İzhar Soru Ve Cevapları

(Bir kitaba başlamadan önce 7 şeyi bilmek lazımdır.bunlardan 3 tanesi vacibü’l isti’maldir.bunlar besmele,hamdele,salveledir.4
tanesi ise caizü’l isti’maldir.bunlar İsm-i kitap, Fenn-i kitap, Ta’dad-ı fusul , Tebyin-i ğaraz)
İsm-i kitap :İzhar . if’al babından mastardır. Açıklamak manasına gelir.İlm-i nahivden bahseden bir
kitaptır.
Fenn-i kitap :İlm-i Nahiv: Mureblik ve mebnilik cihetinden arabi kelimelerin halleri kendisiyle
bilinen ilimdir.
Ta’dad-ı fusul:amil,mamül,irabdır.
Tebyin-i ğaraz (gayesi):irap ve binadaki hatadan kaçınmaktır.
İlm-i Nahvin Mevzuu: Kelamda vaki olan arabi kelimelerdir.
İZHAR SUAL VE CEVAPLARI
s.1.Fiil ve ismin haassaları nelerdir?
Fiilin hassaları: Gad, sin, sevfe, in, lem, lemma, emir lamı, nehi lası’nın dahil olmasıdır.İsmin
hassaları, tenvin, lam-ı tarif ve harf-i cerin dahil olmasıdır. Ayrıca müpteda, fail ve muzaf olmak.
s.2.isim ve fiillerdeki muktezi irap nedir?
isimlerdeki muktezi iğrab, failiyyet, mef’uliyyet ve izafettir.
Fiillerdeki muktezi iğrab, fiil-i müzariin ism-i faile tam müşabehetidir (benzemesidir).
s.3.Fiili muzari ismi faile kaç yönden benzer?
Benzerlik üçdür. Lafzan, manen ve istiğmalen.Lafzan: harekat ve sekenatı yüklenmekte.
Manen:1) Fiil-i müzari ve ism-i failden her birerlerinin umumilik ve hususiliği kabul etmelerinde
fiil-i müzari ism-i faile benzer. Çünki ism-i fail lam-ı tariften soyulduğu zaman umumilik, lam-ı
tarif dahil olduğunda da hususilik ifade eder. Fiil-i müzari de hal ve istikbal harflerinden
soyulduğunda umumilik, bu harfler dahil olduğunda ise hususilik ifade eder. 2) İsm-i fail lam-ı
tariften, fiil-i müzari de hal ve istikbal harflerinden soyulduğu zaman akıl hale sürat eder.İstimalen
(kullanılışı itibarıyla): 1) Fiil-i müzari ve ism-i failden her birerlerinin nekre kelimelere sıfat
olmaları ve de 2) bunlar üzerine iptida (te’kit) lamının dahil olması hususunda fiil-i müzari ism-i
faile benzer.
s.4.harfi cerlerin mutaallakları nelerdir?taksim ediniz?
Muteallak:fiil,şibih fiil ve manayı fiildir.1-asla mutaallak almayanlar: .(Rubbe, haşa, hala, ada,
levla, lealle ve zaid olanlar (be, min, lam, kaf).2-bazen alıp bazen almayanlar(be,lam,kef),3-daima
alanlar(bunların ğayrı)
s.5.zarfı müstekar ve lağiv nedir?
Zarf-ı Müstekar: bazı kere Müteallak hazfolunur. Hazfolunan müteallak umumi fiillerden olur,
manası da car ve mecrurdan anlaşılırsa, o cerle mecruruna denir. Zarf-ı Lağv: Müteallak hiç
hazfolunmazsa veya hazfolunur da manası car ve mecrurdan anlaşılan umumi fiilerden olmazsa, o
cerle mecruruna denir.
s.6.harf-i cerrin hazfını izah ediniz?
iki kısımdır; Kıyasi ve semai. Kıyasi üç yerdedir. Mef’ul-ü fih’ten (fi)’ nin hazfi, mef’ul-ü leh’ten
lamın hazfi, en ve enneden harfi cerrin hazfi.Mef’ul-ü fih’ten zarfı zamanı mübhem ve
mahdudda,zarfı mekanı mübhemde.Zarf-ı mekanı mahdutta ise üç kelimeden (dehale,nezele,
sekene) sonra hazfolunur.
Mef’ul-ü leh’ten lamın hazfi için üç şart vardır. 1) Mef’ul-ü leh muallel fiilin faili için bir iş olacak,
2) Mef’ul-ü leh ile muallel fiilin failleri bir olacak, 3) meydana gelmekte birbirlerine yakın
olacak.En ve enne de harf-i cerrin kendisinde kıyasen hazfolunduğu yerlerdendir.Bunlardan ğayrıda
semaan hazfolunur.
s.7.hazfı isal kaidesi nedir?
En ve enneden ve semaan harf-i ceri hazfettikten sonra kıyas,mecruru müteallaka ulamaklığın
suretiyle mecrurun mahallindeki irabi ya failiyyet üzere raf ve ya mefuliyyet üzere nasp olarak
açığa çıkarmaklığındır.
s.8.elif nun maddesinin raf ve nasp okunduğu yerlernerelerdir? (not:iki emrin caiz
olduğu fai ceza ve iza-i müfaceeden sonra kesre ve fetha okumak caizdir)
Kitaptan ezberlenecek.
s.9. leyseye müşabih olan ma ve La’nın amel etmesinin şartları nelerdir?
İsimleri ile kendileri arası (in ve haberleri dahil) hiçbir şeyle faslolunmayacak,Menfilikleri (illa) ile
bozulmayacak,La’nın bir şartı daha vardır, isminin nekre olması.
s.10.Amil-i kıyasi nedir?Amili kıyasiler nelerdir?
Mevzuu hudutsuz kaide-i külliyyeyi amelinde zikretmek mümkün olan amile denir.. (Mutlak fiil,
İsm-i fail, İsm-i mef’ul, Sıfat-ı müşebbehe, İsm-i tefdıl, Mastar, İsm-i muzaf, İsm-i mübhemüt-tam,
Manayı fiil)
s.11.müteaddi fiili taksim ediniz?
Bir, iki ve üç mef’ule müteaddi.
Bir mef’ule müteaddi olanlar nasara gibi.
İki mef’ule müteaddi olanlar 1-Birinci mef’ulü ikinci mef’ulüne zıt olanlar ateytü gibi.2-Ef’al-i
Kulub(alimtü,raeytü,zeamtü,zanentü,hiltü,hasibtü ve ihseb manasına olan heb) 3-Ef’al-i kuluba
mülhak olanlar
Üç mef’ule müteaddi olanlar (Ağleme, Era,enbee,nebbee,ahbera,haddese)
s.12.efal-i kulübün hâssaları nelerdir?(önemli!)
*Her iki mef’ulünü veya ikiden birini karine olmaksızın hazfetmek caiz değildir.Karine ile beraber
ikisinin beraberhazfi çoktur. İkiden birinin hazfi azdır.*Ef’al-i kulub her iki mef’ul-ü arasını
ortaladığında ve her ikisinden de sonra geldiğinde amel etmesi de, amelden bozulması da
caizdir.*Ef’al-i kulubun fail ve mef’ulünün bir manada muttasıl iki zamir olması caizdir.*Tağlik
vaki olması da caizdir.
s.13-tam ve nakıs fiil nedir?
Eğer fiil kelam cihetinden merfuu ile tamam olup haberi mensubesine ihtiyacı olmazsa tam fiil.
Eğer merfuu ile tamam olmayıp, haber-i mensubesine muhtaç olursa, nakıs denir.
s.14.İsm-i Fail ve İsm-i Mef’ulün Amel Etmesinin Şartları nelerdir?
Eğer lam-ı tarifli ise musağğar ve mevsuf olmamalıdır.
Eğer lam-ı tarifsiz olursa bu iki şartla beraber beş şeyden birine yani Müpteda, mevsuf, zilhal,
istifham ve nefi
itimat etmelidir.Mef’ul-ü bihi nasbedebilmek için hale veya istikbale delalet etmelidir.Sıfat-ı
Müşebbehe’nin Amel Etmesinin Şartları İsm-i fail ve ism-i mef’uldeki şartlar burada da geçerlidir.
Ancak Mef’ulü bihi nasbedebilmek için hale veya istikbale delalet etme mecburiyeti yoktur.
s.15.İsm-i Tefdılin Amel Etmesinin Şartları
İsm-i tefdıl mef’ul-ü bihte amel etmez, bu şartlar failde amel etmesinin şartlarıdır.
*İsm-i tefdıl lafzan ma kablinden sıfat olacak
*Manen ma cera aleyhin müteallikı için sıfat olacak
*Kendi nefsine itibarla müfaddal olacak
*Başkasına itibarla müfaddalün aleyh olacak
*Kelam menfi olacak
s.16.Mastarın Amel Etmesinin Şartları
*Musağğar ve mevsuf olmayacak*Hale yakın olmayacak*Lam-ı tarifle marife olmayacak*Fiilli
veya fiilsiz adet, nevi, te’kit olmayacak.
s.17.izafet hakkında bilgi veriniz? (önemli)
İzafet-i Maneviye:Eğer muzafün ileyh, mamulüne muzaf olan sıfat-ı sarfiyenin (ism-i fail, ism-i
mef’ul, sıfat-ı müşebbehe) gayrısı olursa bu izafete izafet-i maneviyye denir. Ğulamü racülin
gibi.İzafet-i maneviyenin şartı muzafın lam-ı tariften soyulmasıdır. Eğer muzafün ileyh marife ise
izafet marifelik, nekre ise hususilik ifade eder.İzafet-i Lafziyye:Eğer muzafün ileyh, mamülüne
muzaf olan sıfat-ı sarfiye olursa bu izafete izafet-i lafziyye denir.İzafet-i lafziyye sadece lafızda
hafiflik ifade eder.
s.17.İsm-i Mübhem’üt-Tam hakkında bilgi veriniz?
Nekre bir ismi temyiziyet üzerine nasp eden amildir. İsm-i mübhem’üt-tam beş şeyden biriyle tam
kapalı olur.
*Binefsihi(Zamir-i müphemde,Esma-i işarette olur)*Tenvin ile tam kapalı olur.*Tesniye
nunu*Şibih cemi nunuyla tam kapalı olur*İzafetle tam kapalı olur.
s.18.Elfaz-ı mevzua amil midir?ma’mül mü?
Elfaz-ı mevzua (bir manası olan lafızlar) terkipte vaki olmadığı zaman amil olmadığı gibi mamul de
olmazlar. Terkipte vaki olduğunda ise üç kısımdır.1-Asla mağmül olmayanlar. harf, Basra
ulemasına göre emir
biğayrillamdır.2-Daima mağmül olanlar. isim, fiil-i müzari.3-Aslında
mağmul olmayıp, ikinci kısım yerinde kullanılmakla mağmul olanlardır. fiil-i mazi ve cümledir.
Cümle iki kısımdır. Cümle-i fiiliyye ve cümle-i ismiyye.
s.19.irapta mahalli olan ve olmayan cümleler nelerdir?
İğraptan mahalli olan:*Lafzı murad olunan cümle*mastar manası murad olunan*haber * mef’ul *
şart-ı cazıma cevap vaki olan *hal vaki olan * irabda mahalli olana tabi vaki olan yerde.
İğraptan mahalli olmayan:*ibtida*sıle*müfessir*mu’terize*şart-ı ğayrı cazıma cevapvaki
olan*irabda mahalli olmayana tabi vaki olan.
s.20.mamulü merfu,mensub,mecrur,meczum nelerdir? (kema arafte)
s.21. Zamir-i bariz-i muttasıllar nelerdir?
Fiillerin tesniyelerinde elif, cemi müzekkerlerinde vav, cemi müenneslerinde nun, fiil-i mazinin
müfret müzekker muhatap, müfret müennes muhataba ve nefs-i mütekellim vahdesinde ta, yine fiil-i
mazinin nefs-i mütekellim mea’lğayrında na, fiil-i müzari müfret müennes muhatabada ya’dır.
s.22. Müstesnanın İğrabları nelerdir?
 Müstesnanın, tam mûcep (müspet) kelamda sıfatın gayri olan illa’dan sonra*müstesna
müstesna-i minh üzerine tekaddüm ederse*müstesna müstesna-i munkatî olursa*çoğu kere adâ,
halâ, bazı kere de ma adâ ve ma halâ, leyse ve lâ yekûnü’den sonra nasp okunması vaciptir.
 Müstesna-i minh mezkür, kelam gayr-i mucep olursa nasp caizdir fakat bedel tercih olunur.
 Müstesna-i minh gayri mezkür, kelam da gayri mucep olursa müstesna amilin iktizasına göre
iğraplanır.buna müstesna-i müferrağ denir.
 Müstesna çoğu kere gayr, sivâ, sevâ ve haşâ’dan sonra cerdir.
s.23.İğrab kaç kısımdır? Beyan ediniz. Dört kısımdır.
1-Bihasebi’z-zat ve-lhakikat iğrab on’dur.Hareke, harf, hazif. Hareke üçtür: zamme, fetha, kesre.
Harf dörttür: Vav, ye, elif, nun.Hazif üçtür: Harekenin hazfi, ahirinin hazfi ve nun’un hazfi
2-Bihasebi Mahal İğrab Dokuzdur.
1) Müfret munsarıf ve cemi mükesser munsarıflar: Halet-i raf’ı zamme, nasbı fethave cerri kesre
iledir.2) Gayri munsarıflar: Halet-i raf’ı zamme, nasbı ve cerri fetha iledir.3) Cemi müennes
salimler: Halet-i raf’ı zamme, nasbı ve cerri kesre iledir.4) Müfret mükebbere olduğu olduğu halde
mütekellim ya’sının gayrisine muzaf olan esma-i sitte-i muğtellenin halet-i raf’ı vav, nasbı elif ve
halet-i cerri ya iledir.5) Cemi müzekker salim, ülû, ışrûne ve ışrûnenin kardeşlerinin halet-i raf’ı
vav, nasbı ve cerri ya iledir.6) Tesniye, isnâni ve zamire muzâf olan kilâ kelimesinin halet-i raf’ı
elif, nasbı ve cerri ya iledir.7) Ahiri harf-i sahih olup ahirine zamir bitişmeyen fiil-i müzarinin haleti raf’ı zamme, nasbı fetha ve halet-i cezmi de harekenin hazfi iledir.8) Ahiri harf-i illet olup ahirine
zamir bitişmeyen fiil-i müzarinin halet-i raf’ı zamme, nasbı fetha ve halet-i cezmi ahirinin hazfi
iledir.9) Ahirine cemi müennes nununun gayri zamir bitişen fiil-i müzarinin halet-i raf’ı nun, nasbı
ve cezmi nunun hazfi iledir
3-Bihasebin-Nevi İğrab Dörttür.
Rafî, nasp, cer ve cezmdir. Rafî alameti dörttür: Zamme, vav, elif, nun. Nasp alameti beştir: Fetha,
kesre, elif, ya ve nunun hazfi. Cer alameti üçtür. Kesre, fetha ve ya. Cezm alameti üçtür: Harekenin
hazfi, ahirinin hazfi ve nunun hazfi
4-Bihaseb’is-sıfat İğrab Üçtür:Lafzî, takdirî ve mahallî’dir.
s.23.Mahalli irabkaç kısımdır?
1- Ahiri iğrab-ı mahkinin gayri bir iğrapla meşgul olan mûreb isimlerdir.2-Mebnî (Mebni iki
kısımdır, mebni asıl ve mebni arız)
s.24.Mebni Asıllar nelerdir?Harf, mazi, emir biğayrillam indel-basriyyîn ve cümle.
s.25.Mebni arızlar da iki kısımdır, mebnî arız-ı lazımve gayri lazımlar.bunlar
nelerdir?
Mebnî Arız-ı Lâzımlar On’dur:
*Muzmarât*Esma-i İşârât*Mevsûlât *Esma-i Ef’al*Esvât *Bağz-ı *Bağz-ı Kinâyât*Bağz-ı Zurûf
Mebnî arız-ı Gayri Lazımlar
*Kendisinde muzâfün ileyh niyette olduğu halde izafetten kesilen zarflar
*Münâdâ
*Cins-i nefi için olan lâ’nın,tekrar etmeyen, lâ’ya bitişik, nekre ve müfret olan ismi
*Kendisine te’kit nunu veya cemi müennes nunu bitişen fiil-i müzaridir.