kimi problemler kendini göstermektedir. Bu bağlamda ortaya konann ilk sorun, Türkiye’nin küme potansiyelini belirleme yönündeki çalışmaların maların yetersizliğine yetersizliğ işaret aret etmektedir ve bu yönde yeterli nitelikte veri ve analizlere dayanan, çerçeve niteliğinde niteli inde bir dokümana ihtiyaç duyulmaktadır. Bunun yanında, çok sayıda aktörün aktörün kümelenme alanında faaliyet göstermesinin de sonucu olarak söz konusu kamu otoriteleri arasındaki koordinasyon boşluğu boş ğu ve yer yer görev / yetki çakışmaları maları olduğuna olduğ dikkat çekilmektedir. (71) Buna ek olarak kümelenme ve katkıları konusunda, karar alıcı ve uygulayıcıların uyg yeterli bilinç ve farkındalık düzeyine sahip olmadığı, olmadı ı, bu yöndeki çalışmaların çalı da istenen düzeyde olmadığı, olmadı konuya ilişkin kin sorun alanlarından bir diğerini di oluşturmaktadır. turmaktadır. Kurum ve kuruluşlar kurulu lar düzeyinde, kümelenme alanında yetişmiş yeti insan kaynağının ının sınırlı olması, aynı zamanda kümelenmeye ilişkin ilişkin erişilebilir, merkezî bir bilgi kaynağına ına gereksinim duyulması da, VSEP hazırlıkları kapsamında ortaya konan diğer problemlerdir. 24 (72) Kümelenme kapsamında Türkiye’nin potansiyelinin ortaya konması ve bu potansiyelin po hayata geçirilmesinde ise, kümelenme uygulamaları ve destek programlarında bütüncüllüğü sağlamak ğlamak üzere bir koordinasyon kurulunun oluşturulması, oluşturulması, buna ek olarak kuruluşş hazırlıkları sürmekte olan Küme Akademisinin en kısa sürede, etkin bir biçimdee faaliyete geçirilmesi alınabilecek öncelikli tedbirler olarak kendini göstermektedir. (73) Lojistik Performans Endeksi verilerine bakıldığında bakıldı ında ise Türkiye, 2007 yılında 155 ülke arasında 34. basamaktayken 2012 yılında 27. sıraya yükselmiştir. yükselmiştir. Lojistik altyapısı, altyapı girdi tedarikinden başlayıp baş son kullanıcıya ulaşana ana kadarki her türlü iş i sürecinin verimliliğine doğrudan ğrudan rudan etki etmektedir. Bu yönde alınacak her yönde tedbirin, gerek işletme letme gerekse ülke ekonomik performansına kayda değer değer ölçüde olumlu yansıması olacaktır. ktır. Bu doğrultuda rultuda lojistik hizmetleri ve ulaşım ula olanaklarının çeşitlendirilmesinin itlendirilmesinin yanı sıra, bu alanda görev alan merkezî ve yerel otoriteler arası koordinasyonun güçlendirilmesi önem arz etmektedir. Buna ek olarak son dönemde uygulamaya konan lojistik merkezlerinin yaygınlaştırılmasının tırılmasının ve hazırlıkları sürmekte olan 15 merkezin en kısa sürede faaliyete geçirilmesinin büyük kazanımlar sağlayacağıı öngörülmektedir. 25 Strateji Çerçevesi 7. İşletmelerin letmelerin finansmana erişim eriş olanakları güçlendirilecek, girişimciliğ şimciliğin artırılmasına yönelik aracı mekanizmalar çeşitlendirilecektir. çeş 8. Teşvik vik ve finansal destek olanakları güçlendirilecek, desteklerin etkilerinin izlenmesine yönelik bir mekanizma oluşturulacaktır. olu 8.1. Teşvik vik ve finansal destek mekanizmalarına tek merkezden erişimi eriş sağlayacak şekilde ekilde web destekli bir arayüz olu oluşturulacaktır. 8.2. Teşvik vik ve finansal destek mekanizmalarının tanıtımına yönelik faaliyetler artırılacaktır. 8.3. Teşvik vik ve finansal desteklerin etkileri verimlilik ilkeleri ve fayda-maliyet fayda analizleri ekseninde bölgeler ve sektörler düzeyinde değerlendirilecektir. de erlendirilecektir. 9. Sektörler ve alt sektörler düzeyinde sermaye verimliliğini verimliliğini izlemeye olanak sağlayacak şekilde, ekilde, serma sermaye ye stoku sayımları yapılacak, bu doğrultuda doğ sermaye verimliliğii istatistikleri yayımlanacaktır. 10. Bölgesel ve sektörel yatırım koşul ko ul ve olanaklarının yatırımcılar tarafından izlenebilmesine yönelik bir bilgi bankası oluşturulacaktır. olu 11. Ara malında dışa bağımlılığı bağ azaltacak şekilde, ekilde, girdi tedarik mekanizmaları, verimlilik ilkeleri esas alınarak iyileştirilecektir. iyile 12. Planlı sanayi bölgeleri ve bu bölgelerde faaliyet gösteren işletmelerin işletmelerin kurumsal kapasitelerinin ve teknolojik donanımlarının güçlendirilmesine güçlendirilmesine yönelik programlar oluşturulacaktır. 13. Planlı sanayi bölgeleriyle sağlanan sa lanan faydanın izlenmesine yönelik bir etki değerlendirme erlendirme mekanizması oluşturulacaktır. olu 14. Araştırma, tırma, kuluçka, teknoloji transferi ve Ar-Ge Ar Ge alanında faaliyet gösteren diğer di oluşumlar umlar arası koordinasyon güçlendirilecek, bu olu oluşumların umların ortak iş i yapma kabiliyetleri artırılacaktır. 15. Kümelenme alanında politika oluşturma olu turma ve uygulama kapasitesi güçlendirilecek, bu yönde bilinçlendirme ve eğitim eğ programları oluşturulacaktır. 16. Ulaşım ım koridor haritalarının sundu sunduğu u veriler ve nesnel yer seçim kriterleri doğrultusunda, rultusunda, lojistik merkezlerinin sayıları artırılacaktır. 26 DÖNÜŞÜM ALANI 3 Sürdürülebilir üretim Mevcut Durum ve Öncelikler5 (74) Sürdürülebilir üretim yaklaşımı, yakla yüksek verimliliğee sahip üretim teknoloji ve yöntemlerinin kullanımıyla, aynı miktarda üretim için daha az doğal doğal kaynak ve daha az enerji kullanımı ile daha az atık üretimi prensibine dayanmaktadır. Bu niteliğiyle niteli sürdürülebilir üretim salt çevresel kaygılara değil, de doğal al kaynakların korunmasına, yoksullukla mücadeleye, endüstriyel verimliliğe, verimlili kentleşmeye, meye, ekonomik kalkınmaya, sağlığa, eğitime, yaşam şam kalitesine doğrudan do rudan hitap etmektedir. VSEP hazırlıkları kapsamında ise sürdürülebilir üretime, ağırlıkla a üretim süreçlerinde rinde kaynak (hammadde) verimliliğinin sağlanması ğlanması ve temiz üretim (eko-verimlilik) (eko verimlilik) yaklaşımlarının yaklaş hayata geçirilme kapasitesi bağlamında bağ eğilinmiştir. (75) Türkiye’de son dönemde, sürdürülebilir kalkınma ve çevre konularına katkı sağlayan sa çok sayıda politika ve strateji dokümanı ortaya konmuş, konmu bu bağlamda ğlamda birçok kurum / kuruluş görev üstlenmiştir. üstlenmiş İstihdam stihdam olanaklarının artırılması, piyasa değeri de yüksek yeni ürünlerin geliştirilmesi, ştirilmesi, üretimde verimliliğin verimlili ve sürdürülebilirliğin ğin sağlanması, sa temiz teknoloji kullanımının lanımının yaygınlaştırılması yaygınla ve sanayide geri dönüşüm şüm ve kazanım gibi yöntemlerin kullanılmasının yaygınlaştırılması yaygınla tırılması gibi öncelikler, başta ba “Türkiye Sürdürülebilir Kalkınma 2012: Geleceği Gelece i Sahiplenmek” raporu gibi çok sayıda belgede yerini bulmaktadır. (76) Bu hedeflere ulaşmak şmak ve ülke ölçeğinde ölçe kaynak verimliliğini ğini yükseltmek amacıyla mevcut teknolojilerin yenilenmesine yönelik teşvik te vik mekanizmalarının oluşturulması, olu ArGe ve yenilikçiliğe ğe dayalı gelişmenin geli menin sürekli bir biçimde desteklenmesi öngörülmektedir. Bu çerçevede ç yarattığıı istihdam kapasitesi ile ekonomik ve sosyal hayatın önemli bir unsuru olan KOBİ’lerin KOB ’lerin sürdürülebilir üretim konusunda bilinçlendirilmesi, mali açıdan güçlendirilmesi ve ihtiyaç duyduğu duydu danışmanlık hizmetlerinin sunulmasına yönelik tedbirler tedbirl geliştirilmesi tirilmesi gerekliliğine gereklili birçok platformda dikkat çekilmiştir. çekilmi tir. Türkiye’nin genç nüfus yapısı dikkate alındığında, alındı sanayide yetişmiş ş ş insan gücüne daha fazla ihtiyaç duyan ve yenilikçi sektörlerin desteklenmesi gereği ği açıktır. Sanayinin alt sektörleri incelendiğinde ğinde birçok sektörde sürdürülebilir üretim potansiyeli olduğu oldu u görülmektedir. Sanayi stratejisi kapsamında da öncelikli olarak ele alınan ve sektörel stratejileri de geliştirilmekte geli tirilmekte ve uygulanmakta olan beyaz eşya, ya, elektronik, otomotiv, demir ve çelik, makine, tekstil, gıda sektörlerinde sürdürülebilir üretim olanakları değerlendirilmelidir. de erlendirilmelidir. Bu sektörler, Türkiye’nin mevcut politika belgelerinde ve stratejilerinde öne çıkan ve çevre üzerinde yarattıkları baskı nedeniyle üretim süreçleri gözden geçirilmesi geçirilmesi gereken sektörlerdir. Bu sektörlerde 5 Konuya ilişkin kin daha ayrıntılı veri ve analizlere, VSEP Durum Analizi 8 no.lu rapordan ula ulaş ulaşılabilir. 27 alınacak önlemler, hem ekonomik büyüme hem de sosyal yapının güçlenmesi için fırsatlar barındırmaktadır. (77) Çevre yönetim sistemleri ve temiz üretim uygulamalarına hem kamu hem de özel sektör bağlamında yapılacak yatırımlar, endüstriyel kuruluşların ların çevresel performanslarını arttırmakla kalmayıp aynı zamanda ekonomik performanslarını ve kurumsal prestijlerini de olumlu yönde etkileyecek ve büyüme ve verimlilik artışlarına artışlarına katkı sağlayacaktır. sa Sürdürülebilir üretim uygulamalarının yaygınlaştırılması yaygınla tırılması son derece önemli ve etkin olmakla birlikte, firma sınırları içinde kaldığından, kaldı ından, çevresel performansı belli bir düzeye kadar geliştirilebilmektedir. tirilebilmektedir. Daha fazla kazanım elde edebilmek firma sınırlarının ötesine geçebilmeyii ve çoğunlukla ço firmalar arası işbirliğini ğini gerektirmektedir. Bu kapsamda, günümüzde pek çok ülkede uygulamaya geçmiş geçmiş “endüstriyel simbiyoz (endüstriyel ekoloji)” kavramı gündeme gelmektedir. Malzeme, enerji, su ve yan ürünlerin fiziksel değişimi ğişimi de dâhil olmak o üzere, her türlü varlığın, ğın, lojistik ve uzmanlık kaynaklarının işletmeler şletmeler tarafından paylaşımı payla ımı anlamına gelen endüstriyel simbiyoz uygulamaları sayesinde, endüstriyel kaynaklı çevresel ve sosyal problemlerin önüne geçmekle kalmayıp aynı zamanda ekonomik ekonomi getiri de sağlanmışş olmaktadır. (78) Bu bağlamda lamda üretimde sürdürülebilirliği sürdürülebilirli sağlamak ve etkinliği ği artırmak amacına hizmet edebilecek ve aynı zamanda işletmelerin i letmelerin uluslararası rekabet gücünün artırılmasına katkı sağlayacak şekilde; sanayinin tüm kollarında temiz temiz ve sürdürülebilir üretim anlayışının anlayı benimsenmesine yönelik bütünleşik bütünle politikalar geliştirmeyi tirmeyi öngören yeni bir yaklaşımın yakla benimsenmesi gerekmektedir. Bunun yanında başta ba KOBİ’ler İ’ler olmak üzere işletmelerin i sürdürülebilir üretim konusunda bilinçlendirilmesine bilinçlendirilmesine yönelik tedbirler alınmalı, işletmelerin letmelerin iyi uygulama teknikleri hakkında bilgi sahibi olmalarına ve bu teknikleri üretim süreçlerine yansıtmalarına yönelik projeler geliştirilmedir. geli tirilmedir. İşletmelere İş temiz üretim/eko-verimlilik verimlilik uygulamalarının geliştirilmesi geli lmesi için finansal destek sağlanmasına sa yönelik mevzuat geliştirilmeli tirilmeli ve üretim süreçlerinin çevresel tahribata yol açmayacak teknolojik değişiklikleri ğ şiklikleri gerçekleştirmesi gerçekle teşvik vik edilmelidir. Ayrıca bütünleşik bütünle politika uygulamalarının belirlenebilmesi için, sanayi-çevre etkileşiminin şiminin nicel ve nitel olarak izlenip değerlendirilmesine erlendirilmesine olanak verecek bilgi ve iletişim ileti ağlarının ğlarının tesis edilmesi, bu yönde veri ve analiz ihtiyacının karşılanması, kar ılanması, kaçınılmaz bir gereklilik olarak kendini göstermektedir. (79) Sürdürülebilirr üretim ve kaynak verimliliği verimlili dendiğinde, inde, öncelikli olarak odaklanılması gereken bir diğer ğer alan da, enerji verimliliğidir. verimlili Türkiye’deki işletmelerin şletmelerin üzerindeki en büyük yüklerden birinin enerji maliyetleri olması ve ülkemizin enerji açısından büyük oranda dış ülkelerin arzına bağlı ba lı bir yapı sergilemesi, enerji verimliliği verimlili konusunu da öncelikli bir alan hâline getirmiştir. getirmi tir. Bu yönde hazırlanan Enerji Verimliliği Verimlili Kanunu, Enerji Verimliliği ği Stratejisi Belgesi ve oluşturulan olu turulan Enerji Verimliliği Verimliliğ Koordinasyon Kurulu, lu, ülkemizin bu yöndeki çalışmaları çalı maları için genel politik ve idari çerçeveyi oluşturmuştur. tur. Ancak halen enerji yoğunluğu yo u açısından OECD ve AB ortalamalarının üzerinde değerler erler gösteren Türkiye’de, enerjiye yönelik talebin birincil aktörlerinden olan imalat sanayinde anayinde enerji verimliliğini verimlili ini artırmaya tedbirler alınması, VSEP kapsamında da değerlendirmeye ğerlendirmeye alınan konulardan biri olmuştur. olmu 28 Strateji Çerçevesi 17. Sanayide sürdürülebilir üretim uygulamalarının desteklenmesine yönelik finansal teşvik programları oluşturulacak rulacak ve uygulanacaktır. 18. Sürdürülebilir üretim ve tüketim kültürünün bilinçlendirme eğitim itim ve programları yürütülecektir. yaygınla yaygınlaş yaygınlaşmasına yönelik 19. İmalat malat sanayi ve alt sektörlerinde enerji ve doğal do al kaynak verimlili verimliliği potansiyeli belirlenecek, bu alanlarda verimliliğin verimlili in artırılmasına yönelik bilinçlendirme ve kapasite geliştirme çalışmaları maları yürütülecektir. 20. Sürdürülebilir üretim konusunda çerçeve mevzuat oluşturulacak, oluşturulacak, temiz üretim uygulamalarının yaygınlaşmasına yaygınlaşmasına yönelik sektörler özelinde yönetmelikler yönetm hazırlanarak uygulamaya konacaktır. 21. Enerji sektöründe yatırım ve işletme i kararlarına dayanak oluşturmak şturmak ve sektörün izlenebilirliğini ini artırmak için Enerji Borsası kurulacak, referans fiyatlar ortaya konacaktır. 22. Yeşil iş ve yeşil şil istihdam potansiyeli potansiyeli belirlenecek, bu potansiyelin hayata geçirilmesine yönelik tedbirler alınacaktır. 23. Endüstriyel simbiyoz uygulamalarına yönelik hukuki ve teknik güçlendirilecek, bu yöndeki girişimler giri teşvik edilerek yaygınlaştırılacaktır. ştırılacaktır. altyapı 24. Kamu alımlarında mlarında “Yeşil Satın Alma” yaklaşımının yakla ımının hayata geçirilmesine yönelik idari ve hukuki düzenlemeler yapılacaktır. 25. Temiz üretim / eko-verimlilik eko verimlilik göstergelerinin yayımlanmasına başlayacak, ba ülkelerarası karşılaştırmalarda ştırmalarda ba başvurulabilecek şekilde ekilde Sürdürüle Sürdürülebilirlik Endeksi değerleri belirlenecektir. 29 DÖNÜŞÜM ALANI 4 Firmaların Ar-Ge, Ge, yenilik ve verimlilik uygulama kapasitesi Mevcut Durum ve Öncelikler6 (80) Ülkemiz imalat sanayinin yapısal sorunlarının başında ba ında gelen hususlardan bir diğeri, di büyük ölçekli firmalar ile KOBİ’ler KOB ’ler arasındaki verimlilik düzeyi farklılıklarıdır. Son dönemde istihdam ve katma değerin de ölçekler bazında dağılımına ğılımına bakıldığında, bakıldı büyük işletmelerin letmelerin payının giderek yükselmekte olduğu, oldu u, Türkiye’deki girişimlerin giri tamamına yakınını oluşturan oluş KOBİ’lerin sağladığıı performans artışlarının artı ise sınırlı düzeyde kaldığı görülmektedir. AB, OECD ve Doğu Doğu Asya ülkelerinde küçük işletmelerin son dönemde kat ettikleri mesafeyle karşılaş karşılaştırıldığında da, Türkiye’deki ölçek farklılıklarının farklılıkların verimliliğe yansıma düzeylerinden kaynaklı sorunların belirleyici niteliği niteli bir kez daha ortaya çıkmaktadır. (81) KOBİ’lerin ’lerin verimlilik sorunlarının ardında yatan faktörler faktörler incelendiğinde, incelendi kurumsallaşma ma düzeylerindeki yetersizliklerin belirleyici etkileri olduğu oldu gözlenmektedir.. Geleneksel yönetim yapılarının yol açtığı açtığı sınırlılıklar ve yönetişim yöneti süreçlerinin zayıflığı, ğı, küçük işletmeler i için özellikle küresel pazarlara ulaşma ula ve rekabet avantajı sağlama sağ yönünde engeller oluşturmaktadır. turmaktadır. Ortalama firma ömürlerinin halen umulan seviyeden se çok uzak olduğu ğu bu işletmelerin, işletmeler yüksek katma değer sağlayan, ğlayan, ileri teknolojili ürünlere yönelik yatırım yapma kapasitesi de sınırlı kalmaktadır. (82) Kurumsallaşma ma düzeylerindeki düzeylerin yetersizliklerin yanı sıra KOBİ’lerin İ’lerin mevcut işgücü i profilinin de bir çıktısı ktısı olarak, olarak üretim ve yönetim süreçlerinde verimliliği verimlili artırıcı tekniklerin uygulanmasına yönelik kapasite ve motivasyonun sınırlı kaldığı kaldı tespit edilmektedir. Bu bağlamda ğlamda işletmelerin i eğitim ve danışmanlık manlık olanaklarından daha etkin bir biçimde yararlanmasının yararlanm yanı sıra, ülke düzeyinde iş yapma biçimine yönelik belirli standartları ortaya koyan, çerçeve niteliğinde inde bir yönetim sisteminin oluşturulmasına turulmasına ihtiyaç duyulmaktadır. Böyle bir yönetim sistemiyle entegre bir biçimde geliştirilecek ştirilecek belgelendirme ve ödüllendirme mekanizmalarına mekanizmaların ek olarak verimlilik yönetiminde nde belirli bir aşama kat etmiş işletmelerin letmelerin teşvik te vb. destek olanaklarından daha avantajlı bir biçimde yararlanmasına yönelik düzenlemeler de, işletmelerin letmelerin kurumsal kapasitelerinin güçlendirilmesine güçlendirilmesine katkı sağlayacaktır. sa Türkiye’ye özgü koşul şul ve parametreleri veri alarak oluşturulacak oluşturulacak bütünleşik bütünle bir yönetim sistemi, bünyesinde KOBİ’lerin dış pazarlara açılması ve uluslararası değer er zincirlerinin parçası olmasına olanak tanıyacak standartlar da barındıracaktır. Ancak söz konusu sistemin KOBİ’leri KOB ’leri tek bir küme olarak ele alması, böyle bir mekanizmanın sağlayaca ğlayacağı faydayı azaltacaktır. KOBİ’ler İ’ler mikro, küçük ve orta 6 Konuya ilişkin kin daha ayrıntılı veri ve analizlere, VSEP Durum Analizi 9 no.lu rapordan ula ulaş ulaşılabilir. 30 büyüklükte farklı sorunlarla karşı kar karşıyadır ıyadır ve her bir gruba dair özelleştirilmiş özelle çözümleri mleri içeren modüllerin tasarlanması, yönetim sisteminin etkililiğini etkilili artıracaktır. (83) Fiziksel koşulların ulların işgücü verimliliği verimlili i üzerinde önemli etkileri olduğu oldu bilinmekle birlikte, ülkemizde çalışma çalış ortamlarının iyileştirilmesi tirilmesi ve düzenlenmesi yönündeki destek ve uygulamalar son derece sınırlıdır. Çalışma Çalı ma ortamlarının sağlık, sa güvenlik ve çevre ilkeleri doğrultusunda doğ dönüştürülmesi türülmesi hususunun da oluşturulacak olu Verimlilik Yönetim Sisteminin temel bileşenlerinden bile enlerinden biri olması öngörülmektedir. Bunun yanı sıra, çalışma çalış ilişkileri kileri alanına konu olan birçok alanda, analiz ve veri eksikliğii kendini göstermektedir. Bu doğrultuda, do iş sağlığı ğ ğı güvenliği, güvenli sosyal sendikal haklar, ücretler, işe i alım ve işten ten çıkarma prosedürleri gibi birçok konunun verimlilikle ilişkisini ili ortaya koyacak saha araştırmaları ştırmaları ve analizler yapılması, 2014-2017 2017 döneminde öncelikli tedbir alanlarından bir diğerini di oluşturmaktadır. (84) İşletme letme düzeyinde verimlilik sorunları ele alındığında diğer ğer bir kritik konu, işbaşındaki ındaki personelin niteliği ve gelişme olanaklarıdır. r. Özellikle teknik personelin beceri ve donanımlarının artırılması yönünde programlar uygulanması, KOBİ’lerdeki ’lerdeki verimlilik sorunlarının önüne geçmede önemli kazanımlar sağlayabilecektir. layabilecektir. OECD’nin yayımladığı yayı “KOBİ’lerde ’lerde Becerilerin Geliştirilmesi Geli ve Eğitim” itim” raporunda (2013) Türkiye’deki KOBİ’lerin % 40’tan fazlasının işletme i içinden gelen saiklarla mesleki eğitimlere e ihtiyaç duyduğu ğu ortaya konulmuştur. konulmu KOBİ’lerin eğitim ğitim talebi bizzat işletmelerin i yaptığı ğı üretimlerde yaşadığı ya sıkıntılardan kaynaklanmaktadır. Buna ek olarak 10. Kalkınma Planında Planın da temel önceliklerden biri “hayat boyu öğrenme ö renme perspektifinden hareketle iş i yaşamının gerektirdiğii beceri ve yetkinliklerin kazandırılması” olarak tanımlanmıştır. tanımlanmı Yenilikçi üretim ve istikrarlı yüksek yüksek büyüme öncelikleri doğrultusunda, doğ işbaşı eğitim itim programlarının yaygınlaştırılması yaygınla ve bu konuda işletme şletme yönetimlerinin bilinç düzeylerinin artırılması, artırıl bunun yanında işletmelerin risk olarak gördükleri hususlarda güven sağlayıcı ğlayıcı düzenlemeler yapılması önem taşımaktadır. şımaktadır. (85) Türkiye’de işletmelerin şletmelerin verimlilik sorunları genel düzeyde bilinmekle birlikte, bu sorunların sektörler ve bölgeler özelinde ne şekilde farklılaşıp şıp yoğunlaştığını yo ele alan, kapsayıcı bir çalışmaya çalı gereksinim duyulmaktadır. VSEP hazırlıkları kapsamında da verimlilik sorunlarının dağılımına da ilişkin sorgulamalar, bu yöndeki veri, karşılaştırma ştırma ve analiz yoksunluğunu yoksunlu unu yeniden gözler önüne sermiştir. sermi Aynı zamanda çalıştay ştay ve komisyon toplantılarında da, sektörler ve bölgeler düzeyinde ayrıntılı bir analiz naliz çalışmasının çalış olmadığıı hususuna sıklıkla dikkat çekilmiştir. çekilmi Bu çerçevede kısa vadede saha analizlerine dayalı bir Bölgesel / Sektörel Sektö Verimlilik Gelişim Haritasının nın oluşturulması, olu buna paralel olarak verimlilik sorunlarının farklılaştığı ve yoğunla ğunlaştığıı hususlar belirlenerek bölgeler / iller ve mümkün olduğu koşulda ulda sektörler düzeyinde, Verimlilik Bileşik Bileşik Endeksi ve alt endeks değerlerinin erlerinin ortaya konması öngörülmektedir. 31 (86) KOBİ’lerin ’lerin kendi içlerindeki kurumsal zafiyetlerine ek olarak birbirleriyle ortak iş yapabilme kabiliyetlerinin düşüklüğü dü de, hem işletmeler letmeler hem de imalat sanayinin bütünü için temel sorun alanlarından bir diğerini di teşkil şkil etmektedir. İşletmeler arasındaki işbirliği ş ği kapasitesinin sınırlılığı, sınırlılı ülke ölçeğindeki ğindeki değer değ zincirlerinin umulan ölçüde gelişmemesinin memesinin temel nedenlerinden de birini oluşturmaktadır. olu İşletmeler letmeler arası ortaklıklar sağlanması sa yönünde kamu tarafından Rekabet Öncesi İşbirliğii Programları oluşturulmuş olu olsa da, bu programlardan beklenen katkı alınabilmiş değildir. ğildir. Bu anlamda destek programlarına ek olarak kamunun yönlendiriciliğinde ğinde oluşturulacak oluşturulacak fiziksel ve sanal platformlar, işletmelerin iş birlikte hareket etme, üretim ilişkisi ili kurma, birbirinin atıklarını değerlendirme, değ iyi uygulama örneklerini paylaşma payla gibi ilişkiler kurmasına ve işletmeler şletmeler arası ortak iş yapabilme kabiliyetinin ve koordinasyonun güçlenmesine katkıda bulunabilecektir. Ayrıca özellikle lojistik ve girdi tedariki konularında, sektörel ve bölgesel güç birliklerinin teşvik şvik edilmesi de, dolaylı bir biçimde, işletmeler i meler arası ortak iş i yapma kabiliyetine olumlu olarak yansıyacaktır. (87) Ekonomik büyümenin istikrarlı bir biçimde sürdürülmesinde, küresel ölçekte rekabet edebilirliğin in güçlendirilmesinde ve uzun dönemli, sürekli verimlilik artışlarının artı sağlanmasında lanmasında en belirleyici belir unsur olarak teknolojik gelişme şme kendini göstermektedir. Ar-Ge, Ge, teknolojik yenilikler ve özgün tasarımlar yoluyla uzun dönemde verimlilik artışının sağlanabilmesi, lanabilmesi, işletme i düzeyinde olduğuu kadar ülke ölçeğinde ölçeğ sahip olunan teknoloji yeteneğiyle ğiyle de doğrudan do ilişkilidir. (88) Teknoloji yeteneği ği göstergeleri ışığında, ı ında, “Vizyon 2023: Bilim ve Teknoloji Politikaları 2003-2023” 2023” strateji belgesiyle başlayan ba layan ve günümüzde “Ulusal Bilim Teknoloji ve Yenilik Stratejisi 2011-2016” 2011 belgesi doğrultusunda ğrultusunda sürdürülen çalışmalarla malarla bir ivme kazanıldığı kazanıldı ı gözlenebilmektedir. Ancak son yıllarda atılan birçok adıma karşın, Ar-Ge Ge ve yenilikçilik kapasitesi açısından Türkiye’nin, halen arzu edilen konuma geldiğini ğini söylemek mümkün değildir. de (89) Bu alanda makro ölçekte belirlenmiş belirlenmi olan en somut hedef, Ar--Ge harcamalarının GSMH’ye oranının 2023 yılında % 3’e ulaşması ula şeklindedir. eklindedir. Ancak gelinen noktada bu oran, % 1’ler düzeyinin hemen altındadır ve konulan hedefin oldukça uzağında uza olmanın yanında, AB ortalamalarına ve Doğu Do u Asya ülkelerinin seviyesine kıyasla oldukça düşüktür. üktür. Yine 2023 hedefleri çerçevesinde, Ar-Ge Ar Ge harcamaları içinde özel sektörün payının % 67’ler düzeyinde olması öngörülmüş öngörülmü olmakla birlikte, ne yazık ki halen bu harcamaların ağırlıkla a ırlıkla kamu ve üniversiteler tarafından gerçekleştirildiği gerçek gözlenmekte, özel sektörün payında kayda değer de bir artışş düzeyi sağlanamamaktadır. sağ Bundan daha az belirleyici ve kritik olmamakla birlikte, özel sektörün Ar-Ge Ar harcamaları içinde imalat sanayinin payı ise, 2000’ler başında başında % 80’in üzerindeyken bu oran gelinen noktada % 60’lara kadar düşmüştür. dü (90) Son on yıllık dönemde rekabet gücünde sağlanan sa iyileşmeler şmeler ve imalat sanayinde sağlanan lanan yüksek üretim artış artı oranları, orta teknolojili ürünlerin ihracat içindeki payına büyük ölçüde yansımıştır. yansımış Ancak yüksek teknolojili ürünlerin ihracat içindeki payı, özellikle 2009’da yaşanan şanan küresel kriz sonrasında düşüş dü göstermiş Bunun yanında göstermiştir. 32 gerek yüksek gerekse orta teknolojiye sahip ürünlerin üretimi süreçlerinde yoğun yo ölçüde ara malı ithalatına giriliyor olması, ol bu sektörlerde sağlanan ğlanan katma değerin de istenen seviye ulaşmasının şmasının önünde büyük bir engel oluşturmaktadır. olu turmaktadır. (91) Yalnızca uzun vadeli verimlilik artışları artı sağlamada değil, il, Türkiye’yi milli gelir ve ihracat düzeyi hedeflerine ulaştırmada ula da temel rol üstlenecek ecek imalat sanayinin yapısal dönüşümü ümü söz konusu olduğunda, oldu unda, bu alanda izlenecek politikaların, bilim ve teknoloji politikalarıyla üst üste binmesi gerektiğini gerekti ini söylemek mümkündür. Bu doğrultuda, do kamu, özel sektör, sivil toplum ve üniversiteler arası diyalog diyalog mekanizmalarının güçlendirilmesi kaçınılmaz bir gereklilik olarak kendini göstermektedir. Buna koşut ko şekilde, ekilde, Bilim, Teknoloji ve Yenilik Stratejisi ve diğer diğer politika dokümanları çerçevesinde belirlenen öncelikli sektörler ve alt sektörler bazında; hedef teknoloji belirleme, bu hedeflere dönük kritik teknolojileri saptama ve sıçrama yapılabilecek alanlarda hedeflere ulaşılabilmesi ulaş için kritik teknolojilerin geliştirilebilmesi ştirilebilmesi amacıyla teknoloji yol haritaları oluşturulması olu gerekliliğii kendini göstermektedir. göstermekted Bütün bu süreçte kamunun koordine etme ve yönlendirme işlevlerini i levlerini daha etkin bir biçimde yerine getirmesine de ihtiyaç duyulmaktadır. (92) Söz konusu hedef teknolojilerin belirlenmesi ve teknoloji yol haritalarının oluşturulması çalışmalarında, şmalarında, dünya ölçeğindeki ölçe gelişmelerin melerin daha yoğun yo ve daha etkili bir biçimde izlenmesi önem arz etmektedir. Bu bağlamda, ba lamda, ABD’de 1970’lerden 2000’lere kadar faaliyet göstermiş göstermi olan Teknoloji Değerlendirme erlendirme Ofisi benzeri bir yapının Türkiye’ye uyarlanması, küresel dinamikler ve tüketici eğilimleri e doğrultusunda, rultusunda, daha sağlıklı sağlıklı projeksiyonlar ortaya konmasına zemin oluşturacaktır. olu Bu amaca paralel olarak üniversiteler bünyesinde kurulan teknoloji transferi ofislerinin sayılarının artırılması, kapasitelerinin ve personel profilinin güçlendirilmesi, aynı ölçüde önem taşımaktadır. şımaktadır. ımaktadır. Bu alanda teorik bilginin pratikle birleşmesine birle ve ticarileşmesine mesine olanak tanıyacak şekilde, ekilde, üniversitelerin sanayi Ar-Ge Ar süreçlerine katılımının daha yoğun yoğ bir biçimde sağlanmasına lanmasına yönelik idari ve hukuki düzenlemelere zenlemelere de gereksinim duyulmaktadır. (93) Ar-Ge Ge ve yenilik kapasitesinin artırılmasında kamunun başlıca başlıca enstrümanı ise, Ar-Ge Ar yatırımlarına sağlanan ğlanan finansal destekler ve bu doğrultuda do oluşturulan şturulan programlardır. Mevcut durumda, çeşitlilik açısından gereksinimlere gereksinimlere büyük ölçüde yanıt veren bu programların yaygınlaştırılması, yaygınlaştırılması, aynı zamanda teknoloji alanındaki konjonktürel gelişmelere doğru ğru zamanda refleks gösterebilecek şekilde ekilde esnekliğinin esnekliğ artırılması kayda değer er kazanımlar sağlayacaktır. sa Kamu tarafından sağlanan lanan diğer di finansal destekler gibi, bu alandaki desteklerin de etkilerinin izlenip değerlendirilmesine de değ yönelik çalışmalar şmalar yeterli olmaktan uzaktır. Bu doğrultuda, do rultuda, özel sektörün Ar-Ge Ar kapasitesini artırmaya yönelik desteklerin yalnızca makro etkileri çerçevesinde çerçe değil, işletme letme ve projeler bazında izlenip değerlendirilmesi, de erlendirilmesi, bu alandaki iyi uygulama örneklerinin tanıtılması ve coğrafi co olarak belirli illerde yoğunlaşan ğ şan desteklerin diğer di illere de yaygınlaştırılmasına ştırılmasına yönelik spesifik araçlar oluşturulması oluşturulması gerekliliği ger kendini göstermektedir. 33 (94) Gerek ülke gerekse işletmeler iş bazında Ar-Ge, Ge, yenilik ve tasarım kapasitesini belirleyen parametrelerden bir diğeri, di işgücünün genel niteliğidir ğidir ve bu konuda öncelikli tedbirler, ağırlıkla ğırlıkla “Strateji Alanı 1: İşgücünün niteliği” ği” başlığı baş altında ortaya konmuştur. Ar-Ge Ge personeli özelinde konuya yaklaşıldığında yakla ğında ise, VSEP hazırlıkları kapsamında en sık ortaya konan sorun, Ar-Ge Ar Ge merkezlerinin kurulmasına yönelik mevzuatta belirtilmişş olan kısıtlardır. Bu kısıtların esnetilmesi ve v hatta bölgeler / sektörler özelinde ayrıştırılması ayrıştırılması hususunda kamu otoritesinden beklentiler çok çeşitli çe platformlarda ortaya konmuş konmu olup konuya ilişkin kin hukuki düzenlemeler başlatılmıştır. ba Bunun yanı sıra, işletmelerin işletmelerin kurumsal kapasitesinin geliştirilmesi geliştirilmes yönünde geliştirilecek tirilecek Verimlilik Yönetim Sistemi ve alt bileşenleri bileşenleri kapsamında da; işletmelerin Ar-Ge, Ge, yenilik ve tasarım yeteneklerinin yükseltilmesi temel önceliklerden biri olarak ortaya konacak; bu yöndeki eğitim eğitim programları, işletme i yöneticileri ve teknik personelinin konuya ilişkin ili kin farkındalık ve bilgi düzeyini artırmaya yoğunlaşacaktır. ğ şacaktır. (95) Ar-Ge, Ge, yenilik ve tasarım kapasitesine ilişkin ili diğer er bir önemli parametre ise, fikrî ve sınai haklar sisteminin etkinliğidir. etkinli idir. Yerli patent, faydalı model tescil sayıları s gibi birçok alanda Türkiye’nin genel performansının düşük düşük olması, genel Ar-Ge Ar kapasitesindeki sınırlılıkların yanı sıra, fikrî ve sınai haklara ilişkin ili güvence mekanizmalarının yetersizlikleriyle de ilişkilidir. ili Bu doğrultuda rultuda fikrî ve sınai mülkiyet mülkiye haklarının daha etkin korunması yönündeki tedbirler, yalnızca yapılan Ar-Ge Ar yatırımlarının ticarileşmesi ticarileş yönünde değil, il, kültürel düzeyde Ar-Ge’ye Ar yönelik motivasyonun güçlendirilmesine de kayda değer de katkılar sağlayacaktır. ğlayacaktır. 34 Strateji Çerçevesi 26. Verimlilik sorunlarının bölgesel ve sektörel dağılımlarını da ılımlarını ortaya koyacak şekilde saha araştırmalarına tırmalarına dayalı analizler gerçekle gerçekleştirilecektir. 26.1. Sektörler ve bölgeler düzeyinde verimlilik sorunlarının ortaya konmasına yönelik saha araştırmaları tırmaları yapılacaktır. 26.2. Sektörler ve bölgeler düzeyinde verimlilik sorunlarının ortaya konmasına yönelik çalıştay, tay, toplantı vb. etkinlikler düzenlenecektir. 26.3. Konuya ilişkin şkin tarafların işbirliğiyle, i işgücüne gücüne katılım düzeyini artırmaya yönelik hedef gruplar bazında eylem planları oluşturulacaktır. o 26.4. Türkiye Bölgesel ve Sektörel Verimlilik Gelişim Geli Haritası oluşturulacaktır. şturulacaktır. 26.5. Bölgeler / iller ve sektörler düzeyinde, Verimlilik Genel Endeksi ve alt endeks değerleri de ortaya konacak, kamuoyuyla paylaşılacaktır. payla 27. İşletmelerin letmelerin kurumsallaşma kurumsallaşma ve verimlilik uygulama kapasitelerini artırmaya yönelik Ulusal Verimlilik Yönetim Sistemi (UVYS) oluşturulacaktır. olu 27.1. UVYS kapsamında, verimlilik sorunlarının teşhisi te modülü oluşturulacaktır. şturulacaktır. 27.2. UVYS temel standartları belirlenecektir. 27.3. İşletmelerde letmelerde UVYS kurulmasına kurul yönelik eğitim ve danışmanlık manlık destekleri sunulacaktır. 27.4. İşletmelerin letmelerin belirlenen kapsamda geliştirdiği geli i projeler ödüllendirilecektir. 27.5. İşletmelere letmelere yönelik belgelendirme sistemi (Verimlilik Yönetim Sistemi Belgesi) oluşturulacaktır. 27.6. Verimlilik alanında eğitim ve danışmanlık manlık hizmeti veren kuruluşların kurulu akredite edilmesine yönelik bir mekanizma kurulacaktır. 27.7. "KOBİ’lerde İşbaş İşbaşındaki ındaki Teknik Personelin Güçlendirilmesi" alt programı oluşturulacaktır. olu Donanımının ve Becerilerinin 27.8. “İşletmelerde letmelerde Çalışma Ortamlarının Ortamların İyileştirilmesi” tirilmesi” alt programı oluşturulacaktır. 27.9. Sektörler düzeyinde verimlilik kılavuzları hazırlanacaktır. 28. İşletmelerin letmelerin rekabet öncesi işbirliği, i Ar-Ge, Ge, tedarik, atık yönetimi ve pazarlama faaliyetlerinde ortak davranmalarına olanak sağlayacak sa şekilde ilde bilgi ve veri paylaşımına payla gidebileceğii Sanayi Bilgi ve İletişim İletiş Ağı oluşturulacaktır. 29. Hedef sektörler kapsamında Teknoloji Yol Haritaları oluşturulacak olu turulacak ve kritik teknolojiler belirlenecektir. 30. Ar-Ge Ge ve yenilik destekleri yaygınlaştırılacak, yaygınla konuya ilişkin kin finansal destek ve teşvik te mekanizmalarına yönelik etki değerlendirme değ mekanizması oluşturulacaktır. turulacaktır. 31. İşletmelerde araştırmacı ştırmacı personel istihdamı ve Ar-Ge Ar Ge merkezi kurulumuna yönelik koşulların iyileştirilmesine tirilmesine yönelik yasal düzenlemeler yapılacaktır. ya 32. Dünya ölçeğindeki indeki teknolojik geli gelişmelerin melerin ve yönelimlerin daha etkin bir biçimde izlenmesi sağlanacak, lanacak, teknoloji transfer ofislerinin idari ve teknik kapasiteleri güçlendirilecektir. 33. Ülke düzeyinde Toplam Faktör Verimliliği Verimlili değişimlerine e yönelik analizler yapılacaktır. 35 TÜBİTAK Bilim, Sanayi ve Teknoloji 2014-2017 Bakanlığı Bölgesel Gelişme me Uyum Stratejisi (BGUS) kapsamındaki strateji ve uygulamaların, verimlilik sorunlarına ilişkin bölgesel farklılaşma şma ve ayrı ayrışmaları da göz önünde bulundurarak belirlenmesi, izlenmesi ve değerlendirilmesi ğerlendirilmesi Toplam faktör verimliliği ve uluslararası rekabet gücünü artırmaya yönelik olarak hedef sektörler kapsamında Teknoloji Yol Haritaları oluşturulması şturulması ve kritik teknolojilerin belirlenmesi Verimlilik alanındaki konjonktürel ve bilimsel gelişmelerin şmelerin izlenmesine yönelik olarak akademisyenlerin ve diğer er ilgili tarafların katılımıyla, Verimlilik Ara Araştırma Gündemleri oluşturulması Verimlilik Araştırma Gündemleri doğrultusunda, rultusunda, makaleler yayımlanması; internet ortamında ilgililerle paylaşılması, ılması, yayınlar yapılması E 1.4 E 1.5 E 1.6 E 1.7 36 Bilim, Sanayi ve Teknoloji 2014-2017 Bakanlığı İmalat malat sanayiine yönelik sektörel strateji belgelerinde, sektörler özelindeki verimlilik sorunlarının ortadan kaldırılması ve sürdürülebilir üretim yakla yaklaşımının yaşama geçirilmesine yönelik tedbirler ortaya konması E 1.3 Bilim, Sanayi ve Teknoloji 2014-2017 Bakanlığı 2014-2017 2014-2017 Bilim, Sanayi ve Teknoloji 2014-2015 Bakanlığı İmalat malat sanayinde hammadde, enerji ve suyun etkin ve sürdürülebilir kullanımıyla elde edilebilecek ekonomik ve çevresel faydalara ilişkin şkin potansiyelin sektörler, bölgeler düzeyinde belirlenmesi E 1.2 Kalkınma Bakanlığı Bilim, Sanayi ve Teknoloji 2014-2016 Bakanlığı DÖNEM Verimlilik alanındaki sorunların sanayi sektörleri ve bölgeler özelinde farklıla farklılaşma ve yoğunlaşma düzeylerini belirleyen, saha araştırma ştırma ve gözlemlerine dayalı Türkiye Bölgesel ve Sektörel Verimlilik Gelişim im Haritası'nın olu oluşturulması SORUMLU KURUM / KURULUŞLAR E 1.1 Amaç 1 Verimlilikle ilgili alanlarda politika oluşturma turma süreçlerini güçlendirmek ve izlenebilirliği artırmak EYLEM ADI EK 1: (2014-2017) Eylemler (Taslak) 1: Verimlilik Stratejisi ve Eylem Planı (2014 EKLER Üniversiteler; Araştırma Kuruluşları Üniversiteler; Araştırma Kuruluşları Üniversiteler; Araştırma Kuruluşları Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı TÜBİTAK Marmara Araştırma Merkezi Çevre ve Temiz Üretim Enstitüsü Kalkınma Ajansları; KOSGEB İLGİLİ KURUM / KURULUŞLAR Bilim, Sanayi ve Teknoloji 2014-2017 Bakanlığı Bilim, Sanayi ve Teknoloji 2014-2017 Bakanlığı Türkiye İstatistik Kurumu Verimlilikle ilgili alanlarda, ülkeler arası karşılaştırma ş ştırma ve analiz çalı çalışmalarına daha yoğun katılım sağlanması; bu yönde yeni işbirlikleri birlikleri ve uzman de değişim programları geliştirilmesi Üçer aylık ve yıllık periyotlarla, çalışan kişii ve çalışılan saat ba başına işgücü verimliliği istatistiklerinin yayımlanması Sermaye verimliliği hesaplamalarına veri oluşturacak şturacak şekilde sermaye stoku sayımlarının yapılması Sermaye stoku sayımları doğrultusunda, rultusunda, sektörler ve alt sektörler detayında sermaye verimliliği istatistiklerinin yayımlanması Türkiye Bölgesel ve Sektörel Verimlilik Gelişim şim Haritasının sa sağladığı veriler temel alınarak Bilim, Sanayi ve Teknoloji 2017 bölgeler düzeyinde, Verimlilik Bileşik Endeksi değerlerinin ğerlerinin yayımlanması Bakanlığı Ülke düzeyinde Toplam Faktör Verimliliği değişim ğ şim değ değerlerine yönelik yıllık araştırmalar yayımlanması Temiz üretim / eko-verimlilik verimlilik istatistiklerinin yayımlanması Türkiye Sürdürülebilirlik Endeksi değerlerinin erlerinin belirlenmesi ve yayımlanması E 1.10 E 1.11 E 1.12 E 1.13 E 1.14 E 1.15 E 1.16 E 1.17 37 TÜBİTAK Verimlilik alanında yapılan lisansüstü çalışmalar şmalar için destek programı olu oluşturulması E 1.9 Bilim, Sanayi ve Teknoloji 2017 Bakanlığı Bilim, Sanayi ve Teknoloji 2016-2017 Bakanlığı Bilim, Sanayi ve Teknoloji 2014-2017 Bakanlığı Bilim, Sanayi ve Teknoloji 2017 Bakanlığı 2014-2016 2015-2017 Bilim, Sanayi ve Teknoloji 2014-2017 Bakanlığı DÖNEM Verimlilik Araştırma Gündemleri doğrultusunda, rultusunda, belirli periyotlarla, konferans ve paneller düzenlenmesi; Beşinci inci ve Altıncı Ulusal Verimlilik Kongrelerinin gerçekle gerçekleştirilmesi SORUMLU KURUM / KURULUŞLAR E 1.8 EYLEM ADI Üniversiteler Türkiye İstatistik Kurumu; Çevre ve Şehircilik Bakanlığı; Orman ve Su İşleri Bakanlığı; Üniversiteler Türkiye İstatistik Kurumu Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı Türkiye İstatistik Kurumu Uluslararası Kuruluşlar Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı Üniversiteler; Araştırma Kuruluşları İLGİLİ KURUM / KURULUŞLAR Girişimci imci Bilgi Sistemi ve Sanayi Sicil Sisteminin sağ sağladığı verilerden yararlanmak suretiyle ölçek, sektör ve ilgili diğer ölçütler bazında çapraz analizler yapılması E 1.19 Milli Eğitim Bakanlığı Milli Eğitim Bakanlığı İlk ve ortaöğretim retim fen ve matematik müfredatının, Ulusal Yeterlilik Çerçevesi Çerçevesi’nin öncelikleri doğrultusunda güncellenmesi İlk ve ortaöğretimde retimde okuma becerileri, matematik ve fen okuryazarlı okuryazarlığı yeteneklerindeki gelişimin izlenmesine yönelik olarak OECD - PISA testleriyle uyumlu yapıda değerlendirme mekanizması oluşturulması Mühendislik fakülteleri müfredatının imalat sanayine ne entegrasyonunu artıracak doğrultuda Yükseköğretim Kurulu intern mühendislik vb. uygulamalar içerecek şekilde yeniden yapılandırılması Teknolojinin eğitime entegrasyonuna yönelik uygulamaların katkılarının izlenmesini sağlayacak şekilde bir etki değerlendirme erlendirme mekanizması olu oluşturulması Yükseköğretimde, retimde, mühendislik ve temel bilim programlarında Kalite Güvence Sistemleri oluşturulması; turulması; programların uluslararası akreditasyonunun sa sağlanması Mesleki eğitim itim örgütleri, üniversiteler, sanayi kuruluş kuruluşları ve meslek edindirme kursları Milli Eğitim Bakanlığı arasındaki koordinasyonu ve işbirliğini ini kuvvetlendirmeye yönelik bir platform olu oluşturulması E 2.2 E 2.3 E 2.4 E 2.5 E 2.6 E 2.7 Yükseköğretim Kurulu Milli Eğitim Bakanlığı Yükseköğretim Kurulu 2014 - 2015 2014 - 2017 2014 2014 - 2017 2014 - 2015 2014 - 2017 2014 - 2017 Bilim, Sanayi ve Teknoloji 2014-2017 Bakanlığı Ulusal Yeterlilik Çerçevesi’nin yapılandırılması, uygulanması yoluyla e eğitim - öğretim programlarının meslek standartları doğrultusunda rultusunda güncellenmesi, e eğitim istihdam bağının güçlendirilmesi 38 DÖNEM Bilim, Sanayi ve Teknoloji 2014-2017 Bakanlığı SORUMLU KURUM / KURULUŞLAR E 2.1 Amaç 2 Ülke ölçeğinde işgücü verimliliğini ini artırmaya yönelik olarak e eğitim sistemi ile işgücü gücü piyasası arasındaki uyumu güçlendirmek ve insan odaklı bir perspektifle işgücüne katılımın ve sürekli istihdamın önündeki engelleri kaldırmak Hesaplanan ve yayımlanan gösterge ve istatistikler ile bunlardaki de değişimler üzerinden periyodik analizler yapılması, sonuçlarının ilgililerle payla paylaşılması E 1.18 EYLEM ADI Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı Mesleki Yeterlilik Kurumu; Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı; Türk Standardları Enstitüsü Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı; TÜBİTAK Üniversiteler TÜBİTAK Mesleki Yeterlilik Kurumu Gelir İdaresi Başkanlığı; Sosyal Güvenlik Kurumu; Türk Patent Enstitüsü; KOSGEB; Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği İLGİLİ KURUM / KURULUŞLAR Kadınların işgücüne gücüne ve istihdama katılımlarının artırılmasına yönelik ülkelerdeki Çalışma ve Sosyal uygulamaların incelenmesi; bölgeler ve sektörler düzeyinde yapılacak saha çalı çalışmaları ve Güvenlik Bakanlığı kamuoyu araştırmalarıyla konuya ilişkin kin Türkiye'ye özgü bir model oluşturulması Planlı sanayi bölgelerinde kadın istihdamını artırmaya yönelik olarak kre kreş uygulamasının ülke genelinde yaygınlaştırılması İstihdama yönelik finansal destek ve teşvik vik mekanizmalarının bölge, sektör ve cinsiyet, yaş, nitelik vb. temelinde ayrıştırılarak yaygınlaştırılması ştırılması Ücretler ve verimlilik arasındaki ilişkinin kinin ortaya konmasına yönelik analizler yapılması Çalışanlara anlara yönelik sosyal ve sendikal haklar ile verimlilik arasındaki ili ilişkinin ortaya konması İş sağlığı ve güvenliği önlemleri ile verimlilik artışları şları arasındaki ili ilişkinin ortaya konması ve Bilim, Sanayi ve Teknoloji 2016 - 2017 uygulama örneklerinin sektörler düzeyinde yaygınlaş yaygınlaştırılması Bakanlığı Meslek hastalıklarının ekonomi üzerindeki uzun vadeli etkilerinin ortaya konarak meslek hastalıklarının tespiti ve azaltılmasına yönelik stratejiler geli geliştirilmesi E 2.11 E 2.12 E 2.13 E 2.14 E 2.15 E 2.16 E 2.17 39 2014 - 2017 İşgücüne katılım oranlarındaki düşüklüğün ün nedenlerine yönelik analizler gerçekle gerçekleştirilmesi Türkiye İş Kurumu ve bu oranların yükseltilmesine yönelik olarak gruplar (kadınlar, engelliler, gençler) bazında eylem planları oluşturulması E 2.10 2014 - 2017 Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı 2014 - 2016 Bilim, Sanayi ve Teknoloji 2015 Bakanlığı Bilim, Sanayi ve Teknoloji 2014 Bakanlığı Ekonomi Bakanlığı Bilim, Sanayi ve Teknoloji 2014 - 2015 Bakanlığı 2015 2014 - 2015 Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı Türkiye İşgücüne gücüne Katılım Potansiyeli Haritası’nın oluş oluşturulması E 2.9 2014 - 2017 Türkiye İş Kurumu Eğitim sistemi ile işgücü gücü piyasası arasındaki uyumun mevcut gereksinimler ve projeksiyonlar doğrultusunda rultusunda analiz edilmesi; konuya ili ilişkin ikişer yıllık periyotlarla bir izleme raporu yayımlanması DÖNEM SORUMLU KURUM / KURULUŞLAR E 2.8 EYLEM ADI Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı; Sağlık Bakanlığı Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı; ILO Türkiye Ofisi Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı; ILO Türkiye Ofisi Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı; ILO Türkiye Ofisi Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı; Türkiye İş Kurumu; KOSGEB; TÜBİTAK Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı; Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği; OSB Üst Kuruluşu Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı; Üniversiteler Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı; Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı; Milli Eğitim Bakanlığı; TÜBİTAK İLGİLİ KURUM / KURULUŞLAR Teşvik vik ve finansal destek mekanizmalarının tanıtımına yönelik faaliyetlerin artırılması ve konuya ilişkin bilgilendirme mekanizmalarının çeşitlendirilmesi şitlendirilmesi Teşvik vik ve finansal destek mekanizmalarının etkilerinin de değerlendirilmesine yönelik bir veritabanı oluşturulması Teşvik vik ve finansal desteklerin etkilerinin verimlilik ilkeleri ve fayda fayda-maliyet analizleri ekseninde bölgeler ve sektörler düzeyinde değerlendirilmesi; ğerlendirilmesi; de değerlendirme raporları yayımlanması Girişimcilik Konseyi’nin etkinliğinin inin ve faaliyetlerinin bilinirli bilinirliğinin artırılması E 3.5 E 3.6 E 3.7 E 3.8 40 Teşvik vik ve finansal destek mekanizmalarının tek merkezden eri erişilebilirliğinin sağlanmasına Ekonomi Bakanlığı yönelik bir arayüz (web portalı) oluşturulması E 3.4 KOSGEB Ekonomi Bakanlığı Ekonomi Bakanlığı Ekonomi Bakanlığı Kalkınma Bakanlığı Kalkınma Ajansları bünyesindeki yatırım destek ofislerinin iişlerliğinin arttırılması E 3.3 2014 - 2017 2016 - 2017 2014 - 2015 2014 - 2017 2014 - 2015 2014 - 2017 2014 - 2015 Yatırıma elverişlili arazilerin envanterinin ve yatırım yeri tahsisinde etkinli etkinliğin artırılmasına yönelik kurumlar arası veri tabanının oluşturulması turulması E 3.2 Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Bölgesel ve sektörel olanakların yatırımcılar tarafından izlenmesine ve yatırım kararlarındaki eksik bilginin azaltılmasına imkân sağ sağlayacak Türkiye Yatırım Potansiyeli Bilgi Bankası’nın oluşturulması E 3.1 2016 - 2017 2014 - 2016 İş sağlığı ve güvenliği uzmanı yetiştirme programlarına programlarına, verimlilik ile iş sağlığı ve güvenliği Çalışma ve Sosyal ilişkisine dair içerik eklenmesi Güvenlik Eğitim ve Araştırma Merkezi E 2.19 2014 - 2015 DÖNEM Ekonomi Bakanlığı Yükseköğretim Kurulu İş sağlığı ve güvenliğii konusunun üniversitelerdeki bütün mühendislikler ve temel bilimler disiplinleri müfredatına alınması E 2.18 Amaç 3 Rasyonel ilkeler doğrultusunda işleyen, leyen, rekabetçi bir iiş ve yatırım ortamı oluşturulmasına, turulmasına, yatırımcıların yönlendirilmesine ve finansmana eri erişim olanaklarının iyileştirilmesine tirilmesine yönelik tedbirlerle sermaye verimliliği oranlarını yükseltmek SORUMLU KURUM / KURULUŞLAR EYLEM ADI Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı; Kalkınma Bakanlığı Teşvik ve Finansal Destek Sağlayan Kuruluşlar Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı Ekonomi Bakanlığı; Hazine Müsteşarlığı; Orman ve Su İşleri Bakanlığı Kalkınma Bakanlığı; Kalkınma Ajansları; Kalkınma Bankası Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı tarafından yetkilendirilen kurum ve kuruluşlar Üniversiteler İLGİLİ KURUM / KURULUŞLAR Girişimciliğin sürekli gelişimi imi için çekirdek finansman (kuluçka merkezleri, hızlandırıcılar) ile iş geliştirme merkezlerinin ulaşılabilirliğinin inin ve niteliklerinin artırılmasını sa sağlamak amacıyla destek modelleri geliştirilmesi Kamu - özel işbirliğii uygulamalarının etkinlik düzeyinin artırılmasına yönelik olarak bir yol haritası oluşturulması turulması ve ilgili mevzuat düzenlemelerinin yapılması Kamuda hizmet ve ürün alım politikalarında mevzuat düzenlemesi de dâhil düzenlemeler yoluyla KOBİ’lerin ’lerin desteklenmesi ve yerli katma değ değerin artırılması yönünde değişiklik yapılması “Kamu Alımları Yoluyla Teknoloji Geliştirme tirme ve Yerli Üretim Programı”nın uygulamaya konularak yüksek katma değerli ve ileri teknolojili ürünlerin üretiminin te teşvik edilmesi Ülke ölçeğindeki indeki piyasa gözetimi ve denetimi (PGD) faaliyetlerinin etkinlik düzeylerinin ve PGD ile verimlilik artışları arasındaki ilişkinin kinin izlenmesine yönelik analizler yapılması Sanayi Ürünleri Güvenliğii ve Denetimi Stratejisi doğ doğrultusunda, sektörler bazında PGD rehberleri ve denetim programları oluşturulması Test, muayene ve standardizasyon süreçlerinin etkinli etkinliğinin artırılmasına ve verimlilikle ilişkisinin kisinin ortaya konmasına yönelik analizler yapılması Ara malı üretiminde ulusal etkinlik düzeyini yükseltmek genel amacı çerçevesinde, Girdi Tedarik Stratejisi ve Eylem Planı (GİTES) TES) kapsamındaki güncelleme ve önceliklendirme çalışmalarının verimlilik ilkelerini de esas alacak şekilde yürütülmesi E 3.10 E 3.11 E 3.12 E 3.13 E 3.14 E 3.15 E 3.16 E 3.17 E 4.1 41 Doğal al kaynakların verimli kullanılmasına ve katma değ değeri yüksek çevre dostu ürünler geliştirilmesine tirilmesine yönelik olarak sürdürülebilir üretim alanında teknik ve teknolojilerin yaygınlaştırılması; işletmelerin letmelerin bilinç ve bilgi düzeylerinin artırılması Amaç 4 Sanayide sürdürülebilir bir üretim altyapısına dönü dönüşüm sürecine ve uluslararası rekabet gücünün artırılmasına katkı sağlayacak ğlayacak uygulamaları ve teknolojileri yaygınlaştırmak Girişim im Sermayesi ve Kredi Garanti Fonu uygulamalarında bölgelere özel mekanizmalar geliştirilerek uygulamaların yaygınlaştırılması E 3.9 EYLEM ADI 2014 - 2017 DÖNEM 2014 - 2017 2014-2015 Bilim, Sanayi ve Teknoloji 2014-2017 Bakanlığı Ekonomi Bakanlığı Bilim, Sanayi ve Teknoloji 2015 - 2017 Bakanlığı Bilim, Sanayi ve Teknoloji 2014 - 2017 Bakanlığı Ekonomi Bakanlığı 2015 2014 - 2015 Kamu İhale Kurumu Kalkınma Bakanlığı 2014 - 2017 Kalkınma Bakanlığı Bilim, Sanayi ve Teknoloji 2014 - 2017 Bakanlığı Ekonomi Bakanlığı SORUMLU KURUM / KURULUŞLAR TÜBİTAK Marmara Araştırma Merkezi Çevre ve Temiz Üretim Enstitüsü Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı; Gümrük ve Ticaret Bakanlığı; Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği; Türkiye İhracatçılar Meclisi Piyasa Gözetimi ve Denetimi Faaliyetinde Bulunan Kuruluşlar Türkiye Teknoloji Geliştirme Vakfı KOSGEB Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği; KOSGEB Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu; Kredi Garanti Fonu A.Ş.; Sermaye sağlayan kuruluşlar; İLGİLİ KURUM / KURULUŞLAR Bilim, Sanayi ve Teknoloji 2014-2017 Bakanlığı İmalat malat sanayi alt sektörlerinde sürdürülebilir üretim uygulamalarının yaygınla yaygınlaştırılması için sektörel kılavuzlar ve rehber dokümanlar hazırlanması ve yaygınla yaygınlaştırılması Enerji Verimliliği Strateji Belgesi 2012-2023 2023 kapsamındaki uygulamalarla, imalat sanayi alt Enerji ve Tabii Kaynaklar sektörlerinde enerji yoğunluklarının azaltılması Bakanlığı Enerji yoğunluğunun azalmasına katkıda kıda bulunmak amacıyla OSB'lerde Enerji Yönetimi Birimleri'nin (EYB) kurulması ve EYB'lerde verilecek teknik destek ile KOB KOBİ'lerin enerji yönetimi konusundaki kapasitelerinin geliştirilmesi Enerji sektöründe yatırım ve işletme letme kararlarına dayanak olu oluşturmak ve sektörün izlenebilirliğini artırmak için referans fiyat oluşturmasına şturmasına yönelik olarak Enerji Borsasının oluşturulması Sanayi alt sektörlerinde tasarruf potansiyelleri ile birlikte enerji verimlili verimliliğinde uygulanabilecek önlemlerin belirlenmesi; enerji verimli teknolojilerin ve iyi uygulamaların yaygınlaştırılması tırılması için rehber dokümanlar hazırlanması ve yaygınla yaygınlaştırılması Yenilenebilir enerjinin ekonomiye nomiye katkısını artırmak için ekipmanlarda yerli imalat düzeyinin artırılması ve özgün teknolojiler geliştirilmesi ştirilmesi Sanayide sürdürülebilir üretimin desteklenmesine yönelik olarak geri dönü dönüşüm teknolojilerine ilişkin Ar-Ge çalışmalarının malarının ve teknoloji transferi uygulamalarının yaygınlaştırılması E 4.5 E 4.6 E 4.7 E 4.8 E 4.9 E 4.10 E 4.11 42 Türkiye Teknoloji Geliştirme Vakfı Sanayide sürdürülebilir üretim uygulamalarının desteklenmesine yönelik sa sağlanan finansal destek ve teşviklerin viklerin etki analizinin yapılması E 4.4 Bilim, Sanayi ve Teknoloji 2014-2017 Bakanlığı 2014-2017 KOSGEB, TÜBİTAK Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı; Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı; Ekonomi Bakanlığı Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı Bilim, Sanayi ve Teknoloji 2014-2015 Bakanlığı TÜBİTAK Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı; Enerji Verimliliği Danışmanlık Şirketleri Çevre ve Şehircilik Bakanlığı; TÜBİTAK Marmara Araştırma Merkezi Çevre ve Temiz Üretim Enstitüsü Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı; KOSGEB; Kalkınma Ajansları TÜBİTAK Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı; Çevre ve Şehircilik Bakanlığı İLGİLİ KURUM / KURULUŞLAR 2015-2016 Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu Bilim, Sanayi ve Teknoloji 2014-2017 Bakanlığı 2014-2017 2015-2017 Bilim, Sanayi ve Teknoloji 2014-2015 Bakanlığı İşletmeler letmeler düzeyinde sürdürülebilir üretim uygulamalarının geli geliştirilmesi ve yaygınlaştırılmasına tırılmasına özgü finansal destek mekanizmalarının hukuki ve teknik altyapısının oluşturulması E 4.3 2014-2017 Kalkınma Bakanlığı DÖNEM Sürdürülebilir üretim ve tüketim kültürünün yaygınlaş yaygınlaşmasına yönelik bilinç düzeyinin artırılması SORUMLU KURUM / KURULUŞLAR E 4.2 EYLEM ADI Kalkınma Bakanlığı Yeşil büyümeye odaklı yeni girişimlerin ve yeşil şil istihdam olanaklarının geli geliştirilmesi için finansal destek mekanizmalarının oluşturulması Sürdürülebilir üretim alanındaki işbirliğii ve bilgi paylaş paylaşımının artırılmasına katkı sağlayabilecek platformlar oluşturulması; turulması; ulusal ve uluslararası iişbirliği ağlarının yönetilmesi Kamuda satın alım yaklaşımının ımının çevre dostu ve sürdürülebilir bir anlayı anlayışla yeniden belirlenmesine yönelik mevzuat değişikliklerinin ikliklerinin yapılması yoluyla dü düşük karbonlu ekonomiye geçişin ve iklim değişikliğii ile mücadelenin desteklenmesi Endüstriyel simbiyoz uygulamalarının teşvik vik edilmesi ve yaygınla yaygınlaştırılması Sanayi sektöründe temiz üretim uygulamalarına sistematik olarak geçilmesine yönelik sektörler özelinde mevzuat düzenlemelerinin sürdürülmesi E 4.15 E 4.16 E 4.17 E 4.18 E 4.19 43 ILO Türkiye Ofisi Öncelikli sektörlerde yeşilil istihdam alanlarının ve potansiyelinin belirlenmesi E 4.14 2014-2017 2014-2017 Kalkınma Bakanlığı Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı; Orman ve Su İşleri Bakanlığı, Sektör Birlikleri Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı ); Türkiye Teknoloji Geliştirme Vakfı Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı; Çevre ve Şehircilik Bakanlığı; Kalkınma Bakanlığı; Bölgesel Çevre Merkezi (REC Türkiye) Kamu İhale Kurumu 2014-2015 TÜBİTAK Marmara Araştırma Merkezi Çevre ve Temiz Üretim Enstitüsü Teşvik ve Finansal Destek Sağlayan Kuruluşlar Kalkınma Bakanlığı; Türkiye İstatistik Kurumu Çevre ve Şehircilik Bakanlığı; TÜBİTAK Marmara Araştırma Merkezi Çevre ve Temiz Üretim Enstitüsü Çevre ve Şehircilik Bakanlığı; Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı; TÜBİTAK Marmara Araştırma Merkezi Çevre ve Temiz Üretim Enstitüsü; Türkiye Su Enstitüsü İLGİLİ KURUM / KURULUŞLAR Bilim, Sanayi ve Teknoloji 2014-2017 Bakanlığı 2015-2016 2014-2016 Bilim, Sanayi ve Teknoloji 2014-2017 Bakanlığı Üretimde kaynakların etkin kullanımına katkı sağlayacak ğlayacak yeniden kullanım ve geri dönüşüm uygulamalarının yaygınlaştırılmasına tırılmasına yönelik bilinçlendirme ve kapasite geliştirme çalışmaları yürütülmesi E 4.13 2015-2016 Orman ve Su İşleri Bakanlığı Sanayi sektöründe su tasarrufuna yönelik modellerin geli geliştirilmesi, yaygınlaştırılması ve suyun yeniden kullanımına yönelik tedbirlerin artırılması DÖNEM SORUMLU KURUM / KURULUŞLAR E 4.12 EYLEM ADI Sürdürülebilir üretim konusunda çerçeve bir mevzuatın olu oluşturulması DÖNEM İmalat sanayi bünyesinde teknolojinin planlı ve sistematik bir biçimde geli gelişmesi amacıyla sanayi bölgelerinin teknolojik donanımının ve teknoloji geli geliştirme kapasitesinin güçlendirilmesi Planlı sanayi bölgelerinin hizmet kapasitelerinin artırılması amacıyla kurumsal kapasitelerinin güçlendirilmesine yönelik bir eğitim ğitim programı olu oluşturulması ve uygulanması OSB ve küçük sanayi sitelerinin üretim ve ihracat kapasitelerinin artırılmasına yönelik bir eylem planı oluşturulması Planlı sanayi bölgeleri, kümeler ve işletmeler letmeler arasında ortak hammadde ve ara madde teminine yönelik tespit, işbirliğii ve organizasyon çalış çalışmalarının yapılması E 5.3 E 5.4 E 5.5 E 5.6 44 Bilim, Sanayi ve Teknoloji 2014-2015 Bakanlığı Planlı sanayi bölgeleriyle sağlanan lanan faydanın analiz edilmesine yönelik olarak bütünle bütünleşik bir etki değerlendirme mekanizması kurulması E 5.2 Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği 2014-2017 Bilim, Sanayi ve Teknoloji 2016 Bakanlığı Bilim, Sanayi ve Teknoloji 2015 Bakanlığı Bilim, Sanayi ve Teknoloji 2014-2015 Bakanlığı Planlı sanayi bölgelerinin ve bu bölgelerde faaliyet gösteren firmaların fiziksel ve be beşeri donanımları, bölgelerin doluluk düzeyleri vb. konularda analizlere olanak sa sağlayacak veri tabanları oluşturulması Bilim, Sanayi ve Teknoloji 2014 Bakanlığı Bilim, Sanayi ve Teknoloji 2017 Bakanlığı SORUMLU KURUM / KURULUŞLAR E 5.1 Amaç 5 Sanayinin planlı gelişimini sağlamaya lamaya ve üretimin mekânsal organizasyonuyla elde edilen faydayı en yüksek düzeye çekmeye yönelik olarak sanayi bölgeleri ve kümelenme uygulamalarını güçlendirmek ve taraflar arası ortak iiş yapma kapasitesini artırmak; bu doğrultuda rultuda bölgesel ve sektörel güç birlikleri olu oluşturmak E 4.20 EYLEM ADI Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı; Kalkınma Ajansları;; OSB Üst Kuruluşu; Organize Sanayi Bölgeleri Derneği Organize Sanayi Bölgesi Yönetimleri; Küçük Sanayi Sitesi Yönetimleri Üniversiteler; Organize Sanayi Bölgesi Yönetimleri; Teknoloji Geliştirme Bölgeleri Yönetimleri Organize Sanayi Bölgesi Yönetimleri; Teknoloji Geliştirme Bölgesi Yönetimleri; OSB Üst Kuruluşu; Organize Sanayi Bölgeleri Derneği; Teknoloji Geliştirme Bölgeleri Derneği Çevre ve Şehircilik Bakanlığı; Kalkınma Bakanlığı İLGİLİ KURUM / KURULUŞLAR Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı Lojistik merkezler için yer seçim süreçlerinin niteliğini artıracak şekilde, ülke ve bölgeler düzeyinde Ulaşım Koridor Haritaları oluşturulması Lojistik üs uygulamalarının bilinirliğinin inin artırılmasına yönelik etkinlikler düzenlenmesi ve uygulamaların yaygınlaştırılması E 5.13 E 5.14 Bilim, Sanayi ve Teknoloji 2014 Bakanlığı UVYS kapsamında, verimlilik sorunlarının teşhisi şhisi genel kılavuzunun olu oluşturulması E 6.2 45 Bilim, Sanayi ve Teknoloji 2014-2017 Bakanlığı Sanayi işletmelerinin verimlilik yönetimi ve kurumsalla kurumsallaşma kapasitelerini bütünleşik bir biçimde güçlendirmeye yönelik olarak Ulusal Verimlilik Yönetimi Sistemi (UVYS) hukuki ve idari yapılanmasının oluşturulması 2014-2017 2014 2014 E 6.1 Amaç 6 Başta KOBİ'ler olmak üzere sanayi işletmelerinin in teknolojik donanımlarını, verimlilik uygulama ve Ar-Ge Ge kapasitelerini güçlendirmek Rekabet Kurumu Kümelenme faaliyetlerinin rekabet koşulları ulları üzerindeki olası etkilerinin ortaya konması ve ilgili mevzuatta kümelenmeyi destekleyecek düzenlemelerin yapılması E 5.12 Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı Ulusal Küme Akademisi Kümelenme konusuna ilişkin yurt içi ve yurt dışı şı iyi uygulama örneklerinin payla paylaşımına ve bilgi alışverişine olanak sağlayacak layacak bir platform oluş oluşturulması E 5.11 2015-2017 2015-2017 Ulusal Küme Akademisi E 5.10 Kümelenme konusunda karar alıcıların ve uygulayıcıların bilinç ve farkındalık düzeyinin yükseltilmesine yönelik eğitim programları oluşturulması şturulması Türkiye'de sanayi sektörleri ve bölgeler bazında küme potansiyelinin bilimsel araştırmalarla ortaya konması E 5.9 Bilim, Sanayi ve Teknoloji 2014 Bakanlığı 2014-2017 DÖNEM 2015 Araştırma, tırma, kuluçka, teknoloji transferi ve yenilik alanında çalı çalışan diğer merkezlerin Teknoloji Geliştirme Bölgeleriyle işbirliğii ve entegrasyonunu sa sağlayacak şekilde bölgesel güç birlikleri ve bilgi paylaşım platformları oluşturulması şturulması E 5.8 KOSGEB SORUMLU KURUM / KURULUŞLAR Ulusal Küme Akademisi KSS’lerde işletmelere letmelere yönelik ortak kolaylık atölyeleri olu oluşturulması E 5.7 EYLEM ADI KOSGEB; Üniversiteler KOSGEB; Kalkınma Ajansları Türkiye İhracatçılar Meclisi; Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı; Ekonomi Bakanlığı; Kalkınma Bakanlığı; Ulusal Küme Akademisi Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı Üniversiteler; Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği KOSGEB; Teknoloji Geliştirme Bölgesi Yönetimleri; Üniversiteler Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı; Türkiye Esnaf ve Sanatkarları Konfederasyonu İLGİLİ KURUM / KURULUŞLAR Bilim, Sanayi ve Teknoloji 2016 Bakanlığı Bilim, Sanayi ve Teknoloji 2016 Bakanlığı KOSGEB UVYS kapsamında, verimlilik alanında eğitim itim ve danış danışmanlık hizmeti veren kuruluşların akredite edilmesine yönelik bir mekanizma kurulması UVYS kapsamında, "KOBİ’lerde İşbaşındaki ındaki Teknik Personelin Donanımının ve Becerilerinin Güçlendirilmesi" alt programının oluşturulması şturulması ve uygulamaya konması UVYS kapsamında, sanayi işletmelerinin eğitim ğitim ve danı danışmanlık ihtiyaçlarının sistematik Bilim, Sanayi ve Teknoloji 2017 bir biçimde izlenmesini ve giderilmesini sağlayacak ğlayacak şşekilde Verimlilik Akademisi kurulması Bakanlığı Bilim, Sanayi ve Teknoloji 2017 Bakanlığı UVYS kapsamında, işletmelere letmelere yönelik belgelendirme sisteminin (Verimlilik Yönetim Sistemi Belgesi) oluşturulması UVYS kapsamında ve Türkiye Bölgesel ve Sektörel Verimlilik Geli Gelişim Haritası'nın çıktıları doğrultusunda rultusunda sektörler düzeyinde verimlilik kılavuzları olu oluşturulması Ergonomi, sağlık, lık, güvenlik ve sürdürülebilirlik ilkeleri do doğrultusunda çalışma ortamlarının sürekli olarak iyileştirilmesine tirilmesine yönelik olarak UVYS kapsamında, ““İşletmelerinde Çalışma Ortamlarının İyileştirilmesi” alt programının oluşturulması şturulması ve uygulamaya konması Verimlilik Yönetim Sistemi belgesine sahip olan işletmelerin, şletmelerin, kamu destek ve te teşvikleri ile diğer er finansman olanaklarından öncelikli ve avantajlı olarak yararlanmasına yönelik mevzuat düzenlemelernin yapılması E 6.5 E 6.6 E 6.7 E 6.8 E 6.9 E 6.10 E 6.11 46 Bilim, Sanayi ve Teknoloji 2015 Bakanlığı İşletmelerin verimlilik artırmaya yönelik geliştirdiği ş ği projelerin UVYS kapsamında ödüllendirmesine ilişkin mekanizmanın oluşturulması şturulması E 6.4 2017 Bilim, Sanayi ve Teknoloji 2017 Bakanlığı Bilim, Sanayi ve Teknoloji 2016 Bakanlığı Bilim, Sanayi ve Teknoloji 2014-2017 Bakanlığı Sanayi işletmelerine yönelik eğitim ve danışmanlık şmanlık hizmetlerinin UVYS kapsamında, sistematize edilerek sürdürülmesi E 6.3 DÖNEM SORUMLU KURUM / KURULUŞLAR EYLEM ADI Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı; Ekonomi Bakanlığı; TÜBİTAK; Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu; Türkiye Bankalar Birliği KOSGEB; Üniversiteler KOSGEB Türk Akreditasyon Kurumu Türk Standardları Enstitüsü KOSGEB; Üniversiteler; Yönetim Danışmanlığı Kuruluşları İLGİLİ KURUM / KURULUŞLAR Bilim, Sanayi ve Teknoloji 2014-2017 Bakanlığı İşletmelerde araştırmacı personel istihdamı ve Ar-Ge Ge merkezi kurulumuna yönelik koşulların iyileştirilmesi; tirilmesi; bu yönde idari ve yasal düzenlemelerin yapılması KİT’lerde T’lerde karar alma ve üretim süreçlerinde verimlilik ilkelerinin ya yaşama geçirilmesine yönelik çerçeve bir mevzuat oluşturulması Veri güvenliğine ine yönelik hukuki ve idari düzenlemelerle, iişletmelerin bulut bilişim hizmetlerinden yararlanma olanaklarının geliştirilmesi ştirilmesi Başta KOBİ’ler olmak üzere, sanayi işletmelerinin letmelerinin Ar Ar-Ge, inovasyon, tasarım ve fikri – sınai mülkiyet konularında farkındalık düzeyinin artırılması için bilinçlendirme ve eğitim programları uygulanması E 6.15 E 6.16 E 6.17 E 6.18 47 2014-2017 KOSGEB; TÜBİTAK İşletmelerin Ar-Ge, Ge, inovasyon ve tasarım kabiliyetlerinin artırılmasına yönelik destek mekanizmalarının bölgeler düzeyinde tanıtılması ve yaygınla yaygınlaştırılması E 6.14 KOSGEB; TÜBİTAK Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu Kalkınma Bakanlığı 2014-2017 KOBİ'lerin verimlilik, kurumsallaşma, pazarlama ve Ar Ar-Ge gibi konularda, uluslararası KOSGEB ölçekte rekabet gücüne sahip firmaların deneyimlerinden yararlanmasına yönelik bölgesel ve sektörel işbirliği platformları oluşturulması E 6.13 2014-2017 2014 2014 2014-2015 Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği İşletmelerin rekabet öncesi işbirliği, Ar-Ge, Ge, tedarik, atık yönetimi ve pazarlama faaliyetlerinde ortak davranmalarına olanak sağlayacak ğlayacak şekilde bilgi ve veri paylaşımına gidebileceği Sanayi Bilgi ve İletişim Ağı’nın oluşturulması şturulması E 6.12 DÖNEM SORUMLU KURUM / KURULUŞLAR EYLEM ADI Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı; Kalkınma Ajansları; Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği; Türk Patent Enstitüsü KOSGEB; TÜBİTAK Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı; Kalkınma Ajansları; Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı; Kalkınma Ajansları Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı İLGİLİ KURUM / KURULUŞLAR E 4.17: Kamuda satın alım yaklaşımının çevre dostu ve sürdürülebilir bir anlayışla yeniden belirlenmesine yönelik mevzuat değişikliklerinin yapılması yoluyla düşük karbonlu ekonomiye geçişin ve iklim değişikliği ile mücadelenin desteklenmesi E 4.19: Sanayi yi sektöründe temiz üretim uygulamalarına sistematik olarak geçilmesine yönelik sektörler özelinde mevzuat düzenlemelerinin sürdürülmesi E 4.20: Sürdürülebilir üretim konusunda çerçeve bir mevzuatın oluşturulması E 3.11: Kamu - özel işbirliği uygulamalarının etkinlik düzeyinin artırılmasına yönelik olarak bir yol haritası oluşturulması ve ilgili mevzuat düzenlemelerinin yapılması E 3.12: Kamuda hizmet ve ürün alım politikalarında mevzuat düzenlemesi de dâhil düzenlemeler yoluyla KOBİ’lerin desteklenmesi ve yerli katma değerin artırılması yönünde değişiklik yapılması E 3.13: “Kamu Alımları Yoluyla Teknoloji Geliştirme ve Yerli Üretim Programı”nın uygulamaya konularak yüksek katma değerli ve ileri teknolojili ürünlerin üretiminin teşvik edilmesi E 5.12: Kümelenme faaliyetlerinin rekabet koşulları üzerindeki olası etkilerinin ortaya konması ve ilgili mevzuatta kümelenmeyi destekleyecek düzenlemelerin yapılması 48 E 4.3: İşletmeler düzeyinde sürdürülebilir üretim uygulamalarının geliştirilmesi ve yaygınlaştırılmasına özgü finansal destek mekanizmalarının hukuki ve teknik altyapısının oluşturulması E 4.15: Yeşil büyümeye odaklı yeni girişimlerin ve yeşil istihdam olanaklarının geliştirilmesi için finansal destek mekanizmalarının oluşturulması E 3.4: Teşvik ve finansal destek mekanizmalarının tek merkezden erişilebilirliğinin sağlanmasına yönelik bir arayüz (web portalı) oluşturulması E 3.5: Teşvik ve finansal destek mekanizmalarının tanıtımına yönelik faaliyetlerin artırılması ve konuya ilişkin bilgilendirme mekanizmalarının çeşitlendirilmesi E 3.9: Girişim Sermayesi ve Kredi Garanti Fonu uygulamalarında bölgelere özel mekanizmalar gel geliştirilerek uygulamaların yaygınlaştırılması E 3.10: Girişimciliğin sürekli gelişimi için çekirdek finansman (kuluçka merkezleri, hızlandırıcılar) ile iş geliştirme merkezlerinin ulaşılabilirliğinin ve niteliklerinin artırılmasını sağlamak amacıyla destek modelleri geliştirilmesi E 2.13: İstihdama yönelik finansal destek ve teşvik mekanizmalarının bölge, sektör ve cinsiyet, yaş, nitelik vb. temelinde ayrıştırılarak yaygınlaştırılması E 4.6: Enerji Verimliliği Strateji Belgesi 2012-2023 2023 kapsamındaki uygulamalarla, imalat sanayi alt sektörlerinde enerji yoğunluklarının azaltılması E 4.14: Öncelikli sektörlerde yeşil istihdam hdam alanlarının ve potansiyelinin belirlenmesi E 3.15: Sanayi Ürünleri Güvenliği ve Denetimi Stratejisi doğrultusunda, sektörler bazında PGD rehberleri ve denetim programları oluşturulması E 3.17: Ara malı üretiminde ulusal etkinlik düzeyini yü yükseltmek genel amacı çerçevesinde, Girdi Tedarik Stratejisi ve Eylem Planı (GİTES) kapsamındaki güncelleme ve önceliklendirme çalışmalarının verimlilik ilkelerini de esas alacak şekilde yürütülmesi E 5.5: OSB ve küçük sanayi sitelerinin üretim ve ihracat kkapasitelerinin artırılmasına yönelik bir eylem planı oluşturulması E 2.1: Ulusal Yeterlilik Çerçevesi’nin yapılandırılması, uygulanması yoluyla eğitim - öğretim programlarının meslek standartları doğrultusunda güncellenmesi, eğitim istihdam bağının güçlendirilmesi E 2.10: İşgücüne katılım oranlarındaki düşüklüğün nedenlerine yönelik analizler gerçekleştirilmesi ve bu oranların yükseltilmesine yönelik olarak gruplar (kadınlar, engelliler, gençler) bazında eylem planları oluşturulması E 2.11: Kadınların işgücüne ve istihdama katılımlarının artırılmasına yönelik ülkelerdeki uygulamaların incelenmesi; bölgeler ve sektörler düzeyinde yapılacak saha çalışmaları ve kamuoyu araştırmalarıyla konuya ilişkin Türkiye'ye özgü bir model oluşturulması E 2.17: Meslek hastalıklarının ekonomi üzerindeki uzun vadeli etkilerinin ortaya konarak meslek hastalıklarının tespiti ve azaltılmasına yönelik stratejiler geliştirilmesi SÜRDÜRÜLEBİLİR ÜRETİM İŞ VE YATIRIM ORTAMI İŞGÜCÜNÜN NİTELİĞİ VE İSTİHDAM DÖNÜŞÜM ALANLARI EK 2: Eylemlerin dönüşüm alanları ve politika araçları bazında dağılımı YATAY POLİTİKA ARAÇLARI PLAN, PROGRAM VE STRATEJİLER TEŞVİKLER, FİNANSAL DESTEKLER HUKUKİ VE İDARİ DÜZENLEMELER, KAMU ALIMLARI VE YATIRIMLAR E 4.10: Yenilenebilir enerjinin ekonomiye katkısını artırmak için ekipmanlarda yerli imalat düzeyinin artırılması ve özgün teknolojiler geliştirilmesi E 4.11: Sanayide sürdürülebilir üretimin desteklenmesine yönelik olarak geri dönüşüm teknolojilerine ilişkin Ar-Ge çalışmalarının ve teknoloji transferi uygulamalarının yaygınlaştırılması E 6.1: Sanayi işletmelerinin verimlilik yönetimi ve kurumsallaşma kapasitelerini bütünleşik bir biçimde güçlendirmeye yönelik olarak Ulusal Verimlilik Yönetimi Sistemi (UVYS) hukuki ve idari yapılanmasının oluşturulması E 6.5: UVYS kapsamında, işletmelere yönelik belgelendirme sisteminin (Verimlilik Yönetim Sistemi Belgesi) oluşturulması E 6.8: UVYS kapsamında, sanayi işletmelerinin eğitim ve danışmanlık ihtiyaçlarının sistematik bir biçimde izlenmesini ve giderilmesini sağlayacak şekilde Verimlilik Akademisi kurulması yapılması E 6.15: İşletmelerde araştırmacı personel istihdamı ve Ar-Ge merkezi kurulumuna yönelik koşulların iyileştirilmesi; bu yönde idari ve yasal düzenlemelerin E 6.16: KİT’lerde karar alma ve üretim süreçlerinde verimlilik ilkelerinin yaşama geçirilmesine yönelik çerçeve bir mevzuat oluşturulması E 6.17: Veri güvenliğine yönelik hukuki ve idari düzenlemelerle, işletmelerin bulut bilişim hizmetlerinden yararlanma olanaklarının geliştirilmesi E 6.11: Verimlilik Yönetim Sistemi belgesine sahip olan işletmelerin, kamu destek ve teşvikleri ile diğer finansman olanaklarından öncelikli ve avantajlı olarak yararlanmasına yönelik mevzuat düzenlemelerinin yapılması E 6.14: İşletmelerin Ar-Ge, inovasyon ve tasarım kabiliyetlerinin artırılmasına yönelik destek mekanizmalarının bölgeler düzeyinde tanıtılması ve yaygınlaştırılması E 1.3: İmalat sanayiine yönelik sektörel strateji belgelerinde, sektörler özelindeki verimlilik sorunlarının ortadan kaldırılması ve sürdürülebilir üretim yaklaşımının yaşama geçirilmesine yönelik tedbirler ortaya konması E 1.4: Bölgesel Gelişme Uyum Stratejisi (BGUS) kapsamındaki strateji ve uygulamaların, verimlilik sorunlarına ilişkin bölgesel farklılaşma ve ayrışmaları da göz önünde bulundurarak belirlenmesi, izlenmesi ve değerlendirilmesi E 1.5: Toplam faktör verimliliği ve uluslararası rekabet gücünü artırmaya yönelik olarak hedef sektörler kapsamında Teknoloji Yol Haritaları oluşturulması ve kritik teknolojilerin belirlenmesi FİRMALARIN AR-GE, YENİLİK VE VERİMLİLİK UYGULAMA KAPASİTESİ YATAY POLİTİKA ARAÇLARI ÜRETİMİN MEKÂNSAL ORGANİZASYONU VE İŞBİRLİKLERİ ARAŞTIRMA, VERİ VE ANALİZ ALTYAPISI E 1.12: Sermaye verimliliği hesaplamalarına veri oluşturacak şekilde sermaye stoku sayımlar sayımlarının yapılması E 1.13: Sermaye stoku sayımları doğrultusunda, sektörler ve alt sektörler detayında sermaye verimliliği istatistiklerinin yayımlanması E 3.1: Bölgesel ve sektörel olanakların yatırımcılar tarafından izlenmesine ve yatırım kararlarındaki eksik bilginin azaltılmasına imkân sağlayacak Türkiye Yatırım Potansiyeli Bilgi Bankası’nın oluşturulması E 3.2: Yatırıma elverişli arazilerin envanterinin ve yatırım yeri tahsisinde etkinliğin artırılmasına yönelik kurumlar arası veri tabanının oluşturulması E 3.6: Teşvik ve finansal destek mekanizmalarının etkilerinin değerlendirilmesine yönelik bir veritabanı oluşturulması E 3.7: Teşvik ve finansal desteklerin etkilerinin verimlilik ilkeleri ve fayda faydamaliyet analizleri ekseninde bölgeler ve sektörler düz düzeyinde değerlendirilmesi; değerlendirme raporları yayımlanması E 3.14: Ülke ölçeğindeki piyasa gözetimi ve denetimi (PGD) faaliyetlerinin etkinlik düzeylerinin ve PGD ile verimlilik artışları arasındaki ilişkinin izlenmesine yönelik analizler yapılması E 3.16: .16: Test, muayene ve standardizasyon süreçlerinin etkinliğinin artırılmasına ve verimlilikle ilişkisinin ortaya konmasına yönelik analizler yapılması E 5.1: Planlı sanayi bölgelerinin ve bu bölgelerde faaliyet gösteren firmaların fiziksel ve beşeri donanı donanımları, bölgelerin doluluk düzeyleri vb. konularda analizlere olanak sağlayacak veri tabanları oluşturulması E 5.2: Planlı sanayi bölgeleriyle sağlanan faydanın analiz edilmesine yönelik olarak bütünleşik bir etki değerlendirme mekanizması kurulması E 5.9: Türkiye'de sanayi sektörleri ve bölgeler bazında küme potansiyelinin bilimsel araştırmalarla ortaya konması E 1.11: Üçer aylık ve yıllık periyotlarla, çalışan kişi ve çalışılan saat başına işgücü verimliliği istatistiklerinin yayımlanması E 2.3: İlk ve ortaöğretimde okuma becerileri, matematik ve fen okuryazarlığı yeteneklerindeki gelişimin izlenmesine yönelik olarak OECD - PISA testleriyle uyumlu yapıda değerlendirme mekanizması oluşturulması E 2.5: Teknolojinin eğitime entegrasyonuna yönelik uygulamaların katkılarının izlenmesini sağlayacak şekilde bir etki değerlendirme mekanizması oluşturulması E 2.8: Eğitim sistemi ile işgücü piyasası arasındaki uyumun mevcut gereksinimler ve projeksiyonlar doğrultusunda analiz edilmesi; konuya ilişkin ikişer yıllık periyotlarla bir izleme raporu yayımlanması E 2.9: Türkiye İşgücüne Katılım Potansiyeli Haritası’nın oluşturulması E 2.14: Ücretler ve verimlilik arasındaki ilişkinin ortaya konmasına yönelik analizler yapılması E 2.15: Çalışanlara yönelik sosyal ve sendikal haklar ile verimlilik arasındaki ilişkinin ortaya konması E 2.16: İş sağlığı ve güvenliği önlemleri ile verimlilik artışları arasındaki ilişkinin ortaya konması ve uygulama örneklerinin sektörler düzeyinde yaygınlaştırılması 49 E 3.3: Kalkınma Ajansları bünyesindeki yatırım destek ofislerinin işlerliğinin arttırılması E 3.8: Girişimcilik Konseyi’nin et etkinliğinin ve faaliyetlerinin bilinirliğinin artırılması E 5.6: Planlı sanayi bölgeleri, kümeler ve işletmeler arasında ortak hammadde ve ara madde teminine yönelik tespit, işbirliği ve organizasyon çalışmalarının yapılması E 5.11: Kümelenme konusuna ilişk ilişkin yurt içi ve yurt dışı iyi uygulama örneklerinin paylaşımına ve bilgi alışverişine olanak sağlayacak bir platform oluşturulması E 5.13: Lojistik merkezler için yer seçim süreçlerinin niteliğini artıracak şekilde, ülke ve bölgeler düzeyinde Ulaşım Koridor Haritaları oluşturulması E 5.14: Lojistik üs uygulamalarının bilinirliğinin artırılmasına yönelik etkinlikler düzenlenmesi ve uygulamaların yaygınlaştırılması İŞ VE YATIRIM ORTAMI E 2.7: Mesleki eğitim örgütleri, üniversiteler, sanayi kuruluşları ve meslek edindirme kursları arasındaki koordinasyonu ve işbirliğini kuvvetlendirmeye yönelik bir platform oluşturulması E 2.12: Planlı sanayi bölgelerinde kadın istihdamını artırmaya yönelik olarak kreş uygulamasının ülke genelinde yaygınlaştırılması İŞGÜCÜNÜN NİTELİĞİ VE İSTİHDAM SÜRDÜRÜLEBİLİR ÜRETİM E 1.2: İmalat sanayinde hammadde, enerji ve suyun etkin ve sürdürülebilir kullanımıyla elde edilebilecek ekonomik ve çevresel faydalara ilişkin potansiyelin nsiyelin sektörler, bölgeler düzeyinde belirlenmesi E 1.16: Temiz üretim / eko-verimlilik verimlilik istatistiklerinin yayımlanması E 1.17: Türkiye Sürdürülebilirlik Endeksi değerlerinin belirlenmesi ve yayımlanması E 4.4: Sanayide sürdürülebilir üretim uygulamalarının ın desteklenmesine yönelik sağlanan finansal destek ve teşviklerin etki analizinin yapılması E 4.5: İmalat sanayi alt sektörlerinde sürdürülebilir üretim uygulamalarının yaygınlaştırılması için sektörel kılavuzlar ve rehber dokümanlar hazırlanması ve yaygınlaştırılması E 4.8: Enerji sektöründe yatırım ve işletme kararlarına dayanak oluşturmak ve sektörün izlenebilirliğini artırmak için referans fiyat oluşturmasına yönelik olarak Enerji Borsasının oluşturulması nsiyelleri ile birlikte enerji E 4.9: Sanayi alt sektörlerinde tasarruf potansiyelleri verimliliğinde uygulanabilecek önlemlerin belirlenmesi; enerji verimli teknolojilerin ve iyi uygulamaların yaygınlaştırılması için rehber dokümanlar hazırlanması ve yaygınlaştırılması E 4.12: Sanayi sektöründe su tasarrufuna yönelik modellerin geliştirilmesi, yaygınlaştırılması ve suyun yeniden kullanımına yönelik tedbirlerin artırılması E 4.7: Enerji yoğunluğunun azalmasına katkıda bulunmak amacıyla OSB'lerde Enerji Yönetimi Birimleri'nin (EYB) kurulması ve EYB'lerde verilecek teknik destek ile KOBİ'lerin enerji yönetimi konusundaki kapasitelerinin geliştirilmesi E 4.13: Üretimde kaynakların etkin kullanımına katkı sağlayacak yeniden kullanım ve geri dönüşüm uygulamalarının yaygınlaştırılmasına aygınlaştırılmasına yönelik bilinçlendirme ve kapasite geliştirme çalışmaları yürütülmesi E 4.16: Sürdürülebilir üretim alanındaki işbirliği ve bilgi paylaşımının artırılmasına katkı sağlayabilecek platformlar oluşturulması; ulusal ve uluslararası işbirliği ağlarının yönetilmesi E 4.18: Endüstriyel simbiyoz uygulamalarının teşvik edilmesi ve yaygınlaştırılması DÖNÜŞÜM ALANLARI E 1.1: Verimlilik alanındaki sorunların sanayi sektörleri ve bölgeler özelinde farklılaşma ve yoğunlaşma düzeylerini belirleyen, saha araştırma ve gözlemlerine dayalı Türkiye Bölgesel ve Sektörel Verimlilik Gelişim Haritası'nın oluşturulması E 1.6: Verimlilik alanındaki konjonktürel ve bilimsel gelişmelerin izlenmesine yönelik olarak akademisyenlerin ve diğer ilgili tarafların katılımıyla, Verimlilik Araştırma Gündemleri oluşturulması E 1.7: Verimlilik Araştırma Gündemleri doğrultusunda, makaleler yayımlanması; internet ortamında ilgililerle paylaşılması, yayınlar yapılması E 1.8: Verimlilik Araştırma Gündemleri doğrultusunda, belirli periyotlarla, konferans ve paneller düzenlenmesi; Beşinci ve Altıncı Ulusal Verimlilik Kongrelerinin gerçekleştirilmesi E 1.9: Verimlilik alanında yapılan lisansüstü çalışmalar için destek programı oluşturulması E 1.14: Türkiye Bölgesel ve Sektörel Verimlilik Gelişim Haritasının sağladığı veriler temel alınarak bölgeler düzeyinde, Verimlilik Bileşik Endeksi değerlerinin yayımlanması E 1.15: Ülke düzeyinde Toplam Faktör Verimliliği değişim değerlerine yönelik yıllık araştırmalar yayımlanması E 1.18: Hesaplanan ve yayımlanan gösterge ve istatistikler ile bunlardaki değişimler üzerinden periyodik analizler yapılması, sonuçlarının ilgililerle paylaşılması E 1.19: Girişimci Bilgi Sistemi ve Sanayi Sicil Sisteminin sağladığı verilerden yararlanmak suretiyle ölçek, sektör ve ilgili diğer ölçütler bazında çapraz analizler yapılması E 1.10: Verimlilikle ilgili alanlarda, ülkeler arası karşılaştırma ve analiz çalışmalarına daha yoğun katılım sağlanması; bu yönde yeni işbirlikleri ve uzman değişim programları geliştirilmesi E 5.3: İmalat sanayi bünyesinde teknolojinin planlı ve sistematik bir biçimde gelişmesi amacıyla sanayi bölgelerinin teknolojik donanımının ve teknoloji geliştirme kapasitesinin güçlendirilmesi E 5.7: KSS’lerde işletmelere yönelik ortak kolaylık atölyeleri oluşturulması E 5.8: Araştırma, kuluçka, teknoloji transferi ve yenilik alanında çalışan diğer merkezlerin Teknoloji Geliştirme Bölgeleriyle işbirliği ve entegrasyonunu sağlayacak şekilde bölgesel güç birlikleri ve bilgi paylaşım platformları oluşturulması E 6.12: İşletmelerin rekabet öncesi işbirliği, Ar-Ge, tedarik, atık yönetimi ve pazarlama faaliyetlerinde ortak davranmalarına olanak sağlayacak şekilde bilgi ve veri paylaşımına gidebileceği Sanayi Bilgi ve İletişim Ağı’nın oluşturulması E 6.13: KOBİ'lerin verimlilik, kurumsallaşma, pazarlama ve Ar-Ge gibi konularda, uluslararası ölçekte rekabet gücüne sahip firmaların deneyimlerinden yararlanmasına yönelik bölgesel ve sektörel işbirliği platformları oluşturulması FİRMALARIN AR-GE, YENİLİK VE VERİMLİLİK UYGULAMA KAPASİTESİ EĞİTİM, BİLİNÇLENDİRME VE GELİŞİM PROGRAMLARI YATAY POLİTİKA ARAÇLARI E 5.4: Planlı sanayi bölgelerinin hizmet kapasitelerinin artırılması amacıyla kurumsal kapasitelerinin güçlendirilmesine yönelik bir eğitim programı oluşturulması ve uygulanması E 5.10: Kümelenme konusunda karar alıcıların ve uygulayıcıların bilinç ve farkındalık düzeyinin yükseltilmesine yönelik eğitim programları oluşturulması E 2.2: İlk ve ortaöğretim fen ve matematik müfredatının, Ulusal Yeterlilik Çerçevesi’nin öncelikleri doğrultusunda güncellenmesi E 2.4: Mühendislik fakülteleri müfredatının imalat sanayine entegrasyonunu artıracak doğrultuda intern mühendislik vb. uygulamalar içerecek şekilde yeniden yapılandırılması E 2.6: Yükseköğretimde, mühendislik ve temel bilim programlarında Kalite Güvence Sistemleri oluşturulması; programların uluslararası akreditasyonunun sağlanması E 2.18: İş sağlığı ve güvenliği konusunun üniversitelerdeki bütün mühendislikler ve temel bilimler disiplinleri müfredatına alınması E 2.19: İş sağlığı ve güvenliği uzmanı yetiştirme programlarına, verimlilik ile iş sağlığı ve güvenliği ilişkisine dair içerik eklenmesi E 6.7: UVYS kapsamında, "KOBİ’lerde İşbaşındaki Teknik Personelin Donanımının ve Becerilerinin Güçlendirilmesi" alt programının oluşturulması ve uygulamaya konması 50 İŞ VE YATIRIM ORTAMI İŞGÜCÜNÜN NİTELİĞİ VE İSTİHDAM SÜRDÜRÜLEBİLİR ÜRETİM E 4.1: Doğal kaynakların verimli kullanılmasına ve katma değeri yüksek çevre dostu ürünler geliştirilmesine yönelik olarak sürdürülebilir üretim alanında teknik ve teknolojilerin knolojilerin yaygınlaştırılması; işletmelerin bilinç ve bilgi düzeylerinin artırılması E 4.2: Sürdürülebilir üretim ve tüketim kültürünün yaygınlaşmasına yönelik bilinç düzeyinin artırılması DÖNÜŞÜM ALANLARI E 6.2: UVYS kapsamında, verimlilik sorunlarının teşhisi genel kılavuzunun oluşturulması E 6.3: Sanayi işletmelerine yönelik eğitim ve danışmanlık hizmetlerinin UVYS kapsamında, sistematize edilerek sürdürülmesi E 6.4: İşletmelerin verimlilik artırmaya yönelik geliştirdiği projelerin UVYS kapsamında ödüllendirmesine ilişkin mekanizmanın oluşturulması E 6.6: UVYS kapsamında, verimlilik alanında eğitim ve danışmanlık hizmeti veren kuruluşların akredite edilmesine yönelik bir mekanizma kurulması E 6.9: UVYS kapsamında ve Türkiye Bölgesel ve Sektörel Verimlilik Gelişim Haritası'nın çıktıları doğrultusunda sektörler düzeyinde verimlilik kılavuzları oluşturulması E 6.10: Ergonomi, sağlık, güvenlik ve sürdürülebilirlik ilkeleri doğrultusunda çalışma ortamlarının sürekli olarak iyileştirilmesine yönelik olarak UVYS kapsamında, “İşletmelerinde Çalışma Ortamlarının İyileştirilmesi” alt programının oluşturulması ve uygulamaya konması 6.18: Başta KOBİ’ler olmak üzere, sanayi işletmelerinin Ar-Ge, inovasyon, tasarım ve fikri – sınai mülkiyet konularında farkındalık düzeyinin artırılması için bilinçlendirme ve eğitim programları uygulanması FİRMALARIN AR-GE, YENİLİK VE VERİMLİLİK UYGULAMA KAPASİTESİ EK 3: VSEP hazırlık süreci (96) Türkiye Sanayi Stratejisi Belgesi (2011-2014) (2011 2014) kapsamında, 2013 yılı sonuna kadar “verimlilik politika ve stratejisinin oluşturulması” olu yönünde alınan karar ve belgede konuya ilişkin kin tanımlanan eylem (Eylem 43) doğrultusunda do rultusunda 2012 yılı Eylül ayında başlatılmış olan Verimlilik Stratejisi ve Eylem Planı (2014-2017) (2014 2017) (VSEP) hazırlık çalışmaları, maları, Bilim Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı Bakanlı ı Verimlilik Genel Müdürlüğü Müdü (VGM) bünyesinde sürdürülmüş üştür. (97) Hazırlıkların ilk aşamasında şamasında VSEP’in kapsamına, yoğunlaşacağı yo şacağı sektörlere ve bu eksende temel alacağı alacağı üst plan, program vb. belgelere ilişkin sorgulamalarda bulunulmuş; belgenin elgenin ağırlıklı ağırlıklı olarak imalat sanayi bünyesinde verimlilik düzeyinin yükseltilmesine odaklı olarak hazırlanmasına karar verilmiştir. verilmi (98) Geliştirilecek tirilecek politika ve stratejiler ile bu doğrultuda do rultuda belirlenecek amaç ve hedeflerin ise, verimliliğii bütün boyutlarıyla boyutlar kuşatması, bir başka ifadeyle, işgücü şgücü ve sermayenin verimlilik düzeylerine ilişkin ili kin parametrelerin yanı sıra, yatırım ortamının, doğal do kaynaklar ile çevresel faktörlerin, teknik birikimin, bilgi - veri altyapısının ve bilhassa da teknolojinin temel birer bir bileşen en olarak söz konusu belgede yer alması benimsenmiştir. (99) Bunun yanında, ülkemizde verimlilik artışı artı sağlayacak öğelerin ğelerin gelişmeleri geliş bir arada değerlendirilerek erlendirilerek bu alanlarda başarılı ba bir gelişme me patikasına ulaşıldığı ulaş sonucuna varılmış, gelişmiş ş ş ekonomiler ekon düzeyine ulaşmak için de bu başarının şarının sürdürülmesi ve verimlilik artışş oranının artırılarak bu gelişme geli me sürecinin istikrarlı bir yapıya ulaştırılması ula gerekliliği saptanmıştır. ştır. (100) VSEP hazırlıkları kapsamında, katılımcılığın katılımcılı en yoğun ğun ve en etkin biçimde sağlanmasına büyük özen gösterilmiştir. gösterilmi tir. Belgenin hazırlanması sürecinde, özellikle dış dı paydaşların ların katılımının mümkün olan en etkili bir biçimde alınmasına nmasına yönelik ek önlemler alınmış; ş; bu doğrultuda doğrultuda belge hazırlıkları, uygulayıcıların ve yararlanıcıların talep ve beklentilerini en kapsayıcı şekilde ekilde dikkate alan, çok boyutlu ve her şeyden önemlisi, uygulanabilirlik düzeyi yüksek bir doküman olması amacı doğrultusunda do gerçekleştirilmiştir. (101) Hedef Kitle Çalıştayları ştayları Katılımcılığın sağlanmasına ğlanmasına yönelik olarak öncelikle, öncelikle, Türkiye imalat sanayine yön veren büyük işletmelerin letmelerin görüşlerini görüş alabilmek amacıyla, ciro büyüklüğü ğü açısından Türkiye’de ilk binde yer alan firmaların tespit ve beklentilerinin alınmasına yönelik olarak 11 ilde, toplam 13 çalıştay ştay düzenlenmiş düzenlenmi ve bu çalıştaylarda, yaklaşık şık 350 büyük işletmenin i üst ve orta düzey yöneticileriyle yüz yüze gelinerek toplu üretimler gerçekleştirilmiştir. gerçekle 9 Ekim 2012 tarihinde Ankara’da başlayan ba bu çalıştaylar İstanbul stanbul (2 toplantı), İzmir (2 toplantı), Bursa, Kocaeli, Adana, Adana, Kayseri, Gaziantep, Denizli, Samsun ve Diyarbakır’da organize edilmişş ve 27 Kasım 2012’de tamamlanmıştır. tamamlanmı tır. Hedef Kitle Çalıştaylarında Çalı 51 öncelikle küresel ölçekte, daha sonra Türkiye ölçeğinde ölçe inde ve son olarak işletme i ölçeğinde verimliliğii olumsuz yönde etkileyen etk faktörler tartışılmıştır. tır. Daha sonra, söz konusu faktörler temel alınarak işgücü i verimliliği, istihdam, işş mevzuatı, insan kaynağı kayna potansiyeli, yatırım atmosferi, finansmana erişim eri im olanakları, sermaye verimliliği, verimlili teşvik ve destekler, hammadde, doğal do l kaynaklar ve çevre, enerji, lojistik, ara girdiler, fiziksel altyapı, Ar-Ge Ge ve yenilik, bilim, teknoloji, teknik donanım, fikri ve sınaî mülkiyet hakları gibi konularda öncelikli görülen sorunlara ilişkin ili kin çözüm önerileri geliştirilmiştir. geli Geliştirilen çözüm züm önerileri, katılımcıların ilgili sorun alanlarında ne yapılması gerektiğinin inin yanında sorumluluk üstlenecek taraflara ve öngörülen tedbirlerin öncelik düzeyine ilişkin görüşlerini şlerini de içermektedir. (102) İlgili Taraflar Çalıştayları ştayları Kamudan, sivil toplum kuruluşlarından kurul larından ve akademik camiadan 100’ü aşkın a temsilci ise Ankara’da 13 ve 15 Kasım 2012 tarihlerinde bir araya gelmiş gelmiş ve hazırlanacak strateji belgesinin ana çerçevesini oluşturmaya olu turmaya yönelik birer günlük toplu oturumlar gerçekleştirmiştir. ştir. Bu çalıştaylarda çalı ise se katılımcılar tarafından, öncelikle belirli ana başlıklar lıklar altında verimlilik sorunları tespit edilmiş edilmi ve bu sorunlardan öncelikli görülenlere ilişkin şkin çözüm önerileri geliştirilmiştir. geli tir. Hedef Kitle Çalıştaylarından Çalış farklı olarak burada, VSEP’te yer alması gerektiği düşünülen ünülen amaç ifadesi önerileri de oluşturulmuştur. (103) Kavramsal Çerçeve Belgesi Yine VSEP kapsamında mevcut durumu ana çizgileriyle ortaya koyan “Kavramsal Çerçeve Belgesi”, Kasım ayı içinde 35 kurum ve kuruluşa kuruluşa resmi yazıyla görüşe görü gönderilmiş olup lup belge üzerinde söz konusu kurum ve kuruluşlarla kuruluşlarla fikir alışverişlerinde alı bulunulmuştur. (104) KOBİ’lerde ’lerde Verimlilik Anketi Küçük ve orta ölçekli sanayicilerimizin verimlilikle ilgili sorunlarını ve hazırlanacak belgeden beklentilerini almaya yönelik olarak 1-22 1 2 Mart 2013 tarihleri arasında elektronik ortamda yaklaşık yaklaş 70 soru / önermeden oluşan an bir anket uygulanmıştır. uygulanmı TÜİK Yıllık İş İstatistikleri statistikleri 2010 yılı sonuçlarına göre imalat sanayinde faaliyet gösteren küçük ve orta ölçeği ği kapsayan 250’den az işçi i çalıştıran girişim şim sayısı 298 bin 630’dur. Elektronik anketin yönlendirildiği yönlendirildi i kitle, KOSGEB veri tabanında yer alan 2011 yılında KOBİ Beyannamesini doldurmuş doldurmu ve dolayısıyla KOBİİ olduğu ğu bilinmekle birlikte elektronik iletişim şim adresi mevcut ve güncel olan girişimlerden giri oluşmaktadır. şmaktadır. Söz konusu kitleye e-posta posta aracılığıyla aracılığıyla elektronik anketi doldurma daveti ulaştırılmış, ula 1225 değerlendirilebilir erlendirilebilir anket geri dönüşü dönü sağlanmıştır. tır. Bu sayı itibarıyla %95 güvenilirlik düzeyinde, ±% 2,8’lik güven aralığında aralı sonuçlar elde edilmiştir. (105) VSEP Söyleşileri Çalıştaylara taylara ve anket uygulamasına ek olarak Türkiye’de verimlilikle ilgili alanlarda öne çıkan ve aşağıda aş listelenmiş olan akademisyenlerle ve kimi üst düzey bürokrat ve STK yöneticileriyle yüz yüze görüşmeler görü yapılmıştır: ştır: 52 • • • • • • • • • • • • • Prof. f. Dr. Osman ZAİM ZA (Kadir Has Üniversitesi) Prof. Dr. Kamil YILMAZ (Koç Üniversitesi) Prof. Dr. İzak İ ATİYAS (Sabancı Üniversitesi) Yrd. Doç. Dr. Çağla Ça ÜNLÜTÜRK ULUTAŞ Ş (Pamukkale Üni.) Üni Prof. Dr. Sencer İMER (Hacettepe Üniversitesi) Prof. Dr. Erol TAYMAZ (Orta Doğuu Teknik Üniversitesi) Ferda ULUTAŞ ULUTA (Türkiye Teknoloji Geliştirme tirme Vakfı) Prof. Dr. Ergun TÜRKCAN (Emekli Öğretim Ö retim Üyesi) Dr. Zafer DEMİRCAN DEM RCAN (Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı) Bakanlı Doç. Dr. Teoman PAMUKÇU (Orta Doğu Do u Teknik Üniversitesi) Doç. Dr. Şeref Şeref SAYGILI (Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası) Dr. Nuran TALU (Küresel Denge Derneği Derne Başkanı) şkanı) Prof. Dr. Levent KANDİLLER KAND (Yaşar ar Üniversitesi) (106) Yukarıda kısaca anlatılan bilgi görüş görü toplama faaliyetleri VSEP yürütme ekibinin gerçekleştirdiği ğ araştırmalarla ştırmalarla desteklenmiştir. desteklenmi Bu doğrultuda; • • • • • • İşgücü Verimliliği Verimlili ve İstihdam Sermaye Verimliliği Verimlili ve Yatırım Ortamı Sanayinin Fiziksel Gelişimi Geli Temiz Üretim Eğitim Ar-Ge Ge ve Teknoloji başlıkları lıkları altında araştırma raporları hazırlanmış hazırlanmı ve taslak slak metinler VGM internet sitesi aracılığıyla ğıyla kamuoyuyla paylaşılmıştır. payla (107) Komisyon Toplantıları 11 Haziran 2013 tarihinde Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı Bakanlığı birimlerinin VSEP uygulama sürecinde üstleneceği üstlenece i görevlerin tespit edilmesi amacıyla, Bakanlık birimlerinin katıldığı ğı bir komisyon toplantısı gerçekleştirilmiş gerçekle ş ve Bakanlık görev ve sorumluluk alanına ilişkin iliş taslak eylemleri oluşturulmuştur. ştur. Sonrasında VSEP Kavramsal Çerçeve Metnine gelen görüşler, görü Hedef Kitle Çalıştayları, ştayları, İlgili Taraflar Çalıştayları, rı, Verimlilik Söyleşileri, Söyle KOBİ Anketi Sonuçları ve yapılan araştırmalar ara sonucunda elde edilen bulgular ve belirlenen yönelimler doğrultusunda doğrultusunda VSEP içerisinde eylemlerden sorumlu olması muhtemel görülen taraflar tespit edilmiştir. edilmi edilmiş 19-21 Haziran 2013 tarihlerinde lerinde söz konusu tarafların davet edildiği edildiği komisyon toplantıları gerçekleştirilerek tirilerek muhtemel sorumlu kuruluşların kurulu ların öne çıkan sorun alanlarına dair politika tasarımları ve eylem taslakları hakkında görüşleri şleri alınmıştır. alınmı Komisyon toplantıları işgücü gücü verimliliği, verimli sermaye verimliliği, Ar-Ge Ge ve teknoloji, sanayinin fiziksel gelişimi imi ve temiz üretim başlıkları ba altında düzenlenmiştir. (108) Elde edilen tüm bu sonuçlar ve Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlı akanlığının görev ve yetkileri göz önünde bulundurularak VSEP Yürütme Ekibi Ekibi tarafından belge genel çerçevesi ve taslak niteliğindeki niteliğ Amaç ve Eylem setleri oluşturulmu şturulmuştur. 53 EYLÜL ‘12 54 Verimlilik alanında öne çıkan akademisyenlerle ve kimi üst düzey bürokrat ve STK yöneticileriyle, 14 adet yüz yüze görüşme gerçekleştirildi. EKİM Ankara’da iki adet çalıştay ştay düzenlendi. Kamu, sivil toplum ve akademik camiadan 100’ü aşkın kın temsilcinin katılımı sağlandı. ARALIK 11 ilde, toplam 13 çalıştay düzenlendi. 350 büyük işletmenin üst / orta düzey yöneticileriyle bir araya gelindi. OCAK ‘13 VSEP Söyleşileri ŞUBAT İlgili Taraflar Çalıştayları MART Hedef Kitle Çalıştayları TESLİM VE ONAY SÜRECİ EYLEMLERİN BELİRLENMESİ BELGE GENEL ÇERÇEVESİNİN OLUŞTURULMASI KOMİSYON TOPLANTILARI KOBİ’LERDE VERİMLİLİK ANKETİ DURUM ANALİZİ VSEP SÖYLEŞİLERİ İLGİLİ TARAFLAR ÇALIŞTAYLARI HEDEF KİTLE ÇALIŞTAYLARI KAVRAMSAL ÇERÇEVE KASIM VERİMLİLİK STRATEJİSİ VE EYLEM PLANI (2014(2014-2017) HAZIRLIK SÜRECİ HAZİRAN MAYIS NİSAN TEMMUZ Yaklaşık 70 soru / önermeden oluşan şan bir anket uygulandı. 1225 değerlendirilebilir erlendirilebilir anket geri dönüşü sağlandı. KOBİ’lerde Verimlilik Anketi EKİM EYLÜL KASIM Ankara’da altı adet toplantı düzenlendi. Kamu, sivil toplum ve akademik camiadan 180’e yakın temsilcinin katılımı sağlandı. Komisyon Toplantıları ARALIK AĞUSTOS 0% 1% 2% 3% 4% 5% 6% 55 EK 4: VSEP kapsamında farklı taraflarca ortaya konan sorunların dile getirilme sıklık ve oranları Teşvik ve desteklerin etkilerinin analizi İşgücünün eğitim düzeyi Sürdürülebilir üretim kültürü (bilinç, farkındalık) Ar-Ge ve yenilik politikaları Kümelenme Lojistik Yenilenebilir enerji uygulamaları Sürdürülebilir üretim tekniklerinin yaygınlığı İşgücünün niteliği - genel Mühendislik eğitimi Teşvik ve desteklerin bilinirliği Verimliliği artırmaya yönelik politikalar - genel Teşvik ve desteklerin ulaşılabilirliği Sürdürülebilir üretim destekleri Sürdürülebilir üretim mevzuatı Enerji maliyetleri Girdi tedariki Yükseköğretim - genel İş sağlığı ve güvenliği Eğitim sistemi - genel İşletmelerin kurumsallaşma düzeyleri Kadınların işgücüne katılımı Bürokratik süreçler - genel İşletmelerde karar alma süreçleri İşgücüne katılım - genel Toplumsal - kültürel faktörler İşletmeler arası işbirlikleri İstihdam üzerindeki mali yükler Sürdülebilir üretim alanında işbirliği ve koordinasyon Toplumsal - kültürel faktörler İşgücü piyasasının genel yapısı / katılığı Yatırım kararları (yönlendirme, eksik bilgi) İşletmelerin bilinç ve farkındalık düzeyi - genel Strateji belgelerinin bütünlüğü, koordinasyonu Veriye ulaşım İşbaşı eğitim İlköğretim Enerji verimliliği Kurumlararası koordinasyon Meslek liseleri Piyasa gözetimi ve denetimi Planlı sanayi bölgelerinin kurumsal kapasitesi Bilimsel altyapı - genel Uluslararası işbirlikleri Hizmet içi eğitim Ölçek sorunları Sürdürülebilir üretim teknolojilerinin transferi Teşvik ve desteklerin kapsamı Geri dönüşüm, geri kazanım uygulamaları Sürdürülebilirlik göstergeleri Kur politikası İşletmelerde finans yönetimi Veri ve istatistik altyapısı - genel Sektörler / bölgeler özelinde politikalar Girişimcilik Para politikası - genel İş ve ticaret mevzuatı İşletmelerin ihracat ve pazarlama kabiliyetleri Toplam faktör verimliliği göstergeleri Test, muayene ve standardizasyon Finansmana erişim - genel Sermaye verimliliği göstergeleri İşletmelerin teknik kapasitesi - genel Vergi politikaları Kamu alımları Planlı sanayi bölgeleri - yer seçimi vd. Yeşil istihdam olanakları Yeşil iş olanakları Bankacılık sistemi BT'nin sağladığı olanaklar
