Artvin Doğa Turizmi Eylem Planı

İ Ç İ N D E K İ L E R
Ġ Ç Ġ N D E K Ġ L E R....................................................................................................... 2
SUNUġ ....................................................................................................................................... 5
SUNUġ ....................................................................................................................................... 6
1.
GĠRĠġ............................................................................................................................................7
1.1. DOĞAL ALANLAR, YÖRE ĠNSANININ GELENEKSEL HAYATI, KIRSAL
KALKINMA, SÜRDÜRÜLEBĠLĠR TURĠZM ALTERNATĠFĠ ve ARTVĠNĠLĠNDE
SÜRDÜRÜLEBĠLĠR DOĞA TURĠZMĠ ........................................................................................ 9
2.
3.
1.2.
DOĞAL ALANLAR VE SÜRDÜRÜLEBĠLĠR KALKINMA ........................................... 9
1.3.
SÜRDÜRÜLEBĠLĠR DOĞA TURĠZMĠ........................................................................... 11
1.4.
SÜRDÜRÜLEBĠLĠR DOĞA TURĠZMĠ GELĠġME STRATEJĠSĠ .................................. 13
SÜRDÜRÜLEBĠLĠR DOĞA TURĠZMĠ GELĠġĠMĠNE ĠLĠġKĠN ÇALIġMALAR .................15
2.1.
KAYNAK ANALĠZĠ......................................................................................................... 15
2.2.
TURĠZM POTANSĠYELĠ ................................................................................................. 18
2.3.
TAġIMA KAPASĠTESĠ .................................................................................................... 23
ĠLGĠ GRUBU ANALĠZĠ VE YEREL ORGANĠZASYONUN OLUġTURULMASI ...............25
3.1.
ĠLGĠ GRUPLARI/PAYDAġLAR ..................................................................................... 25
3.2.
ĠLGĠ GRUBU KATEGORĠLERĠ ...................................................................................... 25
3.3.
ĠLGĠ GRUBU ANALĠZĠ ................................................................................................... 26
3.4.
TOPLUM TEMELLĠ YAKLAġIM................................................................................... 27
3.5.
YEREL ORGANĠZASYONUN OLUġTURULMASI ..................................................... 27
3.6.
TARĠHÇE .......................................................................................................................... 27
3.7.
ARTVĠN ĠLĠNĠN GENEL ÖZELLĠKLERĠ ...................................................................... 32
3.7.1.
Ġlin Jeolojik ve Jeomorfolojik Özellikleri ...................................................................... 32
3.7.2.
Ġklim Özellikleri ............................................................................................................ 33
3.7.3.
Hidrografya ................................................................................................................... 34
3.7.4.
Toprak Özellikleri ......................................................................................................... 34
3.7.5.
Orman Varlığı................................................................................................................ 36
3.7.6.
Flora-Fauna ve Hassas Yöreler ..................................................................................... 37
3.7.7.
YerleĢim Alanları ve Nüfus ........................................................................................... 41
3.7.8.
Tarım ve Hayvancılık .................................................................................................... 42
3.7.9.
Sanayi ve Teknoloji ....................................................................................................... 43
2
4.
3.7.10.
Altyapı, UlaĢım, HaberleĢme ve Konaklama ................................................................ 44
3.7.11.
Madencilik ..................................................................................................................... 44
3.7.12.
Enerji ............................................................................................................................. 47
ARTVĠN DOĞA TURĠZMĠ ARZI ............................................................................................48
4.1.
ARTVĠN‟ĠN DOĞA TURĠZMĠ DEĞERLERĠ (DOĞA TURĠZMĠ ARZI) ...................... 48
4.2. ARTVĠN ĠLĠNDE DOĞA TURĠZMĠ AMAÇLI KULLANILAN VE KORUMA
STATÜLÜ ALANLAR ................................................................................................................. 51
4.2.1.
Hatila Vadisi Milli Parkı ............................................................................................... 51
4.2.2.
ġavĢat Karagöl-Sahara Milli Parkı ................................................................................ 57
4.2.3.
Borçka Karagöl Tabiat Parkı ......................................................................................... 61
4.2.4.
Çamburnu Tabiatı Koruma Alanı .................................................................................. 65
4.2.5.
Çoruh Vadisi Yaban Hayatı GeliĢtirme Sahası ............................................................. 66
4.2.6.
Camili Biyosfer Rezerv Alanı ....................................................................................... 67
4.2.7.
Meydancık Balıklı Yaban Hayatı GeliĢtirme Sahası ..................................................... 68
4.3. ARTVĠN ĠLĠNĠN DOĞA TURĠZMĠ (ARZI) DEĞERLERĠ VE BĠLĠNĠRLĠK
DEĞERLENDĠRMESĠ ................................................................................................................. 69
4.4.
SEÇKĠN ÖZELLĠKLĠ DĠĞER SAHALAR ...................................................................... 72
4.5.
ARTVĠN ĠLĠNDE DOĞA TURĠZĠMĠ ÇEġĠTLERĠ ......................................................... 72
4.6. ARTVĠN ĠLĠ VE ĠLÇELERĠNĠN ÖNE ÇIKAN DOĞA TURĠZMĠ DEĞERLERĠ
MATRĠSĠ....................................................................................................................................... 73
5. YÜKSEK DEĞER TAġIYAN ALANLARIN DEĞERLENDĠRĠLMESĠ VE
POTANSĠYELĠNĠ GELĠġTĠRME ĠMKANLARINA ĠLĠġKĠN ANALĠZLER .................................75
5.1.
ARHAVĠ KAMĠLET VADĠSĠ VE MENÇUNA ġELALESĠ ........................................... 75
5.1.1.
Alanın Flora ve Vejetasyonuna ĠliĢkin Bulgular ........................................................... 77
5.1.2.
Alanın Küresel ve Bölgesel Ölçekteki Yeri ve Önemi .................................................. 80
5.1.3.
Alanın Doğal Peyzaj Bütünlüğü .................................................................................... 81
5.1.4.
Alanın Jeomorfolojisi .................................................................................................... 82
5.1.5.
Alanda Görülen Yaban Hayvanı Türleri ....................................................................... 84
5.1.6.
Alandaki Ekonomik Faaliyetler ..................................................................................... 88
5.1.7.
Alanın Analizi ............................................................................................................... 90
5.1.8.
Ekolojik TaĢıma Kapasitesi Yönünden Değerlendirme ................................................ 93
5.1.9.
Fiziki/idari TaĢıma Kapasitesi Yönünden Değerlendirme ............................................ 94
5.2.
ġAVġAT PAPART VADĠSĠ ............................................................................................. 94
5.2.1.
Alanın Flora ve Vejetasyonuna ĠliĢkin Bulgular ........................................................... 95
5.2.2.
Alanın Küresel ve Bölgesel Ölçekteki Yeri ve Önemi .................................................. 96
3
5.2.3.
Alanda Görülen Yaban Hayvanı Türleri ....................................................................... 97
5.2.4.
Alandaki Ekonomik Faaliyetler ..................................................................................... 98
5.2.5.
Alanın Analizi ............................................................................................................... 99
5.2.6.
Ekolojik TaĢıma Kapasitesi Yönünden Değerlendirme .............................................. 102
5.2.7.
Fiziki/idari TaĢıma Kapasitesi Yönünden Değerlendirme .......................................... 103
5.3.
6.
ARTVIN ĠLĠ VE ĠLÇELERĠNĠN KIYAS YÖNTEMĠ ĠLE DEĞERLENDĠRMESĠ...... 103
ARTVĠN ĠLĠ SÜRDÜRÜLEBĠLĠR DOĞA TURĠZMĠ STRATEJĠLERĠ................................104
6.1.
GELĠġME STRATEJĠLERĠ ............................................................................................ 104
6.2.
PAZARLAMA STRATEJĠSĠ .......................................................................................... 104
6.3.
ZĠYARETÇĠ YÖNETĠMĠ STRATEJĠSĠ ......................................................................... 104
6.4.
ĠZLEME VE DEĞERLENDĠRME STRATEJĠSĠ ........................................................... 104
KAYNAKLAR: ..................................................................................................................... 109
4
SUNUġ
Artvin; 3900 metreye kadar yükselen birbiri ardına sıralanmıĢ yüksek dağları, korunan
alanları, balta girmemiĢ doğal ormanları, yüksek dağların doruklarında Krater gölleri,
Karagölleri, yeĢil yaylaları, fauna ve flora zenginliği, tarihi kilise, kale ve kemer köprüleri,
geleneksel mimarisi ve festivalleri ile çeĢitli turizm değerlerini içinde barındıran otantik bir
turizm bölgesidir.
Ġlimizi turizmle ön plana çıkartıp, burada yaĢayan vatandaĢlarımızın refah seviyelerini
yükseltmek için turizme büyük önem veriyoruz. Artvin bağrında güzellik barındırıyor, bu
hırçın doğa insanların yüreklerini de yumuĢatıyor. Artvin'in bağrındaki bu devasa güzellikleri
dünya milletlerine göstermek ve buradaki insanlarımızın mutluluğunu artırmak için Doğa
Turizmini hızlı bir Ģekilde ilerletmeyi hedefliyoruz.
Doğu Karadeniz Turizm Master Planı, Artvin-Giresun-GümüĢhane-Ordu-RizeTrabzon illerini kapsayacak Ģekilde hazırlanmıĢtır. Planın proje yönetimi kısmında "kamu
eliyle öncü örnek tesis yapmak, bölgede turizm geliĢinceye kadar mülkiyeti elinde tutmak,
istenen geliĢme seviyesine eriĢince satmak modeli, Karadeniz'de de baĢarıyla uygulanabilir.
Doğu Karadeniz Turizm 2023 Stratejisinin Katılımcılık kısmında da "Bölge'de turizmin
geliĢimine yönelik alınacak her kararın sivil toplum örgütleri, özel sektör ve kamu kurumları
tarafından ortak bir çalıĢma neticesinde belirlenmesi, ileriki dönemde yapılacak olan
çalıĢmaların tutarlılığı ve sahiplenilmesi açısından önem arz etmektedir. Yerel tabiatın ve
kültürün koruma-kullanma dengesi içinde ekonomiye kazandırılması amacıyla yayla ve dağ
turizmi gibi eko-turizm alanları açılması özendirilmelidir.
Artvin ilimize özgü farklı turizm türlerinin birbirine entegrasyonunu ve geliĢimini
sağlayarak sürdürülebilir çevre anlayıĢı ilkesi kapsamında, alternatif turizm odaklı “Artvin ili
Doğa Turizmi Master Planı” hazırlanmıĢtır. Çok zengin doğal değerlere sahip ilimizin doğa
amaçlı turizmin master (geliĢtirme) planının hazırlanmasında emeği geçen herkese teĢekkür
ederim.
Kemal CĠRĠT
Vali
5
SUNUġ
Doğa Turizmi (Ekoturizm); seyahat edilen doğal alanların, çevrenin korunması ve
yöre halkının ekonomik standartlarının geliĢmesini sağlayan bir turizm anlayıĢıdır.
Sürdürülebilir turizm ve Doğa Turizmi (ekoturizm) tanımlarında; doğal ve kültürel
kaynakların geleceğin düĢünülerek kullanılması, turizm sermayesinin, mevcut ziyaretçilerin
ve yöre halkının amaçlarının maksimum düzeyde karĢılanması öne çıkarılmaktadır.
Ülkemizde ve bölgemizde ekoturizm faaliyetleri dünyanın diğer ülkelerinde olduğu
gibi „Korunan Alanlar‟ da geliĢme göstermektedir. Bu alanlar milli parklar, tabiat parkları,
sulak alanlar ve diğer korunan alanlar olarak sınıflandırılmaktadır.
Ayrıca bölgemizde geleneksel kitle turizminden ziyade alternatif turizmi ön plana
çıkarmak gerekir. Alternatif turizm faaliyetleri olarak yaylalarda geliĢtirilmesi planlanan
özellikle doğa ve macera sporlarına yönelik yapılanmanın her bir yayla ve bölge için ayrıntılı
bir Ģekilde incelenmesi ve detaylandırılması gerekmektedir.
Turizm Master Planı doğrultusunda kurumumuz tarafından kamu kurum ve kuruluĢları
ile sivil toplum örgütleri ve halkın görüĢ ve beklentileri dikkate alınarak, katılımcı bir
yaklaĢımla hazırlanan bu çalıĢmanın amacı; doğal güzellikleri, tarihi ve turistik yapısı ile
zengin bir doğa turizmi potansiyeline sahip olan Artvin ilinde, bugünün ve geleceğin
ihtiyaçlarını göz önüne alarak doğal kaynak değerlerin, sürdürülebilirlik, katılımcılık ve
çevreye duyarlılık temel ilkeleriyle planlanarak doğa turizminin geliĢtirilmesini sağlamaktır.
Bu plan ile Artvin Ġlinde doğa turizminin geliĢtirilmesi için amaç, hedef ve stratejiler
saptanarak yapılması gereken projeler belirlenmiĢtir.
Bu kapsamda çalıĢma grubuna ve emeği geçen herkese teĢekkür ederim.
Mustafa BULUT
12. Bölge Müdürü
6
1. GĠRĠġ
2007-2013 Yıllarını kapsayan 9. Kalkınma Planı Ormancılık Ġhtisas Komisyonunu Raporu,
6.Sonuç ve Genel Değerlendirme Dokuzuncu Kalkınma Planı Açısından Temel Yansımalar
Kısmında:
- ”Biyolojik çeĢitliliğin korunması konusunda görev ve sorumluluğu olan çeĢitli kuruluĢ
bakanlık ve organizasyonların ülke genelinde koordinasyonunu sağlayacak bir sistem
geliĢtirilmelidir.
-Ex-situ gen koruma araçlarından biri olan yeterli donanıma sahip gen bankaları
oluĢturulmalıdır.
-Kurumlar arası çatıĢma ve örtüĢmelerin ortadan kaldırılması için yetki ve sorumluluk
tanımları netleĢtirilmeli, kurumlar arasında etkin eĢgüdüm ve iĢbirliği sağlanmalı, biyolojik
çeĢitliliğin korunmasına yönelik mali kaynaklar artırılmalıdır.
-Doğa korumaya iliĢkin mevcut kurumsal yapının durumu değerlendirilmeli, gerekli
görüldüğü takdirde tüm korunan alanların yönetimini kapsayacak Ģekilde bir teĢkilatlanmaya
gidilmeli, 2873 sayılı Milli Parklar Kanunu kapsamındaki alanlar, yaban hayatı koruma
sahaları, uluslararası sözleĢmeler kapsamında korunan alanlar, özel çevre koruma bölgeleri ve
doğal sitler bu birimin sorumluluğuna verilmelidir.
-Faaliyetlerin yayım ve tanıtımı konusuna önem verilmelidir. Bu konuda sivil toplum
örgütleriyle iĢbirliği yapılarak; halkın bilgilendirilmesi, çalıĢmalara katılımı, çalıĢmaları
benimsemesi ve desteklemesi sağlanmalıdır.
-Yerel tabiatın ve kültürün koruma-kullanma dengesi içinde ekonomiye kazandırılması
amacıyla yayla ve dağ turizmi gibi eko-turizm alanları açılması özendirilmelidir.
-Ülkemizin ender kaynak değerlerinin korunarak devamlılığının sağlanması ve bu
sahalarımıza olan farklı kullanım taleplerinin kontrollü ve planlı bir anlayıĢ içerisinde
karĢılanabilmesi amacıyla, yaĢanan sosyal problemlerin bilincinde tüm korunan alanların
Uzun Devreli GeliĢme Planları tamamlanmalıdır.” Demektedir. (IX. Kalkınma Planı 20072013 Ormancılık Özel Ġhtisas Komisyonu Raporu).
7
Doğu Karadeniz‟ de turizm planlama çalıĢmaları 1990‟ lı yılların baĢlarında Kültür ve Turizm
Bakanlığınca baĢlatılmıĢ, her il için turizm envanteri ve turizmi geliĢtirme planları
hazırlanmıĢtır. Her ili kendi içinde bir bütün olarak gören bu planlarda alınan kararlar, bölge
turizm faaliyetlerinin tek seferde tüm bölgeyi gezen ” tur turizminin” geliĢmesi nedeniyle
anlamsız kalmıĢ, muhtelif nedenlerle uygulanamamıĢtır. Doğu Karadeniz valilikleri, mevcut
turizm yapısı nedeniyle bölgeyi bir bütün olarak gören ve değerlendiren tek bir Turizm Master
planı yaptırma kararı almıĢlardır. Aynı tarihlerde Kültür ve Turizm Bakanlığı Türkiye Turizm
Stratejisi ve Eylem Planını yayınlamıĢ ve bu planda da Doğu Karadeniz Turizmini bir bütün
olarak yorumlamıĢtır.
2012 yılında Doğu Karadeniz Turizm Master Planı(Giresun-GümüĢhane-Ordu-Trabzon)
illerini kapsayacak Ģekilde hazırlanmıĢtır. Planın proje yönetimi kısmında “kamu eliyle öncü
örnek tesis yapmak, bölgede turizm geliĢinceye kadar mülkiyeti elinde tutmak, istenen
geliĢme seviyesine eriĢince satmak modeli Karadeniz‟de de baĢarıyla Uygulanabilir”
denmektedir.
Doğu Karadeniz 2023 Stratejisi 2012 yılında hazırlanmıĢ, 2023 Stratejisinin Sürdürülebilirlik
kısmında ; “ Doğu Karadeniz Bölgesi‟nin doğal ve kültürel değerlerinin özgünlüğünü
yitirmeden turizme kazandırılması turizm sektörünün uzun vadede devamlılığını sağlama
bakımından zaruridir” demektedir. Yine 2023 Stratejisinin Katılımcılık kısmında “Bölge‟de
turizm geliĢimine yönelik alınacak her kararın sivil toplum örgütleri, özel sektör ve kamu
kurumları tarafından ortak bir çalıĢma neticesinde belirlenmesi, ileriki dönemde yapılacak
olan çalıĢmaların tutarlılığı ve sahiplenilmesi açısından önem arz etmektedir. “ demektedir.
(Doğu Karadeniz Turizm Master Planı, Doğu Karadeniz 2023 Stratejisi).
Kültür ve Turizm Bakanlığı‟nın hazırlamıĢ olduğu Türkiye Turizm 2023 Stratejisi‟nde
Biyolojik çeĢitlilik ve doğal kaynaklar açısından oldukça zengin olan bölge, yayla koridoru
olarak gösterilmiĢtir.(ġekil-1) Samsun‟dan Hopa‟ya kadar olan alanda yayla turizminin
geliĢtirilmesi ve alternatif turizm türleri ile birleĢtirilerek turistler için daha cazip hale
getirilmesi
önerilmiĢtir.
Eylem
Planı
hazırlanırken
faaliyetlerde
yayla
koridoru
önceliklendirilmiĢtir. (Doğu Karadeniz 2023 Stratejisi)
8
1.1. DOĞAL ALANLAR, YÖRE ĠNSANININ GELENEKSEL HAYATI, KIRSAL
KALKINMA, SÜRDÜRÜLEBĠLĠR TURĠZM ALTERNATĠFĠ ve ARTVĠNĠLĠNDE
SÜRDÜRÜLEBĠLĠR DOĞA TURĠZMĠ
Tabiatı korumanın geleceği kırsal alanların geleceğine, kırsal hayatın korunmasına ve sağlıklı
yürüyen bir kırsal ekonomiye bağlıdır. Kırsal alanlardaki düĢük ve dağınık nüfus ile beraber
yetersiz gelir söz konusu olduğunda bu alanların turizm köyleri vb. gibi faaliyetler için
kullanılması söz konusu olacaktır. Bu tür giriĢimlerin önemli bir kısmı korunan alanlarda veya
dıĢında yapılmaktadır. Bazı etkinliklerin korunan alanlara ve tabiata çok zarar verdiği de
görülmektedir. Bu sebeple tabiatı korumakla görevli olan bizlerin çevremiz ile iyi bir proaktif
iliĢkiler içinde olmamız gerekmektedir. Proaktif kiĢi; iliĢkilerde ve faaliyetlerde insiyatifi
eline alan kiĢi demektir. Tabiattaki faaliyetlerin kontrolü için Orman ve Su ĠĢleri Bakanlığı
taĢra kuruluĢlarının kırsal sahalarda doğa turizminin geliĢtirilmesinde öncü olması doğru bir
harekettir.
Son yıllarda sivil toplum kuruluĢları ve diğer kamu kurum ve kuruluĢları; statülü korunan
alanlar, doğal alanlar, kırsal kalkınma, kalkınma için iĢbirliği gibi konuları tamamıyla farklı
bir bakıĢ açısı ile algılamaya baĢlamıĢlardır. Tabiat ve geleneksel kültürler üzerinde turizmin
meydana getirdiği olumsuz tesirler ve bunların neticesinde duyulan korkular kitle turizmine
karĢı alternatif, çevreye duyarlı turizmi ve tabiatı korumayı öne çıkarmıĢtır. Sürdürülebilir
doğa turizmi ve ekoturizm tabiatın korunması için bir umut olarak ortaya çıkmıĢtır.
Algılamadaki bu değiĢiklik, doğal alanlar, korunan alanlar ve çevresinin bölgesel
planlamasında turizme iliĢkin proje ve çalıĢmaların giderek artmasına yol açmıĢtır. Bu sayede
turizm, zaman içinde kırsal alanların kalkınmasında, yoksulluğun azaltılması ve yöresel
kültürel zenginliğin korunmasında anahtar bir rol haline gelmiĢtir.
Sürdürülebilir doğa turizmi, kırsal ekonominin çeĢitlendirilmesi, kırsal nüfus için yeni bir
bakıĢ açısı meydana getirilmesi, yoksulluğun ve kırsal göçün azaltılmasında önemli
seçeneklerden biri olarak görülmektedir. Ancak, turizmin yalnızca yerel ekonomi ile doğru
Ģekilde bütünleĢtirildiği takdirde beklentileri karĢılayabileceği ve yöre halkı ile diğer ilgi
gruplarına fayda sağlayacağı unutulmamalıdır.
1.2.DOĞAL ALANLAR VE SÜRDÜRÜLEBĠLĠR KALKINMA
1980‟li yıllardan itibaren BirleĢmiĢ Milletler Çevre Programı (UNEP), çevre konularına
iliĢkin çalıĢmaları arttırmıĢ, Bu çalıĢma giderek artan bir etkinin meydana gelmesini
sağlamıĢtır. Dünya Çevre Kalkınma Komisyonu‟nca 1987 yılında tamamlanan çalıĢmalar
9
sonunda “ortak geleceğimiz” adlı bir rapor hazırlanmıĢtır. GeliĢmiĢ ve geliĢmekte olan
ülkelerde, çevre ve kalkınma konularına çok farklı yaklaĢılması gerektiği bu raporda
vurgulanmıĢtır. Kalkınmanın ve insanlığın sahip olduğu kaynakların sürdürülebilir olduğuna
vurgu yapılmıĢtır. Raporda ortaya konulan “sürdürülebilir kalkınma” kavramı, insanların
elinde bulundurduğu ve onlara muhtaç olduğu ekolojik, kültürel ve sosyo-ekonomik
kaynakların nadir ve eĢsiz olduğu görüĢüne varılmıĢtır.
Bir sahanın sahip olduğu kaynaklar, çok farklı maksatlar için kullanılabilmektedir. Örneğin,
bir orman, kereste imalatı için kullanılabilirken, üzerindeki ağaçlar kesilerek tarım toprağı
olarak kullanılabilmekte ayrıca korunan alan olarak da ayrılabilmektedir. Alanın ve alanda
yaĢayan yöre halkının özelliklerine bağlı olarak bu seçeneklerden bazıları uygulanabilirken,
bazıları ise kesinlikle uygulanamaz. Yalnızca korumacı bir yaklaĢım içine girildiğinde doğru
görülen seçenek ormanın el değmemiĢ eski haline bırakılması olsa da, yöre halkı ve diğer iĢ
gruplarının bu kaynakların sürdürülebilir kullanımı hayat kalitelerini yükseltmek için
ormandan hak iddia etmeleri mevzubahistir. Bu sebeple yüzde yüz sürdürülebilir kalkınmaya
her zaman ulaĢılamasa da bu hedef üzerine yoğunlaĢılmalıdır.
Doğal ve korunan kırsal alanlarda, geçmiĢten günümüze yerel topluluklar ile arazinin
beraberliği çok önemlidir. Korunan alan ağı büyüdükçe korunan alan kavramının anlamı da
değiĢmeye ve geliĢme göstermeye baĢlamıĢtır. Bu geliĢme içinde yöre insanlarının varlığı ve
faydalanmalarının sürdürülebilirliği de öne çıkmaktadır.
Bir doğal alan ve korunan alanın içinde yer aldığı bölgenin sürdürülebilir kullanımı, turizm,
ekolojik tarım, hayvancılık, yeni bölgesel ürünler, sürdürülebilir ormancılık, hatta enerji
üretimindeki yatırımlarla birlikte düĢünüldüğünde daha baĢarılı olacağı açıktır.
Doğal alanlarda faaliyetlerin açıklanmasında Kırsal alan, Kırsal kalkınma ve Sürdürülebilir
Kalkınma gibi kavramlar değerlendirilmelidir. Bu kavramlara baktığımızda;
Kırsal Alan; ġehir diye tabir edilen yerleĢme sahalarının dıĢında kalan tarımla ilgili
etkinliklerin yapıldığı alanları da içeren köy, mezra, kom vb. adlarla adlandırılan ve anılan
insan yerleĢimlerinin var olduğu alanları “kırsal alan” olarak tanımlayabiliriz.
Kırsal Kalkınma Kavramı; Kırsal kalkınma, küçük toplulukların içinde bulundukları
ekonomik, toplumsal ve kültürel Ģartları iyileĢtirmek amacıyla giriĢtikleri çabalarının, devletin
bu konudaki çabalarıyla birleĢtirilmesi, bu toplulukların tüm ülke insanlarının tümüyle
kaynaĢtırılması ve ulusal kalkınma çabalarına tam katkıda bulunmalarının sağlanma süreci
Ģeklinde tanımlanmıĢtır.
Kırsal Alan Kalkınması; Hem eğitim hem de örgütlenme iĢi olup, kırsal alan; toplumun
ihtiyaçlarının göz önünde tutulması, kırsal alan kalkınma politikası ile ilgili planların alınması
10
sırasında topluma zorla kabul ettirilmemesi gereken bir konudur. Toplum istediklerini elde
etmedikçe kırsal alan çalıĢmalarına katılmayacaktır. Tarımsal çalıĢmalar, beslenme, eğitim,
mesleki önderlik ve öğretim, kooperatifler, el sanatları, küçük sanayiler, sosyal güvenlik
çalıĢmaları, planlama ve sağlık politikaları nitelikleri kırsal alan ve ülke planları ile bir
bütünlük içinde olmalıdır.
Sürdürülebilir Kalkınma; Ekolojik, ekonomik ve sosyo-kültürel kaynakların sürdürülebilir
kullanımına dayanmaktadır. Burada ekolojik, ekonomik ve sosyo-kültürel sürdürülebilirlik
Ģartlarının tamamının sağlanması önemlidir.
Kırsal alanlar turizm ve boĢ zamanların değerlendirilmesinde önemli bir yer tutmaktadır.
Kırsal alan, turistlere sakin ve huzurlu bir seçenek sunmaktadır. 2005 yılında yapılan bir
araĢtırmada; Fransız vatandaĢları tatillerinin, %52‟sini ya bir ailenin yanında ya da bir
arkadaĢının evinde, %26‟sı evlerinde geçirdiklerini ve %9‟luk bir kısmı ise kırsal alanda
ikinci bir eve sahip olduklarını ifade etmiĢlerdir. Kırsal alanlar doğa için önemli role sahiptir.
Tabii kaynakların korunması, biyolojik çeĢitliliğin sürdürülmesi, doğal felaketlere karĢı
koruma, iyi hayat Ģartlarının korunması ve doğal manzaranın korunması doğal çevre ile ilgili
hususlardır.
1.3.SÜRDÜRÜLEBĠLĠR DOĞA TURĠZMĠ
Sürdürülebilir kalkınma, ekolojik, ekonomik ve sosyo-kültürel kaynakların sürdürülebilir
kullanımına dayanmaktadır.
Sürdürülebilir turizmin geliĢimi de sürdürülebilir kalkınma ile bağlantılı bir yaklaĢımdır.
Sürdürülebilir turizmin geliĢiminde turistlerin ve ziyaret edilen yerlerin bugünkü
ihtiyaçlarının, gelecekteki fırsatları koruyup geliĢtirerek ve geniĢleterek karĢılanması
amaçlanmaktadır. Bu yaklaĢım, ekonomik, sosyal ve estetik ihtiyaçların, kültürel bütünlüğün,
gerekli ekolojik süreçlerin, biyolojik çeĢitliliğin ve kırsal hayatı destekleyen süreçlerin
devamını içermektedir. BirleĢmiĢ Milletler Dünya Turizm Örgütü‟nün tanımına göre
sürdürülebilir bir turizm geliĢimi;
Çevresel kaynakların en iyi Ģekilde kullanılmasını sağlamalı,
Ziyaret edilen toplulukların sosyo-kültürel yapısına ve gelenekselliğine saygı göstermeli,
Bütün ilgi gruplarına adil bir Ģekilde dağıtılan sosyo-ekonomik faydalar ile tutarlı ve uzun
vadeli ekonomik faaliyetler ortaya koymalıdır.
Buna göre sürdürülebilir kırsal/doğa turizminin geliĢme ölçütleri;
a. Biyolojik çeĢitliliğin korunması,
b. Ekonomik tutarlılık,
11
c. Kültürel zenginlik,
d. Yöre halkının refahı,
e. Ġstihdam kalitesi,
f. Sosyal eĢitlik,
g. Ziyaretçi memnuniyeti,
h. Yetkinin yerele doğru dağıtılması,
i. Toplumun genelinin refah ve mutluluğu,
j. Fiziki bütünlük,
k. Kaynakların etkin kullanımı,
l. Çevre temizliğidir.
Korunan alanlar açısından; tabiatın seçkin parçaları olan korunan alanlar ile turizm arasındaki
bağ, korunan alanların tarihçesi kadar eskidir.
Korunan alanlar turizme, turizm de korunan alanlara ihtiyaç duymaktadır. Turizm korunan
alanların kurulması ve yönetiminde göz önüne alınması gereken önemli bileĢendir.
Turizm; aynı Ģekilde koruma altında olmayan flora ve faunanın tutunduğu tabiat alanlarına ve
insanın yaĢadığı sahalardaki yöresel kültüre de bağımlıdır. Bu bağımlılık doğa ve kültürün
bozulmaması için tedbirleri gerektirir. Bu tedbirlerin neler olacağının “sürdürülebilir kırsal
kalkınma” ilkeleri çerçevesinde tespiti de zorunludur.
Turizmin önemli bir ekonomik faaliyet olması ve tüm göstergelerin bu faaliyetin büyüme
eğiliminde olacağı yönünde olması önemli bir husustur.
Turizmdeki büyümeyle beraber sürdürülebilir turizm, eko-turizm gibi doğayla ilgili turizme
olan talep artmıĢ ve turizm ürünleri ile destinasyonlar çeĢitlenmiĢtir. Turistlerin talepleri de
değiĢmiĢ ve çeĢitlenmiĢtir. Turistlerin talepleri konaklamada konforun sağlanması yanında,
yöreye özgü kültürel değerler hakkında bilgi edinme, yöre halkıyla iletiĢim, bölgenin flora ve
faunası, özel ekosistemler, doğal hayat ve bunların korunması da dahil olmak üzere daha
sorumlu bir seyahat deneyimi kazanmak da söz konusudur.
Beklenen büyüme ve yeni eğilimler turizmi o kadar stratejik bir konuma taĢımıĢtır ki, turizm
eĢsiz özellikli doğal veya korunan alanların sürdürülebilirliğinin yanı sıra bu alanların
çevresinde yaĢayan yöre halkının kalkınma potansiyeline de müspet etki sağlayabilmektedir.
Bu durumda turizm, doğal alanların korunması ve yöre halkı ile ziyaretçilerin çevre bilincinin
arttırılmasında kullanılabilecek çok önemli bir araçtır. Dolayısıyla turizm sayesinde koruma
çalıĢmaları için gerekli mali kaynakların kazanılmasının yanı sıra ziyaretçiler ile yöre halkına
yönelik bilinçlendirme ve eğitim programlarının oluĢturulması ve uygulanması gibi hedeflere
de kolayca ulaĢılabilmektedir.
12
En önemli husus da; turizm faaliyetlerinin uzun dönemde sürdürülebilir olması için geniĢ
kapsamlı, dikkatli, katılımcı ve paylaĢımcı olarak planlaması, sürecin etkin yönetimi ve
izlenmesi gerekmektedir.
Aksi takdirde, bu faaliyetlerin geri dönüĢü mümkün olmayan
olumsuz etkileri ortaya çıkacak ve turizm bu alanları tahrip eden bir faktör haline
gelebilecektir.
ĠĢte bu nedenle; “SÜRDÜRÜLEBĠLĠR DOĞA TURĠZMĠ GELĠġME (MASTER) PLANI”
çalıĢmasına lüzum duyulmuĢtur.
1.4.SÜRDÜRÜLEBĠLĠR DOĞA TURĠZMĠ GELĠġME STRATEJĠSĠ
Yukarda da bahsedildiği üzere, insan kullanımı bakımından hassas olan sahalarda turizm söz
konusu olduğunda turizmin iyi planlanması ve yönetilmesi önemli olmaktadır.
AlıĢılmıĢ turizm stratejileri ile Sürdürülebilir Doğa Turizmi GeliĢme Stratejisi arasındaki fark
Ģudur; alıĢılmıĢ yöntemler yukarıdan aĢağıya bakıĢ açısı ile uygulanmaktadır.
Yani kararlar merkezden alınmakta ve uygulanması için yerele taĢınmaktadır. Yöre halkı
katılımcı olamamaktadır.
Sürdürülebilir turizm ise aĢağıdan yukarıya bir yaklaĢım için gayret göstermektedir. Bu
yaklaĢımda yöre halkının beklentileri ele alınır, yönetime katılmasını sağlayıcı yapı kurulur,
yörenin kalkınma potansiyelini bünyesinde barındıran tabii değerlerin korunması için ortak
kararlar alınır. Karar almanın yanında uygulama ve izleme aĢamalarında da yöre halkının
bilgisini, becerilerini, en uygun Ģekilde kullanmak esastır. Bu yaklaĢım yöre halkının, yerel
otorite ve organizasyonların yetkilendirilmesine dayanır.
-Sürdürülebilir turizm geliĢim aĢamasında doğa ve çevresinin ortak çıkarları söz konusudur.
Konaklama ve diğer turizm altyapıları mümkün olduğunca doğal alan dıĢında olmalıdır. Bu
durum doğaya ve kültüre zararı en aza indirdiği gibi ev pansiyonculuğu gibi faaliyetlerin
yapılmasıyla yöreye faydayı arttırabilir.
-Yöre halkı ve diğer bölgesel ilgi grupları turizm geliĢiminde önemli ortaklardır. Söz konusu
gruplar turiste konaklama imkânı sunacaklar, sunacakları ürünün kalitesinin korunmasında da
sorumluluk alacaklardır.
-Günübirlik ziyaretçiler yerine uzun süreli konaklamaya lüzum duyan turistle hedefleniyorsa,
doğal ve kültürel mirasa dayalı çekim noktaları, el sanatları gibi faaliyetler ortaya konmalıdır.
-Doğal alanlar genellikle çok hassastır, bu sebeple ekolojik değerler, belirli bir saha ile sınırlı
olmayacaktır. Geleneksel hayat, yerel kültür, kırsal, sosyal ekonomik yapılar da aynı zamanda
turizmin temel kaynağı olmaktadır.
13
-Sürdürülebilir Doğa Turizmi GeliĢme (Master) Planı’nın ilimizde/bölgemizde ve ülkemizde
doğa turizmine konu olacak sahaların tüm ilgi grupları için anlamlı ve cazip bir bakıĢ açısına
dayandırılmasına esas olmalıdır.
-Sürdürülebilir Doğa Turizmi GeliĢme (Master) Planı‟nda turizm; doğayı koruma, kırsal
kalkınma için bir araç olarak ele alındığından, doğa turizmi yönetim planı olarak ele
alınmalıdır. Halihazırda olan turizm etkinlikleri de tartıĢılmalı, değerlendirilmelidir. Ġlde
sürdürülemez olan turizm veya gelir getirici faaliyetler de tanımlanmalıdır. Ayrıca iyi bir
yönetim için tehditler ve fırsatlar da ele alınarak bunlardan hareketle ortaya çıkacak fikirler
ortaya konmalıdır.
-Doğaya dayalı turizm yönetiminin entegre bir anlayıĢla (alan ve çevresinin sahip olduğu
doğal, tarihi ve sosyo-ekonomik kaynakların bütüncül ele alınması) değerlendirilmesi de
önemlidir.
-Turizm geliĢimi genel olarak piyasa talebine göre yönlendirilir. Bir alanın turizm
potansiyelinin değerlendirilmesi, rekabetçi özgün ve özellikli bir destinasyon oluĢturması için
gerçekçi beklentiler ortaya konulmalıdır. Yüksek ekolojik değerlere sahip olan sahalar yüksek
turizm değeri içermeyebilir. Turizm, ancak doğru pazar ürünlerini hedeflediği zaman baĢarılı
olabilir. Özellikle hassas tabiat alanlarında taĢıma kapasitesi düĢük iken, bu alanlardan
beklenen faydalar yüksek olmaktadır. TaĢıma kapasitesinin düĢüklüğü sınırlı sayıda turist
demektir. Bu sebeple taĢıma kapasitesinin değerlendirilmesi de önemlidir.
-Entegre Doğal Alan Yönetimi, Sürdürülebilir Doğa Turizmi GeliĢme (Master) Planı ile
doğa ve turizm yönetimi için tüm ilgi gruplarının desteğini almayı hedefler. Tüm ilgi
gruplarının etkin desteği önem taĢır. Turizm geliĢiminin karmaĢık yapısı göz önüne alınırsa,
ilgi gruplarının etkin iĢbirliği oldukça önemlidir. Planın herkes tarafından sahiplenilmesi
ayrıcalık olacaktır.
Sürdürülebilir kırsal kalkınma için kapsamlı bir vizyon belirlenmesine de ihtiyaç vardır.
-Pazarlama Stratejisi; Sürdürülebilir Doğa Turizmi GeliĢme (Master) Planı‟nın bir
parçasıdır. Kalkınma ve rekabete açık ürün-Pazar kombinasyonu için yaratıcı yaklaĢımlar
içermelidir. Pazarlar, hedef gruplar, turist sayısı, ürünler, hizmetler, yaratıcı yaklaĢımlar bu
stratejide yer almalıdır.
-Turizm Destinasyonu Yönetimi; Yaygın bir stratejik yaklaĢım olup, destinasyonu rekabete
açık hale getirir, bir turizm pazarını iyi bir Ģekilde yönetmek, pazarlamak, bir destinasyonu
rekabetçi yapabilmek için gereken tüm unsurları içeren bir yaklaĢımdır.
14
Ġyi tanımlanmıĢ amaçlar ve göstergelerle mantıksal bir çerçeve kurmak, ayrıntılı bütçe, mali
portre ve ilgi gruplarının tümüne açık görev ve sorumluluklar veren bir iĢ planı hazırlamak
gereklidir.
-Ziyaretçinin Ġzlenmesi ve Ziyaretçi Yönetim Planı: Madem ki doğa gibi hassas bir
sistemde çalıĢılıyor, bu durumda turist ziyaretinin ilkelerini belirleyen bir ziyaretçi yönetim
planı lüzumludur. Aynı zamanda da hem geri bildirim temin etme, hem de taĢıma
kapasitesinin kontrolü için izleme programı da olmalıdır.
Geribildirimler
kalitenin
arttırılması,
sunumların
taleplere
uygun
hale
getirilmesi
(iyileĢtirilmesi), hizmetteki aksamaların ve doğadaki değiĢimlerin takibi için çok önemlidir.
ġu unutulmamalıdır ki; turizm, doğanın korunması için ortaya konan ana hedeflere ulaĢmak
garanti edildiği takdirde teĢvik edilmelidir.
2. SÜRDÜRÜLEBĠLĠR DOĞA TURĠZMĠ GELĠġĠMĠNE ĠLĠġKĠN ÇALIġMALAR
2.1.KAYNAK ANALĠZĠ
GeliĢme planı ve stratejisi için öncelikle kaynak analizi yapılması mecburidir. Bir alanın sahip
olduğu kaynaklar, o alanın kalkınması için bir sermaye veya potansiyel oluĢturmaktadır. Bu
kaynakların analizi de önemli veri ve bilgi oluĢturulmasını temin etmektedir.
Ekolojik ve kültürel kaynakların yanında sosyo-ekonomik özellikler de turizm geliĢimi için
önemli bir temel oluĢturmaktadır. Örneğin kırsal turizmin, tarımsal faaliyetleri desteklemediği
durumlarda kırsal turizmin gerçekleĢtirildiği bölge hem kendi sermayesini hem de kırsal olma
özelliğini kaybedecektir. Gerek turizm potansiyeli gerekse taĢıma kapasitesi turizm
kaynaklarının mevcut durumuna bağlı olduğundan kaynak envanterinin mutlaka yapılması
gerekir.
Kaynak Analizinde Ele Alınacak Unsurlar
a. Doğal Kaynaklar: turizmin geliĢimi için önemli olan yöreye özgü doğal kaynaklardır. Bu
kaynakların halihazırdaki ekonomik kullanımları, korunma durumları, statüleri, iklim gibi
turizm geliĢimi için potansiyel kaynakların envanterini içermektedir.
Seçkin Doğal Kaynaklar: Turizm yalnızca korunan doğa parçaları ile ilgili değildir. EĢsiz
manzaralar, dağlar ve nehirler gibi ve korunmayan türler de turizm için ilgi çekici
olmaktadırlar. Örneğin; ormandaki ağaçların üzerinde gezinen sincapları, konakladığımız evin
penceresinden gözlemlemek son derece çekicidir. Bir orman öncelikli olarak odunculuk
amacıyla kullanılsa da dağ bisikleti gibi bir aktivite için ortamı çekici hale getirebilmektedir.
15
Seçkin Doğal Kaynakların Halihazırdaki Ekonomik Kullanımlarının Tanımlanması:
Doğal kaynakların çok çeĢitli kullanımları söz konusudur, ormanların odunculuk, nehirler ve
göllerin sportif amaçlı balıkçılık, su sporları ve enerji üretmek için kullanımları gibi. Bu
kullanımlardan bazıları gelenekseldir ve düĢük etkilere sahiptir. Bazıları ise sürdürülebilir
değildir. Bu sebeple bunlar turizm geliĢimi için de uygun değildir.
Kaynağın Korunma Durumu ve Statüsü: Bazı doğal kaynaklar mevcut kanunlarla korunur.
Bunların turizmde kullanımı da bu kanunlara uygun olmalıdır.
Ġklim: mevsimlerin dağılımı, ortalama sıcaklık, nem ve günlük ortalama optimal güneĢ ıĢığı
saatlerine bağlı olarak iklim analizi yapılmaktadır. Burada önemli olan iklimin farklı
mevsimlerde turizm için elveriĢli olup olmadığıdır.
Turizm GeliĢimi Ġçin Potansiyel Doğal Kaynaklar: Potansiyel kaynakların tespiti turizm
planlaması için önemli ve özellikle yönlendirici olmaktadır. Tüm bu kaynakların envanter
çalıĢmalarının haritaya aktarılması, turizm ürünleri ve hizmetlerinin geliĢmesi ve altyapı ile
tesislerin fiziksel planlaması için önemli olmaktadır.
b. Kültürel Kaynaklar: Kültürel kaynakların envanteri doğal kaynaklara iliĢkin çalıĢmalara
benzerlik göstermektedir. Özellikle doğal ve kültürel kaynaklardan oluĢan kombinasyonlar,
turistler tarafından yüksek ilgi ile karĢılanmaktadır. Kültürel mirasın korunmasının önemi
konusunda farkındalık meydana getirilebilirse, sürdürülebilir turizm geliĢimine ve doğa
korumaya verilen destek artacaktır.
c. Sosyo-Ekonomik Kaynaklar: Altyapı, insan kaynakları ve farklı ekonomik sektörlerin
bileĢimini içermektedir. Bu konuda yapılacak envanter çalıĢması, birbiri ile bağlantılı bir çok
farklı unsurlar içermesi ve bu unsurların turizm geliĢimi için ilk bakıĢta kavranamaması
mümkündür. Bölgenin kalkınma potansiyelinde, sosyal ve ekonomik rekabet edebilirlik
unsurları büyük öneme sahiptir. Yerel nüfusun turizme yaklaĢımı, turizm sektöründe çalıĢma
isteği gibi bazı unsurların turizm ile doğrudan iliĢkisi bulunmaktadır.
Altyapı: Bir bölgenin turizmde rekabet edebilirliği ve kalkınma seviyesinin tespiti için altyapı
kalitesi önemli bir göstergedir. Altyapının kalitesi, yerel nüfusun hayat kalitesini ortaya
koymanın yanı sıra turizm geliĢimi için de zorunlu bir Ģarttır. Alan, güvenli içme suyu,
donanımlı sağlık tesisleri gibi temel unsurları içermiyorsa turizm geliĢimi asla baĢarılı
olamayacaktır. Altyapının farklı unsurları için Ģartlar, kalite ve gelecekteki durum
değerlendirilmelidir. Kaynak hali hazırda turizm için mi kullanılmaktadır? Sorusu hem
kaynağın turizm geliĢimi için önemi konusunda hem de kaynak kalitesi hakkında göstergeleri
ortaya koyabilmektedir.
16
-
Su kaynaklarına yönelik etütler; kaliteli su kaynağının sağlanması, su kaynağının
sürdürülebilir kullanımı ve su çıkarmanın çevresel etkisini de içerir.
-
ĠletiĢim ağına yönelik etütler; turistlerin refahı ve turizm geliĢimi için önemli olan cep
telefonları da olmak üzere telefon ve internet ağlarının kalitesine yönelik etütleri
içermektedir.
-
Sağlık hizmetlerinin; kalite, miktar ve coğrafi dağılımı son derece önemlidir.
-
Güç kaynaklarına yönelik etütler; elektrik Ģebekesi, ısınma ve yemek piĢirme için enerji
kaynaklarının varlığı önemlidir. Her ne kadar resmi standartlara göre planlansa ve tehlike
içermese de turistler nükleer santrallerin yakınında konaklamamaktadır.
-
Su ve toprak kirliliği etkisi olan atık su sistemleri önemli olup, bölgeye gelen turistlerin
sayısı ile meydana gelecek atık su miktarı da dikkate alınmalıdır.
-
Katı atıkların düzenli depolaması toplum için olduğu kadar çevre için de önemlidir. Katı
atıkların görüntü kirliliğine de yol açması ayrı bir menfi etkisidir.
-
Yol ağlarının durumu; çoğu turistin tercihlerini yaparken en önemli etkendir.
-
Güvenlik; kamu güvenliğini ve asayiĢi sağlamak turist güvenliği gibi unsurlar önemli
olmaktadır. AĢırı kar yağıĢı, kanyon veya dağ kurtarma timlerinin olup olmaması da çok
önemlidir.
-
Politik istikrarsızlık ve suçlar; turist için caydırıcı etki yapmaktadır.
Ġnsan Kaynakları: Bir bölgenin insan sermayesini ifade eden bu unsur, turizm
geliĢiminde anahtar etmenlerden biridir. Ġnsan kaynakları hem hizmeti hem de manevi
nitelikteki kültür ve kimliği oluĢturmaktadır.
Ġnsan kaynaklarına iliĢkin etütler aĢağıdaki unsurları içermelidir;
-
Yöre halkının nüfusu,
-
Göç vb. eğilimler,
-
Demografik yapı,
-
Aktif nüfus ve yapısı, eğitim seviyesi, potansiyel bilgi ve beceriler, açık fikirlilik,
geleceğe odaklanma, çalıĢma ahlakı,
-
Yöreye özgü geleneksel ekonomik faaliyetleri ve yöresel sanatları yapabilme,
-
Turizm geliĢimine iliĢkin tutum, misafir severlik duygusu, hizmete yönelim,
-
Sosyal tutarlılık, esneklik, mevcut sosyal iliĢkilerin kalitesi ve aralarındaki iĢbirliğini
içeren sosyal yapı,
-
Yerel kurumlar, idareler, yönetiĢim, bürokrasiden kaçınma vb. hususlarla finansal
kaynaklar ve yönetimleri,
17
-
Alanın kültürü ve kimliği, alanda etkin görev alacak kiĢilerin ortak değerleri, ilgileri,
yaklaĢımları, algılama Ģekilleri, özel ilgi ve becerileri, özgün gelenekler, o topluma ait
olma ve o toplumda yaĢamaktan onur duyma gibi durumları içerir,
-
Farklı ekonomik sektörler; söz konusu coğrafi bölgeye ve ile yoğunlaĢma durumları, firma
sayısı, ölçeği, ortalama karlılık, geleceğe yönelik bakıĢ açısı, pazarları ve dıĢ iliĢkileri,
sektörler arası iĢbirliği son derece önemlidir, tüm sektörler turizm sektörü ile iliĢkili
olabilmektedir.
Kaynak analizinin sonuçları; sürdürülebilir turizm yönetimi ve kalkınmada sermayeyi
oluĢturan kullanılabilir kaynaklara genel bir bakıĢı sağlamakla beraber, bölgenin mevcut
kalkınma durumunu ve sürdürülebilirliğini değerlendiremeye yönelik bir resim sunmaktadır.
Analiz aynı zamanda; bölgenin sürdürülebilir kalkınmasına yönelik bir vizyon oluĢturulmasını
ve turizm geliĢiminin diğer sektörlerle bütünleĢtirilmesini sağlayacaktır.
2.2.TURĠZM POTANSĠYELĠ
Yüksek değerlere sahip doğal ekolojik sahalar her zaman yüksek turizm potansiyeli
içermezler;
- Bazı doğa parçaları araĢtırma yapan uzmanlara, iyi eğitimli eko turistlere hitap etmektedir.
Bu alanlar sayıca az olduğu için de sınırlı bir turizm potansiyeli içerirler,
- Bazı doğal sahalar, eriĢim, güvenlik gibi nedenlerle turistler için elveriĢli olmayan yerlerde
bulunurlar,
- Ekolojik kaynakların kullanımlar karĢısındaki duyarlılığı (taĢıma kapasitesi), ziyaretçi
giriĢinde kısıtlamalara sebep olmaktadır,
Bir sahanın daha fazla turist çekebilmesi için ihtimalleri ortaya koyan turizm potansiyeli
önemli bir konudur. Turizm potansiyelinin tespiti için arz ve talebin ortaya konması gerekir.
Bu potansiyel sınırlıysa baĢarılı bir turizm giriĢimini baĢlatmak imkânı olmayacaktır.
Turizm ekonomik bir faaliyet olduğundan ancak turizm pazarında sürdürülebilirliği için bir
talebi karĢılaması lüzumludur.
Turizme iliĢkin motivasyon ve istekler değiĢkendir, kaynakların değeri aynı kalırken değiĢen
tüketici davranıĢları turizm potansiyelini etkilemektedir. Dolayısıyla turizm potansiyeli
tüketicinin bakıĢ açısı (talebi) ile değerlendirilmelidir.
Turizm potansiyeline iliĢkin veri toplarken, istatistiki veriler, anketler gibi yöntemlerle veri
elde edilebilir, ayrıca derinlemesine görüĢmeler, katılımcı gözlemleme, olaylar üzerinde
çalıĢmalar ile veri elde etmek için kullanılan niteliksel araĢtırma metotları kullanılmaktadır.
18
Turizm potansiyeli için “turizm talebi” incelemesi aĢağıdaki hususların tespiti ile yapılabilir;
-
Halen yapılan turizm,
-
Hâlihazırdaki turist miktarı,
-
Her bir ziyaretçinin günde harcadığı miktar,
-
Ortalama kalma zamanları,
-
Turist profili,
-
Dürtü analizi; hangi temel etmenlerin turistler için rol oynadığı,(doğa, kültür, sağlık,
güneĢ, vb.)
-
Benzer bir il veya saha ile kıyaslama yapılması, milli veya milletlerarası bir il ile
kıyaslama yapılması ve neden o ilin tercih edildiği,
-
Gelecekte rakip olacak iller hangileridir, nedeni,
“Turizm arzı” incelemesinde ise aĢağıdaki hususlar öne çıkmaktadır;
-
Ġlimizde bir uluslar arası havaalanı var mıdır veya yakın bir ilden yararlanma imkanı
makul müdür?
-
Alan ulaĢım hangi araçlarla olur? (demiryolu, özel taĢıt, genel taĢımacılık, vd.), bunlara
yaklaĢım nasıl olmaktadır (kötü, yeterli, iyi gibi).
-
Alana ulaĢma durumu (kolay-rahat, çaba ile zor ve tehlikeli),
-
Ġle gelmek için yabancı turistler ülkemizden vize alıyor mu?
-
Sahamızın istikrarlı bir yönetimi var mı?
-
Güvenlik ve ulaĢım açısından ne gibi problemler yaĢanabilir?
-
Alt yapı incelemesi; taĢımacılık ağı, yerel yolun durumu(toprak, asfalt), anayolla
bağlantısı, demiryolu ağı, yerel genel taĢımacılığın yaygınlığı, program, ücretler,
hat/duraklar, döngü patikaları, patikalar, yollar, iĢaret levhaları, genel enformasyon
levhaları, araç-otobüs park kapasitesi, bilgi alma, tercüme kolaylıkları,
-
Yiyecek içecek ve barınma; restoran sayısı, restoranların sınıflandırılması (iyi-sayısı, orta
iyi-sayısı vb.),
-
Hangi standartta yiyecek sunuluyor?(yüksek, yeterli, kötü)
-
Ġl ve çevresinde ne tür barınma alanları var? (otel, hotel, yatak kapasitesi, rota üstü
barınma kulübeleri, bungalov, parkları, kamp alanı, diğerleri),
-
Hangi standartlarda barınma sunuluyor? (yüksek, yeterli, kötü),
-
Ġlinizin seçkin özellikteki doğal alanlarının özellikleri (sundukları ile tek mi?, biraz farklı
mı?, diğer seçkin özellikli yerlere benziyor mu?),
19
-
Alan turist gezi rotasına girecek Ģekilde turistlerin ilgisini çekebilecek diğer sahalara yakın
mı? (diğer çekici sahalara yakın, orta derecede potansiyel, düĢük veya yakında böyle bir
potansiyel bulunmamakta),
-
Ġlin alanlarında yaban hayatı; (bayrak tür, ilginç diğer türler, temsil edici yaban hayatı,
farklı yaban hayatı izleme aktiviteleri, yürüyerek, botla, gözlem noktası ile vb.),
-
Yaban hayatı izleme de tatmin edicilik durumu (garanti etme, genellikle, Ģans veya
mevsime bağlı),
-
Bölgedeki önemli yaban hayatının tanımı,
-
Yardımcı tesislerin durumu (rekreasyonel, spor, diğer; durumu: kötü-yeterli-iyi),
Kaynakların turizm potansiyelinin değerlendirilmesi;
-
Doğal değerler: (sahiller, sahil kayalıkları, kumullar, dağlar, ormanlar, korunmuĢ izole
olmuĢ alanlar, Ģelaleler, göller, nehirler, mağaralar, yaban hayatı, hayvan-kuĢ, deniz
canlıları, iklim, diğerleri),
-
Kültürel değerler; (tarihi binalar, tarihi yerler, anıtlar, arkeolojik yerler ve koleksiyonlar,
folklor ve gelenekler, el iĢleri, müzeler, sahne sanatları, sanayi mirası vb.)
-
Toplumun turizm potansiyeli; (insan kaynakları; aktif nüfusun büyüklüğü ve yapısı, eğitim
düzeyi ve profesyonel bilgi, beceriler, eğitimler, orijinal-karakteristik ve geleneksel
özellikleri, ekonomik faaliyetler-sanatlar profesyonel olmayanlar dahil, resmi olmayan
bilgi ve beceriler, turizm geliĢimine yaklaĢımlar, misafir severlik anlayıĢı, hizmet
eğilimleri, yerel kuruluĢ ve idareler ile yönetiĢim, alanın kültürü ve kimliği,
-
Ekonomik kaynakların turizm potansiyeli; (tarım, ormancılık, balıkçılık, sanayi ve diğer),
-
Altyapı; (su sistemleri, ulaĢım ağları, sağlık imkanları, ulaĢım terminalleri, enerji
kaynakları, kanalizasyon sistemleri, katı atık ve yok etme sistemi, caddeler/yollar,
güvenlik sistemleri vb.)
-
ĠĢ ve hizmet altyapısı; (fırınlar, kasaplar, bakkallar, süpermarketler, doğrudan satıĢ yapan
çiftlikler, kiralık araç, servis istasyonları, taksiler, otobüsler, kiralık bisiklet, kiralık spor
malzemeleri ve bakımı, postaneler, bankacılık hizmetleri, doktorlar, diĢçiler, eczaneler,
kafe ve restoranlar, ATM‟ler, bankalar, diğer iĢ ve hizmetler)
20
Turizm Talebi:
Turizmin mevcut durumunun incelenmesi;
Ziyaretçi; boĢ zamanlarını geçirmek için bir yere gelen kiĢi olarak tanımlanabilir, turist ise
alanda bir veya daha fazla gece konaklamaktadır. Her turist bir ziyaretçidir, ancak her
ziyaretçi turist değildir. Dolayısı ile turist ve ziyaretçi sayılarının ayrılması gerekmektedir.
Ziyaretçi ve turist ayrımı farklı talepleri sebebi ile yapılmak durumunadır, ayrıca her ikisinin
de farklı etkileri bulunmaktadır. Bir turistin ortalama harcaması alanda daha fazla zaman
geçirdiğinden, konaklamaya, ilave yiyecek ve içeceğe ödeme yaptığından genellikle daha
yüksek olmaktadır.
Turizme iliĢkin mevcut durumun ortaya konabilmesi için;
-
Turist ve ziyaretçileri ayrı ayrı sayısı (yıllık, mevsimlik, aylık, haftalık, günlük),
-
Son on yılda turistlerin/ziyaretçilerin değiĢimi,
-
Ortalama kalıĢ süreleri, konaklama ve ulaĢım Ģekilleri önemlidir.
(Sürdürülebilir doğa turizm geliĢme planımızda ana unsur turizm olduğundan; turizme iliĢkin
veri kullanılamaz olduğu hallerde ikinci en iyi seçenek olarak ziyaretçilere ait veriler
üzerinden değerlendirme yapılması mecburiyeti doğmaktadır).
-
Turist baĢına ortalama harcama,
-
Grup hacmi ve düzeni,
-
Turistlerin ağırlıklı yaĢ grubu,
-
Yaptıkları faaliyetler,
-
Ziyaret edecekleri-ettikleri yere iliĢkin seçimleri,
-
Memnuniyeti, deneyimleri ve para harcama Ģekilleri,
-
Ġkinci ziyaretlerin yüzdesi ve sayısı,
-
Kullanılabilir ilave veriler.
Talep incelemesinde ilimizi rakip olarak gördüğümüz veya bizimle rekabet eden benzer il
veya illerle karĢılaĢtırmak faydalı ve yerinde olacaktır.
21
Turizm Arzı:
Konum Faktörü; Bir ilin baĢka turizm pazarları ile iliĢkili olarak nasıl konumlandığını, bir
turistin alana ulaĢmak için harcadığı zamanı, parayı/enerjiyi belirtir.
Bir saha ne kadar güzel olursa olsun, hedef grup tarafından kolayca ulaĢılabilir değilse asla
baĢarılı bir turizm geliĢimi sağlanamayacaktır. Yerel nüfusun değil turistin algılama durumu
dikkate alınmalıdır. Örneğin bakir alanları ziyaret etmekten zevk alan ve ilkel patika yollarla
ulaĢılan yerleri ziyaret etmek isteyen turistler için düĢünülen uzak mesafeler için alanın sınırlı
sayıda turist potansiyeli olacaktır.
-
Uzun mesafeden gelen turistler için hava alanına uzaklık çok önemlidir,
-
Tur operatörlerinin çoğu havayolu ulaĢımını zorunlu görmektedirler, bu sebeple bağımsız
turistler veya tur operatörleri hedeflenebilir,
-
Tren, otobüs veya özel araçlarla eriĢim de konum faktörleri içinde önemlidir,
-
Alana ziyaret iklim Ģartları açısından da kısıtlı imkanlara neden olabilir,
-
Ġle özgü yapılan bürokratik iĢlemlerin bıktırıcılığı da önemlidir, sık sık güvenlik birimleri
tarafından kimlik sorulmak, aranmak gibi,
-
Turizm arzında; iĢaretlemeler, doğru yönlendirmeler, bilgiye ulaĢma kolaylığı da önem
arz etmektedir. Haritalar, broĢürler, internet imkanı, kılavuz ve rehberler önemli bir arz
faktörüdür.
-
Yiyecek içecek sunumu ve konaklama arzı; Sunumun ürün ve hizmet kalitesi, hijyenik
standartlar, özgünlük/otantik, yöresel olması, yer ve ürünlerin çeĢitliliği, ortam ve
konukseverlik önemlidir.
-
Restoranların sınıflaması önceden yapılırsa turist için kolaylık olacaktır.
-
Konaklama tüm türleri içerebilmelidir, ürün ve hizmetlerin kaliteli olması, özellikle
hijyeniklik konaklamada çok önemlidir.
Doğal Alanın Kendine Has Özellikleri; Doğal alanların değer yaratması, kırsal kalkınmada
rol oynaması beklentisi de son yıllarda öne çıkan bir görüĢtür. Doğal alanların alternatif
kaynak kullanımına dönüĢtürülmesi için yapılan baskılar sonucu tehdit altında olduğu
yerlerde devamlılığını sürdürebilmeleri, diğer alternatif kaynak kullanımları karĢısında
koruma ve kullanma dengesinin uzun dönemli ekonomik değerinin gösterilebilmesine
bağlıdır. Tabiat ve kültürel miras, yaban hayatının gözlemlenmesi, yöreye özgü özellikler ve
korunması gereken öncelikli türler, doğa ile ilgili çalıĢan ve doğanın kıymetini bilen ekoturistler için son derece önemlidir.
22
2.3.TAġIMA KAPASĠTESĠ
- Belirli bir sürede ( yıl, ay, hafta, gün, saat ) bir bölgenin alabileceği ziyaretçi sayısı veya
bölgenin kaynakları üzerinde istenmeyen veya planlanmamıĢ etkilere sahip olmayan ve
sürdürülebilir kalkınmayı tehdit etmeyecek düzeyde bir alanda aynı anda bulunabilecek
ziyaretçi sayısı,
- Bir bölgenin, hayati önemde olduğu düĢünülen değerleri, ekolojik süreç ve koĢulları
tehlikeye atmadan ve sürdürülebilir kalkınma imkanlarını azaltmadan belirli bir süre boyunca
destekleyebileceği insan faaliyetlerinin (ağaç kesimi, avlanma, tarım) ve diğer etmenlerin
(örn: iklim değiĢikliği, kirlenme vb.) baskısı,
- Ziyaret edilen bir alan veya tesisin sahip olduğu kaynaklar üzerinde koruma amaçlarını
tehlikeye atmadan, istenmeyen ve planlanmayan etkilere neden olmadan belirli bir süre (yıl,
ay, gün, an) boyunca alabileceği ziyaretçi sayısı Ģeklinde tanımlanmaktadır.
TaĢıma kapasitesi, Sürdürülebilir Doğa Turizmi GeliĢme (Master) Planında önemli bir
planlama aracıdır. Turizmin geliĢimi ve korunmasında önemli bir kavramdır.
TaĢıma
kapasitesinin analizi ve izlenmesi, yönetim kararları yönünden girdi sağlayacaktır. TaĢıma
kapasitesi sayesinde kullanımı sınırlamak, en elveriĢli ziyaretçi sayısını tamamlayarak müspet
etkileri azamiye çıkartmak, olumsuz etkileri en aza indirmek mümkün olabilecektir. Kısaca
Doğa Turizmi GeliĢme (Master) Planındaki “sürdürülebilirlik” taĢıma kapasitesinin
aĢılmaması ile temin edilir.
Ziyaretçi sayısı ve etkinin büyüklüğü arasında doğrudan iliĢki vardır. Ancak alan içinde tek
tehdit unsuru ziyaretçiler değildir. Doğa için önemli olan tehditlerin tümünün birleĢik
etkisidir.
TaĢıma Kapasitesinin Elemanları;
Sosyal TaĢıma Kapasitesi; Turizm için yerel tolerans limitleri olarak tanımlanmakta olup
yöre halkı üzerindeki olumsuz etkilerinden ve ziyaretçiler ile yöre halkı arasındaki
çatıĢmalardan kaçınılmasını içerir. Bu unsurun turizm geliĢimi içerisinde anahtar rolü vardır.
Yöre halkı turizmi desteklemezse kalkınma asla olmaz.
Yerel kabulü belirleyen temel etmenler, sosyal yapı ve kültürün hassaslığı, toplumun
değiĢimin üstesinden gelebilme yeteneği, turizmin algılanıĢı, yöre halkı ile ziyaretçilerin
iliĢkileri, kullanıcı grupların davranıĢları, birbiri ile uyumu ve paydaĢ olmanın ekonomik ve
toplumsal faydalarıdır.
Ekonomik TaĢıma Kapasitesi; Sürdürülebilir bir turizm geliĢiminde turizm, ekonomik yapı
ile bütünleĢmiĢtir ve diğer sektörleri de desteklemektedir.
23
Ekonomik taĢıma kapasitesi; turizm geliĢimini sağlayan bir yerel ekonomi ve yerel
ekonominin sürdürülebilirliğini sağlayan bir turizm geliĢimi anlamına gelmektedir. Yani
temel kıstas; turizm geliĢimi ile yerel ekonomi arasındaki sinerjidir.
Ekonomik taĢıma önemli olan iki unsur; Beklenen faydaları temin etmek için asgari turist
sayısı ve ekonominin üstesinden gelebileceği azami turist sayısıdır.
Ekolojik TaĢıma Kapasitesi; Ekolojik taĢıma kapasitesi, ziyaretçilerin/turistlerin ziyaret
edilen alandaki ekosistemler, ikamet yerleri ve canlı türleri üzerinde ortaya koyduğu ekolojik
zararlardır. Burada, ekolojik değerlerin, ziyaretçi akıĢlarının ve davranıĢlarının uzun süreli ve
sistematik olarak izlenmesi ve veri toplanması önemli olmaktadır.
Ġdari/fiziki TaĢıma Kapasitesi; Fiziki taĢıma kapasitesi aynı anda ve belirli bir zamanda
müĢteri olarak alınabilecek ziyaretçi sayısıdır. Bu kapasite, alana uygun insan sayısına, yani
alanın büyüklüğü ve diğer fiziki Ģartlar (doğal, coğrafi koĢullar ve hava Ģartları) ile turizm
altyapısının kapasitesine dayanmaktadır. Burada temel göstergeler; kalabalık, kuyruklar ve
trafik sıkıĢıklığıdır.
Fiziksel kapasite yönetiminin verimliliği ve etkinliği Ģu unsurlara bağlıdır;
-
Organizasyon kaynaklarının kapasitesi (insan ve ekonomik kaynaklar vb. gibi),
-
Ziyaretçi yönetiminin kapasitesi,
Bir sahanın ziyaretçi kullanımına/ turizm geliĢimine karĢı hassas olan kaynakları: Kırmızı
liste ve endemik türlerin habitatları, alanın savunmasız olan diğer kaynakları, göçe hassas
türler,
Ziyaretçi yönetimi de dahil olmak üzere yönetim amaçları ve hedefleri: Genel bir doğa
koruma planı, amaçlar, hedefler ve doğa koruma politikası, tür koruma politikaları, bölgeleme
sistemi, izleme sistemi,
Ziyaretçiler/turistler, turizm geliĢimi ve etkileri üzerine veriler; tüm güzergahlar, tesisler,
konaklama ve ziyaretçi/turist için olan etkinlikler ve detaylı haritalar, ziyaretçi sayısı,
özellikleri, akımları, ziyaretçi modelleri, etkinlikler ve mevsime bağlı özelliklere iliĢkin
bilgiler vb., ziyaretçiler tarafından özel olarak gerçekleĢtirilen faaliyetler, ziyaretçi etkilerine
iliĢkin veriler, etkilerin izlenmesi ve değerlendirilmesine iliĢkin yöntemler, ölçütler ve
göstergeler.
Coğrafi bilgi sistemleri (CBS) teknikleri ile bilgilerin gösterilmesi mümkündür.
Psikolojik TaĢıma Kapasitesi; Psikolojik taĢıma kapasitesi bir alanın belirli bir zaman
diliminde
ziyaretçi
deneyimleri
üzerinde
olumsuz
etkilenmeye
sebep
olmaksızın
kaldırabileceği maksimum ziyaretçi sayısıdır.
24
3. ĠLGĠ GRUBU ANALĠZĠ VE YEREL ORGANĠZASYONUN
OLUġTURULMASI
3.1.ĠLGĠ GRUPLARI/PAYDAġLAR
Ġlgi grupları, “belirli bir koruma ve sürdürülebilir kalkınma projesi ile ilgili olarak fayda
sağlayan, projenin içinde yer alan veya söz konusu projeden olumlu ya da olumsuz etkilenen
bireyler, gruplar veya organizasyonlar” olarak tanımlanabilirler.
PaydaĢlar, bir problemi çözmek için sürdürülebilir doğa turizmi geliĢimine ve amaçlarımıza
ulaĢmak için güvenebileceğimiz kiĢilerdir.
Ġlgi gruplarının hepsi sürdürülebilir doğa turizmi geliĢimine ortak değildir veya olmaları
gerekmez. Çünkü bir ortağın projeye olumlu bir bakıĢı, tutumu olmalıdır ve amaçlara ulaĢmak
için iĢbirliği yapmalıdır.
Bazen bir ilgi grubu projeye olumsuz bakabilir ve hatta aktif bir tehdit bile olabilir, ilgi
gruplarını iĢbirliği yapılanlar haline getirmek onlara paydaĢ değeri verilmesi ile mümkün olur.
3.2.ĠLGĠ GRUBU KATEGORĠLERĠ
Turizmde ilgi grupları;
-
Yöre halkı, kiĢiler ve kurumlar,
-
Alana dayalı ilin sorumlu yöneticileri,
-
Bölgesel yetkililer,
-
Ulusal yetkililer,
-
Turizm ofisleri, yerel turizm organizasyonları, konaklama ve hizmet sunanlar,
taĢımacılar,
-
Turizmle ilgili sektörler,
-
Tarım, ormancılık ve balıkçılık gibi farklı ekonomik sektörlerin temsil edildiği ticaret
ve sanayi odaları ve el sanatları ile ilgili birimler,
-
ĠĢçi sendikaları, dernekler, STK‟lar,
-
Eğitim ile ilgili birimler,
25
3.3.ĠLGĠ GRUBU ANALĠZĠ
Ġlgi grubu analizi sürdürülebilir doğa turizmi geliĢme planının ortaya konması ve
uygulamasında yer alan farklı taraflara iliĢkin genel bir izlenim sahibi olabilmek, niyet
okumak için kullanılan bir araçtır. Yalnızca bir envanter olarak ele alınmamalıdır,
“sürdürülebilir doğa turizmi geliĢme planının” planlanmasında potansiyel ortaklarımızın
kimler olduğunu ve hangi tarafla çeliĢkiler yaĢayacağımızı bize bildirmektedir. Ayrıca
projenin farklı seviyelerinde destek temini için de son derece elveriĢli bir analizdir.
Ġlgi grupları analizine dayalı olarak “sürdürülebilir doğa turizmi geliĢme planının”
yönetiminden sorumlu bir organizasyon oluĢturulmalıdır.
Sürdürülebilir doğa turizmi geliĢimi için, detaylı bir ilgi grubu analizi ilgi gruplarının;
-
Genel hedeflerini,
-
Turizmden beklediği faydaları
-
Turizmdeki rollerini tanımlamalıdır.
Bu süreç; Ģu adımlardan oluĢur;
1. Ġlgi gruplarının tanımlanması,
2. Her ilgi grubunun çıkarlarının, önceliklerinin ve değerlerinin belirlenmesi,
3. Her ilgi grubunun davranıĢlarının belirlenmesi,
4. Ġlgi grubunun gücünün ve ilgi grupları arasındaki muhtemel koalisyonlarının gücünün
tahmin edilmesi,
5. Ġlgi gruplarının mevcut ihtiyaçlarının ne düzeyde karĢılandığının değerlendirilmesi,
6. Ġlgi grupları ile birebir iletiĢimlerin baĢlatılması ve ilgi gruplarının güveninin
kazanılması,
7. Ortak menfaatler, sinerji ve baĢarı unsurlarının tanımlanması,
8. PaydaĢların bir araya getirilmesi,
9. Ortak hedef ve amaçların ve onlara ulaĢmak için gerekli olan stratejinin ortaya
konması,
10. Organizasyon çerçevesinin oluĢturulması,
11. Uygulama
(zaman
çizelgesinin
ve
hedeflerin
ortaya
konması,
iletiĢim
organizasyonunun oluĢturulması, ilgi gruplarına somut sorumlulukların verilmesi.)
12. Ġzleme ve geri bildirimin yapılması.
26
3.4.TOPLUM TEMELLĠ YAKLAġIM
Sürdürülebilir Doğa Turizmi GeliĢme Planı‟nın hazırlanmasında toplum temelli yaklaĢım
uygulanması neticesinde;
-
Yöre halkı için sürdürülebilir geçim kaynakları ortaya koymak,
-
Toplulukların kendi yapılarını korumalarını teĢvik etmek ve
-
Doğal alanların koruma hedeflerinde yerel faydayı oluĢturmak mümkündür,
Toplum temelli turizmin en önemli özelliği, doğal kaynakların kalitesi ile alanın kültürel
mirasının bozulmamıĢ ve turizmle güçlendirilmiĢ olmasıdır. Doğal çevre üzerindeki
olumsuz etkiler en aza indirilmeli ve yerel kültür korunmalıdır. Turizm, insanların kendi
yerel kültürlerini yaĢatma ve değerlendirmeye teĢvik etmelidir.
3.5.YEREL ORGANĠZASYONUN OLUġTURULMASI
Ġlgi grubu analizine dayalı olarak, korunan alan ve çevresi için, Sürdürülebilir Doğa Turizmi
GeliĢme Planını izlemek veya biçimlendirmek amacıyla, korunan alan yönetimi ve tüm ilgi
gruplarının resmi iĢbirliğine dayalı bir organizasyon oluĢturulmalıdır.
Sürdürülebilir Doğa Turizmi GeliĢme Planını uygulamak, desteklemek ve sorumluluklarını,
karar verme gibi hususları düzenler.
3.6.TARĠHÇE
Artvin ve çevresi tarih öncesi devirleri cilalı taĢ devrinden baĢlayarak bakır-tunç demir devri
olarak sırası ile yaĢamıĢtır. MÖ 10 bin ile 8 bin yıllarından kalma cilalı taĢ çağına ait insan
izleri Artvin‟de de bu çağlarda insanların yaĢamıĢ olduğu izlenimini vermektedir. Bulunan
madeni eĢyalar ise tarih öncesi devirlerin sırası ile yaĢandığını belgelemektedir.
Artvin’de Ġlk Devletler ve Ġstilalar
Artvin‟e egemen ilk Kavim Türklerin ataları olarak kabul gören Hurrilerdir. MÖ 2000
tarihinden baĢlayarak Huriler Artvin ve çevresinde site devletleri kurmuĢlardır. Hitit kralı II.
MurĢit MÖ 1360‟ten itibaren 20 yıl sürdüğü seferler ile Artvin‟i ele geçirmiĢtir.
Hurrilerin soyundan gelen Urartular, baĢkenti Van olan, geliri tarım-hayvancılık-ticarete
dayalı doğru Anadolu merkezli bir devlet kurmuĢlardır. Kuzey sınırlarını Artvin‟e kadar
geniĢlettiler. Ancak doğudan büyük göçlerle gelen Ġskitlerin baskısına dayanamadılar ve
yıkıldılar. Artvin bu kez Kafkasya merkezli Ġskit devletinin batı sınırında yer aldı.
27
Eski Yunan tarihçisi Heredot‟un Ġskit diye nitelendirdiği bu devlet çağının öncüsüydü.
Tekerleği icat eden, atı evcilleĢtiren, tarihte ilk beyin ameliyatını gerçekleĢtiren Ġskitler,
Artvin‟i ele geçirerek bu alanı askeri üs olarak kullanmaya baĢlamıĢlardır.
Ġskitler sonrası Arsaklar adı verilen sülale Artvin‟e egemen oldu. ġamanist dini öğretiye
inanan bu sülale MS 350‟li yıllarda Bizans etkisinde kalarak Ġsevi dini kabul ettiler. Daha
sonra da Bizans‟ın tahakkümü altına girdiler. 575 yılında Ġran Kralı I. Darivs Bizans‟a
saldırınca bundan istifade eden Hazar Türküleri (11) Çoruh boylarına egemen oldular.
Hz.Osman döneminde Ġslam orduları kumandana Mesleme Oğlu
Habib Bizans‟ı yenerek ġavĢat-Ardanuç-Artvin‟i ele geçirdi. Hazar
denizine ilerlemek istese de Musevi yeti kabul eden Hazarlar
tarafından durduruldular. Emeviler döneminde Hazarlar ile birleĢen
Artvin halkı Ġslam ordularına karĢı direndi. 786‟da Abbasi Halifesi
Harun ReĢit Çoruh bölgesini baĢkenti Bağdat‟a bağladı.
853–1023 Artvin Bagratlar ve Sac adlı Abbasilere bağlı iki beylik
kuruldu. Sac emirliği yıkılınca Artvin tekrar Bizans‟ın eline geçti. Bu
esnada Ġran Merkezli kurulan Selçuklu Devletinin reisi Tuğrul Bey
Anadolu nun keĢfi için 1018‟de kardeĢi Çağrı Bey‟i batıya gönderdi.
1040 Dandanakan SavaĢında Gaznelileri yenip devlet statüsüne çıkan Selçuklular 1048
Pasinler savaĢı ile Artvin sınırına kadar geldiler.
Alparslan 1064‟te Gürcistan seferine çıkarak Çoruh boylarını ele geçirir. Alparslan‟ın ölümü
üzerine Bizans‟tan yardım alan Gürcü Kralı Gorgi Artvin‟i tekrar ele geçirdi. Fakat 1081‟de
Melik Ģah‟a yenilince Melik Ģah‟ın desteği ile Çoruhu‟da içine alan Erzurum-Bayburt –Kars
merkezli Saltukoğlu beyliği kuruldu. Türk nüfusunun Artvin‟e yayılması hızlandır.
Büyük Selçuklu Devletinin yıkılıĢı sonrası Artvin Azerbaycan merkezli Ġldeniz oğlu
Atabeyliğine bağlandı. 1263‟te Kubilay Artvin‟i ele geçirerek bu yöreyi Ġlhanlı topraklarına
kattı. 1265‟te Kıpçak Türkü olan Sark is bu yörede Çıldır Atabeyliğini kurdu.
1458–1463–1466 yılları arasında Akkoyunlu hükümdarı Uzun Hasan Çoruh boylarına üç
sefer düzenlese de Osmanlı hükümdarı II. Mehmet‟e Otlukbeli savaĢında yenilince zayıflama
süresince girerek Safevilerin 1502‟de eline geçmiĢtir.
28
Osmanlı Serhat ġehri Artvin
Artvin Ġlinin Osmanlı yönetimine geçtiği evrelere ait belgeler yeterli değildir. Bununla
beraber II. Mehmet‟in Trabzon Rum Devletini yıkarak Karadeniz bölgesinin sahil kıyısını
Artvin Ġlinin kıyı kesiminden itibaren ele geçirdiği bilinmektedir. Bu esnada Artvin-YusufeliArdanuç-Borçka Çıldır Atabeyliğinin elinde bulunuyordu.
I.
Selim
Trabzon valisiyken Gürcistan‟a yaptığı seferde Batum‟un güneybatısında bulunan Güney
Kalesini ele geçirmiĢtir. Bu kalenin adı ile sancak kuran I. Selim sancağa Borçka-Hopa ve
Artvin‟i bağlamıĢtır. Çaldıran seferinden 20 yıl sonra Erzurum Beylerbeyi Mehmet Han
Yusufeli civarına akınlar yapmıĢtı. Ardanuç Atabeyi II. Keykavus ayaklanınca I. Selim‟in
oğlu
padiĢah
I.Süleyman
ikinci
veziri
Kara
Ahmet
PaĢayı
isyanı
bastırmakla
görevlendirmiĢtir. Kara Ahmet PaĢanın Ġkinci seferi ile Pert-Eğekte adlı ilk Livane Sancağı
kuruldu. 1549–51 yılları arasında ġavĢat-Yusufeli arasındaki Ardanuç bölgesi iki yıl kadar II.
Keykavus‟un elinde kaldı. 13 Haziran 1551 günü Ardanuç Kalesini de fetheden Erzurum
Beylerbeyi Ġskender PaĢa bu bölgeyi de Osmanlı ülkesine kattı. II. Keykavus kaçarak Ġran‟a
sığındı.
1627‟de Osmanlı topraklarına katılan Acaristan‟ın önemli bir merkezi olan Batum Ģehri ise
III. Ahmet dönemi vezirlerinden Hasan PaĢa tarafından 1703‟te kurulmuĢtur.
Artvin ve çevresi Çıldır eyaleti ile birlikte yaklaĢık 250 yıl Osmanlı Devletinin egemenliğinde
kalmıĢtır. 1828 Osmanlı Rus savaĢı ve savaĢ sonucu imzalanan Edirne AnlaĢması ile Ahıska
Osmanlı elinden çıkınca Çıldır eyalet teĢkilatı bozuldu. AnlaĢma gereği Çıldır eyaletinin bir
kısmını Osmanlı kaybetti. Buna karĢılık Artvin-Borçka-Ardanuç-ġavĢat-Yusufeli Osmanlı
elinde kaldı.
1854–56 Kırım SavaĢında Osmanlı Devleti Ġngiltere‟den aldığı destek ile Batum
yakınlarındaki ġevket-Ġl kalesine saldırdı. SavaĢ baĢlayınca 600 kadar Artvinli gönüllü Kars
savunmasında baĢarılı savaĢlar verdiler.
29
Rusların güneye inme ve dünya imparatorluğu yaratma planı ile 1877–78 (93 Harbi) OsmanlıRus savaĢı çıktı. Bu savaĢ Artvin yöresi halkına pahalıya mal oldu. 24 Nisan Rusya KarsArdahan-Batum‟u iĢgal ettikten sonra Türk topraklarına doğru ilerlemeye baĢladı. 2 Mayıs
1877‟de 800‟den fazla askerimizi Ģehit ettiler. Ardahan dolayını ele geçiren Ruslara karĢı
Artvin halkı Ardanuç ve ġavĢat‟a doğu göç etmeye baĢladılar.
ġıpka geçidinde hatalı hatlar kuran Süleyman PaĢa yüzünden Ruslar bu hatları delerek Doğu
Anadolu içlerine kadar ilerlediler. Osmanlı barıĢ teklifinde bulunmak zorunda kaldı.
3 Mart 1878‟de Osmanlı ile Rusya arasında 29 maddeden oluĢan Ayestefanos barıĢı
imzalandı.19. maddesinde yer alan 245.207.301 altın tazminatını ödemeyen Osmanlı, KarsArdahan-Batum topraklarını Rusya‟ya tazminat karĢılığı vermek zorunda kalmıĢtır. Bu barıĢ
Avrupalı devletlerin çıkarına aykırı düĢünce 23 Aralık 1978‟de Berlin BarıĢı imzalandı. Bu
barıĢ ile Elvire-i Selase denen Kars-Ardahan-Batum Rusya eline geçti.
8 ġubat 1879‟da Osmanlı ile Rusya arasında imzalanan büyük Muhaide anlaĢması ile KarsArdahan-Batum‟da yaĢayan Türkler batıya doğru göç etmeye baĢlamıĢlardır. Gerçek Fransız
Devriminin getirdiği ulusalcılık ilkesi gerekse de Rusların güneye inmek için uyguladığı,
politikalar sonucu bir Türklerin yüzyıllar boyu beraber yaĢadığı, sadık millet diye adlandırdığı
Ermeniler I. Dünya savaĢına kadar en kanlı savaĢları yaptığımız milletlerden bir olmuĢtur.
Milli Mücadele Döneminde Artvin
1917 Ekiminde BolĢevikler Rusya‟da yönetimini ele geçirerek
Ramonov hanedanlığını devirince yeni kurulan Sovyet Rusya I.
Dünya savaĢından çekilerek 18 Aralık 1917‟de Artvin ve ġavĢat‟tan
çekildi. Sovyet Rusya 3 Mart1918‟de I. Dünya savaĢına katılan
devletlerle imzalandığı Bresk-Litovsk AnlaĢması hükmünce KarsArdahan-Batum‟u Osmanlıya bıraktı. 15 Kolordunun baĢında bulun
Kazım Karabekir Erzurum-Erzincan-Erivan bölgesine girdi. 18 Haziran 1918‟de Osmanlı
Hükümeti Gürcistan Milli hükümeti ile anlaĢarak Kars-Ardahan-Batum illerinde hak iddia
etmelerini engelledi.
I. Dünya savaĢından yenik ayrılan Osmanlı Devleti adına 30 Ekim 1918‟de Bahriye Nazırı
Rauf ORBAY Mondros AteĢkes AnlaĢmasını imzaladı. Bu ateĢkesten 1 ay sonra 17 Aralık
1918‟de Ġngiltere Batum‟u iĢgal etti. 1878–1918 arası 40 yıl süren Rus iĢgali sonrası Ġngiliz
iĢgali baĢlıyordu. Mondros‟un 5.Maddesi gereği iĢgale karĢı direnen Milislerin elinden
silahları alındı. Ġngiliz generali Ravtenson Kazım Karabekir‟e çektiği telgraf ile ordusunu
30
terhis etmesini istese de Karabekir bunu kabul etmedi. 19 Mayıs 1919‟da Ulu Önder Mustafa
Kemal Atatürk Türk yurdunun düĢman iĢgalinin kurtuluĢu için Samsun‟da ele aldığı meseleyi
Havza ve Amasya Genelgeleri ile tutuĢturdu. Doğu Anadolu‟da 23 Temmuz‟da topladığı
Erzurum Kongresi ile yöre halkını emperyalist Ġngilizler ve piyonu Ermenilerin niyetlerine
karĢı birleĢtirdi.
1920 baĢında Gürcistan‟da bulunan Gürcü Ġslamaiyesi adlı cemiyet Batum ve Artvinli
Gürcistan‟a katarak istiyordu. Bu olayı haber alan Kazım Karabekir olayı önledi. 28 Ocak
1920‟de son Osmanlı Mebuslar Meclisinde alınan Misak-ı Milli kararları ile Kars-ArdahanBatum‟da halkoylamasına gidileceği kararı alındı. Bu kararın alınmasının temel nedeni bu
topraklarda Türk nüfusunun fazla olmasından kaynaklanıyordu. Ġngiliz iĢgal kuvvetlerinin
Batum‟dan çekilmesi üzerine Gürcistan hükümeti 1 Temmuz 1920‟da Batum‟u iĢgal etti.
Bu iĢgal sırasında TBMM‟nin Batum Milletvekillerinden M. Edip DĠNÇ ve Ahmet Akit
Beyler 1129 kiĢilik Milli olayları ile iĢgale karĢı üstün gayretler sergilemiĢlerdir. TBMM‟nin
Eylül-Aralık 1920‟de üç ay süren Ermeni savaĢında baĢarılı olması sonrası M. Kemal
ATATÜRK Gürcü hükümeti ile temaslara baĢlamıĢtır.
Artvin’in KurtuluĢu
Gürcistan sefiri Siman MĠDĠVANI 17 Ocak 1921‟de Ankara‟ya gelerek itimatnamesini M.
Kemal ATATÜRK‟E iletti. M. Kemal ATATÜRK Gürcü sefaretinden derhal iĢgal ettikleri
toprakları boĢaltmalarını istedi. Sefir geçen günler boyunca TBBM Hükümetini oyalamayı
sürdürünce Hariciye Nazırı Bekir Sami Bey Gürcistan‟a sert bir nota verdi. 23 ġubat 1921‟de
TBMM ve Gürcü hükümetleri arasında Batum anlaĢması imzalandı.
Bu tarihten itibaren Artvin-Ardanuç-Borçka ve ġavĢat‟tan Gürcü kuvvetleri çekildi. 45 yıllık
esaret sona erdi. Diğer yandan Trabzon‟dan Artvin‟e kuvvetleri ile hareket eden Miralay
ġükrü Bey Oruçlu köyünden Kamil Beyi Kaymakam vekili tayin ederek kendisi Batum‟a
geçti.
7 Mart 1921‟den itibaren Artvin‟de Türk bayrağı dalgalanmaya baĢladı.
Cumhuriyet Döneminde Artvin
1878–1918 ve 1918–1921 arası Rusya-Ermeni-Ġngiliz-Gürcü idaresinde kalan Artvin-Borçka
ġavĢat kazaları 7 Mart 1921‟den itibaren 4 ay kadar Ardahan kazasına bağlanmıĢtır. Yeni
Türk devletinin ilk Anayasası olan 20 Ocak 1921 tarihli TeĢkilat-ı Esasiye‟de 24 Nisan
1924‟te yapılan değiĢikler ile Liva-Sancak teĢkilatı kaldırılınca Artvin vilayet haline geldi.
31
1926 Haziranında 877 sayılı kanunla Yusufeli kazası Erzurum vilayetinden alınarak Artvin‟e
bağlandı. 1928‟de 1282 sayılı kanunla Borçka kazası nahiye haline getirilerek Artvin‟e
bağlandı. Dokuz yıl Artvin vilayeti teĢkilatı ile yönetilen bu yerler 1 Haziran 1933‟te 2197
sayılı kanunun ikinci maddesine göre merkezi Rize olmak üzere Artvin ve Rize birleĢtirilerek
Çoruh vilayeti teĢkil edilmiĢtir.
Arazi Ģartlarının zorluğu, Artvin ve çevresinin vilayet merkezine olan uzaklığı birtakım
sorunlara yol açmıĢtır. Dönemin BaĢbakanı Ġsmet ĠNÖNÜ‟NÜN 25 Temmuz 1935 tarihindeki
Artvin‟i ziyaretinde durum kendisine iletilmiĢtir. Bunun üzerine hükümet 4 Kasım 1936‟da
kabul edilen 2885 sayılı kanun ile merkezi Rize olan Çoruh vilayeti kaldırıldı. Artvin Merkez,
Hopa, Borçka, ġavĢat kazaları ile evvelce Erzurum‟a verilmiĢ Yusufeli Kazasını da alarak
Artvin olan Çoruh Ġli teĢkilatı kabul edildi.
20 yıl süreyle kullanılan Çoruh Ġli adı 1956 yılında “ARTVĠN” Ġli adına çevrilmiĢtir.
3.7.ARTVĠN ĠLĠNĠN GENEL ÖZELLĠKLERĠ
3.7.1. Ġlin Jeolojik ve Jeomorfolojik Özellikleri
Artvin, Kuzey Anadolu orojenik kusagı dahilinde yer almaktadır. Bölgenin en eski arazisini
meydana getiren metamorfik seri, Çoruh Nehrinin aĢağı kesimlerinden baĢlayarak Sirya
üzerinden kuzey doğuya doğru yayılmaktadır.
Seri içerisinde kuvars, piritli siyah sist, metamorfoza olmuĢ lavlar, mikaĢistler, klotritli,
biyotitli ve feldspatlı Ģistler, klotritli ve biyotitli gnayslar ve bunların içine sokulmuĢ iri taneli,
pembe renkli granit ve granodioritler bulunmaktadır. Metamorfik serinin üstüne gelen Jura alt
kretase serisi gelmektedir. Bu seri alt kısımlarında koyu renkli diyabaz, serpantin, andezit,
marnlı ve tüflü kalkerlerden meydana gelmektedir. Artvin _l merkezinde görülen kırmızı
renkli tabakalar bu seriye aittir. Serideki konglomeralar üst kısımlarda kırmızı ve ince taneli
gre haline dönüĢmektedir.
Konglomeranın çakılları arasında, koyu renkli bazik lavlar, kırmızı radyolarit marn parçaları
ve gri renkli kalkerler yer almaktadır. Artvin ve yöresinin en büyük jeolojik ünitesi üst kretase
volkanik serisi ve volkanosedimanter serisidir. Bu seri, asit ve nötr lavlarla bunlara ait
glomera ve tüflerden, bunlar arasında ince yataklar halinde yer alan ve çogunlugu kırmızı
renkli olan marn ve kalker tabakalarından meydana gelmektedir. Lav serisi içerisinde dasit,
andezit, kiparit, kuvarsporfirler bulunmaktadır.
32
3.7.2. Ġklim Özellikleri
Ġlimizin iklim özelliklerinin belirlenmesinde Artvin Meteoroloji Ġstasyonunun uzun süreli
gözlem değerleri kullanılmıĢtır. Artvin, Karadeniz Bölgesinin Doğu Karadeniz Bölümü
sınırları içerisinde yer almaktadır. Ġklimin karakteristiği, kıĢların ılık, yazların sıcak ve çok
yüksek yağıĢların sıkça görülmesidir. Çoruh Nehri ve Cankurtaran Geçidinden gelen nemli
hava ile hem Karadeniz‟in etkisi altında bulunmakta hem de yüksek bir arazi yapısına sahip
olduğu için sık sık yağıĢ görülmekte ve sis oluĢmaktadır. Yıllık ortalama sıcaklık 12.3 ○C,
yıllık ortalama yüksek sıcaklık 32.0 ○C, yıllık ortalama düĢük sıcaklık - 2.48 ○C‟dır. Yılın en
sıcak ayı 43 ○C ile Ağustos ayı, yılın en soğuk ayı ise -16.1 ○C ile Ocak ayıdır. Yıllık ortalama
yağıĢ 689.4 mm olup, yılın en yağıĢlı ayı 99.7 mm ile Ocak ayı, yılın en kurak ayı ise 27.1
mm ile Ağustos ayıdır. Mevsimler itibariyle yağıĢ rejimi Ġlkbahardan Yaza doğru hızla
azalmaktadır. En yağıĢlı mevsim KıĢ, en kurak mevsim Yazdır.
Tablo 1: Mevsimlere göre yağıĢ dağılımı
Yağış (mm)
Yağış (%)
İlkbahar
209.9
30.45
Yaz
131.9
19.13
Sonbahar
209.9
30.45
Kış
337.7
48.99
Karadeniz Bölgesinin ise her mevsim yağıĢlı olduğunu görmekteyiz. Yaz aylarında ise kuzey
bölgelerimiz daha fazla yağıĢ almaktadır. M.Polar hava kütleleri Karadeniz üzerinde nem
kazanıp Rize ve Hopa çevresinde yükseliĢe geçerek orografik yağıĢlar bırakır. Bu dönemde
güney bölgelerimizde yağıĢların oldukça azaldığını söyleyebiliriz. Kuzeyli ve güneyli
akımlarda iç bölgeler az yağıĢ alır. Ġç bölgeler ancak batılı akımlarda yağıĢ alır. Türkiye‟de
Standart zamanlarda bugüne kadar gerçekleĢen maksimum yağıĢlar incelendiğinde kısa
sürelerde en Ģiddetli yağıĢların Hopa‟da, saatlik ve günlük yağıĢlarda ise Antalya ve
Marmaris‟te olduğunu görmekteyiz. Orajlı günler sayısı: Kars, Muğla ve Adana‟nın çok orajlı
olduğunu görmekteyiz. Ġl merkezinde yıllık ortalama 645 mm, kıyıdaki Hopa‟da 2068,8 mm,
Muratlı‟da 1713,4 mm, ġavĢat‟ta 792,8 mm, Ardanuç‟ta 446,1mm ve en içerdeki
Yusufeli‟nde 295,8mm‟dir. Aylık en fazla yağıĢ Artvin‟de Ocak ayında 80,6 mm, Hopa ve
Muratlı‟da Ekim ayında sırasıyla 312,5 ve 235,4 mm, Ardanuç‟ta Ağustosta 48,0 mm, ġavĢat
ve Yusufeli‟nde Mayısta sırasıyla 89,6 ve 39,3 mm‟dir. En düĢük yağıĢ ise Artvin‟de
Ağustosta 27,8 mm, Ardanuç ve Yusufeli‟nde ġubatta sırasıyla, 27,2 ve 18,5 mm, Hopa‟da
Nisanda 85,4 mm, Muratlı‟da Mayısta 70,4 mm ve ġavĢat‟ta Ocakta 46,1 mm‟dir. Yıl içinde
kar yağıĢlı gün sayısı Artvin‟de 21,1 Ardanuç‟ta 12,2 Hopa‟da 3,4 ġavĢat‟ta 26,5
Yusufeli‟nde 5,0 ve Muratlı‟da 7,4‟tür.
33
3.7.3. Hidrografya
Artvin'deki en büyük akarsu Çoruh Irmağı'dır. Ġl topraklarında irili ufaklı çok sayıda dere ve
çay da bulunmaktadır. Üzerinde 7 büyük baraj projesi uygulanan Çoruh Nehri dıĢında ilin
baĢlıca akarsuları ise; Murgul Deresi, Ġçkale Deresi, Deviskel Deresi, Ardanuç Deresi, Berta
Deresi, Klaskur Deresidir.
3.7.4. Toprak Özellikleri
Artvin ilinde yayılan topraklar altı grupta toplanmaktadır. Bunlar, kahverengi ve kireçsiz
kahverengi orman toprağı, kırmızı topraklar, sarı podzolik topraklar, yüksek dag çayır
toprakları, alüviyal ve koluviyal topraklardır.
Kahverengi Orman Toprakları: Toprak profili içerisinde horizonların dağılımı A-B-C
seklindedir. Bazı durumlarda profil içerisinde B horizonuna rastlanmayabilir. Genellikle A
horizonu iyi geliĢmiĢ, koyu kahve renkli ve kırıntılı bir yapıdadır. Horizonlar arasındaki geçiĢ
tedricidir. B horizonu açık kahve renkli, bazen kırmızımtırak kahverenginde yuvarlak veya
köseli blok yapıdadır. B horizonunun alt kısımlarında kısmen kireç birikmelerine rastlanabilir.
Bu topraklar genel olarak yapraklı ağaçlarında altında geliĢir. Toprak tepkimesi hafif asit veya
nötr özelliktedir. Ġldeki toprakların % 17.7 (131263 ha) kahverengi orman toprağıdır.
Kireçsiz Kahverengi Orman Toprağı: Toprak profili içerisinde horizonların dağılımı A-BC seklindedir. Bazı durumlarda profil içerisinde B horizonuna rastlanmayabilir. A horizonun
geliĢimi oldukça iyidir. A horizonu gözenekli ve kırıntılı bir yapıdadır. B horizonundaki
geliĢim A horizonu kadar belirgin değildir ve zayıf bir geliĢim gösterir. Genel olarak bu
horizonda kil birikimi oldukça azdır veya hiç olmayabilir. Horizonlar arasındaki geçiĢ
tedricidir. Genel olarak bu topraklar yapraklı orman ağaçlarının altında geliĢir. Ġldeki
toprakların % 42.6‟sı (316980 ha) kireçsiz kahverengi orman topraklarından oluĢmaktadır.
Alüviyal Topraklar: Havza içindeki akarsuların taĢıyarak mansaba yakın yerde depoladıkları
materyal üzerinde oluĢan, nadiren A-C horizonlarina sahip genç topraklardır. Mineral
bileĢimleri akarsu havzasının litolojik bileĢimi ile jeolojik periyotlarda yer alan toprak
geliĢimi sırasındaki taĢınma ve birikme dönemlerine bağlı olup, heterojen bir yapıya sahiptir.
Alüviyal alanlarda, üst toprak alt toprağa belirsiz olarak geçiĢ yapar. Ġnce tekstürlü ve taban
suyu yüksek alanlarda düĢey yöndeki geçirgenlik oranı az, yüzeyi nemli ve organik maddece
34
zengindir. Kaba tekstürlü topraklar iyi drene olduklarından yüzeyi çabuk kurumaktadır.
Toprakların üzerindeki bitki örtüsü mevcut iklime bağlıdır. Bulundukları iklime uyabilen her
türlü kültür bitkilerinin yetiĢtirilmesine elveriĢli üretken topraklardır. Ġldeki toprakların % 0.3‟
ü (2275 ha) alüviyal topraklardır.
Koluviyal Topraklar: Çoğunlukla dik eğimli yamaçların etek kısımlarında veya vadinin
mansaba yakın kısımlarında bulunurlar. Yerçekimi, toprak kayması, yüzey akısı ve yan
dereler vasıtasıyla taĢınarak etek kısımlarda biriken materyaller üzerinde oluĢurlar. AC
horizonlarına sahip genç topraklardır. Profil kesiti boyunca, yüzeysel akısın yoğunluğuna ve
eğim derecesine göre farklı büyüklükteki parçaları içeren katlara rastlanmaktadır. Bu katlar
alüviyal topraklardaki gibi birbirine paralel olmayıp düzensiz dağılımlıdır. Ġldeki toprakların
353 hektarı (% 0.0001) koluviyal topraklardır.
Kırmızı Sarı Podzolik Topraklar: Toprak profili boyunca A-B ve C horizonlarına sahip
oldukları için zonal topraklar olarak adlandırılırlar. A1 horizonu nispeten ince olup koyu
renklidir. Karakteristik özelliği, B horizonunun koyu kırmızıdan-koyu sarıya doğru değiĢen
renkte ve yuvarlak köseli ve blok yapıda olmasıdır. Renklenmedeki bu değiĢiklik demirin
oksitlenmesi ve hidratlaĢmasından meydana gelmektedir. Profil içerisinde A2 ve B horizonu
arasındaki sınır belirgindir. A horizonundan yıkanarak gelen kil, demir, alüminyum ve
organik madde B horizonunda birikir. Profilin alt kısımlarında renk lekelenmeleri ve demir
konkresyonlarına rastlanabilir. Ġldeki toprakların % 17.5‟i (130346 ha) kırmızı-sarı podzolik
topraklardır (Sekil 4).
Yüksek Dag–Çayır Toprakları: Genel olarak yüksek rakımlarda ve orman sınırının daha
yukarı kısımlarındaki sahalarda yer alan bu topraklar, yıl içindeki toprak oluĢum süresinin
kısa olması sebebiyle profil oluĢumu geliĢmemiĢ, çoğu kez A-C horizonlarına sahip olan
intrazonal topraklardır. Bu toprak tipinde üst toprak koyu kahverengi veya grimsi
kahverenginden siyaha kadar değiĢmektedir. Çoğunlukla sığ ve taslı olan bu topraklarda,
bazen alt toprak mevcut olup, bunların içinde sarı pas veya gri renkli düzensiz çizgiler veya
lekeler bulunmaktadır. Organik madde ayrıĢması, parçalanması yeter derecede olmadığından,
topraklar organik madde yönünden zengindir. Ġldeki toprakların % 12.3‟ü (91268 ha) yüksek
dağ çayır toprakları ile kaplıdır. Arazi kabiliyet sınıflandırmasında göre yüksek dağ-çayır
toprakları basta olmak üzere yöredeki toprakların çok büyük bir bölümü V, VI ve VII. Sınıf
araziler üzerindedir.
35
3.7.5. Orman Varlığı
Artvin‟in sahil kesimlerinde görülen Karadeniz iklimi ile iç kesimlerde Karasal iklimin geçiĢ
özelliğini gösteren yarı nemli iklim, bitki örtüsünün oluĢumunda birinci derecede rol oynar. Ġl
topraklarının %35,8‟i ormanlarla kaplıdır. Karadeniz Dağları‟nın denize bakan yamaçlarında
yağıĢlar ile elveriĢli ısı Ģartları zengin bir bitki topluluğunun oluĢmasını sağlamıĢtır.
Deniz seviyesine yakın yerlerde 800 m. yüksekliğe kadar çay, fındık ve meyve ağaçları ile
yaprak döken kızılağaç, gürgen, ıhlamur, kayın, meĢe, kestane gibi ağaçların altı çok sık
bodur ağaçlar, sarmaĢıklar, orman gülü örtüsü ile kaplıdır. Yüksek kesimlerde ise ladin ve
köknar ağaçlarının çoğunlukta olduğu iğne yapraklılar hakimdir. Köknarlar 1000 metreden
yüksek kesimlerde nispeten soğuk ortamlarda yetiĢmektedir. Ġl‟deki zeytinlikler de çok nemli
kıyı kesiminde değil, Çoruh vadisinin aĢağı kesimlerinde görülür.
Ormanlardaki ağaçları sınıflandıracak olursak; Çok Nemli Ilıman Yayvan Yapraklı Ormanlar:
Kızılağaç Ormanları (Doğu Karadeniz‟de en fazla yaygın olan bir ağaç türüdür), Kestane
Ormanları (yörede 1000 metrenin üstüne çıkmaktadır), Kayın Ormanları (Kayın Doğu
Karadenizin en yaygın ağaç türü iken zamanla yapılan tahribat yüzünden yerleri
Kızılağaçlarla kaplanmıĢtır).
Nemli-Soğuk Ġğne Yapraklı Ormanlar: 2000 metrenin üzerine kadar çıkan Ladin, Sarıçam,
Köknar ormanları yer almaktadır.
Kuru Orman ve Çalı formasyonu: Çalı formasyonuna giren bitkiler Ģöyledir; Karaçalı, Ardıç,
Boyacı Sumağı, Yabani Gül, Sumak, Ġspir MeĢesi, Gürgen Yapraklı Kayacık, Büyük
Kozolaklı Deniz Üzümü, Doğu Gürgeni, Orman Gülleri, Sapsız MeĢe, Defne, Ağızlık Çalısı,
Adi ġimĢir, Adi Karamuk, Dahum, Alıç, Ġncir, Sandal, Tüylü Laden, Akdeniz Defnesi, Nar,
Tatar Akçaağacı, TaĢ Elma‟sıdır.
Sayılan bu bitki türlerinin bulunması vadi tabanında yarı kurak yarı ılıman bir iklim
sürdürüldüğüne iĢarettir.
800–1200 m. yükseklik arasında iğneli ağaçlardan sarıçam, ladin, diĢbudak, göknar ve meĢe
gibi ağaçlara rastlanır. 2000 m.den yukarıda genellikle Alpin nebatları görülür. Yazında
yeĢilliğini koruyabilen bu bölgenin yaylacılık ve hayvancılıkta önemli yeri vardır.
Boylu orman ağaçlarının arasında genellikle orman gülü, çalı çiçeği, ılgın, karayemiĢ, defne,
ĢimĢir gibi çalı formlu bitkiler bulunur.
Tablo 2: Ġlin, alan ve yüzde bazında orman varlığı
Orman Varlığı
Normal Orman
Bozuk Orman
Ormansız
Toplam Alan
ha
202.623,50
196.647,70
312.996,30
712.267,50
%
27
27
46
100
36
3.7.6. Flora-Fauna ve Hassas Yöreler
Flora
Artvin ili, 243 nadir (158‟i endemik-%9) olmak üzere sahip olduğu 1308 bitki taksonu ile
ülkemizdeki bitkisel tür çeĢitliliği açısından en zengin illerden birisidir.
Ülkemizdeki ulusal ve uluslararası seviyede olağan üstü özelliklere sahip tabiat ve kültür
varlıkları ile önemli savaĢlarımızı simgeleyen alanlarımızın koruma ve kullanma dengesi
sağlanarak, gelecek nesillere olduğu gibi miras bırakılmaları için değiĢik statülerde korunan
alanlar tesis edilmektedir.
Uluslararası SözleĢmelere Göre Artvin
Bern SözleĢmesi (Avrupa'nın Yaban Hayatı ve YaĢama Ortamlarını Koruma SözleĢmesi),
1982, Avrupa'nın doğal bitki ve hayvan türleri ve onların doğal yaĢam ortamlarının
korunmasına; üye ülkeler arasında iĢbirliğine ve göç eden türler dahil olmak üzere tehlike
altındaki türlere dikkat çekmektir. Türkiye sözleĢmeye 1984 yılında üye olmuĢtur.
Ülkemizde 87 adet Bern sözleĢmesi kapsamına giren tür vardır. Bu türlerden 6‟sı Artvin ili
sınırları içerisindedir.
Bunlar: Cyclamen coum, Dracocephalum austriacum, Lindernia procumbens, Marsilea
quadrifolia, Orchis punctulata ve Vaccinium arctostaphyllos. Artvin ilinde Bern SözleĢmesi
kapsamında koruma altına alınması gereken habitatlardan da Doğu Karadeniz Doğu KayınıDoğu Ladini Ormanları, Anadolu-Kafkasya Doğu Gürgeni Ormanları, Doğu Karadeniz
karıĢık meĢe-gürgen ormanları, Karadeniz Bölgesi Abies nordmanniana ormanları, Picea
orientalis ormanları ve Karadeniz-Kafkasya dağlık kızılağaç galeri ormanları bulunmaktadır.
CITES SözleĢmesi (Nesli Tehlikede Olan Yabani Hayvan ve Bitki Türlerinin Uluslararası
Ticaretine ĠliĢkin SözleĢme), günümüzde hayvan ve bitki türlerinin ticareti konusunda
dünyada en yaygın olarak uygulanan sözleĢmedir. 1975 yılından beri uygulanan sözleĢmeye
üye ülkelerin sayısı 140'ı aĢmıĢtır. Ġzin ve sertifika sistemiyle çalıĢan CITES, sözleĢmenin
eklerinde listelenen bitki ve hayvan türlerinin uluslararası ticaretini izlemekte ve kontrol
etmektedir. Ek listelerinde yer alan 30 binden fazla bitki ve hayvan türünün uluslararası
ticareti SözleĢme hükümlerince düzenlenmektedir. SözleĢme isminde belirtildiği gibi sadece
nesli tehlike altındaki türleri değil bu türlerle birlikte nesilleri henüz tehlike altına girmemiĢ
37
fakat uluslararası ticaret nedeniyle nesilleri tehlikeye girebilecek diğer türleri de
kapsamaktadır. Türkiye CITES SözleĢmesi'ne 1994 yılında 124. ülke olarak imza atmıĢtır.
Ülkemiz bitkilerinden 114‟ü CITES sözleĢmesine tabidir. Bu türlerden 17‟si Artvin ilinde
bulunmaktadır.
Bunlar:
Galanthus krasnovii,
G. rizehensis,
G. woronowii,
Anacamptis pyramidalis,
Cephalanthera damasonium, C. rubra, Dactylorhiza osmanica var. osmanica, D. romana,
Orchis coriophora, O. coriophora subsp. fragrans, O. italica, O. punctulata, O. purpurea,
Cyclamen coum subsp caucasicum, C. coum subsp. coum, C. parviflorum var. parviflorum ve
C. parviflorum var. Subalpinum
Fauna
Memeliler:
Tablo 3: Ġlimizde yaĢayan memeliler
Türkçe Adı
Boz Ayı
Latince Adı
Ursus arctos
Türkçe Adı
Küçük Nalburnlu Yarasa
Çengel Boy. Dağ Keçisi
Yaban Keçisi
Karaca
Rupicapra rupicapra
Capra aegagrus
Capreolus capreolus
Saçaklı Yarasa
GeniĢ Kanatlı Yarasa
Sakallı Yarasa
Gri Kurt
Canis lupus
Uzun Kanatlı Yarasa
Kızıl Tilki
Çakal
VaĢak
Yaban Domuzu
Kirpi
Gelincik
Büyük Gelincik
Kafkas Köstebeği
Kokarca
Ağaç Sansarı
Kaya Sansarı
Vulpes vulpes
Canis aureus
Lynx lynx
Sus scrofa
Erinaceus europaus
Mustela nivalis
Mustela erminea
Talpa caucasica
Mustela putorius
Martes martes
Martes foina
Kuyruklu Yarasa
Yabani TavĢan
Sincap
Orman Faresi
Ev Faresi
Kafkas Sivri Burun Fare
Sivri Burunlu Su Faresi
Sivri Bur. büyk.tarlafaresi
Porsuk
Su Samuru
Yaban Kedisi
KuĢlar:
Avrupa‟daki
kuĢ
türlerinin
%70‟inden
fazlası
(462
Latince Adı
Rhinolophus
hipposiderus
Myotis natterer
Eptesicus serotino
Barbastella
barbastellus
Miniopterus
schreibersi
Tadarida teniotis
Lepus europaeus
Sciurus vulgaris
Apomes sylvaticus
Mus musculus
Sorex caucasicus
Meomys fodiens
Crocidura lasia
Meles meles
Lutra lutra
Felis silvestris
tür),
Türkiye‟de
gözlenebilmektedir. Bunun yanısıra Avrupa‟da görülmeyen, Ortadoğu ve Kafkaslar‟a özgü
birçok kuĢ türü de Türkiye‟de görülmektedir. Dünyada yırtıcı kuĢların % 80‟i ülkemizden
geçerek göç etmektedir.
Göç mevsiminde göçmen kuĢlar Çoruh Vadisini kullanmaktadır. Bundan dolayı Önemli
KuĢ Alanlarından biridir. Artvin sınırları içerisinde 225 kuĢ türü bulunmaktadır Bunlardan
90‟ı yerli kuĢlardır. Yaz ve kıĢ tüm yıl boyunca yerleĢik olarak yaĢarlar, göç etmezler.
38
Tablo 4: Ġlimizde yaĢayan kuĢ türleri
Türkçe Adı
Cüce Balaban
Balaban
Beyaz Leylek
Yeşilbaş Ördek
Su Tavuğu
KızKuşu
Çulluk
Kınalı Keklik
Bıldırcın
Dağ-Huş Horozu
Urkeklik
Kafkas Urkekliği
Kara Çaylak
Çoban Aldatan
Türkçe Adı
Yılan Kartalı
Doğu Atmacası
Şahin
Kızıl Şahin
İmparator Kartalı
Kızıl Akbaba
Mavi Doğan-G.Delice
Guguk Kuşu
Tahtalı
Gökçe Güvercin
Üveyik
Bubo bubo
Baykuş
Sarkıcı Ardıç Kuşu
Latince Adı
Circaetus gallicus
Accipiter nisus
Buteo buteo
Buteo rufinus
Aquila heliaca
Gyps fulvus
Circus cyaneus
Cuculus canorus
Columba palumbus
Colornba oenas
Streptopelia turtur
Puhu Kuşu
Athene noctua
Turdus philosmelas
Ebabil Kuşu-Karasağan
Yalı Çapkını
Latince Adı
Ixobrycus minutus
Botaurus stellaris
Ciconia ciconia
Anas plathyrhynchos
Rakkus aquaticus
Vanellus vanellus
Scolopax rusticola
Alectoris chukar
Coturnix coturnix
Tetrao mlokosiewiczi
Tetraogallus caspius
Tetraogallus caucasicus
Milvus migrans
Capnirnulgus europaeus
meridionalis
Apus apus
Alcedo atthis
Bülbül
Bahçe Kızılkuyruğu
Kuzgun
Arı Kuşu
İbibik-Çavuş Kuşu
Büyük Ağaçkakan
Yeşil Ağaçkakan
Orman Toygarı
Tepeli Toygar-Piypiy
Kaya Kırlangıcı
Kum Kırlangıcı
Kara Tavuk
Sarı Kuyruksallayan
Kestane Kargası
Saksağan
Ekin Kargası
Leş Kargası
Sarıasma
Sığırcık
Pembe Sığırcık
Coracias garrulus
Merops apiaster
Upupa epops
Dendrocopus major
Piscus vinidis
Lulula arborea
Galerida cristata
Ptyonoprone rupestris
Riparia riparia
Turdus merula aterrima
Motacilla flava
Garrulus galndarius
Pica pica
Corvus frugilegus
Corvus conix
Oirolus oirolus
Sturnus vulgaris
Sturnus roseus
Nar Bülbülü
Kuyrukkakan
Kaya Ardıcı-Taş Kızılı
Akmuktalit
Çalıkuşu
Dağbülbülü-Çitserçesi
Ağaç İncirkuşu
Kır İncirkuşu
Ak Kuyruksallayan
Dağ Kuyruksallayanı
Şakrak Kuşu
Çapraz Gaga
Adi - Ev Serçesi
Dağ Serçesi
İspinoz
Saka Kuşu
İskete
Florya
Luscinia megarhynchos
Phoenicurus
phoenicurus
Erithacus rubecula
Oenanthe oenanthe
Monticola saxatilis
Hippolais pallida
Regulus regulus
Prunella modularis
Anthus trivialis
Anthus campestris
Motacilla alba
Motacilla cinerea
Pyrrhula coccinea
Loxia curvirosta
Passer domesticus
Passer montanus
Fringilla coelebs
Carduelis carduelis
Carduelis spinus
Carduelis chloris mühlei
Sürüngenler, Amfibiler: Türkiye‟nin kuzeybatı köĢesinde yer alan Artvin ili, bulunduğu
yer ve bölgenin kendine has yapısından dolayı çok değiĢik özelliklere sahiptir. Türkiye‟de
yaĢayan amfibi ve sürüngen türleri toplamının yaklaĢık %25‟i Artvin ilinde bulunmaktadır.
Türkiye „de bulunan yaklaĢık 130 amfibi ve sürüngen türünden 33 tanesinin dağılıĢ sahası
içerisinde Artvin ili de bulunmaktadır.
39
Tablo 5: Ġlimizde yaĢayan sürüngenler
Türkçe Adı
Kafkas Semenderi
Şeritli Semender
Pürtüklü Semender
Siğilli Kurbağa
Gece Kurbağası
Ağaç-Yeşil Kurbağası
Toprak Kurbağası
Kafkas Kurbağası
Çevik Kurbağa
Uludağ Kurbağası
Ova Kurbağası
Yılan Kertenkelesi
Latince Adı
Mertensiella caucasica
Triturus vittatus
Triturus karelinii
Bufo bufo
Bufo viridis
Hyla arborea
Pelobates syriacus
Pelodytes caucasicus
Rana dalmatina
Rana macrocnemis
Rana ridibunda
Anguis fragilis
Türkçe Adı
Oluklu Kertenkele
İnce Parmaklı Keler
Geniş parmaklı Keler
Klark Kertenkelesi
Hemşin Kertenkelesi
Artvin Kertenkelesi
Gürcü Kertenkelesi
Melez Kertenkelesi
Trabzon Kertenkelesi
Valentin Kertenkelesi
Kars Kertenkelesi
İri yeşil Kertenkele
Latince Adı
Pseudopus apodus
Cyrtopodion kotschyi
Hemidactylus turcicus
Darevskia clarkorum
Darevskia bendimahiensis
Darevskia derjugini
Lacerta parvula
Darevskia mixta
Darevskia rudis
Darevskia valentini
Lacerta agilis
Lacerta trilineata
Balıklar: Karadeniz balık popülasyonu 108 adet balık türü içerir. Bunların 57 türü
Akdeniz‟den göç eder ve 22 türü de tatlı su kökenlidir. Karadeniz‟de görülen balık türlerinin
çoğu Artvin Ġli Hopa ve Arhavi ilçeleri sahilinde de görülür.
Tablo 6: Ġlimizde yaĢayan balık türleri
Türkçe Adı
Kırmızı Benekli Alabalık
Deniz Alası
Yayın Balığı
Aynalı Sazan
Latince Adı
Salmo trutta macrostigma
Salmo trutta labrax
Silurus glanis
Cyprinus carpio
Türkçe Adı
Japon Balığı
Tatlı Sukefali
Karaburun
İn Balığı-Karabalık
Latince Adı
Carrasius auratus
Leuciscus cephalus orientalis
Chondrostoma colchicum
Capoeta capoeta sieboldi
Kelebekler: Artvin, 210‟a yakın türü ile Türkiye‟de yaĢayan kelebeklerin yaklaĢık % 60‟ı
kelebek çeĢitliliği açısından Türkiye‟nin en zengin illerinden biridir.
Yaz aylarında, ilin her ilçesindeki köylerde, yaylalarda, meralarda, bahçe ve bostanlarında çok
sayıda kelebek görülebilir. Bununla birlikte, kelebek yoğunluğu özellikle Kaçkar Dağları‟nın
güney eteklerindeki açık çayırlarda, Barhal Çayı boyunca, Yusufeli-Kılıçkaya arasında Çoruh
Vadisi‟nde en yüksek düzeyine ulaĢır.
Yusufeli ilçesinin Yaylalar Köyü yalnız kelebek çeĢitliliği ve yoğunluğu açısından değil,
Avrupa‟da nesli tehdit altında olan bazı ender türleri barındırması açısından da, Türkiye‟nin
en önemli kelebek alanlarından biridir. Türkiye‟nin endemik türlerinden Merhaba Çokgözlü
Çoruh Vadisi‟nde, Hopfer‟in Çokgözlüsü ilin güney yarısında, Çokgözlü Türk Mavisi
Kaçkarlar‟ın eteklerindeki yüksek çayırlarda, Çokgözlü Büyük Turan Mavisi ise ilin
güneybatı bölgesinde, özellikle Yusufeli ilçesinde, kolaylıkla görülebilecek türler arasındadır.
Avrupa‟da nesli ciddi olarak tükenme tehlikesi altında olan en az bir düzine türü de Artvin ili
sınırları içinde yaĢam sürdürmektedir.
40
3.7.7. YerleĢim Alanları ve Nüfus
81 ilden 66‟sının nüfusu artarken 15‟inin nüfusu azalmıĢtır. Nüfusu azalan iller Artvin,
Çorum, Edirne, Kars, Kastamonu, KırĢehir, Sinop, Sivas, Tunceli, Zonguldak, Bayburt,
Bartın, Ardahan, Karabük ve Kilis‟tir.
1980 - 1997 yılları arasında nüfusu sürekli olarak azalıĢ gösteren Artvin'in, 2000 Yılı Genel
Nüfus Sayımı'na göre il nüfusunda %02,28'lik artıĢ görülmüĢtür. Bu oran, 1990'da %0 (-)
12.30, 1997'de ise %0 (-) 20.42 olarak gerçekleĢmiĢtir.
Artvin, 1980 yılında yapılan nüfus sayımında 228.997 nüfusa sahip iken bu rakam 1985'de
226.338'e, 1990'da 212.833'e ve 1997 yılında da 187.274'e gerilemiĢtir. Ġl nüfusu 2000 yılında
191.934'de yükselmiĢtir.
Artvin'in 1980 - 1997 yılları arasında artan oranda dıĢa göç veren iller arasında yer alırken,
1998 yılında Deriner Barajı ile 1999 yılında Borçka ve Muratlı Barajlarının inĢaatına
baĢlanması sonrasında yaratılan yeni istihdam alanlarının yanında, göçün ağırlıklı olarak
görüldüğü Marmara Bölgesi'nde yaĢanan Marmara ve Düzce depremlerinin etkisi ve göç
edilen büyük Ģehirlerin yaĢam güçlüklerinin etkisi ile dıĢa göç eğiliminde azalıĢ olmuĢtur.
Artvin'in 2000 yılı DĠE Genel Nüfus sayımına göre nüfusu 191.934'e yükselmiĢ, nüfus artıĢ
hızı da %0 2.28 gerçekleĢmiĢtir. Artvin'in 1990 ve 2000 DĠE Nüfusun Sosyal ve Ekonomik
Nitelikleri verileri incelendiğinde nüfusun önemli bir bölümünün tarım sektöründe istihdam
edildiği görülmektedir.
Toplam iĢgücünün % 60.8'i tarım sektöründe istihdam edilmektedir. Ġstihdam edilen nüfusun
% 38'i ücretsiz aile iĢçisi olarak görev yapmaktadır. Bu oran kadın nüfusu için % 79, erkek
nüfus için yaklaĢık % 2 civarındadır. Ġstihdam edilen nüfusun % 34'ü ise ücretli olarak
çalıĢmaktadır. Erkek nüfusun % 49'u, kadın nüfusun ise yaklaĢık % 11'i ücretlidir.
Artvin'de istihdam edilenlerin sayısında sürekli azalıĢ görülmektedir. 1980-2000 döneminde
istihdam edilen nüfus yıllık % O 18'lik bir hızla azalma göstermiĢtir. Bu azalıĢ tarım ve sanayi
sektörlerinde de görülmektedir. Aynı dönemde hizmet sektörünün payında % 52, inĢaat
sektöründe de % 41'lik bir artıĢ gerçekleĢmiĢtir. 2000 Genel Nüfus Sayımına göre Artvin'de
iĢsizlik oranı % 7'dir.
Ġlin Toplam Nüfusu
: 191.934
Ġl Merkezi Nüfusu
: 23.157
Ġlçe Merkezleri Nüfusu
: 61.041
Toplam Köy Nüfusu
: 107.736
Ġlin Nüfus Yoğunluğu
: 26 kiĢi
Ġlin Yıllık Nüfus ArtıĢ Hızı : 2.28
41
Artvin'de kent nüfusunun büyüme oranı Karadeniz illeri arasında yüksek orandadır. Ġlin,
Ģehirde yaĢayan nüfus payı 1927 yılında yaklaĢık % 4 iken, kırdan kente göç sonucu bu pay
2000 yılında % 44'e ulaĢmıĢtır.
Artvin Ģehir merkezi kırık arazi üzerine kurulmuĢtur. Bu nedenle Ģehir, düzenli ve planlı
yapılaĢmaya sahip değildir. Ġl merkezi, mevcut yapısı ile toplu konut alanı üretimi açısından
sınırlı imkanlar sunmaktadır.
Baraj inĢaatlarından etkilenecek yerleĢim birimlerinin neden olabileceği yeni konut
ihtiyacının karĢılanabilmesine yönelik olarak Ģehir merkezi imar planında yapılan tadilatla
toplu konut alanları açılmıĢtır.
Artvin deprem riski düĢük olan illerdendir. Merkezi, Ardanuç, ġavĢat ve Yusufeli üçüncü,
Arhavi, Borçka, Hopa ve Murgul ilçelerimiz ise dördüncü derece deprem kuĢağında yer
almaktadır.
3.7.8. Tarım ve Hayvancılık
Artvin ilinin yüzölçümü 376.700 ha. (7367 km2) olup,mevcut arazinin %26.67‟si olan
196.509.2 hektarıkültür dıĢı arazi.% 53.0‟i olan 390.453 hektarı orman arazisi ve % 22.3‟ü
olan 164.319 hektarı da kültür arazisidir.Ülke geneli ile karĢılaĢtırıldığında Artvin ili arazi
varlığının büyük bir kısmnın orman arazilerinin oluĢturduğu görülmektedir.Mevcut tarım
arazilerinin bir kısmının ise orman vasfı taĢıyan arazilerin zamanla tahrip edilmesi sonucu
ortaya çıktığı, taban arazi varlığının düĢük olduğu görülmektedir. 164.319 hektar toplam
kültür arazisinin 32.019 hektarı ekim ve dikim yapılan kültür arazi miktarı olup,Ġl
yüzölçümünün yaklaĢık % 4‟ü kadardır. Toplam kültür arazisinin %20.64‟ü olan 34.000
hektar sulanabilir arazinin ancak 8.589 hektarında sulama yapılabilmektedir. Köy Hizmetleri
tarafından ileriki yıllarda sulamaya açılması planlanan 7.622 hektar alan ile birlikte bu alan
16.211 hektara ulaĢacak olup, önümüzdeki 10 yıl içerisinde 334.000 hektar sulanabilir
arazinin tamamının sulamaya açılması hedeflenmektedir. Ġlde mutlak tarım alanı olarak
tanımlanan l.ll. ve lll. Sınıf tarım alanı 6.989 hektardır. Buna özel birkaç bitki cinsi için uygun
sürümle ekim yapılabilecek lV. Sınıf topraklar da ekildiğinde. Bu alan 34.211 hektara
ulaĢmaktadır. Toplam kültür arazisinin % 17‟si çayır, (280.292 da) % 62.39‟u mera,
(1.027.823 da), % 3.47‟si hububat (57.180 da), % 2.77‟si yem bitkileri (45.560 da), % 1.56‟sı
bahçe (25.665.5 da), % 1.07‟ si sebze (17.718.8 da), % 0.004‟ü bağ (699 da), % 5.22‟si çay
(85.921 da), %0.02‟si Zeytin (4240 da), ve % 2.29‟u fındık (37.800.7 da) alanıdır. Kültür
arazisi varlığının % 4.1‟i (64.430 da) ise kullanabilir durumda olan ancak, kullanılmayan
42
tarım arazileridir. Bu da göstermektedir ki yıllar itibariyle ilde tarımsal alanlarının bir
kısmının kullanılmasından vazgeçilmiĢtir.
Artvin ili hayvancılık konusunda büyük bir paya sahip olmamakla beraber Ġlin kendi yapısı
içerisinde hayvancılığın aile bütçesine katkısı büyüktür. En azından aile içi öz tüketim
karĢılanmakta, bunun için ek bir masraf yapılmasını engellememektedir. Ġlde pazarlamaya
yönelik büyük iĢletme bazında hayvancılık yapılmakta, büyük diyebileceğimiz iĢletme
yapılarındaki hayvan sayıları 15-20‟yi geçmemektedir. Ayrıca ilde hayvan pazarlarının ve
hayvan borsasının bulunmayıĢı da bu durum üzerinde etkindir.
3.7.9. Sanayi ve Teknoloji
Sanayi sektörü. Bir ilin ekonomik geliĢmiĢliğinin önemli bir göstergesidir. Ülke
kalkınmasında bölgesel potansiyellerin en iyi Ģekilde değerlendirilmesi, mevcut kaynakların
verimli kullanımı bunlara dayalı olarak küçük ve orta ölçekle sanayinin yurt sathında
yaygınlaĢtırılması büyük önem arz etmektedir. Gerek il sanayisinin gerekse ülke sanayisinin
geliĢmesine katkıda bulunarak küresel rekabet ortamı içerisinde sanayimizi hedeflediğimiz
yere ulaĢtırmaya çalıĢmak bunun içinde mevcut sanayi yapısının ortaya konması geliĢme
imkân ve kabiliyetinin belirlenmesi, geleceğe yönelik yeni yatırım ve hedef stratejilerin
belirlenmesi gibi sebepler Ġl ekonomisinde sanayinin önemi ve sanayinin temel sebeplerini
belirlemektedir.
Artvin de ekonomi; tarım ve hizmet sektörleri ile bir dereceye kadar da ticaret sektörüne
dayalıdır. Sanayi sektörünün Artvin ekonomisine katkısı ise oldukça düĢük seviyededir
Sanayi sektörünün yeterince geliĢmemesinin sebepleri arasında ilin konumu, tarım, hizmet ve
ticaret sektörlerinden elde edilen sermaye birikiminin sanayi yatırımlarına yönlendirilmemesi
sayılabilir.
Sanayi sektöründe faaliyet gösteren iĢletmeler, baĢta hayvancılık sektörleri olmak üzere ilin
doğal kaynak potansiyelini değerlendirmeye yönelik olarak faaliyet gösteren gıda, maden ve
orman ürünleri sanayi ağırlıklı bir yapıya sahiptir.
Sanayi sektöründe faaliyet gösteren iĢletmelerin temel özelliği ise küçük ve orta ölçekli
iĢletmelerden oluĢmasıdır. Bu özellikleri sebebiyle söz konusu iĢletmeler, sadece yerel
pazarlara hitap edebilmekte, oldukça düĢük istihdam sağlamaktadırlar. Ayrıca kapasite ve
kapasite kullanma oranlarının düĢüklüğü, üretimin düĢük olarak gerçekleĢmesine, üretim
düĢüklüğü ise düĢük katma değer oluĢmasına sebep olmaktadır. Yıllardır devam etmekte olan
bu durum sonucu iĢletmelerin sermayeleri oldukça küçülmüĢ bulunmaktadır.
43
Sanayi KuruluĢları kuruluĢ aĢamalarında doğal kaynaklara yakınlık, ulaĢım ve üretilen ürünün
pazarlaması gibi birçok etken göz önünde alınarak kuruluĢ yeri belirlenir. Artvin de sanayi
kuruluĢları daha çok merkezi yerlerde kurulmuĢtur.
Sanayinin sağlıklı olarak ve çevreye zarar vermeksizin geliĢmesi açısından, Küçük Sanayi
Siteleri (KSS) Sanayi ve Ticaret Bakanlığımız, kredi ve proje destekleri yoluyla KSS
yatırımcıların hizmetine sunmaya büyük gayret göstermektedir.
Artvin‟de herhangi bir Organize Sanayi Bölgesi mevcut değildir. Arhavi, Hopa, Borçka,
ġavĢat, ilçelerimizde Küçük Sanayi Siteleri (KSS) yapım çalıĢmaları ĠnĢaat aĢamasında olup
çalıĢmalar devam etmektedir. Artvin Merkez ve Ardanuç Ġlçesinde ki KSS‟ler yapımları
tamamlanmıĢ olup küçük sanayiciler faaliyetlerini sürdürmektedirler.
3.7.10. Altyapı, UlaĢım, HaberleĢme ve Konaklama
Artvin ilinin ana ulaĢım D010 kara yolu olup, Hopa ve Arhavi ilçesinde ana ulaĢım Karadeniz
sahil yolu ile sağlanmaktadır. Karadeniz sahil yolu ili batıda Rize ili Kuzeyde ise Gürcistan
Devleti ile ulaĢımı sağlamaktadır. D010 karayolu sahilden Ġl Ģehir merkezine ulaĢımı
sağlamaktadır Ġl içinden geçen diğer karayolu bağlantıları Artvin-Yusufeli-Erzurum ve
Artvin–ġavĢat–Ardahan yollarıdır. Adı geçen tüm yollar asfalttır. Ancak kıĢ aylarında dağlık
kesimlerde yoğun kar yağısı nedeniyle ulaĢım aksamaktadır.
Artvin ilinde mevcut demiryolu ağı bulunmamaktadır. Ġlimizde hava alanı bulunmayım, hava
ulaĢımı Trabzon, Erzurum, Kars ve Gürcistan Batum havalimanlarından sağlanmaktadır.
Hopa Limanı, yolcu ve yük taĢınmasında potansiyel imkânlara sahiptir. Liman yalnız mal
taĢımacılığı amaçlı kullanılmaktadır. Hopa limanından deniz yolu ile yolcu taĢımacılığı
yapılmamaktadır.
Yat turizmi Doğu Karadeniz‟de geliĢmemiĢtir.
3.7.11. Madencilik
Sanayi Madenleri
Ġlimiz endüstriyel hammadde açısından önemli bir potansiyele sahip değildir. Sadece çimento
ve kireç hammaddesi olarak kireçtaĢı ile granit-mermer yatak ve zuhurları önemli rezervler
oluĢtururlar. MTA „nın bugüne kadar yaptığı arama çalıĢmaları sonucunda, 2 adet Seramik
sanayiinde, 6 adet ĠnĢaat sanayiinde ve 1 adet Kimya sanayiinde kullanılabilecek toplam 9
adet yatak ve zuhur saptanmıĢtır.
44
Seramik sanayii hammaddelerinden feldispat ve kil yatağı Artvin çevresinde yer alır.
ĠnĢaat sanayii hammaddelerinden kireçtaĢı yatakları; Hopa-Cankurtaran ve Ardanuç
çevresinde, mermer ve granit-mermer yatakları ise; ġavĢat-Karçaldere ve Yusufeli-Sarıgöl
yöresindedir.
Kimya sanayii hammaddelerinden grafit ise; Artvin-Narlık yöresinde yer alır.
Ġlimizde yer alan seramik sanayii hammaddelerinden feldispat yatağında milyonlarca ton
rezerv mevcuttur. Kil yatağının rezervi ise 875.000 ton (Muhtemel) „dur. Bu hammaddelerden
feldispatlar karo-fayans yapımında, kil ise renkli karo-fayans yapımında kullanılabilir
niteliktedir.
Ġlimizde
yer
alan
inĢaat
sanayii
hammaddelerinden
mermerlerin
toplam
rezervi
3
625.000 m (Muhtemel) dolayındadır. Ayrıca milyonlarca ton kireçtaĢı ve milyonlarca m3
granit-mermer rezervi mevcuttur. Bu hammaddelerden mermerler mozaik yapımı için,
kireçtaĢları ise kireç ve çimento hammaddesi olarak kullanılabilir niteliktedir.
Artvin-Narlık grafit yatağında ise 1200 ton (Muhtemel) rezerv tespit edilmiĢtir. Bu grafitler,
ancak zenginleĢtirildikten sonra dökümcülükte kullanılabilir niteliktedir.
Metalik Madenler
Ġlimizin doğal kaynakları; metalik madenler, endüstriyel hammaddeler ve enerji
hammaddeleri baĢlıkları altında incelenmiĢtir. Ġl özellikle metalik madenler yönünden
zengindir. Bu bölümdeki bilgiler MTA Genel Müdürlüğünün çalıĢmalarından derlenmiĢtir.
Doğu Karadeniz Metalojenik provensinin doğusunda yer alan Artvin ili metalik madenler
açısından 1. derecede öneme sahiptir.
MTA ve Özel kuruluĢların bugüne kadar Ġlimiz sınırları içinde yapmıĢ oldukları çeĢitli jeoloji
ve madencilik çalıĢmaları sonucunda kayda değer 44 adet bakır-kurĢun-çinko, 1 adet demir,
17 adet manganez, 5 adet bakır-molibden ve 5 adet altın yatak ve zuhuru olmak üzere toplam
72 adet metalik maden yatak ve zuhuru belirlenmiĢtir. Bunların dıĢında bir çok önemsiz zuhur
vardır. Bunlar yapılan detay çalıĢmalarda belirtilmiĢtir. Metalik madenler, oluĢtukları yatak
tipine göre alt gruplara ayrılabilir. Bunlardan masif tip bakır-kurĢun-çinko yatak ve zuhurları;
Hopa-Arhavi-Borçka-Artvin yörelerinde, damar tip yatak ve zuhurları; ġavĢat ilçesi
KB‟sında, Yusufeli yöresinde yer alır. Yusufeli Pohrenk mezrası demir zuhuru bu tipe tek
örnektir. Manganez yatak ve zuhurları; Murgul-Borçka, Ardanuç-ġavĢat yörelerinde
yoğunlaĢmıĢtır. Porfiri tip bakır-molibden zuhurları Yusufeli ilçesinin kuzeyinde yer alır.
Altın yatak ve zuhurları ise; Yusufeli yöresi ve Artvin ili Cerattepe‟de yer alır.
45
Ġlde yer alan 16 adet masif sülfid yatağından 13 âdetinde rezerv hesaplamaları yapılmıĢ ve
iĢletilebilir tenörde, 68.689.712 ton (görünür+muhtemel) rezerv saptanmıĢtır. Bu yatakların
büyük çoğunluğunda faydalı element bakırdır.
Bu yataklardan Murgul-Ana yatak ve Çakmak kaya yatakları Karadeniz Bakır ĠĢletmeleri
(KBĠ) tarafından iĢletilmektedir. Artvin-Kafkasör-Cerattepe bakır-altın yatağı ise Cominco
A.ġ. tarafından iĢletmeye hazırlanmaktadır. Yusufeli-TaĢ baĢı kurĢun yatağı özel bir Ģirket
tarafından zaman zaman iĢletilmektedir.
Ġlde yer alan 28 adet damar tip bakır-kurĢun-çinko yatak ve zuhurlarından 10 âdetinde rezerv
hesaplamaları yapılmıĢ ve iĢletilebilir tenörde toplam 282.422 ton (görünür+muhtemel) rezerv
saptanmıĢtır. Bunlar dıĢında ġavĢat-Meydancık-Dere içi yörelerinde birçok zuhur vardır. Bu
yöredeki damar tip yataklardan bir kısmı 1970 „li yıllarda BAMAġ Ģirketi tarafından
iĢletilmiĢtir.
Ġlde yer alan 17 adet manganez yatak ve zuhurundan 12 âdetinde rezerv hesaplaması yapılmıĢ
ve toplam 270 000 ton (görünür+muhtemel) rezerv tespit edilmiĢtir. Bu yatakların birçoğunda
eski yıllarda iĢletildiklerine dair izler belirlenmiĢtir. Yörede belirlenenlerin dıĢında yer alan
önemsiz manganez zuhurlarından detay etütlerde bahsedilmiĢtir. Porfiri tip bakır-molibden
zuhurlarında bakır ve molibden tenörlerinin düĢük olması nedeniyle rezerv hesaplamaları
yapılmamıĢtır.
Altın yataklarından iki âdetinde (Cerattepe, GümüĢhane köy) rezerv hesaplamaları yapılmıĢ
ve 81 milyon ton (görünür+muhtemel) rezerv saptanmıĢtır. Özel sektör tarafından araĢtırılan
Yusufeli-Çevreli-Çamkerten-Tekkale zuhurlarına ait rezerv ve tenörler bilinmemektedir.
Artvin eskiden olduğu gibi günümüzde de önemli bir madencilik potansiyeline sahiptir.
Yörede özellikle MTA ve gerekse yerli ve yabancı özel madencilik Ģirketleri arama
çalıĢmalarına devam etmektedir. Yöre, masif tip bakır-kurĢun-çinko ve altın aramaları
yönünden öncelik arz etmektedir.
Enerji Madenleri
Artvin ilinin jeolojik yapısı genellikle volkanik ve intrüzif kayaçlardan oluĢmuĢtur. Bu
nedenle enerji hammaddelerinin oluĢumu yönünden uygun ortam oluĢturmaz. Sadece
Yusufeli ve Ardanuç yörelerinde ekonomik yönden önem taĢımayan kömür zuhurları vardır.
Yapılan çalıĢmalar sonucu 12 adet kömür zuhuru, 1 adet radyoaktif mineral (uranyum)
zuhuru, 2 adet sıcak su ve 9 adet maden suyu kaynağı tespit edilmiĢtir.
46
Kömür zuhurları Yusufeli ilçesinin güneyi ile Ardanuç çevresinde, Uranyum zuhuru ise
ġavĢat ilçesinin Güney Doğusunda Pınarlı yayla yöresinde yer alır. Artvin ilinde yer alan
kömür zuhurları için bir rezerv hesabı yapılmamıĢtır. Küçük boyutlu olan bu kömürlerin bir
kısmı eski yıllarda küçük çapta iĢletilmiĢtir. Halen iki tanesinde zaman zaman üretim
yapılmaktadır.
3.7.12. Enerji
Ülkemizin sahip olduğu hidroelektrik enerji potansiyelinde Çoruh Havzası önemli bir paya
sahiptir. Enerji üretilebilecek toplam düĢü 1.420m olup en hızlı akan nehrimizdir.
Türkiye‟nin geleceği için çok önemli projeler demetini oluĢturan Çoruh Vadisi ana kolu
üzerinde, E.Ġ.E. tarafından 1962 yılında baĢlayan etüt çalıĢmaları sonucu, 10 adet Baraj ve yan
kollar üzerinde 17 adet Baraj ve Nehir tipi H.E.S. Tesisleri ĠnĢaatı planlanmıĢ olup, toplam 27
adet tesisten yılda 10,3 Milyar KWh yıllık enerji üretimi gerçekleĢtirilecektir. Bu da
Türkiye‟de üretilen toplam enerjinin (151 Milyar KWh) % 7‟si, Hidroelektrik enerjinin ise
(2004 yılı üretimi 47 Milyar KWh) %22‟sidir.
Artvin ili sınırları içerisinde, Çoruh nehri ana kolu üzerinde 5 adet baraj projesi olup,
mansaptan membaya doğru Muratlı Barajı ve HES, Borçka Barajı ve HES, Deriner Barajı ve
HES iĢletmeye alınmıĢtır. Artvin Barajı ve HES ile Yusufeli Barajı ve HES inĢaatı devam
etmektedir. Berta çayı kolu üzerinde ise Bayram Barajı ve HES ile Bağlık Barajı ve HES‟e ait
proje çalıĢmaları devam etmektedir. Ayrıca mülga 4628 sayılı Elektrik Piyasası Kanunu
Kapsamında Tüzel KiĢilerce yapılmakta olan HES projeleri bulunmaktadır.
47
4. ARTVĠN DOĞA TURĠZMĠ ARZI
4.1.ARTVĠN’ĠN DOĞA TURĠZMĠ DEĞERLERĠ (DOĞA TURĠZMĠ ARZI)
Artvin’de Yayla Turizmi: Kafkasör Yaylası baĢta olmak üzere Artvin‟de pek çok yayla
bulunmaktadır ve buralarda geleneksel yaylacılık faaliyetleri devam etmektedir. Bu
yaylalarda yaz dönemlerinde çeĢitli festival ve eğlenceler gerçekleĢtirilmektedir. Yusufeli
yayları baĢta olmak üzere pek çok patika yürüyüĢ alanı ve tur güzergahı bulunmaktadır. Bu
patikalar yerli ve yabancı turistler tarafından yoğun olarak kullanılmaktadır. Ayrıca Kafkasör
yaylası Mersivan Mevkiinde kayak merkezi bulunmaktadır.
48
Artvin Turizm Yolu (YeĢil Yol): Kültür ve Turizm Bakanlığı‟nın hazırlamıĢ olduğu Türkiye
Turizm 2023 Stratejisi‟nde Biyolojik çeĢitlilik ve doğal kaynaklar açısından oldukça zengin
olan bölge, yayla koridoru olarak gösterilmiĢtir. Samsun‟dan Hopa‟ya kadar olan alanda yayla
turizminin geliĢtirilmesi ve alternatif turizm türleri ile birleĢtirilerek turistler için daha cazip
hale getirilmesi önerilmiĢtir. Eylem Planı hazırlanırken faaliyetlerde yayla koridoru
önceliklendirilmiĢtir. Yayla Koridoru hazırlanmasında öncelikle mevcut yayla yollarının
iyileĢtirilmesi akabinde bu yayla yollarının bağlantılarının yapılarak bütünlük oluĢturması
hedeflenmektedir.
49
Turizm Özellikli Sular: Artvin, doğallığını ve temizliğini yitirmemiĢ zengin bir akarsu ağına
sahiptir. Bu derelerden birçoğu doğal kırmızı pullu alabalığın yaĢam alanıdır. Yusufeli Barhal
Çayı baĢta olmak üzere pek çok akarsuda kano turizmi de yoğun ilgi görmektedir. Sirkülerde
avlanmaya açık olan orman içi sularda sportif amaçlı olta balıkçılığı yapılmaktadır. Artvin ili,
zengin fauna ve flora çeĢitliliği, yaylaları, vadileri ve kültürel özellikleri ile eĢsiz bir doğa
güzelliğine sahiptir.
Merkez Hatila Vadisi Milli Parkı, Arhavi Kamilet Mençuna ġelalesi, Ardanuç Deresi
Cehennem Kanyonu, Kafkasör Yaylası, ġavĢat Karagöl, Borçka Karagöl ve buna benzer pek
çok buzul göl ildeki turistik açıdan görülmeye değer yerlerdir. ġavĢat Karagöl-Sahara Milli
Parkı Karagöl Bölümünde Uluslararası Dağ Bisiklet YarıĢları düzenlenmektedir.
Tablo 7: Ġlimiz Gölleri
Sıra
Göl Adı
No
Ak göl
1
BaĢkaya Gölü
2
Büyük Agora Gölü
3
Büyük Göl
4
Büyük Hevenk Gölü
5
Deniz Gölü
6
Kara Göl
7
Kara Göl
8
Kara Göl
9
10 Kara Göl
11 Kara Göl
Bulunduğu
Ġlçe
ġAVġAT
ġAVġAT
ġAVġAT
YUSUFELĠ
YUSUFELĠ
YUSUFELĠ
YUSUFELĠ
YUSUFELĠ
YUSUFELĠ
ARDANUÇ
ġAVġAT
Sıra
No
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
Göl Adı
Kara Göl
Kara Göl (Ardanuç)
Kara Göller
Kazan Gölleri
Kız Gölü
Kötü Göl
Libler Gölü
Öküz Gölü
YeĢil Göller
Yıldız Gölü
Bulunduğu
Ġlçe
MURGUL
ARDANUÇ
BORÇKA
ARDANUÇ
ġAVġAT
ġAVġAT
YUSUFELĠ
YUSUFELĠ
YUSUFELĠ
BORÇKA
50
4.2.ARTVĠN ĠLĠNDE DOĞA TURĠZMĠ AMAÇLI KULLANILAN VE KORUMA
STATÜLÜ ALANLAR
Merkez Hatila Vadisi Milli Parkı
ġavĢat Karagöl-Sahara Milli Parkı
Borçka Karagöl Tabiat Parkı
Hopa Çamburnu Tabiatı Koruma Alanı
Borçka Camili Gorgit Tabiatı Koruma Alanı
Borçka Camili Efeler Tabiatı Koruma Alanı
Yusufeli Çoruh Vadisi Yaban Hayatı GeliĢtirme Sahası
Borçka Camili Biyosfer Rezerv Alanı
Yusufeli Kaçkar Dağları Yaban Hayatı GeliĢtirme Sahası
ġavĢat Meydancık Balıklı-Maden Yaban Hayatı GeliĢtirme Sahası
4.2.1. Hatila Vadisi Milli Parkı
Hatila Vadisi Milli Parkı, merkez ilçe sınırları içerisinde, Hatila Vadisi'ndeki Hatila deresi ve
birçok yan derelerini içerir. Alanın tescilli büyüklüğü 16.988 Ha‟dır. UlaĢım, Artvin il
merkezinden 6,8 km'lik stabilize bir yol ile sağlanır.
51
Manzara Seyir Noktası:
Alanda 11 adet Manzara Seyir Noktası planlanmıĢ olup bunlar sırasıyla;
- Çoruh nehri ve Hatila çayının birleĢtiği kısımda bulunan giriĢ kontrol noktasının olduğu yer,
- GiriĢ kontrol noktasından yaklaĢık 2,5 km ileride yer alan, özellikle Fıstık çamı ve Sandal
Ağacı alanlarının ve küçük ölçekli Ģelalelerin izlenebildiği Çığlı Sırtı,
- Hatila Deresi‟nin dik yalçın bir yamaçtan izlenebildiği Sıkıldım Kayalığı,
- Sıkıldım Kayalığını karĢıdan gören ve Sıkıldım kayasının jeolojik yapısının izlenebildiği
yer,
- Gölgeli Mahallesi‟ne ayrılan yol üzerinde, bazalt sütunlarının izlenebildiği nokta,
- Hem Hatila Vadisi hem de Karçal Dağlarının zirvesinin görülebildiği, alandaki en yüksek
noktalardan biri olan Gölehura Yaylası,
- Basil Derenin Hatila Deresi ile birleĢtiği alanda, farklı jeolojik yapılarının izlenebildiği
nokta,
- Alanın bakir yapısı içinde Kayın-Ladin, Ladin-Göknar ve Ladin ormanlarının görülebildiği
ġokartin Tepesi,
- 2000 metre yükseklikte, Hatila Vadisi‟nin güney bölümünde yer alan Ladin ormanları, alpin
zon ve alanın güney-doğu sınırını oluĢturan Kurt Dağı‟nın izlenebildiği Danayayımı
Yaylası,
- Hatila Vadisi‟nin güney bölümünde yer alan doğal Ladin ormanlarının izlenebildiği TaĢlıca
Deresi,
- Hatila Vadisi‟nin güney bölümünde yer alan doğal Ladin ormanlarının izlenebildiği
Madenler Deresi,
Yaban Hayatı Gözlem Noktası:
Yaban
hayatının
zengin
olduğu
ve
gözlemlenebildiği
alanlarda
düzenlenmesi
öngörülmektedir. Bu noktalarda; Çengel boynuzlu dağ keçisi ve yaban keçisinin doğal yaĢam
ortamlarında gözlenmesi ve kuĢ göçlerinin izlenmesi amacıyla; Hatila Deresi‟nin Çoruh Nehri
ile buluĢtuğu noktada ve Çayırlık Yaylası‟nın batı kesiminde çayırlık tepesinin güneyinde
Yaban Hayatı Gözlem Noktası planlanmaktadır.
52
53
YürüyüĢ Yolları: Milli Park özelliklerinin daha iyi algılanması, ziyaretçiler tarafından
yabanıl deneyiminin yaĢanmasına yönelik, jeolojik - jeomorfolojik oluĢumların ve bunların
çevresindeki görsel peyzaj değerlerinin izlenebilmesine olanak sağlayan noktalardan geçecek
Ģekilde beĢ adet yürüyüĢ yolu belirlenmiĢtir. YürüyüĢ yolları, mevcut parkurlar da dikkate
alınarak, alanın topografik yapısına göre çoğu bölgede oldukça dik, engebeli ve iniĢli-çıkıĢlı
bir arazide zorlu parkurlardan oluĢmaktadır.
Tur Güzergahları: Hatila Vadisi Milli Parkı‟nın daha iyi algılanması, kaynak değerlerin
korunarak tanıtılması için beĢ adet tur güzergahı belirlenmiĢtir. Bu tur güzergahları içinde
Milli Park‟ın jeolojik yapısı, orman yapısı, floristik yapısı, dere vejetasyonu ve alpinik
çayırları, kelebek toplulukları gözlenebilecektir. Bu tur güzergahları genelde dik, engebeli ve
iniĢli-çıkıĢlı arazi yapısına sahip bölgelerde oluĢturulmuĢtur. Tur güzergahları üzerinde mola
noktaları öngörülmüĢtür.
Mola Noktaları: Tur güzergahları üzerinde ziyaretçilerin ihtiyaçlarını karĢılamaya yönelik
olarak Citsiyet Tepe mevkii, Ericek mahallesi, Yukarı Mezra ve Gölehura Yaylası‟nda olmak
üzere 4 adet mola noktası planlanmıĢtır.
Günübirlik Kullanım Alanları: Milli Park alanı içerisinde ziyaretçilerin günübirlik ve
rekreasyonel ihtiyaçlarını karĢılamaya yönelik olarak Milli Park alanının Kerketa Köprüsü ve
Çamlık Mevkii‟nde olmak üzere 2 adet günübirlik kullanım alanı önerilmektedir.
GiriĢ Kontrol Noktaları: Hatila Vadisi Milli Park‟ında, ziyaretçi ve araç trafiğinin kontrol
altına alınabilmesi için biri mevsimlik hizmet vermek üzere toplam 4 adet giriĢ kontrol
noktası planlanmıĢtır.
Tanıtım Birimleri: Milli Park‟ın kaynak değerlerinin tanıtılarak koruma bilincinin
arttırılabilmesi için, önerilen idare ve ziyaretçi merkezleri dıĢında Milli Park‟ın kuzey-doğu
giriĢi kontrol noktasında (GKN-1), Kerketa Köprüsünün bulunduğu noktada ve Arıpınarı
Mahallesinde olmak üzere 3 adet tanıtım birimi planlanmıĢtır.
54
55
56
4.2.2. ġavĢat Karagöl-Sahara Milli Parkı
ġavĢat Ġlçesi sınırları içinde bulunan Karagöl-Sahara Milli Parkı iki ayrı sahadan
oluĢmaktadır. Sahara, ġavĢat ilçesine 17 km. uzaklıkta olup ġavĢat-Ardahan Karayolu
üzerindedir. Karagöl, ġavĢat ilçesinin 25 km. kuzeyinde yer almaktadır. Karagöl, rasyonel
olarak kayan kütlenin gerisindeki çanakta biriken suların meydana getirdiği bir heyelan
gölüdür. Ender manzara güzellikleri, kültürel rekreasyonel ve turistik potansiyeli yüksek,
zengin flora ve fauna, ilginç jeolojik özellikleri ile korunmaya değer milli bir varlığımızdır.
57
58
59
60
4.2.3. Borçka Karagöl Tabiat Parkı
Sahada bulunan Karagöl ve yakın çevresinin içerdiği flora, fauna, üstün peyzaj özellikleri ve
jeolojik özellikleri ile tabiat parkı özelliğini taĢımaktadır. Göl, heyelan gölüdür ve 19.yüzyıl
baĢlarında bugünkü Klaskur (Aralık) Yaylası‟nın yakınlarındaki bir tepenin heyelan sonucu
Klaskur (Aralık) Deresi‟nin önünü kapatmasıyla oluĢmuĢtur. Borçka Karagöl, anıt
sayılabilecek çeĢitli yaĢlı ağaçlarla çevrelenmiĢtir.
61
62
63
64
4.2.4. Çamburnu Tabiatı Koruma Alanı
Bilim ve eğitim bakımında önem taĢıyan nadir bir sarıçam alt türü olan Pinus sylvestris
ssp.kochiana'nın yurdumuzdaki yegane iki yayılıĢından biri olması nedeniyle koruma altına
alınması gerekir. Sarıçamın deniz kıyısına indiği nadir yerlerden biridir. Ayrıca kuzeyden
gelen göçmen kuĢların Doğu Karadeniz kıyılarına ulaĢtığı ilk yerdir.
65
4.2.5. Çoruh Vadisi Yaban Hayatı GeliĢtirme Sahası
Çoruh Vadisi Yaban Hayatı GeliĢtirme Sahasının alanı 22500 Ha‟dır. Türkiye‟nin 122
Önemli Bitki Alanı(ÖBA)‟ndan biri olarak belirlenmiĢ olup, Avrupa, Kuzey Afrika ve Orta
Doğu‟nun en zengin bitki örtüsüne sahip ülkesi olarak yer alması, Çoruh Vadisi‟nin bitki
örtüsünün önemini vurgular. Bunun yanı sıra alan araĢtırma, eğitim ve av turizmi amaçlı
kullanılmaktadır. Birçok yerli ve yabancı avcı avlanmak ÇVYHGS‟nı tercih etmektedir. Her
yıl av kotaları dahilinde Yaban Keçisi ve Çengel Boynuzlu Dağ Keçisi av turizmi kapsamında
avlattırılmaktadır. Ayrıca 10 köyde köy tüzel kiĢiliği eliyle koruma yapılmakta, alan
kılavuzluğu eğitimi ve avcılık kursları düzenlenmektedir.
66
4.2.6. Camili Biyosfer Rezerv Alanı
Dünyada 107 ülkede 553 adet biyosfer rezerv alanı tanımlanmıĢtır. Ülkemizde ki tek biyosfer
rezerv alanı Camili-Efeler ve Camili-Gorgit Tabiatı Koruma Alanlarını da kapsayan Camili
Biosfer Rezerv Alanı‟dır.
Camili Havzası, 29 Haziran 2005 tarihinde UNESCO Ġnsan ve Biyosfer Komitesi tarafından
Türkiye‟nin baĢvurusunun onaylanmasıyla biyosfer rezervi ilan edilmiĢtir. 990 bitki taksonu
saptanan bölgede 23 adet endemik olmak üzere (endemizm oranı %2.3) risk altındaki takson
sayısı 73‟tür (Eminağaoğlu vd., 2008).
67
4.2.7. Meydancık Balıklı Yaban Hayatı GeliĢtirme Sahası
Balıklı Yaban Hayatı GeliĢtirme Teklif Sahası, Artvin ġavĢat ilçesi, Erikli, Çağlıpınar,
YeĢilce, Akdamla köyleri ve Meydancık Beldesi sınırları içerisinde kalmaktadır.
Hedef Tür: Saha barındırdığı Yaban Keçisi (capra aegagrus) popülasyonu nedeniyle Artvin
ġavĢat Balıklı Yaban Hayatı GeliĢtirme Sahası olarak teklif edilmiĢtir. Saha ortalama 20.000
hektar alanı kaplamaktadır.
Sahada yıllarca yapılan gözlemler, çevrede yapılan incelemeler sonucunda Yaban Keçisi,
Çengel Boynuzlu Dağ Keçisi ve Dağ Horozu ġavĢat ĠĢletme Müdürlüğü Meydancık,
Akdamla alanında en yoğun yaĢam alanları olduğu tespit edilmiĢ alanlar olup toplam 20.000
Ha alan Yaban Keçisi, Çengel Boynuzlu Dağ Keçisi ve Dağ Horozu ortak yaĢam alanıdır.
Belirtilen 20.000 Ha‟lık alan YHGS olarak tescil edilmesi için teklif edilmiĢtir.
68
4.3.ARTVĠN ĠLĠNĠN DOĞA TURĠZMĠ (ARZI) DEĞERLERĠ VE BĠLĠNĠRLĠK
DEĞERLENDĠRMESĠ
Arz analizi tabloları;
Tablo 8: Korunan Alanların Bilinirlik Değerlendirmesi
Değerin bilinirliği; Bölgesel seviyede B, Ülke seviyesinde T, Milletlerarası seviyede: M
Adı
Ġlçesi
Bilinirlik
Hatila Vadisi Milli Parkı
Merkez
M
Karagöl-Sahara Milli Parkı
ġavĢat
M
Borçka Karagöl Tabiat Parkı
Borçka
M
Çamburnu Tabiatı Koruma Alanı
Hopa
B
Camili Gorgit Tabiatı Koruma Alanı
Borçka
M
Camili Efeler Tabiatı Koruma Alanı
Borçka
M
Melodere Doğu Ladini Tabiat Anıtı
Merkez
B
Kamilet Doğu Kayını Tabiat Anıtı
Murgul
B
Çoruh Vadisi Yaban Hayatı GeliĢtirme Sahası
Yusufeli
M
Camili Biyosfer Rezerv Alanı
Borçka
M
Tablo 9: Korunan Alanların SWOT Analizi
Milli Park sahalarında Güçlü Yönler, Zayıf Yönler, Fırsat ve Tehditler Analizi (GZFT)
Güçlü Yönler
Zayıf Yönler
Ġl yönetiminin (Vali) desteği
Dağınık ve imarsız yerleĢim
Karar alma ve icra yetkisi
Meslek içi eğitim yetersizliği
Tüm yurt sathına yayılmıĢ birimleri, bilgi ve Orman kadastro çalıĢmalarının bitirilememiĢ
deneyimleri ile güçlü bir Devlet Orman
ve mülkiyet sorunlarının çözülememiĢ
TeĢkilatının varlığı,
Olması,
Yetki ve sorumlulukların hemen tamamı
Topografik koĢullar ve yatay ve dikey
devlet orman teĢkilatına verilmiĢ olması,
yayılıĢlar nedeniyle ormanların mera ve tarım
alanları arasında sıkıĢmıĢ olması,
Kültür ve turizm değerleri açısından zengin Altyapı eksikliği
oluĢu
Deneyimli personel
ÇalıĢanların özlük haklarının yetersizliği
Sivil Toplum Örgütlerinin katılımcı oluĢu
Kurumlar arası iĢbirliği, deneyimlerin
paylaĢımı ve yaygınlaĢtırılmasında ciddi
yetersizliklerin olması,
Ġlin iki farklı coğrafi yapıya sahip olmasının Kırsal yerleĢimin dağınıklığı, Tarım
tarımsal açıdan getirdiği avantaj, Arıcılığın alanlarının küçük ölçekte olması, ĠĢsizliğin
geliĢmekte olması
yüksek olması,
Tabiat ve çevre güzelliği, Zengin su
Akarsulardan yeteri kadar yararlanılmaması
kaynaklarına sahip olması
Zengin orman kaynaklarına sahip olması
Orman köylerinde gelir düzeyinin diğer
alanlara göre, önemli derecede düĢük olması,
Eğitimli nüfusun yüksek olması
Ġlin DıĢarıya Göç Vermesi
69
Fırsatlar
Ġlin TeĢvik Yasası kapsamında yer alması
Tehditler
Hizmet sektörüne yönelik destek olmaması
Ġlimizi iç Anadolu‟ya bağlayan yolların,
yeteri kadar alt yapısının yapılmamıĢ olması
Zengin biyolojik çeĢitlilik kaynaklarının
Orman içi ve bitiĢiğinde yaĢayan nüfusun
varlığı ve doğal kaynakların korunması ve
gelir düzeyinin diğer köylere nazaran önemli
sürdürülebilir yönetiminin önemi konusunda derecede daha düĢük olması,
artan bilinçlenme,
Güçlenen sivil toplum hareketleri ve hizmet Orman alanlarının kamu yararı adı altında
fonksiyonuna artan talebin olması,
ormancılık dıĢı faydalanmalar için uzun süreli
tahsisi talepleri
Yerel halk ve yerel yönetimlerin doğal
Hızlı kentleĢme, eğitim, bilinç ve gelir
kaynakların yönetimi ile ilgili yetki ve
düzeyinin geliĢmesi paralelinde, toplumun
sorumluluklara katılım istekleri,
ormanların sosyal ve kültürel hizmetleri ile
ilgili talep ve beklentileri artması,
Ormanların ekolojik ve sosyal açılardan
Orman teĢkilatı dıĢındaki ilgi gruplarının
önemi ile ilgili olarak toplumdaki
katılımcılık ve Ģeffaflık sağlama açısından
bilinçlenme, beklenti ve taleplerinin
yetersiz kalması,
özellikle son yıllarda önemli bir artıĢ
göstermekte olması,
Doğal yaĢlı karıĢık ormanların varlığı,
Orman teĢkilatı dıĢında diğer ilgi gruplarının
orman kaynaklarının yönetimi ile ilgili
finans katkılarının yetersiz olması,
Kamu kurumları ve özel sektör arasında
Ekonomik, sosyal ve kültürel nedenlerle
iĢbirliğini geliĢtirecek ve mali destek
turizmde aktif hareket edebilecek genç
imkânları sunabilecek Doğu Karadeniz
nüfusun bölgeden göç etmesi
Kalkınma Ajansı gibi bir kurumun varlığı
Alternatif turizme olan ilginin artması
Plansız iskân faaliyetleri
Organik tarıma olan ilginin artması
Yatırım için yeterli kamu arazisinin
bulunmaması
Milli Park Ve Benzeri Sahalara Dayalı Doğa Turizmi Uygulamalarında Güçlü Yönlerin
Daha GeliĢtirilmesi, Güçlü Yönler Ve Fırsatlardan Yararlanarak Zayıflık Ve
Tehditlerin Önlenmesine Ve Doğa Turizminin GeliĢtirilmesine Yönelik Stratejik
Kararlar;
Köylünün (Kırsal kesimin) sosyal yaĢam düzeyini arttırıcı tedbirlerin alınması.
Eğitim, sağlık, spor ve sosyal altyapı çalıĢmalarına ağırlık verilmeli.
Su kirliliğinin çözümlenmesi.
Öncelikli yatırımlar belirlenerek ve bütçe ile iliĢkilendirilerek yatırım programı yapılması.
Organik tarıma yer verilmesi.
Kaçak yapılaĢmaya göz yumulmaması.
Yeni yasa ile belirlenen görevleri çerçevesinde kilit personelin hizmet içi eğitimine devam
edilmesi
Yerel Yönetimlerle mutlaka iĢbirliğine gidilmesi.
Arıcılığın desteklenmesi.
Kurumun ve hizmetlerinin kamuoyuna medyadan da yararlanarak daha etkin tanıtılması,
hizmetlerini yürütürken Artvin Belediyesi, Sendika, Sanayi Odası, Ticaret Odası gibi
70
kurumlarla iĢbirliği ve koordine içinde çalıĢılması, görüĢleri dikkate alması
Mera ve orman kadastrosu çalıĢmalarının bitirilmesi
ġube Müdürlüğünün hizmet birimlerinin araç gereç yönünden güçlendirilerek verimli
çalıĢmayı teĢvik edici ortam oluĢturulması.
Kontrol mekanizmasının daha sağlıklı çalıĢması için teknik personel sayısı, araç ve
donanımın artırılması.
Fiziki çalıĢma mekânlarının standardının yükseltilmesi.
Ġl Genel Meclis üyelerine stratejik planlamanın önemi, bağlayıcılığı, hizmetlerin bu plandaki
yol haritasına göre yürütüleceğinin Valinin de hazır bulunduğu toplantılarda anlatılmalı,
kaymakamların görüĢ ve önerileriyle, kendi hizmet alanlarında yürütülen diğer kamu ve özel
sektör yatırımlarının da dikkate alınmalıdır.
Her yatırım etaplanması, projelerin yöreye, iklime göre yerel teĢkilatlarda hazırlanması ve
uygulanması.
Proje yönetimi ve stratejik yaklaĢım ile performansa dayalı bütçe hazırlanması.
Gençlerin kötü alıĢkanlıklardan korunması için sporun ve sosyal faaliyetlerin teĢvik
edilmesi.
Performans bütçe yapılması.
Tarihi kent dokularının korunarak ve geliĢtirilerek yaĢatılması.
Birimlerin, hizmeti yapmaya değil, yaptırmaya ve bunların kalitesini kontrol etmeye
yönlenmesi.
ġube Müdürlüğü gelirlerinin arttırılması.
Tarımda kullanılan ve çevreye olumsuz etkileri bulunan ilaç ve gübre tüketiminin kontrol
altına alınabilmesi için zirai ilacın satıĢının reçeteye bağlanması, kimyevi gübrenin ise toprak
analiz raporlarına göre satıĢın yapılması ve bu konuda tarım teĢkilatının yetkili kılınması.
Çevre kirliliği ile etkin mücadele edilmesi.
Ormanlarda söz konusu olan kanunsuz müdahalelerin en aza indirilmesi için halkın
eğitimine önem verilmeli, eğitimde her türlü basılı ve görsel iletiĢim araçlarından
faydalanılmalı, kamu kurum ve kuruluĢlarıyla iĢ birliğine gidilerek her türlü yasal
düzenlemeler yapılmalıdır.
Ormanların korunması ve yangınların çıkmasının önlenmesinde köy tüzel kiĢiliklerinin
katılımı artırılmalı, bu amaçla mevzuat düzenlemeleri ile köylülerin eğitimi ve orman
teĢkilatının denetim kapasitesinin güçlendirilmesi için çalıĢmalar yoğunlaĢtırılmalıdır.
Yerel tabiatın ve kültürün koruma-kullanma dengesi içinde ekonomiye kazandırılması
amacıyla yayla ve dağ turizmi gibi eko-turizm alanları açılması özendirilmelidir.
Ülkemizin ender kaynak değerlerinin korunarak devamlılığının sağlanması ve bu
sahalarımıza olan farklı kullanım taleplerinin kontrollü ve planlı bir anlayıĢ içerisinde
karĢılanabilmesi amacıyla, yaĢanan sosyal problemlerin bilincinde tüm korunan alanların
Uzun Devreli GeliĢme Planları tamamlanmalıdır.
Faaliyetlerin yayım ve tanıtımı konusuna önem verilmelidir. Bu konuda sivil toplum
örgütleriyle iĢbirliği yapılarak; halkın bilgilendirilmesi, çalıĢmalara katılımı, çalıĢmaları
benimsemesi ve desteklemesi sağlanmalıdır.
Orman köylüsünün sosyo-ekonomik durumunu iyileĢtirmek, sosyal ormancılığı geliĢtirmek
ve ağaçlandırma çalıĢmalarında köylü desteğini sağlamak amacıyla, uygun ekolojik Ģartların
bulunduğu alanlarda ikincil ürün verebilen orman ağaç ve ağaççık türlerine daha çok yer
verilmeli, ağaçlandırma sahalarının köy tüzel kiĢilikleri tarafından bedeli karĢılığı korunması
uygulamaları yaygınlaĢtırılmalıdır.
Meraların yetersiz ve verimsiz olması nedeniyle potansiyel ağaçlandırma sahaları mera
olarak kullanılmaktadır. Bu durum ağaçlandırma çalıĢmalarını kısıtladığından, Mera
Kanununda öngörülen çalıĢmalar hızlandırılmalıdır. Ayrıca, orman alanlarındaki düzensiz
otlatma baskısını azaltmak amacıyla, ahır hayvancılığına geçiĢ hızlandırılmalıdır.
71
4.4.SEÇKĠN ÖZELLĠKLĠ DĠĞER SAHALAR
Arhavi Kamilet Mençuna ġelalesi
Meydancık Papart Vadisi
Ardanuç Cehennem Deresi (Cehennem Kanyonu)
Bilbilan Karagölleri
Arsiyan Karagölleri
Tablo 10: Seçkin Özellikli Sahaların Bilinirlik Değerlendirmesi
Değerin bilinirliği; Bölgesel seviyede B, Ülke seviyesinde T, Milletlerarası seviyede: M
Adı
Ġlçesi
Bilinirlik
Arhavi Kamilet Mençuna ġelalesi
Merkez
T
Meydancık Papart Vadisi
ġavĢat
T
Ardanuç Deresi Cehennem Kanyonu
ġavĢat
T
Bilbilan Karagölleri
Borçka
B
Arsiyan Karagölleri
Hopa
B
4.5.ARTVĠN ĠLĠNDE DOĞA TURĠZĠMĠ ÇEġĠTLERĠ
KuĢ Gözlemciliği
Doğa YürüyüĢü (Trekking)
Yayla ve Festival Turizmi
Mağara Turizmi
Av Turizmi
Sportif Olta Balıkçılığı
Akarsu Turizmi
Atlı Doğa YürüyüĢü
Bisiklet Turizmi
Botanik Turizmi
Yaban Hayatı (Fauna) Gözlemciliği
Foto Safari
Kamp Karavan Turizmi
72
4.6.ARTVĠN ĠLĠ VE ĠLÇELERĠNĠN ÖNE ÇIKAN DOĞA TURĠZMĠ DEĞERLERĠ
MATRĠSĠ
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
Ardanuç Ġlçesi
Yusufeli Ġlçesi
25
29
21
22
32
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
30
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
ġavĢat Ġlçesi
Murgul Ġlçesi
38
X
Borçka Ġlçesi
30
Hopa Ġlçesi
Değerler toplamı
Rafting (R)
Canyoning/kanyon yürüyüĢü (C)
Mağaracılık (M)
Dağ bisikletçiliği (DB)
Denizel değerler (DS)
Dağ-yayla gezisi imkanı ( DG)
Peyzaj güzelliği/fotosafari (PF)
Yaylada konaklama/kamping (YK)
DüzenlenmiĢ doğa gezisi rotası(DGR)
Tabiata uyumlu kırsal miras gezisi(KMG)
Pansiyonculuk(P)
Aktif yaylacılık(AY)
Kelebek gözlemciliği imkanı(KeG)
KuĢ gözlemciliği imkanı(KuG)
Sportif olta balıkçılığı imkanı(SOB)
Milli park vb sahalar(MP)
Milli park vb. nde konaklama(MPK)
KıĢ sporları potansiyeli(KSP)
Aktif kıĢ sporları merkezi(KSM)
Estetik Ģelale bulunan yerler(Eġ)
Estetik göl/baraj olan yerler(EGB)
Botanik gezilerine uygun saha(BOG)
Yabana hayatı geliĢtirme sahası(YHGS)
Garantili yaban hayatı gözlemi(GYHG)
Ġzole ilginç ekosistemler(ĠE)
Bakir Küçük Koylar (BKK)
Ormanaltı florası tanıma gezi imkanı(Mantar
ve benzeri dahil) (FGĠ)
Endemik Bitkilerin Gözlemi (EBG)
Köy Pazarları(Orman meyvelerinden reçel
marmelat, kurutulmuĢ meyve satılması
kaydıyla) (KP)
Çayır Ģeklinde gruplanmıĢ dağ çiçekleri gezisi
(görselliği yüksek olacak) (DÇG)
Doğal taĢlardan tabiat tarihi gezisi(Gezi
sırasında en az 10-15 değiĢik taĢ türü ve
jeomorfolojik yapılar tanıtılmalıdır) (DTTTG)
Arhavi Ġlçesi
Aktivite/değer
Merkez Ġlçesi
Tablo 11: Ġlçelere Göre Turizm Değerlendirmesi
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
73
Bakir doğa parçaları keĢif gezisi(Bakir vadi ve
bakir orman gibi gizli kalan değerleri keĢfetme
gezileri) (BDPKG)
Gastronomi gezisi (Gezi günü belirlenir. Gezi
günü ziyaretçilerle yöresel yemekler yapılarak
yedirilir) (GG)
Dokusu bozulmamıĢ kırsal miras gezisi
(köyler) (KMG)
Yayla gezisi imkanı (Ya)
Yaya gezi imkanı (Y)
Tarihi eserler, sit alanı (Ts)
ġelale görme imkanı (ġ)
Peyzaj değeri yüksek yerler, fotoğrafik yerler
(P)
Mağara gezisi (Mğ)
Motorlu gezi imkanı (M)
Jeolojik ve jeomorfolojik değerler (Jm)
Kanyon görme imkanı (Cn)
Botanik gezisi imkanı (Bt)
Bakir orman gezisi (Bo)
Atla geziye uygun (At)
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
74
5. YÜKSEK DEĞER TAġIYAN ALANLARIN DEĞERLENDĠRĠLMESĠ VE
POTANSĠYELĠNĠ GELĠġTĠRME ĠMKANLARINA ĠLĠġKĠN ANALĠZLER
5.1.ARHAVĠ KAMĠLET VADĠSĠ VE MENÇUNA ġELALESĠ
Kamilet Vadisi Doğu Karadeniz Dağları ekocoğrafyası içerisinde, grid sistemine (Davis,
1965) göre Doğu Karadeniz Bölgesi‟nin A8 karesinde, Artvin Ġli Arhavi Ġlçesi idari sınırları
içerisinde ve 1/25.000 ölçekli standart topoğrafik haritalar üzerinde yapılan incelemelere göre
41o15‟53‟‟ – 41o08‟13‟‟ kuzey enlemleri ile 41o21‟51‟‟ – 42o25‟07‟‟ doğu boylamları
arasında yer almaktadır. Alan kuzeyde Arhavi ilçe merkezi, güneyde Murgul ve Yusufeli
Bıçakçılar Havzası, batıda Fındıklı Abu - Çağlayan Havzası, doğuda ise Murgul Havzası ile
çevrilidir. Ġlçe merkezine 15 km uzaklıkta olan bölge 300 m rakımlı Çifteköprü ile baĢlayıp
Doğu Karadeniz Dağlarındaki 3371 m rakımlı Güldağı Tepesine kadar uzanır.
Vadinin en önemli turistik cazibe unsuru olan Mençuna ġelalesi, yoğun ziyaretçi akınına
uğramaktadır. Bu Ģelale için gelen turistlerin en çok ilgi gösterip satın aldıkları yerel ürün
Kamilet ve ġahinkaya ballarıdır.
Arhavi Kamilet Mençuna ġelalesi ve Tarihi Çifte Köprü Haritası
75
76
5.1.1. Alanın Flora ve Vejetasyonuna ĠliĢkin Bulgular
Kamilet ve Durguna Vadileri, bitki coğrafyası bakımından Holarktik Flora Bölgesinin
Avrupa-Sibirya flora alanında yer almaktadır. Avrupa-Sibirya (Euro-Siberian) flora alanı,
Türkiye‟nin tüm kuzey kesimlerini içermekte olup, doğuda Kafkasya‟nın büyük bir bölümü
ile Kırım ve Dobrudja Dağları‟na değin uzanmaktadır. Avrupa-Sibirya flora alanı
Türkiye‟deki yayılıĢında Melet ırmağının doğusunda Colchis (KolĢik) sektör olarak
adlandırılmaktadır. KolĢik sektör, bölge iklimine bağlı olarak yağıĢın bol olması sonucunda,
sub-tropik nemli orman özelliği gösteren ve yapraklı tür ağaçlardan oluĢan ormanlar ile
yükselti arttıkça iğne yapraklı türlerin ağırlıkta olduğu orman toplumları ile karakterize
edilmektedir. Bölgenin bitkisel tür zenginliği ve endemizm oranı Euxine (Öksin) sektöre
kıyasla daha fazladır.
Bölgede ve yakın çevresinde yapılan çeĢitli floristik çalıĢmalar (Eminağaoğlu vd, 2010;
Eminağaoğlu ve ErĢen Bak, 2009; Manvelidze vd, 2009; Eminağaoğlu vd, 2008; Güner vd,
2000; Güner ve Duman, 1998; Davis vd, 1988; Davis, 1965-1985) ve arazi gözlemleri sonucu
yaklaĢık 1100 bitki taksonunun yayılıĢ gösterdiği saptanmıĢtır. Güner vd. (2000)‟ne göre
Türkiye florasının 3708‟i endemik olmak üzere 10754 taksonla temsil edildiği
düĢünüldüğünde, bitki zenginliği açısından oldukça önemli bir yere sahip olduğunu belirtmek
gerekir. Bu zenginlik içerisinde çok sayıda endemik* ve nadir** nitelikte bitki taksonu yer
almaktadır.
77
Orman vejetasyonu
Picea orientalis (L.) Link, Pinus sylvestris L., Abies nordmanniana (Stev.) Spach. subsp.
nordmanniana, Taxus baccata L., Fagus orientalis Lipsky, Castanea sativa Mill., Quercus
petraea, (Matt.) Liebl. subsp. iberica (Steven ex M.Bieb.) Krassiln., Ulmus glabra Huds.,
Populus tremula L., Tilia rubra DC. subsp. caucasica (Rupr.) V. Engler, Salix caucasica
Andersson, Carpinus betulus L., Corylus avellana L., Ostrya carpinifolia Scop.,
Rhododendron luteum Sweet, R. ponticum L., Laurocerasus officinalis Roem., Rubus
platyphyllos C.Koch, Crataegus microphylla C.Koch, C. monogyna Jacq. subsp. monogyna,
Ilex colchica Pojark., Acer campestre L. var. campestre, Fraxinus angustifolia Vahl. subsp.
oxycarpa (M.Bieb. ex Willd.) Franco & Rocha Afonso, Sambucus nigra L., Tilia rubra DC.
subsp. caucasica (Rupr.) V.Eng., Hedera helix L., H. colchica (C.Koch) C.Koch., Sanicula
europaea L., Sedum stoloniferum C.C.Gmel., Silene compacta Fisch., Rumex acetocella L.,
Hypericum bupleuroides Gris., Alliaria petiolata (M.Bieb.) Cavara & Grande, Fragaria vesca
L., Lathyrus laxiflorus (Desf.) O.Kuntze subsp. laxiflorus, Circea lutetiana L., Oxalis
acetosella L., Geranium robertianum L., G. purpureum Vill., Lycopodium complanatum L.
subsp. chamaecyparissus (A. Br.), Hymenophyllum tunbrigense (L.) Sm. ve Monotropa
hypopithys L. gibi çok sayıda odunsu ve otsu türleri içermektedir.
78
Kamilet ve Durguna Vadilerini kapsayan alan içerisinde 17 adet endemik takson ile 27 adet
nadir özellikte bitki taksonu yayılıĢ göstermektedir. Adı geçen vadiler Türkiye‟de tanımlanan
122 Önemli Bitki Alanı (ÖBA)‟ndan Kaçkar Dağları ÖBA‟sı içerisinde, aynı zamanda
Türkiye‟de tanımlanmıĢ 305 Önemli Doğa Alanı (ÖDA)‟ndan biri olan Doğu Karadeniz
Dağları ÖDA‟sı içerisinde yer almaktadır (Özhatay vd, 2005; Eken vd, 2006). Bu vadiler
içerisinde saf ya da karıĢık olarak sağlıklı, geniĢ topluluklar halinde yayılıĢ gösteren Quercus
pontica, Betula medwediewii, Rhododendron smirnovii, Rhododendron ungernii gibi relikt*
özellikte bitkilerin kapladığı alanlar dikkat çekicidir.
79
5.1.2. Alanın Küresel ve Bölgesel Ölçekteki Yeri ve Önemi
Vadilerin de içinde bulunduğu alan Kafkasya Ekolojik Bölgesi (Caucasus Ecoregion) olarak
adlandırılmıĢ ve Conservation International (CI) tarafından dünya üzerindeki 34 BiyoçeĢitlilik
Sıcak Noktaları (Biodiversity Hotspots) alanlarından biri olarak ilan edilmiĢtir (Anonim b,
2011). Bununla birlikte ülkemizde 122 adet ÖBA belirlenmiĢ olup, bunların 6 tanesi Doğu
Karadeniz Bölgesi‟nde yer almaktadır. Kamilet ve Durguna Vadileri ise bu 6 ÖBA
alanlarından Doğu Karadeniz Dağları ÖBA‟sı içerinde yer almaktadır (Özhatay vd, 2003).
Avrupa‟nın tehdit altında olan önemli orman alanlarından (sıcak noktalar) 9'u ülkemizde yer
almakta olup, bölge bunlardan 2 tanesine (Karçal Dağları ve Fırtına Vadisi) ev sahipliği
etmektedir (Anonim c, 2011). Bölgenin bağlı olduğu Artvin ili ise Kuzeydoğu Anadolu
Bitkisel ÇeĢitlilik Merkezi (SWA no. 19) olarak adlandırılan (Özhatay vd, 2005), dünyadaki
biyolojik çeĢitlilik açısından en zengin ve korunması gereken ekolojik bölgelerinden birisidir.
Bölge çok sayıda relikt bitkiye ev sahipliği yapmakta olup, bunlardan Betula medwediewii,
Quercus pontica türlerinin oluĢturduğu ormanlar, dünya üzerinde yaprak döken ormanların
geçmiĢten günümüze kesintiye uğramadan sağlıklı bir Ģekilde varlığını devam ettirdiği nadir
alanlardan biridir. Bölge bir kaç asırlık geçmiĢiyle Doğal YaĢlı Orman ekosisteminin en güzel
örneklerinden birini bizlere sergilemektedir.
80
5.1.3. Alanın Doğal Peyzaj Bütünlüğü
Bölgenin “vadi peyzajı” özelliği, içerdiği jeomorfolojik özelliklerinden ötürü belirgin bir
Ģekilde karakteristiktir. Vadileri oluĢturan relief enerjisi yüksek, sarp topoğrafya içinde dere
ve dere kotundan itibaren ani bir Ģekilde yükselen yeryüzü Ģekli, bitki örtüsü ile birlikte eĢssiz
bir peyzaj bütünlüğü ortaya koymaktadır. Dere vejetasyonundan ağaç sınırı zonuna kadar
çıkan bitki örtüsü kademelenmesi her mevsim doğal bitki örtüsünün görsel yapısının kendi
içinde çeĢitli, aynı zamanda bütünde izlendiğinde ise kesintiye uğramaksızın süreklilik içinde,
alanın doğal bir peyzaj bütünlüğünü ortaya koymaktadır. Zira, alanın doğal yapısı günümüze
gelinceye dek ulaĢımın kolay olmaması nedeniyle bozulmamıĢtır. Doğal peyzajı oluĢturan
bütün ögeler ve öz nitelikleri ile topografik yapı özelliklerinden oluĢan bütünleĢik peyzaj
karakteri, doğal sistem içinde diğer ögelerle birlikte korunabilmiĢtir. Bu korunaklı görsel
peyzaj bütünlüğü, aynı zamanda ekosistem bütünlüğü açısından da çok sağlıklı bir durumu
ifade etmektedir.
81
5.1.4. Alanın Jeomorfolojisi
Kaçkar Dağları silsilesinin denize olan uzaklığı kuĢ uçuĢu 45 km iken, Arhavi ilçesi sınırları
içerisinde deniz kıyısı ile 3300 metre civarında zirvelere sahip olan ve söz konusu iki vadinin
birleĢerek vardığı
zirveleri oluĢturan Boğatepe, Kızıltepe ve Demirkapı dağları arasındaki
kuĢ uçuĢu mesafe yaklaĢık 25
kilometreye inmektedir. Denize sadece 25 km mesafe
içerisinden, bu denli hızla yükselen morfolojik yapının oluĢturduğu adeta duvar gibi yükselen
topografya sıra dıĢı, kendine özgü ve farklı bir kanyon oluĢturmaktadır. Bu yapı alanı bir
anlamda ulaĢılamaz/geçilemez bir konuma getirmiĢ ve insan etkisi neredeyse sıfırlanarak
sadece arıcılık özelinde kalmıĢtır.
82
83
5.1.5. Alanda Görülen Yaban Hayvanı Türleri
Tablo 12: Kamilet Havzasında bilinen memeli hayvan türleri
Latince Adı
Türkçe Adı
IUCN küresel
kategori
Bern Ek no
Erinaceus concolor
Sorex volnuchini
Kirpi
Kafkas Küçük Böcekçili
LC
LC
III
III
Sorex raddei
KırmızıdiĢli Böcekçil
LC
III
Sorex satunini
Kafkas Böcekçili
LC
III
Neomys teres
Kafkas Suböcekçili
LC
III
Crocidura leucodon
Yaygın BeyazdiĢli Böcekçil
LC
III
Crocidura suaveolens
Küçük BeyazdiĢli Böcekçil
LC
III
Talpa levantis
Karadeniz Köstebeği
LC
Rhinolophus ferrumequinum
Büyük Nalburunlu Yarasa
LC
II
Rhinolophus hipposideros
Küçük Nalburunlu Yarasa
LC
II
Rhinolophus euryale
Akdeniz Nalburunlu Yarasası
NT
II
Myotis aurascens
Bıyıklı Kahverengi Yarasa
LC
II
Myotis brandtii
Sakallı Yarasa
LC
II
Myotis nattereri
Saçaklı Yarasa
LC
II
Myotis bechsteinii
Büyükkulaklı Yarasa
NT
II
Myotis myotis
Büyük Farekulaklı Yarasa
LC
II
Myotis blythii
Küçük Farekulaklı Yarasa
LC
II
Eptesticus serotinus
GeniĢkanatlı Yarasa
LC
II
Nyctalus leisleri
Küçük AkĢamcı Yarasa
LC
II
Pipistrellus pipistrellus
Cüce Yarasa
LC
Pipistrellus kuhlii
BeyazĢeritli Yarasa
LC
II
Hypsugo savii
Savi Cüce Yarasası
LC
II
Plecotus auritus
Kahverengi Uzunkulaklı Yarasa
LC
II
Barbastella barbastellus
Basıkburunlu Yarasa
LC
II
Miniopterus schreibersii
Uzunkanatlı Yarasa
NT
Canis lupus
Kurt
LC
Vulpes vulpes
Tilki
LC
Ursus arctos
Bozayı
LC
II
Martes martes
Ağaç Sansarı
LC
III
Martes foina
Kaya Sansarı
LC
III
Mustela nivalis
Gelincik
LC
III
Meles meles
Porsuk
LC
III
Lutra lutra
Susamuru
NT
II
Lynx lynx
VaĢak
LC
III
II
84
Sus scrofa
Yaban Domuzu
LC
III
Rupicapra rupicapra
Çengelboynuzlu Dağkeçisi
LC
III
Lepus europaeus
Yabani TavĢan
LC
III
Sciurus anomalus
Sincap
LC
II
Sciurus vulgaris
Kızıl sincap
LC
Sicista spp.
Kaçkar HuĢfaresi
Myodes glareolus
Kızıl Fare
LC
Arvicola amphibius
Susıçanı
LC
Microtus majori
Kısakulaklı Kırfaresi
LC
Microtus levis
Yaygın Tarlafaresi
LC
Chionomys nivalis
Yaygın Karfaresi
LC
Chionomys roberti
Uzunkuyruklu Karfaresi
LC
Chionomys gud
Kafkas Karfaresi
LC
Cricetulus migratorius
Cüce Avurtlak
LC
Apodemus uralensis
Cüce Ormanfaresi
LC
Apodemus flavicollis
Sarıboyunlu Ormanfaresi
LC
Apodemus mystacinus
Kayalık Ormanfaresi
LC
Apodemus witherbyi
Yaygın Ormanfaresi
LC
Rattus rattus
Sıçan
LC
Mus musculus
Evfaresi
LC
Mus macedonicus
Sarı Evfaresi
LC
Glis glis
Yediuyur
LC
III
Dryomys nitedula
Hasancık
LC
III
III
85
Tablo 13: Kamilet Havzasında bilinen kuĢ türleri
Latince Adı
Türkçe Adı
ArıĢahini
IUCN küresel
kategori
LC
Bern Ek
no
II
Pernis apivorus
Gypaetus barbatus
Sakallı Akbaba
LC
II
Aegypius monachus
Kara Akbaba
NT
II
Milvus migrans
Kara Çaylak
LC
II
Circus aeruginosus
Saz Delicesi
LC
II
Circus cyaneus
Gökçe Delice
LC
II
Circus macrourus
Akça Delice
NT
II
Circus pygargus
Çayır Delicesi
LC
II
Accipiter brevipes
Yoz Atmaca, kısa bacaklı atmaca
LC
II
Accipiter gentilis
ÇakırkuĢu
LC
II
Accipiter nisus
Atmaca
LC
II
Buteo buteo
ġahin
LC
II
Aquila chrysaetos
Kaya kartalı
LC
II
Aquila pomarina
Küçük Orman Kartalı
LC
II
Aquila clanga
Büyük Orman Kartalı
VU
II
Aquila nipalensis
Bozkır Kartalı
LC
II
Hieraaetus pennatus
Küçük Kartal
LC
II
Falco tinnunculus
Kerkenez
LC
II
Falco subbuteo
Delice Doğan
LC
II
Falco peregrinus
Gök Doğan
LC
II
Tetrao mlokosiewiczi
Dağ Horozu
NT
III
Tetraogallus caspius
Urkeklik
LC
III
Alectoris chukar
Kınalı keklik
LC
III
Coturnix coturnix
Bıldırcın
LC
III
Crex crex
Bıldırcın Kılavuzu
NT
II
Actitis hypoleucos
Dere Düdükçünü
LC
II
Columba livia
Kaya Güvercini
LC
III
Columba oenas
Gökçe Güvercin
LC
Columba palumbus
Tahtalı
LC
Cuculus canorus
Guguk
LC
III
Aegolius funerous
Paçalı BaykuĢ
LC
II
Strix aluco
Alaca BaykuĢ
LC
II
Caprimulgus europaeus
Çobanaldatan
LC
II
Apus apus
Karasağan
LC
III
Picus canus
Küçük YeĢil Ağaçkakan
LC
II
Picus viridis
YeĢil Ağaçkakan
LC
II
86
Dryocopus martius
Kara Ağaçkakan
LC
II
Dendrocopus major
Orman Alaca Ağaçkakanı
LC
II
Lullula arborea
Orman Toygarı
LC
III
Eremophila alpestris
Kulaklı Toygar
LC
II
Hirundo rupestris
Kaya Kırlangıcı
LC
II
Delichon urbica
Ev Kırlangıcı
LC
II
Anthus trivialis
Ağaç ĠncirkuĢu
LC
II
Anthus spinoletta
Dağ ĠncirkuĢu
LC
II
Motacilla cinerea
Dağ Kuyruksallayanı
LC
II
Motacilla alba
Ak Kuyruksallayan
LC
II
Cinclus cinclus
Dere KuĢu
LC
II
Troglodytes troglodytes
ÇıtkuĢu
LC
II
Prunella modularis
Yaygın Dağbülbülü
LC
II
Prunella collaris
Büyük Dağbülbülü
LC
II
Erithacus rubecula
Kızılgerdan
LC
II
Phoenicurus ochruros
Kara Kızılkuyruk
LC
II
Phoenicurus phoenicurus
Yaygın Kızılkuyruk
LC
II
Oenanthe oenanthe
Yaygın Kuyrukkakan
LC
II
Monticola saxatilis
TaĢkızılı
LC
II
Monticola solitarius
Gökardıç
LC
II
Turdus torquata
Boğmaklı Ardıç
LC
II
Turdus merula
Karatavuk
LC
III
Turdus philomelos
Öter Ardıç
LC
III
Turdus viscivorus
Ökse Ardıç
LC
III
Acrocephalus palustris
Çalı KamıĢçını
LC
III
Sylvia communis
Akgerdan Ötleğen
LC
II
Sylvia curruca
Küçük Akgerdan Ötleğen
LC
II
Phylloscopus nitidus
YeĢil Söğütbülbülü
LC
II
Phylloscopus sindianus
Kafkas Çıvgını
LC
II
Regulus regulus
ÇalıkuĢu
LC
II
Ficedula parva
Küçük Sinekkapan
LC
III
Muscicapa striata
Benekli Sinekkapan
LC
III
Aegithalos caudatus
Uzunkuyruklu BaĢtankara
LC
II
Parus ater
Çam BaĢtankarası
LC
II
Parus palustris
Kayın BaĢtankarası
LC
II
Parus caeruleus
Mavi BaĢtankara
LC
II
Parus major
Büyük BaĢtankara
LC
II
Sitta europaea
Yaygın Sıvacı
LC
II
87
Sitta neumayer
Kaya Sıvacısı
LC
II
Tichodroma muraria
Duvar TırmaĢıkkuĢu
LC
II
Certhia familiaris
Orman TırmaĢıkkuĢu
LC
II
Lanius collurio
Kızılsırtlı ÖrümcekkuĢu
LC
II
Garrulus glandarius
Alakarga
LC
Pica pica
Saksağan
LC
Pyrrhocorax graculus
Sarıgagalı Dağkargası
LC
II
Pyrrhocorax pyrrhocorax
Kırmızıgagalı Dağkargası
LC
II
Corvus cornix
LeĢ Kargası
LC
Corvus corax
Kuzgun
LC
III
Petronia petronia
Kaya Serçesi
LC
II
Montifringa nivalis
Kar Serçesi
LC
II
Fringilla coelebs
Ġspinoz
LC
III
Serinus pusillus
Kara Ġskete
LC
II
Serinus serinus
Küçük Ġskete
LC
II
Carduelis spinus
KarabaĢlı Ġskete
LC
II
Carduelis cannabina
KetenkuĢu
LC
II
Loxia curvirostra
Çaprazgaga
LC
II
Carpodacus erythrinus
Çütre
LC
II
Pyrrhula pyrrhula
ġakrakkuĢu
LC
III
Emberiza cia
Kaya KirazkuĢu
LC
II
Emberiza hortulana
Yaygın KirazkuĢu
LC
III
5.1.6. Alandaki Ekonomik Faaliyetler
Havzada yapılan en yaygın ekonomik faaliyet 700 m yükseklere kadar çıkabilen çay tarımıdır.
Vadi içlerinde fındık tarımı küçük miktarlarda yapılabilmektedir. Yüksek yaylalarda ise
yoğun olmayan bir yaylacılık ve buna bağlı hayvancılık sürdürülen bir gelenektir. Ancak
hayvancılık azalmakta, yaylacılık daha çok dinlenme-eğlenme etkinliğine dönüĢmektedir. Bu
anlamda ekoturizm, gelecek için yatırım yapılabilecek ve gelir getirebilecek önemli bir
ekonomik faaliyet alanı olarak düĢünülmektedir. Ġncelemeye konu edilen havza içinde hali
hazırda en önemli gelir bal üretimi ile sağlanmaktadır.
Vadi kökünde kayalıklar üzerinde konuĢlandırılan ve toplam 1500-2000 kg kadar üretim
yapılabilecek sayıda olan arı kovanlarında çok özel bal üretimi yapılmaktadır. Bal üretiminde
herhangi kimyasal ya da baĢka çeĢit koruyucu kullanılmamakta ve çok özel ve oldukça pahalı
organik bal üretimi yapılmaktadır. Vadi duvarlarında oyularak kovan koyma yerlerinin
açılması ve dayanıklı ardıç ağacı tahtalarından platformlar, 25 yıl öncesine kadar insan gücü
88
ile yapılmakta ve sadece birkaç yerel ustanın bildiği çivisiz özel geçme teknikleri ile
hazırlanmaktaydı. Kovanların bu platformlara yerleĢtirilmesi ve bal sağımı halen büyük bir
maharetle yapılan yerel-geleneksel ritüellerdendir.
89
5.1.7. Alanın Analizi
Tablo 14: Sahanın Turizm Talebi Değerleri Tablosu
Halihazırdaki ziyaretçi Sahayı gezmek maksatlı gelen yılda ortalama 30.000 kiĢi
sayısı
Para harcama
Konaklama, yeme-içme, yanında yöresel el sanatı ve yöresel
kurutulmuĢ veya konserve ürünler alınarak para ödeme Ģekilleriyle
KiĢi baĢına ortalama en az 20 TL harcama yapılmaktadır
Ziyaretçi Profili
Bireysel gezginler: % 10
EĢler & Aileler : % 15
Tur grupları (tanıdık ve benzer talepteki kiĢilerin bir araya gelmesi
Ģeklinde): % 75
Diğerleri: % 1
GeliĢlerinin Ġlk 5 Sebebi
1- Doğa Gezileri,
2- Fotosafari,
3- Kırsal Miras Gezileri,
4- Botanik gezileri,
5- Yaban Hayatı ve KuĢ Gözlemciliği (fauna gezileri),
6- Bakir Orman Gezileri,
7- Yayla ve Festival Turizmi
8-
Kıyaslanabileceği saha
Sportif Olta Balıkçılığı
9- Akarsu Turizmi
10- Bisiklet Turizmi
11- Kamp Karavan Turizmi
Hatila Vadisi Milli Parkı
Tablo 15: UlaĢılabilirlik Analiz Tablosu
Sahanın Uluslararası
havaalanına yakınlığı
Alana UlaĢım
Orta derecede yakın; 3,5 saat (2-4 saat arasında)
Özel taĢıt
(X)
Toplu taĢıma
( )
Diğerleri
(Bisiklet,
motosiklet, yürüyüĢ)
Ziyaretçinin Genel ulaĢım
kanaati:
Yol durumu iyi
UlaĢım için problemler:
Tablo 16: Alt Yapı Analizi Tablosu
Altyapı Analizi
TaĢımacılık ağı
Yerel ağ(toprak, asfalt)
Anayollara bağlantı
Yerel genel taĢımacılık
Programlar
Ücretler
Ring patikaları
ĠĢaret levhaları
Genel yer iĢaret levhaları
Bilgi panoları
Araçlar için park kapasitesi
Bilgi alma ve tercüme kolaylıkları
Restoran sayısı
Yetersiz
Yeterli
Ġyi
x
Açıklama
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
90
Tablo 17: Yeme Ġçme Konaklama Analizi Tablosu
Restoranların durumu
Yemek Standartları
Barınma imkanları
Kategori
Sayısı
Açıklama
Turistik
1
Yerel
1
Yüksek standartlı yemek sunanlar :
Yeterli ve yöresel standartta yemek sunanlar: x
Kötü standartta yemek sunanlar :
Kategori
KuruluĢ Sayısı
Yatak Sayısı
(iyi-kötü-orta)
Oteller
-
-
Hosteller (Misafirhaneler)
-
-
Yatak&kahvaltı oteli
-
-
Rota üstü kulübeler
-
-
Bungalov tarzı
-
-
Kamp alanı
-
-
Diğerleri: Pansiyon
-
-
Tablo 18: Sahanın Kendine Has Seçkin Önemli Özellikleri
Sunduğu değerlerden
Alan turist ziyaret
döngüsüne girecek
Ģekilde turistlerin
ilgisini çekecek diğer
alanlara yakın mı?
Alandaki yabanıl
varlıklar
Var-Yok
Var
Tek-eĢsiz olanlar
var mı?
Biraz farklı ama
değerli olanlar
Diğer ilgi çeken
yerlere benzer
olanlar
Evet
Bayrak türler
Diğer ilginç yaban
hayatı (fauna)
Var
Var
Var
1.Çengel Boynuzlu
Dağ Keçisi
1.Yarasa, TavĢan,
Kirpi, Susamuru,
Tilki, Yaban Domuzu
Neler?
Mençuna ġelalesi ve
Tarihi Çifte Köprü
Patika Yollar ve
Yöresel Yemekler
Ġnsan eli değmemiĢ
doğa ve temiz
akarsular
Borçka Camili
Biyosfer Rezerv
Alanı ve Borçka
Karagöl Tabiat Parkı
2.Bozayı, Kurt,
VaĢak
2.Sansar, Gelincik,
Köstebek, Porsuk,
Sincap, Fare.
1100 tür
Endemik bitkiler,
Tablo 19: Alanda Ġzlenebilecek Yaban Hayvanları
Tatmin edici yaban
hayatı izleme imkanı
Garanti edilen türler var
mı?
Genellikle rastlanma
ihtimali
ġans veya mevsime
bağlı olanlar
Memeliler
KuĢlar
Açıklama
Çengel Boynuzlu
Dağ Keçisi, Bozayı
Kurt, Tilki, Sincap,
TavĢan,
VaĢak, Yarasa,
Susamuru
Akbaba, Atmaca,
Keklik
Kartal, ġahin,
Doğan, BaykuĢ
Ağaçkakan,
Kırlangıç, Saksağan
Alanda en fazla
bulunan türler
Alanda mevcut ancak
görülmesi zor türler
Alanda diğerlerine
göre daha az türler
91
Tablo 20: Sosyal ve Ekonomik TaĢıma Kapasitesi Analizi Tablosu
Göstergeler
Tüm ilgi grupları turizmden elde edilen gelirden eĢit pay alırlar
Tüm ilgi grupları turizm geliĢimine oranlı bir miktar para
yatırımı yapabilir
Yerel ekonomi için turizm faydaları açıktır
Turizm geliĢimiyle ilgili paydaĢların ihtiyaç, istek ve önerileri
ele alınıyor
Tüm ilgi gruplarına önem veriliyor
Ġlgi gruplarının birbiriyle olan iliĢkileri iyi
Beraber çalıĢmanın önemi biliniyor
Ġyi bir iĢbirliği içindeler
Belirli kararların alınma amacı saklanmıyor
Yerel ilgi grupları karar almada söz sahibi
Bölgesel ilgi grupları karar almada söz sahibi
Diğer sektörler de turizm geliĢimine fayda sağlıyor
Turizm kırsal ekonomiye destek veriyor
Geleneksel faaliyetler ve üretim türleri turizm geliĢiminden
sonra geliĢme gösterdi
Turizm geliĢimi istihdamı artırma beklentilerini karĢılıyor
Yerel halk, özellikle gençler için yeni iĢ imkanı ortaya çıktı
Kendi turizm iĢini kurmak isteyenlere yeterli destek veriliyor
Turizm iĢi kurmak için eğitim ve öğretim veriliyor
Planlı turizm uygulaması yapılıyor
Yerel köyler ve kamusal alanın özelliği turizmden sonra zarar
görmemiĢtir.
Turizm temel olarak yerel mal ve hizmetlerden faydalanır
Bölgemizi ziyaret eden turist sayısı yeterlidir
Turizm kültürel mirasın devamına yardımcı oluyor
Turizm endüstriyel mirasın sürdürülmesi için yardımcı oluyor
Turizm geliĢimi peyzaj dokusuna zarar vermiyor
Turizm doğanın korunmasına yardımcı oluyor
Turizm kültürel manzaranın korunmasına yardımcı oluyor
Turizm hayat kalitesini artırıyor
1
2
3
x
x
4
5
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
Tablo 21: Ekolojik TaĢıma Kapasitesi Analizi
Faaliyet
Kamping&piknik
Genel
etkiler
Müspet
/menfi
Yok
Korunan
alan
üzerindeki
etki
Kabul
edilebili
r
x
AhĢap Hediyelik
eĢyaların satılması,
Dağcılık,trekking
Rafting
Olta balıkçılığı
Yok
x
Yok
x
x
x
Yeme içme
Yok
x
Doğa yürüyüĢü
Yok
x
Kabul
edilem
ez
Etki
Kabul edilebilir ancak;
Alanda düzenleme
yapılmalı
Katalog hazırlanmalı, halk
bilgilendirilmeli
Güzergah belirlenmeli
Güzergah belirlenmeli
Yeterli popülasyonda
olmalı ve planlanmalı
Yeterli sayıda değil,
Yöresel yemeklere ağırlık
verilmeli
Güzergah belirlenmeli,
YürüyüĢ parkurlarında
92
Yaban hayatı
gözlemi
Bilimsel geziler
Yok
x
düzenlenmeli
Ġzleme yerleri belirlenmeli
Yok
x
Planlı yapılmalı
Tablo 22: Ekolojik TaĢıma Kapasitesi Etkileri Analizi
Ekolojik göstergeler
Bitkiler turizm artıĢından etkilenmektedir
YürüyüĢ yolarından yürümeyen turistler bitkilere çok zarar
veriyor
Turizmden dolayı daha fazla toprak erozyonu meydana
gelmektedir
Korunan alanın suları gözle görünür Ģekilde kirlenmektedir
Turizm geliĢimi sebebi ile balık miktarı azalmıĢtır
Korunan alanın yer altı suları içme suyu olarak kullanılabilir
Turistler yaban hayatı için rahatsız edici bir faktördür
Turizmden dolayı flora ve faunada ölümler artmıĢtır
1
2
3
4
5
x
x
x
x
x
x
x
x
5.1.8. Ekolojik TaĢıma Kapasitesi Yönünden Değerlendirme
Tablo 23: Fiziki/idari TaĢıma Kapasitesi Ġncelemesi ve Değerlendirmesi;
Altyapı
Park giriĢi
Park yeri imkanları
Bilgi imkanları
Yiyecek içecek temini
Ticaret
Kolaylık tesisleri
Patika ağı
Yaban
hayatı
noktaları
Aktiviteler
ÇalıĢanlar
izleme
Yer
Kapasite 1
Alana giriĢ yolları
Var
Alandaki yol ağı
Var
Alan içindeki toplu taĢıma Var
araçları
Park etme
Var
AkıĢ
Var
Yer sayısı
Var
Biletleme
Var
Yönlendirme
Var
ĠĢaret levhaları
Var
Yetkililer
Var
Ziyaretçi merkezi
Var
Ofisler
Var
Basılı ve görsel materyal
Var
Tedarik
Var
Seçenekler
Var
Var
Tuvaletler
Var
Atıkların toplanması
Var
Yeterlilik durumu
Var
Sayısı ve uygunluğu
Var
Seçenekler
Paket doğa turları
Bisiklet kiralama
Araç kiralama
At-katır kiralama
Yeterli sayıda
Donanımlı
Var
Var
Var
Yok
Var
Var
Var
2
x
x
3
4
5
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
93
5.1.9. Fiziki/idari TaĢıma Kapasitesi Yönünden Değerlendirme
- Ġdaremiz mevcut alanda personel yönünden yeterli donanıma sahip değildir.
- Alanın mevcut bir statüsü bulunmamaktadır. Alana Statü kazandırılarak (Milli Park, Tabiat
Parkı vb.) planlama yapılmalıdır.
- Tabela, bilgi panosu, ikaz vb. iĢaretlemeler yapılmalıdır.
- Sahada tuvalet, otopark, plaj düzenlemeleri vb. temel ihtiyaçların karĢılanması için altyapı
çalıĢmaları yapılmalıdır.
Psikolojik TaĢıma Kapasitesi ile alakalı değerlendirmede ise kayda değer herhangi bir
problem yaĢandığı görülmemektedir.
5.2.ġAVġAT PAPART VADĠSĠ
Papart Vadisi, yeĢilin her tonu, doğası, doğal yaĢlı ormanları ve barındırdığı endemik türlerle
Camili biyosfer rezerv alanının hemen bitiĢiğinde bulunmaktadır. Vadinin önemli kuĢ alanı ve
önemli bitki alanları, kırmızı benekli alabalığı, eĢsiz doğası ve yaban hayatı ile eko turizme
uygun vadi niteliğindedir.
94
5.2.1. Alanın Flora ve Vejetasyonuna ĠliĢkin Bulgular
Alan sadece bitki örtüsü ve peyzaj açısından önemli biyoçeĢitlilik kaynakları ile değil yaban
hayatı açısından da büyük önem arz etmektedir.
95
5.2.2. Alanın Küresel ve Bölgesel Ölçekteki Yeri ve Önemi
4 Ağustos 2010‟da Papart Vadisi'nin büyük bölümü 1'inci, vadideki yerleĢim yerleri ise
3'üncü derece Doğal SĠT alanı ilan edilmiĢtir.
1 ve 3'üncü derece SĠT alanları; kaynak değerleri yönünden oldukça zengindir. Özellikle
1'inci derece SĠT alanında doğal yaĢlı ormanlar, anıt nitelikli Köknar ağaçları, çok sayıda otsu
ve odunsu bitki türünü içeren flora zenginliği, berrak akan sular ve çağlayanlar, yeĢil
ormanların içinden burç gibi yükselen kayalar ile ender bulunan özellikler içermektedir.
96
5.2.3. Alanda Görülen Yaban Hayvanı Türleri
Ġçerisinde baĢta çengel boynuzlu dağ keçisi olmak üzere pek çok yaban hayvanının doğal
yaĢam alanıdır.
97
5.2.4. Alandaki Ekonomik Faaliyetler
Alanda çoğunlukla hayvancılıkla uğraĢılmaktadır. Yerel halkın baĢlıca ekonomik faaliyetleri
hayvancılık ve bağ bahçedir. Bölgede yayla kültürü ve geleneksel yaylacılık faaliyetleri
günümüzde bozulmamıĢ yapısıyla devam etmektedir.
98
5.2.5. Alanın Analizi
Tablo 24: Sahanın Turizm Talebi Değerleri Tablosu
Halihazırdaki ziyaretçi Sahayı gezmek maksatlı gelen yılda ortalama 10.000 kiĢi
sayısı
Para harcama
Konaklama, yeme-içme, yanında yöresel el sanatı ve yöresel
kurutulmuĢ veya konserve ürünler alınarak para ödeme Ģekilleriyle
KiĢi baĢına ortalama en az 15 TL harcama yapılmaktadır
Ziyaretçi Profili
Bireysel gezginler: % 15
EĢler & Aileler : % 10
Tur grupları (tanıdık ve benzer talepteki kiĢilerin bir araya gelmesi
Ģeklinde): % 75
Diğerleri: % 1
GeliĢlerinin Ġlk 5 Sebebi
1- Doğa Gezileri,
2- Fotosafari,
3- Kırsal Miras Gezileri,
4- Botanik gezileri,
5- Yaban Hayatı ve KuĢ Gözlemciliği (fauna gezileri),
6- Bakir Orman Gezileri,
7- Yayla ve Festival Turizmi
8- Sportif Olta Balıkçılığı
9- Akarsu Turizmi
10- Bisiklet Turizmi
11- Kamp Karavan Turizmi
Kıyaslanabileceği saha
Hatila Vadisi Milli Parkı
Tablo 25: UlaĢılabilirlik Analiz Tablosu
Sahanın Uluslararası
havaalanına yakınlığı
Alana UlaĢım
Orta derecede yakın; 4,5 saat (4-5 saat arasında)
Özel taĢıt
(X)
Toplu taĢıma
( )
Diğerleri
(Bisiklet,
motosiklet, yürüyüĢ)
Ziyaretçinin Genel ulaĢım
kanaati:
Yol durumu iyi
UlaĢım için problemler:
Tablo 26: Alt Yapı Analizi Tablosu
Altyapı Analizi
TaĢımacılık ağı
Yerel ağ(toprak, asfalt)
Anayollara bağlantı
Yerel genel taĢımacılık
Programlar
Ücretler
Ring patikaları
ĠĢaret levhaları
Genel yer iĢaret levhaları
Bilgi panoları
Araçlar için park kapasitesi
Bilgi alma ve tercüme kolaylıkları
Restoran sayısı
Yetersiz
x
Yeterli
Ġyi
Açıklama
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
99
Tablo 27: Yeme Ġçme Konaklama Analizi Tablosu
Restoranların durumu
Yemek Standartları
Barınma imkanları
Kategori
Sayısı
Açıklama
Turistik
1
Yerel
1
Yüksek standartlı yemek sunanlar :
Yeterli ve yöresel standartta yemek sunanlar: x
Kötü standartta yemek sunanlar :
Kategori
KuruluĢ Sayısı
Yatak Sayısı
(iyi-kötü-orta)
Oteller
-
-
Hosteller (Misafirhaneler)
-
-
Yatak&kahvaltı oteli
-
-
Rota üstü kulübeler
-
-
Bungalov tarzı
-
-
Kamp alanı
-
-
Diğerleri: Pansiyon
-
-
Tablo 28: Sahanın Kendine Has Seçkin Önemli Özellikleri
Sunduğu değerlerden
Alan turist ziyaret
döngüsüne girecek
Ģekilde turistlerin
ilgisini çekecek diğer
alanlara yakın mı?
Alandaki yabanıl
varlıklar
Var-Yok
Yok
Tek-eĢsiz olanlar
var mı?
Biraz farklı ama
değerli olanlar
Diğer ilgi çeken
yerlere benzer
olanlar
Evet
Bayrak türler
Diğer ilginç yaban
hayatı (fauna)
Var
Var
Var
1.Çengel Boynuzlu
Dağ Keçisi
1.Yarasa, TavĢan,
Kirpi, Tilki, Yaban
Domuzu
Neler?
Patika Yollar ve
Yöresel Yemekler
Ġnsan eli değmemiĢ
doğa ve temiz
akarsular
Borçka Camili
Biyosfer Rezerv
Alanı, Borçka
Karagöl TP, ġavĢat
Karagöl-Sahara MP
2.Bozayı, Kurt,
VaĢak, Yaban Keçisi
2.Sansar, Gelincik,
Köstebek, Porsuk,
Sincap,
Endemik bitkiler,
Tablo 29: Alanda Ġzlenebilecek Yaban Hayvanları
Tatmin edici yaban
hayatı izleme imkanı
Garanti edilen türler var
mı?
Genellikle rastlanma
ihtimali
ġans veya mevsime
bağlı olanlar
Memeliler
KuĢlar
Çengel Boynuzlu
Dağ Keçisi, Yaban
Keçisi, Bozayı
Kurt, Tilki, Sincap,
TavĢan,
VaĢak, Yarasa,
Akbaba, Atmaca,
Keklik
Kartal, ġahin,
Doğan, BaykuĢ
Ağaçkakan,
Kırlangıç, Saksağan
Açıklama
Alanda en fazla
bulunan türler
Alanda mevcut ancak
görülmesi zor türler
Alanda diğerlerine
göre daha az türler
100
Tablo 30: Sosyal ve Ekonomik TaĢıma Kapasitesi Analizi Tablosu
Göstergeler
Tüm ilgi grupları turizmden elde edilen gelirden eĢit pay alırlar
Tüm ilgi grupları turizm geliĢimine oranlı bir miktar para
yatırımı yapabilir
Yerel ekonomi için turizm faydaları açıktır
Turizm geliĢimiyle ilgili paydaĢların ihtiyaç, istek ve önerileri
ele alınıyor
Tüm ilgi gruplarına önem veriliyor
Ġlgi gruplarının birbiriyle olan iliĢkileri iyi
Beraber çalıĢmanın önemi biliniyor
Ġyi bir iĢbirliği içindeler
Belirli kararların alınma amacı saklanmıyor
Yerel ilgi grupları karar almada söz sahibi
Bölgesel ilgi grupları karar almada söz sahibi
Diğer sektörler de turizm geliĢimine fayda sağlıyor
Turizm kırsal ekonomiye destek veriyor
Geleneksel faaliyetler ve üretim türleri turizm geliĢiminden
sonra geliĢme gösterdi
Turizm geliĢimi istihdamı artırma beklentilerini karĢılıyor
Yerel halk, özellikle gençler için yeni iĢ imkanı ortaya çıktı
Kendi turizm iĢini kurmak isteyenlere yeterli destek veriliyor
Turizm iĢi kurmak için eğitim ve öğretim veriliyor
Planlı turizm uygulaması yapılıyor
Yerel köyler ve kamusal alanın özelliği turizmden sonra zarar
görmemiĢtir.
Turizm temel olarak yerel mal ve hizmetlerden faydalanır
Bölgemizi ziyaret eden turist sayısı yeterlidir
Turizm kültürel mirasın devamına yardımcı oluyor
Turizm endüstriyel mirasın sürdürülmesi için yardımcı oluyor
Turizm geliĢimi peyzaj dokusuna zarar vermiyor
Turizm doğanın korunmasına yardımcı oluyor
Turizm kültürel manzaranın korunmasına yardımcı oluyor
Turizm hayat kalitesini artırıyor
1
2
3
x
x
4
5
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
Tablo 31: Ekolojik TaĢıma Kapasitesi Analizi
Faaliyet
Genel etkiler
Müspet
/menfi
Yok
x
AhĢap Hediyelik
eĢyaların satılması,
Dağcılık,trekking
Rafting
Olta balıkçılığı
Yok
x
Yok
x
x
x
Yeme içme
Yok
x
Doğa yürüyüĢü
Yok
x
Yaban hayatı gözlemi
Bilimsel geziler
Yok
Yok
x
x
Kamping&piknik
Kabul
edilebilir
Kabul
edilemez
Etki
Kabul edilebilir ancak;
Alanda düzenleme
yapılmalı
Katalog hazırlanmalı, halk
bilgilendirilmeli
Güzergah belirlenmeli
Güzergah belirlenmeli
Yeterli popülasyonda
olmalı ve planlanmalı
Yöresel yemeklere ağırlık
verilmeli
YürüyüĢ parkurları
Güzergah belirlenmeli
Ġzleme yerleri belirlenmeli
Planlı yapılmalı
101
Tablo 32: Ekolojik TaĢıma Kapasitesi Etkileri Analizi
Ekolojik göstergeler
Bitkiler turizm artıĢından etkilenmektedir
YürüyüĢ yolarından yürümeyen turistler bitkilere çok zarar
veriyor
Turizmden dolayı daha fazla toprak erozyonu meydana
gelmektedir
Korunan alanın suları gözle görünür Ģekilde kirlenmektedir
Turizm geliĢimi sebebi ile balık miktarı azalmıĢtır
Korunan alanın yer altı suları içme suyu olarak kullanılabilir
Turistler yaban hayatı için rahatsız edici bir faktördür
Turizmden dolayı flora ve faunada ölümler artmıĢtır
1
2
3
4
5
x
x
x
x
x
x
x
x
5.2.6. Ekolojik TaĢıma Kapasitesi Yönünden Değerlendirme
Tablo 33: Fiziki/idari TaĢıma Kapasitesi Ġncelemesi ve Değerlendirmesi;
Altyapı
Park giriĢi
Park yeri imkanları
Bilgi imkanları
Yiyecek içecek temini
Ticaret
Kolaylık tesisleri
Patika ağı
Yaban
hayatı
noktaları
Aktiviteler
ÇalıĢanlar
izleme
Yer
Kapasite 1
Alana giriĢ yolları
Var
Alandaki yol ağı
Var
Alan içindeki toplu taĢıma Var
araçları
Park etme
Var
AkıĢ
Var
Yer sayısı
Var
Biletleme
Var
Yönlendirme
Var
ĠĢaret levhaları
Var
Yetkililer
Var
Ziyaretçi merkezi
Var
Ofisler
Var
Basılı ve görsel materyal
Var
Tedarik
Var
Seçenekler
Var
Var
Tuvaletler
Var
Atıkların toplanması
Var
Yeterlilik durumu
Var
Sayısı ve uygunluğu
Var
Seçenekler
Paket doğa turları
Bisiklet kiralama
Araç kiralama
At-katır kiralama
Yeterli sayıda
Donanımlı
Var
Var
Var
Yok
Var
Var
Var
2
x
x
3
4
5
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
102
5.2.7. Fiziki/idari TaĢıma Kapasitesi Yönünden Değerlendirme
- Ġdaremiz mevcut alanda personel yönünden yeterli donanıma sahip değildir.
- Alanın mevcut bir statüsü bulunmamaktadır. Alana Statü kazandırılarak (Milli Park, Tabiat
Parkı vb.) planlama yapılmalıdır.
- Tabela, bilgi panosu, ikaz vb. iĢaretlemeler yapılmalıdır.
- Sahada tuvalet, otopark, plaj düzenlemeleri vb. temel ihtiyaçların karĢılanması için altyapı
çalıĢmaları yapılmalıdır.
Psikolojik TaĢıma Kapasitesi ile alakalı değerlendirmede ise kayda değer herhangi bir
problem yaĢandığı görülmemektedir.
5.3.ARTVIN ĠLĠ VE ĠLÇELERĠNĠN KIYAS YÖNTEMĠ ĠLE DEĞERLENDĠRMESĠ
KarĢılaĢtırma yöntemi, kapsam dahilindeki unsurun benzerleri ve rakipleri ile arasındaki farkı
görmesi ve daha ilerlemesine itici güç olması amaç edinilerek verimliliği arttırma yöntemidir.
KarĢılıklı bilgi alıĢveriĢi olarak değerlendirilen bu yöntemde, kopyalama değil, kendi
ürünlerimize yönelik ilham almak, uyarlamak hedeftir. Gelecek eğilimlerini Ģimdiden görüp,
müĢterinin isteklerini Ģimdiden karĢılamaya hazırlıklı olmayı gerektirir.
KarĢılaĢtırma yapılan ilçenin/ilin baĢarılı oluğu hususta takip ettiği yolun ilçede/ilde
alınabilirliği araĢtırılmalıdır.
Tablo 34: Turizm Potansiyeli Kıyas Yöntemi Değerlendirmesi
KIYAS YÖNTEMĠ ĠLE DOĞA TURĠZMĠ POTANSĠYELĠ YÜKSEK OLAN BAZI
ĠLÇELERĠN DEĞERLENDĠRĠLMESĠ
Artvin Ġli
Ġlçe
Kıyaslanan Ġl/ilçe
Kıyaslama
Örnek Alınacak Deneyim
sebebi,
Merkez
Erzurum/Merkez
KıĢ Turizmi
KıĢ turizmi alternatif aktivite
çeĢitliliği
Arhavi
Antalya/Manavgat Doğa Yapısı
ġelale Alanının Çevre Düzenlemesi
Hopa
Sinop/Merkez
Doğa Yapısı
Sahil ve Koy Düzenlemesi
Ardanuç
Mersin/ErdemliDoğa Yapısı
Kanyon Turizminin GeliĢmiĢ
Mut
Olması
Yusufeli
Rize/ÇamlıhemĢin Ġklim ve Doğa Turizmin Değerlendirilmesi ve
Yapısı
Planlanması
ġavĢat, Borçka Bolu/Abant
Doğa Yapısı
Göl/Baraj Gölü Turizminin GeliĢmiĢ
ve Murgul
Olması
103
6. ARTVĠN ĠLĠ SÜRDÜRÜLEBĠLĠR DOĞA TURĠZMĠ STRATEJĠLERĠ
6.1.GELĠġME STRATEJĠLERĠ
Strateji 1. Artvin Doğa Turizmi için projeler geliĢtirilerek uygulanmasının desteklenmesi
Strateji 2. Artvin seçkin özellikli ve koruma statüsü olmayan sahaların koruma statüsü
kazandırılması.
Strateji 3. Turistik kalkınmanın yerel kalkınma olmadan gerçekleĢmesi zor olduğundan
dolayı, turizmin geliĢtirilmesi için yerel halkın katılımının ve gelir kaynaklarının mümkün
olduğunca artırılmasının sağlanması
6.2.PAZARLAMA STRATEJĠSĠ
Strateji 1. Artvin‟de turizm açısından öne çıkan sahaların tanıtımlarının yapılarak
tanınırlığını Milletler Arası düzeye getirilmesi
Strateji 2. Yöresel ürünlerin desteklenmesi ve geliĢtirilmesi
6.3.ZĠYARETÇĠ YÖNETĠMĠ STRATEJĠSĠ
Strateji 1. Gelen ziyaretçilerin konaklama ve yeme içme imkanlarının geniĢletilmesi
Strateji 2. Alanın tam tanıtımının yapılabilmesi amacıyla gelen ziyaretçilerin rehber eĢliğinde
gezmelerinin sağlanması
6.4.ĠZLEME VE DEĞERLENDĠRME STRATEJĠSĠ
Strateji 1. Ziyaret edilen alanla ilgili tüm bilgiler belli periyotlar halinde güncel olarak
kaydedilmesi ve belli aralıklarla denetlemeler yapılması.
104
Faaliyet No
Öncelik
1
1
2
3
3
3
4
2
Tablo 35: Ġlgili paydaĢların turizm (ekoturizm) açısından kapasitelerini geliĢtirmek
Faaliyet
Açıklama
Yapacak kiĢi ĠĢbirliği
ve
ortakları
kuruluĢlar
Yerel halkının eko-turizm
hakkında eğitimi, Ekoturizme
sunulabilecek ürünlerin
geliĢtirilmesi ürünleri
geliĢtirilmesi konusunda
eğitilmesi.
Bu konuda plan süresince 25
kurs açılarak 500 kiĢinin
eğitilmesi sağlanacak.
Üniversiteler ve STÖ ile Her türlü faaliyetlerin
planlanması, uygulanması ve
ĠĢbirliği
geliĢtirilmesinde Üniversiteler
ve STÖ‟nin görüĢlerinin alınarak
iĢbirliği sağlanacaktır.
Gelen ziyaretçilerin konaklama
Pansiyonculuğun
imkanlarının geniĢletilmesi
GeliĢtirilmesi
pansiyonculuğun arttırılması
gerekmektedir.
Alanlara gelen ziyaretçilerin
Tanıtım, ikaz ve
alanı daha kolay ve güvenli
yönlendirme
dolaĢmaları için yönlendirme ve
tabelalarının
ikaz tabelalarının yerleĢtirilmesi
Hazırlanması
gerekmektedir.
Ekoturizm eğitimi
BaĢlan
gıç
tarihi
ĠTM, OSĠ,
Belediyele
r,
muhtarlıkl
ar
Ekoturizm
Dernekleri
2013
OSĠ, ĠTM
Dernekler
2013
KY, ĠTM,
OSĠ, ĠÖĠ, B
Özel
giriĢimciler
KY, OSĠ,
ĠTM
Belediyele
r,
Muhtarlıkl
ar
2013
Süresi
2 2 2
0 0 0
1 1 1
3 4 5
2
0
1
7
2
0
1
9
2
0
2
1
Bütçesi ve
2 Finans
0 kaynağı
2
3
Göstergeler
2013
105
Yapacak kiĢi ve
kuruluĢlar
ĠĢbirliğ
i
ortakla
rı
Dernek 2013
ler( D)
Çevre
ve
ġehirci
lik md
(ÇġM)
2013
KY
Öncelik
BaĢla
ngıç
tarihi
Eylem no
Tablo 36: Altyapıyı Güçlendirmek veya GeliĢtirmek
Eylem
Açıklama
1
1
Atık yönetimi
Katı atıkların yönetimi konusunda,
vahĢi depolama yapılması
engellenecektir.
Muhtarlıklar(M)
belediyeler,(B) Ġl
özel idaresi (ĠÖĠ)
2
2
Mevcut Yolların
ĠyileĢtirilmesi
Köy ulaĢım yollarının ve Orman içi
yolların iyileĢtirilmesi ile daha rahat
ulaĢım imkanı sağlanacaktır.
Belediyeler, ĠÖĠ,
OGM, Valilik
3
1
Alanların
Düzenlenmesi
ĠTM, OSĠ, KY
Dernek 2013
ler
4
3
OSi
STK
5
2
Yaban Hayatı
Gözlem Yerlerinin
Belirlenmesi
Alanlarda Kuru
Tuvalet Yapılması
6
2
Alan içerisinde piknik alanları,
otopark ve kamp alanlarının
belirlenerek düzenlenmesi
yapılacaktır.
Uygun yerlerde yaban hayatının
gözlemlenmesi için uygun üniteler
yapılacaktır.
Yaya, atlı ve bisikletli doğa gezi
güzergahları üzerinde uygun yerlere
kuru tuvaletler yapılarak gezi
parkurlarında atık yönetimi sorununa
çözüm getirilmiĢ olacaktır.
Alana gelen ziyaretçilerin rahatça
dolaĢmaları için yürüyüĢ ve bisiklet
parkurları düzenlenecektir.
YürüyüĢ ve Bisiklet
Parkurlarının
Düzenlenmesi
Süresi
2 2 2
0 0 0
1 1 1
3 4 5
2
0
1
7
2
0
1
9
2
0
2
1
Bütçesi ve
2 Finans
0 kaynağı
2
3
Göstergeler
2014
OSĠ,Ġl Özel
Ġdaresi,
Kaymakamlıklar
2013
OSi, ĠTM, B,
STK
ĠÖĠ,
Kaymakamlıklar
2013
106
Eylem no
Öncelik
Tablo 37: Mevcut ekoturizm ürünlerinin ortaya çıkarılması, geliĢtirilmesi,tanıtımı ve pazarlamasını yapmak.
Eylem
Açıklama
Yapacak kiĢi ĠĢbirliği
Süresi
ve
ortakları BaĢlan 2 2 2
kuruluĢlar
gıç
0 0 0
tarihi
1 1 1
3 4 5
Kültürel ürün envanteri
Geleneksel hayat tarzı, kültüre
iTM, OSĠ,
Dernekler 2013
ürünleri sunuma hazır
iliĢkin olarak doğadan toplanan, Ky, HEM,
,
hale getirme
üretilen gıda maddeleri veya
üniversite
doğal materyalden üretilen el
ler
sanatları vb. Değerlerin tespiti,
satılabilir hale getirilmesi, sözlü
değerlerin envanteri, bunların
turizme sunulabilir hale
getirilmesi.
Markalama Yapılması
Yöresel üretilen ürünlerin
Köy
STK
2014
markalaması yapılarak
Kooperatifle
pazarlaması daha kolay hale
ri, ĠTM, OSĠ
gelecektir.
1
2
2
3
3
3
Pazar Payının
Arttırılması
4
1
Milletler Arası Seviyede
Tanıtım
Üretilen ürünlerin tanıtımın
Ky, OSĠ
yapılarak satıĢı daha kolay hale
getirilecektir.
Sunuma ve tanıtıma ait
OSĠ; ĠTM,
senaryonun katılımcılıkla
Ky, B, ĠÖĠ,
oluĢturulması ve çerçevede Milli
ve Milletlerarası düzeyde tanıtım
materyallerinin basımı(1 WEB
sitesi, yeterli miktarda broĢür,
rota haritası vb.)
2
0
1
7
2
0
1
9
2
0
2
1
Bütçesi ve
2 Finans
0 kaynağı
2
3
Göstergeler
2014
2013
107
Eylem no
Öncelik
1
2
2
1
3
1
4
1
5
1
6
1
7
1
Tablo 38: Ekoturizm faaliyetlerinin izlenmesine iliĢkin kriterlerin belirlenmesi, izlemenin yapılması, raporlama, değerlendirme ve geri
bildirimlerin yapılması
Eylem
Açıklama
Yapacak kiĢi ĠĢbirliği
Süresi
Bütçesi ve
Göstergeler
ve kuruluĢlar ortakları BaĢlan 2 2 2 2 2 2 2 Finans
gıç
0 0 0 0 0 0 0 kaynağı
tarihi
1 1 1 1 1 2 2
3 4 5 7 9 1 3
DeğiĢimin
Doğal ve kültürel değerleri
OSĠ, ĠTM,
WWF,
2014
sınırlarının
etkileyen tüm turizm faaliyetlerinin Üniversiteler Dernekler
belirlenmesi
kabul edilebilir değiĢimin
sınırlarının belirlenmesi, bu
çalıĢmanın hedefi yöresel düzeyde
kabul edilebilir sınırların tespitidir.
Çevresel Etkilerin
Ġndikatörlere göre izlenecektir.
ÇġM , OSĠ, B Dernekler 2014
Ġzlenmesi
Ekonomik Etkilerin
Ġndikatörlere göre izlenecektir.
ĠTM, Tarım
Dernekler 2014
Ġzlenmesi
Md Ky B Tic
San Od.
Sosyal kültürel
Ġndikatörlere göre izlenecektir.
OSĠ, ĠTM
Dernekler 2014
Etkilerin Ġzlenmesi
Üniv
Sürdürülebilirliğin
Ġndikatörlere göre izlenecektir.
OSĠ, ÇġM
Dernekler 2014
Ġzlenmesi
Uyumun Ġzlenmesi
Kurallar sistemine göre uyumun
ĠTM, OSĠ
Dernekler 2014
izlenerek, uyumsuzluk olduğu
Özel
durumların düzeltilmesi
girĢimciler,
sağlanacaktır.
Ġzlenimlerin
Doğal ve kültürel değerlere etki
OSĠ; ĠTM
Dernekler 2014
Raporlanıp geri
yapan Faaliyetlerin sınırlara göre
ÜNĠV
bildirimi
durumunun izlenmesi ve raporlama,
değerleme ve geri bildirimlerinin
yapılması,
108
KAYNAKLAR:
Acar, H.H., 1999. Orman ĠĢletmeciliğinde Yol ĠnĢaatı, Üretim ve Transport ÇalıĢmalarının
Doğal Çevre ve Korunması Açısından Değerlendirilmesi. I. International Symposium
on Production of Natural Environment and Ehrami Karaçam, 497–507 s., Kütahya.
Akbulut, S., AnĢin, R., Özkan, Z.C., 2006. Ġhmal Edilen Kimi ġifalı Otsu Bitkiler. I.
International Non-Wood Forest Products Symposium, Trabzon, 331-337.
Alp, ġ., 2006. Doğal Çiçek Soğanları, Ters Lale Koruma Önlemleri ve YetiĢtiriciliği. Doğal
Çiçek Soğancıları Derneği, Altınova/Yalova Yayın No:2, ISBN: 975-00731-1-8, 44 s.
Anonim a, 2011. Sulak Alanlar ve Ġklim DeğiĢikliği. http://www.sulakalanlarveiklim.com.
EriĢim tarihi 11.11.2011.
Anonim b, 2011. Biodiversity Hotspots. CI Facts, Conservation International.
www.conservation.org. EriĢim tarihi 10.10.2011.
Anonim c, 2011. Doğal Hayatı Koruma Derneği, www.dhkd.org. EriĢim tarihi 10.10.2011.
Anonim d, 2002. Old Growth Forest, http://www.green.net.au/adan/oldgr.htm.
Anonim e, 2001. Why Protect Old-Growth Forests? Finnish Environment Instute, Finnish
Nature League, http://www.luontoliitto.fi.
ÇalıĢkan, E., Çağlar, S., 2010. Orman Yolu Yapım ÇalıĢmalarının Çevreye Verdiği Zararların
Değerlendirilmesi. III. Ulusal Karadeniz Ormancılık Kongresi, 20-22 Mayıs 2010, Cilt
II, s. 564-570.
Davis, P.H., 1965. Flora of Turkey and the East Aegean Islands. Vol. I, University Pres,
Edinburgh, 567 s.
Davis, P.H., 1965-1985. Flora of Turkey and the East Aegean Islands. Vol. I-IX.
Davis, P.H., Mill, R.R., Tan, K., 1988. Flora of Turkey and the East Aegean Islands. Vol. 10.
Edinburgh University Press, Edinburgh.
Dudley, N., Mulongoy, K.J., Cohen, S., Stolton, S., Barber, C.V., Gidda, B., 2008. Etkin
Korunan Alan Sistemlerine Doğru, Biyolojik ÇeĢitlilik SözleĢmesi, Korunan Alanlar
ĠĢ Programı Uygulama Kılavuzu. ISBN: 978-605-60247-0-2.
Eken, G., Bozdoğan, M., Ġsfendiyaroğlu, S., Kılıç, D.T., Lise, Y., 2006. Türkiye‟nin Önemli
Doğa Alanları, Cilt II. Doğa Derneği, ISBN:978-975-98901-3-1, Ankara, Türkiye.
Ekim, T., Koyuncu, M., Vural, M., Duman, H., Aytaç, Z., Adıgüzel, N., 2000. Türkiye
Bitkileri Kırmızı Kitabı, Eğrelti ve Tohumlu Bitkiler (Red Data Book of Turkish
Plants, Pteridophyta and Spermatophyta). Ankara: TTKD ve Van Yüzüncü Yıl
Üniversitesi Press.
Eminağaoğlu, Ö., ErĢen Bak, F., 2009. Dendroflora of Artvin, Proc. Of the International
Conference of the Biological Diversity of Adjara (South Colchic), 5-7 June 2008, 94108, Batumi, Georgia.
Eminağaoğlu, Ö., Kutbay, H.G., Özkan, Z.C., Ergül, A., 2008. Flora of the Camili Biosphere
Reserve Area (Borçka, Artvin, Turkey), Turkish Journal of Botany, 32 (2008) 43-90,
TUBITAK.
Eminagaoglu, Ö., Manvelidze, Z., Memiadze, N., 2010. Artvin Ġlinde Nesli Tehlike Altında
Olan Bitki Türleri, (Endangered Plant Species in Artvin Province), III. Ulusal
Karadeniz Ormancılık Kongresi, 20-22 Mayıs 2010, Artvin, 3, 1075-1090.
109
Güner, A. ve Duman, H., 1998. A floristic excursion to Artvin and Camili. The Karaca
Arboretum Magazine 4: 55-85.
Güner, A., Özhatay, N., Ekim, T., BaĢer, K.H.C., 2000. Flora of Turkey and the East Aegean
Islands. Vol. 11. Edinburgh University Press, Edinburgh.
IUCN, 2001. IUCN Red List Categories: Version 3.1. IUCN Species Survival Commission,
IUCN Gland, Switzerland and Cambridge. UK.
Kurdoğlu, O. 1996. Doğu Karadeniz‟in Doğal YaĢlı Ormanları, Türkiye Doğal Hayatı
Koruma Derneği.
Manvelidze, Z., Eminagaoglu, Ö., Memiadze, N., Kharazishvili, D., 2009. Conservation of
Endemic Plant Species of Georgian-Turkish Transboundary Area, Batumi.
Megahan, W.F., 1987. Effects of forest roads on watershed function in mountainous areas. In:
Balasubramaniam, A.S., Chandra, S., Bergada, D.T., Nutalaya, P. (Eds).
Environmental Geotechnics and Problematic Soils and Rocks. A.A Balkema,
Rotterdam, pp. 335–348.
Özhatay, N., Byfield, A., Atay, S., 2003. Türkiye‟nin Önemli Bitki Alanları (Important Plant
Areas of Turkey). WWF Turkey, Ġstanbul. p. 88.
Özhatay, N., Byfield, A., Atay, S., 2005. Türkiye‟nin 122 Önemli Bitki Alanı, WWF Turkey.
Ġstanbul, 476 pp.
Sivrikaya, F., Yolasığmaz, H.A., BaĢkent, E.Z., 2004. Doğal YaĢlı Ormanlar ve Coğrafi Bilgi
Sistemleri Yardımıyla Belirlenmesi, KSÜ Fen ve Mühendislik Dergisi 7(1)-2004, s.
45-52.
Swanson, F.J., Dyrness, C.T., 1981. Impact of clear-cutting and road construction on soil
erosion by landslides in the western Cascade Range, Oregon. Geology July 1975: 393–396.
LĠNK KAYNAKLARI
12. Bölge Müdürlüğü Giresun ġube Müdürlüğü, 2012 Turizm Eylem
Artvin Çevre ve ġehircilik Müdürlüğü; Çevre Durum Raporu
Artvin Orman Bölge Müdürlüğü, 2012 Ġl Brifingi
Doğu Karadeniz Turizm Master Planı; Ġl Kültür ve Turizm Müdürlüğü
Artvin Meteoroloji Ġstasyon Müdürlüğü; Artvin Ġlinin Ġklim Durumu
Türkiye Kelebekleri Kırmızı Kitabı
Çevre ve Orman Bakanlığı 2010-2014 Stratejik Planı, 2010
Camili Biyosfer Rezervi Planı (2007-2011)
http://www.panoramio.com/photo/1431223
http://www.fotokritik.com/2623941/artvin-savsat-arsiyan-yaylasi-boga-golu
http://www.serhadartvin.com/?page=haber&file=detay&id=763
http://www.artvinliyiz.net/threads/4097-%C5%9Eav%C5%9Fat-Meydanc%C4%B1k-PapartVadisi-ve-Papart-Deresi-Foto%C4%9Fraflar%C4%B1
http://www.forumacil.com/karadeniz-bolgesi/360271-artvin-cehennem-deresi-resimleri.html
http://www.artvinkultur.gov.tr
www.artvin.gov.tr
http://www.csb.gov.tr/iller/artvin/
www.doka.org.tr
www.artvin.bel.tr/
orman.artvin.edu.tr/
110
HAZIRLAYAN
………….. Ġli Doğa Koruma ve Milli
Parklar ġube Müdürü
KONTROL EDEN
…………. Bölge Müdürlüğü/ …………../
………… ġube Müdürü
Uygun Takdim
……….……… Bölge Müdürü
..………………….
Vali Yardımcısı
Doğa Turizmi Master Planının uygulanması UYGUNDUR
……………….
VALĠ
HAZIRLAYAN: Artvin ġube Müdürlüğü 2013, (Sedat KARA, Yunus AYDEMĠR)
111