Suriye İç Savaşında Yabancı Savaşçılar (Rapor-013)

Transkript

Rapor–013
23.03.2016
Suriye İç Savaşında
Yabancı Savaşçılar
Hazırlayan:
(E)Tuğg.Dr. Oktay BİNGÖL
Merkez Strateji Enstitüsü
Rapor-013 | Yabancı Savaşçılar| 23.03.2016
Amaç:
Bu rapor, Suriye iç savaşında yer alan yabancı savaşçıların;
sayıları, geçiş yolları, bağlı oldukları örgütler, profilleri,
motivasyonları, radikalleşme süreçleri ve yarattıkları sorunlar
ile yabancı savaşçılarla mücadele hakkında bilgi sunmak
maksadıyla hazırlanmıştır.
Merkez Strateji Enstitüsü (MSE):
MSE, ulusal, bölgesel, küresel barış ve güvenlik ile kurumsal yapılanma, risk
analizi ve strateji geliştirme konularında eğitim ve danışmanlık hizmeti veren
akademik bir danışmanlık ve düşünce kuruluşudur.
MSE benimsediği ilkeler çerçevesinde kapsadığı konularda özgün ve nitelikli
bilgiyi üretmeyi ve bunu geniş kitlelerle paylaşmayı temel amaç edinmiştir. Bu
maksatla, ilgi alanındaki konular hakkında analizler yapar, stratejiler geliştirir ve
akademik eğitim faaliyetlerinde bulunur.
MSE’nin
ilkelerini, insanlığın barış ve güvenliğini esas alan temel amacı
belirler. Bilimsel etik ve tarafsızlık kuruluşumuzun temel ilkesidir.
Ne kadar saygın olursa olsun MSE, hiçbir politik gücü veya inancı desteklemez.
S
Danışma Kurulu
M E
Doç.Dr. Sinem Akgül AÇIKMEŞE, (E)Tuğg. Dr. Oktay BİNGÖL, Prof.Dr. Mitat
ÇELİKPALA, Prof.Dr. Çağrı ERHAN, (E) Büyükelçi Dr. Ercan ÖZER, Prof. Dr.
Abdülkadir VAROĞLU, Dr. Ali Bilgin VARLIK
Bu belgede yer alan hususların tüm sorumluluğu yazara ait olup MSE’ve üyelerini bağlamaz.
Bu belgenin her hakkı , 5846 Sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu esasları çerçevesinde MSE’ye aittir.
İÇİNDEKİLER
1.
Giriş
|1
2.
Tanım ve Kavram Sorunu
|2
3.
Yabancı Savaşçılar: Miktarlar,
Geçiş Rotaları, Örgütler
4.
Yabancı Savaşçıların Profilleri,
Motivasyonları ve Radikalleşme Süreçleri
5.
|4
|10
Yabancı Savaşçıların Yarattığı
Sorunlar, Uluslararası ve Ulusal Mücadele
|13
6.
Türkiye ve Yabancı Savaşçılar
|18
7.
Sonuç
|21
i
Bu Sayfa Boş Bırakılmıştır
ii
Suriye İç Savaşında Yabancı Savaşçılar
1.
Giriş
Silahlı çatışmaların yaşandığı ülkelere, diğer ülke vatandaşlarının giderek çatışan taraflara
gönüllü, savaşçı ve terörist olarak dâhil olması iç çatışmaların ve terörizmin tarihi kadar eskidir.
Özellikle ulusal, etnik, dinsel ve mezhepsel toplulukların iç içe girdiği bölgelerde yaşanan iç savaşların
hemen hepsine, çatışma içindeki devletin uyruğuna tabii olmayanların katılımı söz konusudur. Asırlar
boyunca uluslararası siyaset ve güvenlik alanında yer bulmayan bu olgu Batı ülkelerine tehdit
oluşturmaya başladığında güvenlikleştirilmiş ve ön sıralara taşınmıştır.
Soğuk Savaş boyunca dünyanın hemen her bölgesinde yaşanan vekâlet savaşlarının tamamına
yakınında yabancı savaşçılar söz konudur. Ancak o dönemde yabancı savaşçılar devletlerin
kontrolünde ve yönlendirmesinde olduğundan günümüzdeki bağlamında tartışılmamıştır. Soğuk
Savaş’ın sonlarına doğru SSCB’nin Afganistan’ı işgali ile başlayan çatışmalar ile devlet kontrolü
dışında da olgular görülmeye başlanmış; Bosna, Çeçenistan, Taliban sonrası Afganistan ve Irak’ın
işgali ile devlet kontrolü dışındaki boyut ivme kazanmıştır. Suriye iç savaşı ve IŞİD’in Orta Doğu’da
güç kazanması ise günümüzdeki tartışmayı başlatmıştır.
Yabancı savaşçıların yoğun olarak incelendiği Batı ülkelerinin konuya bakış açıları ise temel
olarak, bugün yabancı savaşçı olanların bir aşamada ülkelerine geri döndüklerinde yaratacakları
tehditten kaynaklanmaktadır. Bu nedenle Batı’ya tehdit olan cihadist yapılara katılımlara
odaklanılmakta, PYD/YPG veya Hıristiyan milislere katılımlara sınırlı ilgi gösterilmektedir. Bu
yaklaşım BM’nin 2170 ve 2178 sayılı kararlarına da yansımış, yabancı savaşçılar/teröristler IŞİD ve El
kaide bağlantılı örgütler kapsamında tanımlanmıştır.
Türkiye’nin durumu ise farklıdır. Türkiye dışarı yabancı savaşçı gönderen bir ülke olmanın
ötesinde, Suriye ve Irak’a komşu olarak geçiş bölgesindedir, çatışan tarafların dolayısıyla kendi
yabancı savaşçılarının ülke dışındayken de tehditlerine maruzdur. Nitekim 2015 yılında ve 2016
başlarında Güney Doğu’nun kentsel alanlarında ve büyük şehirlerde artan terör olayları ve
katliamların faillerinin yabancı savaşçılık olgusuyla bağlantıları görülmektedir. Ayrıca Türkiye’nin
ülkelerine geri dönüş yapacak savaşçı/teröristler tarafından dönüş bölgesi olarak kullanılırken maruz
kalacağı tehditler söz konudur. Daha önemlisi, Türkiye’nin kendi yabancı savaşçılarının dönüşü
sonrasında karşılaşabileceği güvenlik sorunlarıdır.
Türkiye’nin maruz kaldığı/kalacağı tehdidin çok boyutlu özelliği Batı’dan çok daha fazla konu
üzerinde inceleme yapmasını gerektirmektedir. Ancak, yapılan çalışmalar yetersizdir. Bu çalışmanın
kaynakçasından görüleceği üzere, konu Türkiye’de akademik anlamda çok az ilgi görmektedir. Bunda
konunun gizli bir güvenlik alanı olarak görülmesinin, bilgiye erişme zorluğu ile devlet desteğinin
olmamasının etkileri belirgindir.
Bu çalışmanın tamamı açık kaynaklardan temin edilen bilgilerle hazırlanmıştır. Konuyla ilgili
Batı’da yapılan kapsamlı çalışmalar ile sınırlı sayıda ve dar içerikte yerli çalışmaya ulaşılmış, yazılı,
görsel ve soysal medya araçlarındaki bilgiler analiz edilmiştir.
1
Çalışmanın ilk üç bölümünde tanım ve kavram sorunu; yabancı savaşçıların geldikleri ülkeler,
miktarlar, geçiş rotaları ve katıldıkları örgütler; profilleri, motivasyonları ve radikalleşme süreçleri
incelenmektedir. Dördüncü bölümde yabancı savaşçılarla mücadele kapsamında uluslararası tedbirler
ile Avrupa ülkelerinin yaklaşımları tartışılmaktadır. Son bölümde, sorunun Türkiye açısından kapsamlı
bir analizi yapılırken alınması gerekli çok boyutlu tedbirler önerilmektedir.
2.
Tanım ve Kavram Sorunu
Türkiye’de, silahlı çatışmalarda yer alan bireyleri tanımlarken kabul gören terim teröristtir. Son
yıllarda Türkiye dışında yaşanan silahlı çatışmalar bu anlayışı değiştirmeye başlamıştır. Suriye’ye
dışarıdan gelerek terörist örgütlerde faaliyet gösterenleri tanımlamak için resmi, akademik ve gündelik
kullanımda yabancı savaşçı kullanımı yaygınlaşmıştır. TC İçişleri Bakanlığı internet sitesinde “yabancı
savaşçılar” başlığı altında istatistikî bilgiler verilmesi1 devletin de böyle bir dili benimsediğini
gösteriyor. Ancak aynı kaynakta yabancı terörist savaşçıların kısaltması olarak YTS kullanılması,
olgunun terim ve tanım sorununa işaret etmektedir.
Bir çatışmaya dış ülkelerden gelenleri tanımlamak için “yabancı savaşçılar” ve/veya “yabancı
terörist savaşçılar” terimleri kullanılmaktadır. BMGK’nin 2178 sayılı kararında yabancı terörist
savaşçılar (foreign terrorist fighters) terimi kullanırken2 akademik ve diğer kuruşlar tarafından “yabancı
savaşçılar” (foreign fighters) terimi tercih edilmektedir. BMGK 2178 kararı El- Kaide ve bağlantılı
örgütlerle ilgili önceki kararlar üzerine inşa edildiğinden dar kapsamlıdır. PKK ve bağlantılısı YPG’ye
veya diğer örgütlere katılımı kapsamamaktadır. Bu nedenle yabancı savaşçı terimi daha kapsayıcıdır
ve bu çalışmanın başlığını teşkil etmektedir.
Yabancı savaşçıların tanımı üzerinde uzlaşılabilmiş değildir. BMGK’nin 2178 sayılı kararında
yabancı terörist savaşçılar; “uyruklarının bağlı olduğu veya ikamet ettikleri devletten başka bir
devletteki silahlı çatışmalarla bağlantılı olarak terör eylemleri gerçekleştirmek, planlamak veya
hazırlığı içinde bulunmak/katılmak, terör eğitimi vermek veya almak amacıyla giden kişiler”3
şeklinde tanımlanmaktadır.
David Malet yabancı savaşçıları, bir iç savaşta isyancılara katılan ancak çatışan tarafların vatandaşı
olmayanlar şeklinde tanımlamaktadır.4 Malet’e göre yabancı savaşçılar, paralı askerlerden ve özel askeri
ve güvenlik şirketlerinin personelinden ayrılmaktadır. Öncelikle paralı ve özel askerler isyancılar/terör
örgütleri tarafından değil, devletler tarafından kiralanır. Özel firmalar tarafından kiraladıklarında
hükümetlerin izni gerekir. Yabancı savaşçılar normal olarak maddi kazanç ile motive edilmezler.5
Thomas Hegghammer da benzer bir tanım kullanır ve dört kriter sıralar; bir isyancı gruba katılma
ve bu grubun alanı ile sınırlı olarak faaliyet gösterme; çatışan devletin vatandaşı olmama veya çatışan
gruplarla akrabalık bağı olmaması; herhangi düzenli-resmi askeri birliğe ait olmama ve ücret almama.6
Birinci kriter yabancı savaşçıları sınırlara bağlı kalmaksızın eylem yapan ulus ötesi teröristlerden
(transnational terrorist) ve küresel cihadistlerden (global cihadist) ayırır. İkincisi diasporadan veya
sürgünden gelerek çatışmaya katılanları dışarıda bırakır, üçüncüsü resmi askerleri kapsam dışında
tutar. Dördüncüsü ise paralı askerlerden farkı belirtir.7
2
Jeff Colgan ve Hegghammer, yabancı savaşçıların para karşılığı savaşabileceğini ancak bunun
temel dürtü olmadığını belirterek önceki tanımlardan kısmen farklılaşırlar.
Onlara göre yabancı
savaşçılar açık olarak devletler tarafından desteklenmezler, kendi ülkesi dışındaki ülkelerde savaşırlar,
amaçlarını gerçekleştirmek için isyan taktikleri kullanırlar, temel amaç bir ülkede hükümeti yıkmak
veya işgali sonlandırmaktır. Temel motivasyon maddi çıkardan ziyade ideolojiktir.8
AB Polisinin tanınma göre, yabancı savaşçılar dinsel motivasyonla hareket ederek çatışma
bölgelerinde eğitim almak, savaşmak ve aşırıcı faaliyetlerde bulunmak için vatandaşı olduğu ülkeyi
terk eden şahıslardır.9
Uluslararası Terörizmle Mücadele Merkezi (The International Centre for Counter- Terrorism),
yabancı savaşçıların vatandaşlığının çok önemli bir ölçüt olmadığını, bir kısmının Avrupa ülkeleri
vatandaşları olmasına karşın, diasporanın parçası veya göçmenlerin sonraki kuşakları olabileceğini
dile getirmektedir.10 Hegghammer sonraki çalışmalarında etnik savaşlar için etnik grubun gönüllülerini
de yabancı savaşçılar içine dâhil etmektedir.11
Diğer taraftan, bir ülkedeki çatışmada kendi hükümetinin yanında savaşan gönüllüler ise yabancı
savaşçılar olarak adlandırılmamaktadır.12 Yabancı bir ülkede hükümet kuvvetleri için savaşan yabancı
ülke vatandaşları da yabancı savaşçı tanımına dâhil edilmemiştir.
Türkiye’de konuyla ilgili çalışma son derece sınırlıdır. Birkaç çalışmada ise genellikle Batı’da
yapılan tanımlamalar kabul görmektedir. Örneğin Tuncay Kardaş’a göre yabancı savaşçılar; maddi
çıkar, örgütsel veya sivil bağlantılara dayanan eğilimlere sahip değilken savaş veya iç ayaklanmalara
katılan şiddet dolu bireysel gönüllülerdir.13
Yukarıdaki tanımlarda yabancı savaşçıların maddi çıkar karşılığı davranışları genellikle
ihmal edilmiştir. ABD’den veya Avustralya’dan kalkıp Suriye ve Irak’a gitmenin sadece ulaşım
maliyeti 3-5,000 Dolardan az değildir. Diğer harcamalar da dâhil edildiğinde altı aylık bir yabancı
savaşçılık için asgari 5-7,000 Dolarlık bir maliyet çıkar. Böyle bir maliyete katlanarak sonu büyük
olasılıkla ölüm olan bir macera yeterince pahalıdır. Gerçekte Taliban ve IŞİD dâhil çoğu terörist ve
isyancı örgüt elemanlarına maaş ödemektedir.14 Nitekim IŞİD, Suriye ve Irak’ta gelir kaynaklarına
yönelik koalisyon ve Rus hava harekâtından önce yabancı savaşçılara aylık 800 Dolar (yerliler 400
Dolar) öderken son dönemlerde 400 Dolar ödeyebilmektedir.15
Yabancı savaşçılara örgütler tarafından sağlanan maddi desteğe ilaveten, içinde bulundukları
çatışma ortamının sunduğu getirileri dikkate almak gerekir. Her çatışma ortamı, işleyen bir çatışma
ekonomisi ile bir arada vardır. Gasp, soygun, yağma, kaçakçılık (başta silah, uyuşturucu, değerli
madenler, antikalar) ve her tür yolsuzluk gelir getirici faaliyetler olarak öne çıkar. Böylesi bir ortam
yabancı savaşçılar için yeterince çekicidir. Suriye’deki yabancı savaşçılarla yapılan röportajlar ve geri
dönenlerin soruşturma ifadeleri de bu yöndedir. Bosnalı yabancı savaşçılar, çatışma bölgelerinde gasp,
hırsızlık ve kaçakçılığın yaygın olduğunu, tarafların militanlarının para karşılığı taraf değiştirdiklerini
göstermektedir.16
3
Çatışma ekonomisi düzenli resmi askerlerin bir kısmı için de cazip fırsatlar olarak görülmüştür.
Nitekim yakın örnekler olarak, Afganistan’da ISAF askerlerinin ve Irak’ta ABD askerlerinin değerli
maden kaçakçılığına ve uyuşturucu ticaretine bulaşmaları, yardımları istismar etmeleri istisna değildir.17
Bu nedenle yabancı savaşçıların maddi çıkar beklemediğini bir ön koşul olarak görmek en basit
haliyle ihmaldir. Ancak Batı’da yapılan kavramsallaştırmalarda maddi çıkarın ihmal edilmesinin asıl
nedeninin, bu ülkelerde özellikle Müslüman nüfusa yönelik gelir adaletsizliğini tartışmamak, kapitalist
sistemin şiddet yaratan yapısal boyutunu gizlemek ve konuyu bireysel nedenlere dayandırarak sistemi
korumak olduğu düşünülmektedir. Çoğu araştırmacılar da nadiren bu genel yaklaşımın dışına
çıkabilmektedir. Paralı askerler ile yabancı savaşçılar arasındaki çizginin ne kadar belirgin olduğu da
tartışmalıdır. Batı ülkelerinden yabancı savaşçıların önemli bir kısmı daha önce ordularda para karşılığı
görev yapmış kişilerdir. Bu kişiler genellikle işsizdir, maddi kazanç bu anlamda önemlidir.
Yabancı savaşçıları sadece BM’nin tanımladığı IŞİD, El-Nusra ve El-Kaide ile bağlantılı
örgütlere katılanlarla sınırlamak Batı ülkelerinin güvenliği açısından anlamlı olabilir, ancak başta
Türkiye olmak üzere bölge ülkeleri açısından YPG ve diğer örgütlerin de yarattığı güvenlik sorunları
ciddidir. Bu nedenle tanımın örgütler açısından ayrım yapmaması gerekmektedir.
Yabancı savaşçıların devletler tarafından açık olarak desteklenmediği kabul edilebilir. Ancak
devletlerin farklı amaçlarla yabancı savaşçıları çatışma bölgelerine yönlendirmeleri, elaman temin
süreçlerine göz yummaları ve geçiş kolaylıkları sağlamaları çoğu durumda örtülü desteğin ötesinde
görülmelidir. Bazı durumlarda bu destek açık şekilde de yapılmaktadır.
Bu çalışmada aşağıdaki tanım kabul edilmektedir.
Yabancı savaşçılar; çatışan taraflardan birinin vatandaşı olmayan, taraflardan birine savaşmak,
şiddet eylemlerine başvurmak, bu amaçla eğitim vermek ve almak, diğer usullerle destek sağlamak
için katılan; bireysel, etnik, dinsel ve ideolojik amaçlar ile maddi ve örgütsel çıkarların değişken
etkileşimleri ile hareket eden; çoğu durumlarda devletlerin örtülü istisnai durumlarda açık
kontrolünde ve yönlendirmesinde faaliyet gösteren kişilerdir.
3.
Yabancı Savaşçılar: Miktarlar, Geçiş Rotaları, Örgütler
3.1.
Miktarlar
Yabancı savaşçıların bilinen tarihi 1820’lerde yaşanan Yunan isyanına kadar geriye götürülmekle
beraber, yoğunluk olarak en önemlisi olay hiç şüphesiz ki İspanya iç savaşıdır. İspanya iç savaşında
çatışan taraflar olan cumhuriyetçilerin ve milliyetçilerin yanında 50 ülkeden 100,000’e yakın yabancı
savaşmıştır. Günümüzdeki bağlamında yabancı savaşçı olgusu, Afganistan’ın 1979’da SSCB tarafından
işgaliyle beraber küresel görünürlük kazanmış ve 2011’de Suriye iç savaşı ile zirve yapmıştır.
Afganistan’da 1979-1992’da 5.000-10.000; Bosna’da 1992-1995’de 1.000-3.000; Somali’de 1993-1994’de 240450; Çeçenistan’da 200-700; Taliban sonrası Afganistan’da 2001-2014 yılları arasında NATO ve ABD
harekâtı döneminde 1.000-1.500; Irak’ta 2003-2014 yılları arasındaki dönemde 4.000-6.000 yabancı savaşçı
faaliyet göstermiştir. Gerçekte 2011’de Suriye iç savaşı başlamadan önce, 30.000 civarında yabancı
savaşçı Bosna ve Keşmir’den Filipinlere kadar 18 çatışmaya iştirak etmekteydi.
4
2011’den itibaren günümüze kadar Suriye ve Irak’taki iç savaşlara 104 ülkeden yabancı savaşçı
akmaktadır. 2011’de 1.000 olan rakam, 2012’de 3.500’e, 2013’de 8.500’e, 2014’de 18.000’e, 2015’de
25.000’e, 2016 başlarında ise 30.000’e ulaşmıştır. Bu rakamlar BM ve Batı ülkeleri kaynaklarındaki
bilgilerden alınmaktadır. Suriye kaynaklarına göre, sadece Suriye’de 2013’de 87 ülkeden 54.000 yabancı
savaşçı bulunmaktadır. Bunların 12.000’i Suudi, 14.000’i Çeçen, 9.000’i Lübnanlı, geri kalan 19.000’i diğer
84 ülkedendir.
Cihadist yabancı savaşçıların yüzde 80’nin IŞİD’e katılmıştır. Bunlar IŞİD’in militan sayısının
yüzde 40’nı oluşturmaktadır.
BMGK’nin 2178 sayılı kararı devletlerin düzenli olarak yabancı savaşçı miktarlarını rapor etmesini
gerektirmektedir. Ancak buna uyulduğunu söylemek zordur. Bazıları yabancı savaşçı olmadığını rapor
ederken bazıları eksik ve yanlış bilgi vermektedir. Örneğin Mısır, Ürdün, Libya, Afganistan, Lübnan
ve Suudi Arabistan’ın BM’ye bildirdikleri miktarlar birkaç yüz ile sınırlıyken, üçüncü taraf
değerlendirmelerine göre bu ülkelerin toplamı 10.000 civarındadır. Bu durum bir kısım ülkelerin
konuyla resmi olarak ilgilenmediğini, bir kısmının tespit kapasitesinden yoksun olduğunu, bir kısmının
ise yabancı savaşçıları bizzat yönlendirdiği ve örtülü destek verdiği için rakam vermekten kaçındığı
şeklinde değerlendirilebilir.
Gerçekte miktarların tam olarak bulunabilmesi neredeyse olanaksız olmasına karşın Batı
kaynaklarına göre hazırlanan Tablo-1’de ülkelere göre dağılım genel bir fikir vermek açısından
kullanılabilir. Burada ülkelere göre dağılım yapıldığından AB toplamı görülmemektedir. Avrupa Polisi
(EUROPOL) tahminlerine göre Ocak 2016 itibariyle 5.000 civarında yabancı savaşçı Suriye ve Irak’ta
cihad için savaşmaktadır.
Tablo-1: Suriye ve Irak’ta Cihadist Örgütlerde Savaşan Yabancı Savaşçılar
Ülke
Miktar
Ülke
Miktar
Ülke
Miktar
ABD
250
Filipinler
100
Moldova
1-3
Afganistan
50
Gürcistan
50
Makedonya
146
Arnavutluk
100-200
Güney Afrika
1-3
Moritanya
?
Almanya
760
Hollanda
220
Macaristan
?
Arjantin
23
Hindistan
50
Norveç
81
Avustralya
255
İngiltere
760
Özbekistan
500
Avusturya
300
İrlanda
30
Pakistan
330
Azerbaycan
216
Portekiz
12
Bahreyn
?
İsviçre
57
Polonya
?
Bangladeş
?
İtalya
87
Romanya
1
Belçika
470
İsveç
300
Rusya
2400
Bosna-Hersek
330
İsrail
50
Senegal
?
Birleşik Arap
Emirlikleri
15
İspanya
250
Sudan
100
Brezilya
3
İran
Rejim yanı
Şili
?
5
Tablo-1: Suriye ve Irak’ta Cihadist Örgütlerde Savaşan Yabancı Savaşçılar (Devamı)
Ülke
Miktar
Ülke
Miktar
Ülke
Miktar
Bulgaristan
?
Japonya
9
Suudi Arabistan
2500
Çek Cumhuriyeti
?
Katar
15
Sırbistan
50-70
Çad
?
Kazakistan
300
Singapur
2
Cezayir
200-250
Kosova
300
Somali
70
Çin
300
Kuveyt
70
Türkmenistan
360
Danimarka
150
Kırgızistan
500
Tacikistan
386
Eritre
?
Kamboçya
1
Trinidad
50
Estonya
?
Karadağ
30
Tunus
7.000
Endonezya
700
Lübnan
900
Türkiye
2.200
Ermenistan
?
Libya
600
Ürdün
2.500
Fas
3.000
Lüksemburg
?
Umman
?
Filistin
?
Mısır
1.000
Ukrayna
?
Finlandiya
100
Madagaskar
3
Yeni Zelanda
5-10
Fransa
1.700
Malezya
100
Yemen
?
Fildişi Sahilleri
?
Maldivler
200
Önceki çatışma bölgelerine göre Suriye’de yabancı savaşçıların artmasında birçok faktörün etkisi
söz konudur. Yabancı savaşçıların miktarlarının çatışma bölgelerine göre farklılaşmasını etkileyen
faktörler beş grupta toplanabilir. Bu kapsamda, iştirak edilen grubun yabancı savaşçı çekmekteki
başarısı, çatışmanın yeri ve geçiş kolaylıkları, katılma nedenleri ve başarı şansına 18 ilaveten çatışma
ortamının sunduğu fırsatların vurgulanması gerekmektedir.
Terörist gruplar çatışma kapsamını genişleterek bölgesel ve küresel hedefler koydukça daha fazla
yabancı savaşçı çekmektedirler. Suriye’de başlangıçta El-Nusra fazla yabancı savaşçı alırken; IŞİD, Irak
ve Suriye’de hilafet ilanıyla El-Nusra’nın yabancı savaşçılarını bünyesine katarak büyük miktarlara
ulaşmıştır. PKK sadece Türkiye’de terörizm eylemleri yaparken sınırlı sayıda yabancı savaşçı almış,
YPG ile Suriye’de terörizm bölgeselleştiğinde ve IŞİD ile savaş kapsama girdikçe yabancı savaşçı
sayısı artmıştır. Grupların bölgesel ve küresel ilişkileri, diaspora bağlantıları, etkileyici elaman temin
edicilere sahip olup olmamaları da önemli faktörlerdir. Yabancı savaşçı mobilizasyonu yerel yapılardan
ziyade dış bağlantılar tarafından yapıldığında başarı oranı artmaktadır. PKK/YPG, hem Türkiye’nin
batısındaki hem de Avrupa’daki destekçileri vasıtasıyla bunu başarmaktadır. Grupların yabancı
savaşçılara açıklığı da önemli bir faktördür. Etnik temelli gruplar yabancılara mesafeli davranırken
radikal İslamcı gruplar aynı mezhepten geniş bir yelpazeyi kapsayabilmektedir. Bu da IŞİD’in YPG’ye
göre daha fazla yabancı savaşçıya sahip olmasını açıklayan faktörlerden biridir. Gruplar tarafından
kullanılan mesajlar kadar elaman temin kanalları da önemlidir. Soysal medya ve dijital iletişim etkili
olmakla beraber kişisel temasla gönüllülere dokunabilenlerin başarı şansı artmaktadır.
Çatışma bölgesine ulaşılabilirlik önemli bir faktördür. Afganistan’a ulaşmak çok zor olduğu için
miktarlar sınırlı kalmıştır. Suriye’nin Batı’ya yakınlığı deniz, hava ve kara yolu seçeneklerini mümkün
6
kılmış ve katılımı artırmıştır. Ayrıca çatışmaya komşu ülkelerin sağladığı geçiş kolaylıkları, katılım
miktarını artırmaktadır. Suriye özelinde Türkiye, Ürdün, Lübnan ve Irak sınırlarının çatışma, mülteci ve
kültürel fay hatlarının sınır aşan özellikleri nedeniyle elverişli koşullar sağlamaktadır.
Diğer bir faktör çatışan örgütlerin başarı şansıdır. Yabancılar başarı şansı yüksek olan çatışmalara
daha fazla katılım sağlamaktadır. Suriye’de Esad rejiminin ülkenin doğusundan çekilmesi, Irak’ta
merkezi yönetim ile Kürt bölgesel yönetimi arasındaki anlaşmazlıklar ile bölgesel ve küresel aktörlerin
farklı kamplarda konuşlanmaları IŞİD’in başarı şansını ve yabancı savaşçı akışını artırmıştır.
Çatışma bölgesinde işleyen çatışma ekonomisine dâhil olmak ve bundan faydalanmak, sınırsız
şiddet uygulamak, gasp, hırsızlık ve kaçakçılığı kullanmak yabancı savaşçılar için çekici olmaktadır.
Suriye ve Irak’taki çatışma ortamı bunu fazlasıyla sağlamış ve yabancı savaşçı akınını artırmıştır. Son
olarak, devletlerin radikal İslamcı teröristlerin ülke dışına çıkışlarına göz yummaları ve hatta teşvik
etmelerinin miktarı artıran bir faktör olduğunu belirtmek gerekir.
3.2.
Geçiş Rotaları
Avrupa ve Kuzey Amerika’dan gelenler için Türkiye’nin en basit varış noktası olduğu
iddiaları yaygındır. Güvenlik kontrolleri ve takip arttıkça, Batı’dan gelen yabancı savaşçılar doğrudan
uçuş yerine çok sayıda aktarma içeren uçuşlara başvurmaktadır. Örneğin Fransa’da Paris’te dört kişiyi
öldüren Amedy Coulibaly’nin karısı Hayat Boumeddiene, kocası tarafından saldırıdan birkaç saat önce
Madrid’e karayolundan götürülmüş, Madrit’ten uçağa binerek Türkiye’ye ulaşmış ve Suriye’ye
geçmiştir. Eğer Boumeddiene Paris’ten doğrudan Türkiye’ye uçsa yakalanma ihtimali olacaktı. Yabancı
savaşçılar takipten kurtulmak için aldatma amaçlı olarak gidiş dönüş biletleri alma yolunu da
seçmişlerdir.19
AB pasaportunu sahip olmayanlar ise karadan uzun yolculuğa katlanmaktadır. Bu amaçla en
yaygın yolun Balkanlar üzerinden Bulgaristan sınırına oradan Türkiye’ye giriş yapmak olduğu,
Balkanları kullanmayanların ise Yunanistan’a kara veya hava yoluyla ulaşıp, Türkiye’ye kara
sınırlarından girdikleri iddialar arasındadır. Karayolundan Kuzey Afrika rotası da vardır. Kuzey
Afrika’da Libya’nın Derna limanına ulaşan yabancı savaşçılar burada IŞİD’e biat ettikten sonra küçük
botlarla Türkiye’ye hareket etmektedir.20
Hava ve karayolunu kullanmayacaklar için deniz yolu seçenek olarak ortaya çıkmaktadır. Doğu
Akdeniz’i botlarla geçmek, Tunus, Libya, İtalya, Yunanistan, Kıbrıs ve Lübnan’dan Türkiye
limanlarına feribotla geçmek deniz rotaları arasında görülmektedir. Yabancı savaşçılar gemilerin
kargosu arasında saklanarak ulaşım güvenliği sağlamaktadırlar.21
Avrupalı savaşçıların Suriye’ye gidişleri için belli bir seyahat programı şablonu oluşturmuştur.
Standart seyahat planı ana vatanlarından Türkiye’ye ulaşıp kaçakçıların yardımıyla Suriye sınırından
geçip daha çok Suriye’nin kuzeyindeki isyancı gruplara katılmak oluyor.22
ABD Dışişleri Bakanlığının hazırladığı “2013 Terörizm Ülke Raporları”na göre Türkiye,
özellikle IŞİD ve El-Nusra Cephesine bağlı radikal yabancı savaşçılar için bir transit ülkesi
olmuştur.23 Türkiye’nin güneyinde bulunan ve “güvenli ev” ismi verilen mekânlar yabancı savaşçılar
7
tarafından Suriye’ye geçmeden önce toplanmak için kullanılırken, Suriye’ye kaçakçı kimliğiyle geçişi de
kolaylaştırmıştır. 24
Bosna Hersek’te yapılan çalışmalarda Bosnalı yabancı savaşçıların genellikle Saraybosna’dan
İstanbul’a uçakla geldikleri, buradan Hatay veya Gazi Antep’e hava yolu ile geçtikleri, Reyhanlı-Bab Al
Hava ve Kilis-Azez üzerinden Suriye’ye geçtikleri tespit edilmiştir. Karayolu ile Bulgaristan’dan
Türkiye’ye giren Bosnalı yabancı savaşçılar Türkiye-Suriye sınırındaki temas noktalarının yardımıyla
Suriye’ye geçmiştir.25
ABD’nin Suriye’deki ilk intihar bombacısı Moner Mohammed Abusalha, FBI tarafından takipte
olan bir sabıkalıdır. İstanbul’a hava yoluyla gelmiş ve buradan güney illerine geçerek, Türkiye içindeki
El Kaide militanları ile buluşmuştur.26
Türkiye’nin coğrafi olarak yabancı savaşçı geçişlerini bu derece kolaylaştırmasında uzun bir
sınırın kontrol zorluğunun etkisi fazladır. Diğer taraftan ÖSO başta olmak üzere muhalifler ve
mülteciler nedeniyle sınırın geçirgenliği artmıştır. 2014-2015 arası Kobani’ye binlerce gönüllü kontrolsüz
olarak geçmiştir. Yıllardır önlenemeyen kaçakçılık halen uygun koşullar sağlamaktadır. Suriye ve
Irak’taki çatışmanın önemli dinamiklerinden birisi bölgeye akın etmiş yüzlerce yardım kuruluşudur.
Bunların bir kısmının ideolojik bir kısmının ise maddi çıkar nedenleriyle geçişlere yardım etmesi
olanaklıdır. Ayrıca bölgesel çatışma ekonomisinin kaçakçılık içeren dinamikleri yabancı savaşçıların
geçişini mümkün kılmaktadır. Yukarıdaki ortamın iç ve dış basında yer bulması, Batı’da yapılan
akademik çalışmalara yansıması, özellikle geri dönen veya çıkış yapmadan yakalanan yabancı
savaşçıların ifadeleri Türkiye’nin geçişlere göz yumduğu, hatta kolaylaştırdığı algısının doğmasına
neden olmuştur. Bu algının kısa sürede değiştirilmesi zordur.
3.3.
Yabancı Savaşçıların Katıldığı Örgütler
Yabancı savaşçılar hakkındaki çalışmalar, IŞİD başta olmak üzere cihadist örgütler kapsamında ele
alınmaktadır. Ancak, Suriye ve Irak çatışma alanlarında IŞİD’e ilaveten El Nusra, diğer cihadist ve selefi
örgütler, Özgür Suriye Ordusu, PYD/YPG, Peşmerge ve Hıristiyan milislere katılanlar ile Esad rejimine
destek sağlayan yabancı savaşçılar mevcuttur.
Esad rejimine destek için İran devrim muhafızlarından 1-2.000, Hizbullah’tan 5-8.000, Iraklı Şii ve
Afgan Hazara Şii milislerden 2-3.000, Filistinlilerden birkaç yüz, Rus Slav gönüllülerden 270 yabancı
savaşmaktadır.27 Sayılar az olmakla birlikte bir kısım Türk vatandaşının rejim yanlısı milislerin
desteğinde savaştıkları iddia edilmektedir.28
Özgür Suriye Ordusu ile bağlantılı gruplara önemli oranda katılım olmasına rağmen, Batı’nın
gayreti IŞİD ve El Kaide bağlantılı gruplara yöneldiğinden fazla çalışma yapılmamıştır. İspanya’da
yapılan bir çalışmada 2013 Kasım ayına kadar IŞİD ve El Nusra’ya 20, ÖSO’ya 25 katılım olduğunu
ortaya koymaktadır. 29
Çatışma bölgesinde ve çatışan gruplara tamamen yabancı olan yabancı savaşçıların katılacakları
grupları seçmelerinde bazı faktörler etkili olmaktadır. Gönüllülerin radikalleşme sürecinde içinde
bulundukları soysal ortam, arkadaşları ve geri dönenlerin verdiği bilgiler ilk etkiyi yaratmaktadır.
8
Soysal medyadan yapılan araştırmalar bazı gruplar hakkında daha olumlu imajlar yaratabilmektedir.
Grupların elaman kazanma stratejileri de seçimde etkili olmaktadır. Ancak en önemli faktör, geçiş
bölgesinde, Suriye’ye geçişi organize edenlerin eğilimleridir. Bazıları şans ve rastlantı ile bir gruba
giderken, bir kısmı bilinçli olarak organizatörler tarafından yönlendirilmektedir. Burada örtülü olarak
geçişi kolaylaştıran/teşvik eden devletlerin ve devlet dışı aktörleri katkısını dikkate almak
gerekmektedir.
Suriye’de IŞİD’den sonra en fazla yabancı savaşçı alan örgüt YPG’dir. YPG’ye yabancı savaşçı
akını 2013-2015 yılları arasında PKK teröristlerinden olmuştur. PKK Türkiye’de o dönemde yürütülen
çözüm sürecinden istifadeyle kuvvet tasarrufu yapmış, Suriye’ye 3.000-4.000 arasında militan
kaydırmıştır.30 IŞİD’in Kürt bölgelerine saldırmasıyla birlikte çok sayıda gönüllü Türk vatandaşı
Avrupa’dan gelenler de dâhil Kuzey Suriye’ye geçerek YPG’ye katılmıştır.31 Bunların bir kısmı sol
örgütlerdendir.32
Türkiye’den
YPG’ye
katılanların
sayısının
8.000
civarında
olabileceği
değerlendirilmektedir.
33
YPG’ye katılan yabancı savaşçılar sadece Türk vatandaşları ve PKK militanları ile sınırlı olmayıp,
toplam 17 ülkeden katılım vardır. Iraklı Kürtlerden sonra ABD ve Avrupa ülkelerinden katılımlar ön
sıralardadır. 2015’de yapılan bir çalışmada 52 ABD vatandaşının YPG’ye katıldığı ifade edilmektedir.34
ABD’li yabancı savaşçıların yüzde 59’u emekli ABD askerleridir, bir kısmı YPG’nin poster erkekleri
olarak poz vermişlerdir.
Emekli ABD askeri Jordan Matson YPG’ye katılan ilk gönüllüydü. IŞİD ile çatışmada
yaralandıktan sonra daha fazla yabancı savaşçı kazanmak için Ekim 2014’de Facebook’ta “Rojova’nın
Aslanları” (Lions of Rojava) isimli bir kampanya başlattı.35 Kampanyanın da etkisiyle Haziran 2015’e
kadar Kuzey ve Güney Amerika, Avrupa ve Avustralya’dan 400’e yakın yabancı savaşçı YPG’ye
katılmıştır.36 Çin37 ve Kanada’dan da katılım olmuştur.38 YPG’nin internete koyduğu videolarda Cezire
bölgesinde İspanyolca ve Almanca konuşan çok sayıda gönüllünün olduğu da anlaşılmaktadır.
YPG’deki yabancı savaşçılar Temmuz 2015’de Uluslararası Özgürlük Taburu olarak yeniden
teşkilatlanmıştır.39 Diğer taraftan 40 ABD vatandaşı peşmergeye, 15 kişi ise Avrupalı gönüllülerle
birlikte Irak’taki Dwekh Nawsha ve Nineveh Plains Protection Units isimli Hıristiyan milis gruplarına
katılmıştır.40
4.
Yabancı Savaşçıların Profilleri, Motivasyonları ve Radikalleşme Süreçleri
4.1.
Profilleri
Cihadist örgütlere katılan yabancı savaşçıların dünya bölgelerine göre dağılımında; Orta Doğu
8.240; Kuzey Afrika 8.000; Batı Avrupa 5.000; Rusya ve eski Sovyet ülkeler 4.700, Güney Doğu Asya
900, Balkanlar 875 ve Kuzey Amerika 280 olarak fazladan aza sırlanmaktadır.41 Bölgelerin sıralamada
yer bulmasında Müslüman nüfus, coğrafi yakınlık ve ulaşım kolaylığı etkili olmaktadır. En çok yabancı
savaşçı gelen beş ülke sırasıyla; Tunus, Suudi Arabistan, Rusya, Türkiye ve Ürdün’dür.42 Burada da
coğrafi yakınlık ve Müslüman nüfusun etkili olduğu görülmektedir.
9
Ülkelerin içinde belli bölgelere yoğunlaşma yaygın olmamakla birlikte geleneksel olarak otorite
boşluğu olan ve suç oranlarının yüksek olduğu noktalar dikkat çekmektedir. Örneğin cihadist
örgütlere en fazla yabancı savaşçı gönderen Tunus’un kuzeyinde Bizerte ve güneyde Ben Gardane,
tarihsel olarak suç oranları yüksek bölgelerdir. Tunuslu yabancı savaşçıların yüzde 30’u bu iki yerleşim
birimindendir. Benzer durum Libya’da Derna bölgesidir. Dernalı yabancı savaşçılar, SSCB’nin
Afganistan’ı işgaline karşı savaşmışlar, Kaddafi rejimine karşı da isyan yürütmüşlerdir.43 Diğer taraftan
yabancı savaşçıların genellikle selefi topluluklardan çıktığı yönünde araştırma bulguları vardır.
Örneğin Bosnalı yabancı savaşçıların yüzde 60’ı selefi öğretinin ve yaşam biçiminin hâkim olduğu
bölgelerdendir.44 Ancak bu tür bulgular sınırlı olup genelleme yapılmasına olanak vermemektedir.
Yabancı savaşçıları tipik yaş aralığı 18-29’dur, 15-17 yaşlarında veya 30’un üstü yaşlarda
katılanlar da mevcuttur. Afganistan’daki cihada katılanların yaş aralığı 25-35 arasında olduğu dikkate
alındığında Suriye cihadına kadar geçen çeyrek asırda asgari beş yaş gençleşme görülmektedir.45
IŞİD ve El Nusra gibi örgütlere katılan yabancı savaşçıların tamamına yakını erkektir. Özellikle
batı Avrupa’dan kocasıyla veya arkadaşıyla cihada katılan az sayıda kadın vardır. YPG’ye özellikle
Türkiye’den ve Avrupa’daki Türklerden kadın katılım fazladır.
Yabancı savaşçıların bir kısmı askerlik görevinden dolayı, bir kısmı önceki çatışmalarda yer
almalarının sonucu olarak savaş-çatışma deneyimine sahiptir. Özellikle Çeçen savaşçılar, Rusya’ya
karşı mücadeleden dolayı eğitimlidirler. IŞİD ve El Nusra içindeki 500 kadar Suudi savaşçı daha önce
Irak’ta El Kaide içinde deneyim kazanmıştır.46 YPG’ye Türkiye’den çekilerek katılan PKK unsurlarının
tamamı eğitimlidir. Bir kısım yabancı savaşçılar çatışma alanına gelmeden önce kendi ülkelerinde
radikal İslamcı kamplarda temel eğitim almaktadır. Libya, Tunus ve Lübnan’dan gelen savaşçılar
genellikle bu durumdadır. Türkiye’den YPG’ye katılanların bir bölümünün de çözüm süreci
döneminde
Türkiye
içindeki
PKK
kontrolündeki
kamplarda
eğitim
almış
olabilecekleri
değerlendirilmektedir. Avrupa ülkelerinden gelenler ise çatışma eğitiminden yoksundur.
Yabancı savaşçılar arasında Müslümanlığa geçmiş Hıristiyanlar da bulunmaktadır. Bir
araştırma Avrupalı savaşçıların yüzde 6’sının din değiştirenler olduğunu göstermektedir.47 Fransa’da
yapılan araştırmada yabancı savaşçıların çoğunluğunun Suriye ile kültürel ve etnik bağlarının
olmadığı, yüzde 25’nin sonradan Müslümanlığı kabul ettiği tespit edilmiştir. Avrupalı yabancı
savaşçıların önemli bir bölümü, Müslüman göçmenlerin ikinci ve üçüncü kuşak çocuklarıdır. Bu
Avrupa ülkelerindeki aidiyet ve toplumla bütünleşme sorunlarına işaret etmektedir.
Avrupalı yabancı savaşçıların yüzde 52’sinin sabıkası mevcuttur.48 Suriye’de ABD’li ilk intihar
bombacı
Moner
Mohammed
Abusalha,
22
yaşında
ve
FBI
tarafından
takipte
olan
bir
sabıkalıdır.49Ancak ülkelerin tamamında aynı eğilim söz konusu değildir.
Bir kısım devletin ülkelerindeki teröristleri ve kriminal geçmişe sahip ve rehabilite edilemez
gördükleri kronik sabıkalıları ülke dışındaki terör örgütlerine katılmaya teşvik ettikleri bu şekilde
kendi ülkelerinde sorundan kurtuldukları yaygın bir iddiadır. Örneğin Rusya’nın Çeçenistan ve
Dağıstan’daki radikal İslamcı gruplardan kurtulmak için gizli servisleri kanalıyla Suriye’de IŞİD ve ElNusra’ya katılmaları için örgütlenmelerine, seyahatlerine engel olmadığı, hatta teşvik edip
10
organizasyonun merkezinde olduğu dile getirilmektedir.50 Rusya bu şekilde hem Kuzey Kafkasya’daki
terörist sayısını azaltırken, Orta Doğu’da istikrarsızlığın petrol fiyatlarını artırması ve Rusya’ya
alternatif enerji hatlarının ortaya çıkmasını da geciktirmektedir. Aynı zamanda ilişkilerin bozuk
olduğu komşular istikrarsızlaştırılmaktadır.
4.2.
Motivasyonları
Kişilerin yabancı savaşçı olma motivasyonları ülke, topluluk ve birey bazında değişiklikler
göstermektedir. Aşağıda çeşitli kaynaklardan tespit edilebilen uzun bir liste sıralanmaktadır.51
 Karşılanmamış bir kendisini tanımlama ihtiyacının şiddete yönlendirici etkisi,
 Hayattan sıkılmışlık, statü arayışı, adam yerine konulma, kendini kanıtlama,
 Kuşaklar arası çatışmayla aileye ve yerel sosyal çevre başkaldırı,
 Arkadaşa uyma,
 Hayatın anlamı için kişisel arayış,
 Arkadaşları ve yakın çevreyi etkileme arzusu,
 Macera arayışı,
 Öldürme arzusu,
 İntikam arayışı,
 Din, mezhep ve etnisite temelinde kimlik arayışı,
 Yaşadığı ülkede ve küresel düzeyde tanık olduğu/gördüğü sosyo-ekonomik adaletsizler,
 Maddi çıkar sağlama, çatışma ekonomisinden faydalanma, yapacak bir iş bulma,
 Çevre baskısı,
 Sosyal medyadan, geleneksel medyadan ve yakın çevreden etkilenerek kâfirlere karşı mazlum
Müslümanlara yardım etmek arzusu,
 Cihad çağrısına ve fetvalara uyma,
 Hilafeti yeniden tesis etme isteği,
 Şeriat kurallarına uygun yaşama arzusu,
 Güç kullanımı yoluyla alternatif bir yönetim şekli kurarak adaletsizlere karşı “mazlumlara”
yardım etmek,
 Bölgenin despotik Müslüman liderlerine güçlü bir alternatif sunma,
 Batıya ve değerlerine isyan,
 Tehdit ve baskıyla yabancı savaşçı olmaya zorlanma,
 Devletin yönlendirmesi ile yabancı savaşçı olma.
4.3.
Radikalleşme Süreçleri
Yabancı savaşı olmanın başlangıcı yaşanan radikalleşme sürecidir. Radikalleşme, bir kişinin
belirli hedeflere ulaşmak için terörizmin uygun ve gerekli bir vasıta olduğunu kabul eden bir inanç ve
düşünce sistemini benimsemesidir. Kısaca, kişinin amaca ulaşmak için insanların öldürülmesini ve
sınırsız şiddet kullanılmasını mubah görmeye başlamasıdır. Cihadist bağlamda radikalleşme, hilafetin
kurulması ve şeriatın hâkim kılınması için ılımlı Sünnilerin, laik insanların, Şii ve Alevilerin,
Hıristiyanların ve Yahudilerin kısaca kâfirlerin yok edilmesini haklı ve kutsal bir görev olarak
11
görmektir. PKK/YPG bağlamında PKK amaçlarının kabulü ve Suriye’de Kürt devleti kurulmasına
engel olanlara, terör eylemleri yapılmasını haklı görmek ve bunu bir görev kabul etmektir.
Radikalleşmede intikam gütmek önemli bir motivasyondur. Bir aile üyesi, arkadaşı, yakını ve aidiyet
duyduğu gruba katliam yapıldığına inanarak sorumlu gördüklerine bedel ödetme arzusu intikam
arayışını tetikler. Bu tür kişiler radikalleşme sürecini hızla geçerek şiddete/teröre bulaşırlar.
Radikalleşmenin üç boyutundan bahsedilebilir. Kişisel durum, kişiler arası dinamikler ve
ortamın etkisi.52 Avrupa’da yapılan çalışmalarda radikalleşme olgusunda bireysel psikolojik durum,
toplumsal faktörler, siyasi faktörler, ideolojik ve dini özellikler, kültürel kimlik, yaşanan travmalar ve
diğer tetikleyici nedenler ile grup dinamiklerinin etkileşimi tespit edilmiştir. Özellikle grup dinamikleri
radikalleşmenin motoru olarak görülmektedir.53
Avrupalı yabancı savaşçıların profilleri genel olarak kültürel kimlik karışıklığı ve çatışmasının,
yüzeysel ve yanlış dini bilgiler, siyasi bilgiden yoksunluk ve diğer bireysel faktörlerle etkileşimde
olduğunu göstermektedir. Komplo teorilerine inanma, mağduriyet üzerine bina edilmiş söylemlerden
sorgulama yapmaksızın etkilenme, cihad kültüründen etkilenme öne çıkan özelliklerdir. Kişilerin ve
toplulukların bireysel psikolojik travmaları, bireysel ve grupsal dışlanmışlıklar, baskılar, yoksunluklar
ve aşağılanmalar radikalleşme süreçlerine uygun ortamlar sağlamaktadır.
Radikalleşme, yabancı savaşçı olmak için temel bir aşama olmasına karşın, radikalleşmiş
bireylerin tamamının yabancı savaşçı olduğunu iddia etmek mümkün değildir. İkinci adım
şiddete/teröre bulaşmadır.
Bir kişinin çatışma/terör bölgesine yolculuğu başlı başına radikalleşme sürecinin en önemli kısmı
olduğu gibi, şiddete/terörizme bulaşma aşamasına işaret eder. Cihadist popüler kültürüne dâhil olmak,
İslam için “gazi” ve “mücahit” olmak, şehit ailesine sahip olmak bazı topluluklarda yaşamın üstünde
görülebilmektedir. Bu ruh hali Avrupa’da içe kapalı yaşayan toplumlarda çok daha belirgindir. Cihad
bölgesine yolculuk yapan cihadist popüler kültürüne ve ağlarına dâhil olur, prestiji artar, kabul görür,
el üstünde tutulur. Aynı ruh hali “rojovanın aslanları” olmak isteyenler için de geçerlidir.
Facebook, Twitter, YouTube, bloglar, ses ve video kayıtları, web siteleri radikalleşme
süreçlerinden şiddete bulaşmaya uzanan önemli vasıtalardır. Batıda İslam’a karşı saldırılar,
Peygamberin karikatürleri, yabancı ve İslam korkusu/düşmanlığı, mültecileri aşağılamak ve
ölümlerine göz yummak abartılarak sosyal medya kanalıyla kitlelere ulaşır ve radikalleşme sürecini
kolaylaştırır, terörizme dâhil olmayı hızlandırır.
Cihadist olamayan terör örgütlerine katılan yabancı savaşçılar için de benzer süreçler söz
konusudur. Kobani’de ya da Şengal’de yaşananlar, Kürt ve Yezidi kadınlara IŞİD’in tecavüzleri ile
bunların sosyal medyada abartılarak tahrik edici bir şekilde yayımlanması yabancı gönüllüleri
harekete geçiren önemli faktörlerdir.
Radikalleşmede dijital ortam ve sosyal medya önemli olmakla birlikte asıl rol kişisel temaslar
tarafından oynanır. İçe kapanık, resmi otoritenin gözünden uzak ve kısmen yalıtılmış şekilde yaşayan
topluluklarda prestijli ve güçlü şahısların teşvik, ikna ve zorlama yetenekleri fazladır. Özellikle eski
12
teröristler, cihad bölgesinden dönmüş “gazi” ve “mücahitlerin” kişisel temasları etkili olur. Bunlar,
terör örgütlerinin halka ilişkiler uzmanları ve personel müdürleri gibi çalışırlar.
Kişisel temaslar kadar önemli olan diğer bir faktör toplulukların iç dinamikleri ve grup içi
etkileşimlerdir. Şeriat için gazi ve mücahit olmayanın, Kürt davası için tek kurşun atmamışın adam
yerine konulmadığı topluluklarda yaşayanlar için radikalleşme ve şiddete bulaşma olasılığı yüksektir.
Radikalleşmenin bireysel, bireyler arası ve topluluk içi dinamikleri, ülkeden ülkeye, topluluktan
topluluğa hata bireylere kadar değişik paternler taşır. Cihadistler ve PKK/YPG sempatizanları için
farklı şekilde işler, genelleştirme yapmak zordur.
5.
Yabancı Savaşçıların Yarattığı Sorunlar, Uluslararası ve Ulusal Mücadele
5.1.
Yabancı Savaşçıların Yarattığı Sorunlar
Yabancı savaşçılar çatışma bölgelerinde, geçiş ülkelerinde ve kendi ülkelerine döndüklerinde
ciddi sorunlara neden olmaktadırlar. Yabancı savaşçılar çatışmalarda yerellerden daha fazla şiddet
uygulamakta ve katliamlara katılmaktadırlar. Aidiyet duygusu taşımayan ve gelecek hesabı
bulunmayan, bir kısmı sadece öldürme, tecavüz ve gasp amacıyla bölgeye gelmiş kişilerin sınırsız
şiddete başvurmaları şaşırtıcı değildir.
İnternette IŞİD’in videolarında kafa kesme pozlarıyla
görülenlerin bir bölümünün yabancı savaşçılar olması da bunu kanıtlamaktadır. Aslında bu yeni olgu
değildir. Afganistan’da 1980’lerde faaliyet gösteren Vahabi yabancı savaşçılar Şii Hazara gruplara karşı
palalı katliam görüntüleriyle anımsanmaktadır. Yabancı savaşçılar ateşkes kararlarının bozulmasında
ve siyasi çözüm çabalarının sekteye uğratılmasında bozucular olarak rol oynarlar. Diğer taraftan
yabancı savaşçıların fazla olduğu örgütler daha fazla şiddet uygulamakla birlikte uzun dönemde siyasi
amaçlarına ulaşmakta başarısız olmaktadırlar.54
Suriye iç savaşının yarattığı yeni nesil yabancı savaşçılar; paralı askerlerle farkları kaybolmuş,
daha eğitimli, terör taktikleri hakkında deneyimli, şiddeti sonuna kadar uygulayan, küresel çatışma
bölgeleri hakkında bilgiye sahip, geniş bir çevreye ve küresel bağlantılara ulaşabilen, öldürmeyi
hayatın anlamı olarak gören özellikler taşımaktadır.
Suriye’de en fazla terörist çeken üç cihadist örgüt IŞİD, El-Nusra ve Ahrar-ı Şam’ın
geçmişleri El-Kaide’dir. Bu örgütlerde savaşanların bir bölümünün El-Kaide saflarında dünyanın
herhangi bir bölümünde İslam’ın düşmanı olarak gördüğü hedeflere yönelik eylemlere başvuracağını
varsaymak yanlış olmayacaktır.
Suriye’de iç savaş ve Irak başta olmak üzere Orta Doğu’daki istikrarsızlıklar devam ettikçe,
IŞİD başta olmak üzere terörist örgütler varlıklarını sürdürdükçe yabancı savaşçı olgusunun artarak
devam edeceği görülmektedir. Suriye’de terörist örgütlerin tam otorite tesis ettikleri bölgelerde
yabancı savaşçılar için daimi güvenlik sığınakları işlevi gören kara deliklerin şekillenmekte olduğu
aşikârdır.
Bu
olgunun,
gittikçe
deneyim kazanan
yabancı
savaşçıların
etkisizleştirilmesini
zorlaştıracağı gibi çatışma ülkesinde ve Avrupa’da daha ağır güvenlik sorunları yaratması
beklenmelidir. Suriye’ye komşu ülkeleri ise çok daha ciddi sorunlar beklemektedir. Mülteciler içindeki
13
gençlerin bir kısmının zamanla radikalleşmesi ve bir çeşit yabancı savaşçıya dönüşmesi düşünülmek
durumundadır.
Yabancı savaşçıların ülkelerine döndüklerine nasıl bir muameleyle karşılaşacakları, gelecekteki
davranışları üzerinde etkili olacaktır. Suriye’ye insani amaçla gitmiş ve şiddet olaylarına katılmamış
olanlar, ülkelerine döndüklerinde şiddet olaylarına karışmış hatta katliamlara iştirak etmiş olanlarla
aynı muameleye tabi tutulduğunda, yeni radikalleşmelerin önü açılacağı gibi adalet yerine gelmemiş
olacaktır. Bu ayrımın yapılması kolay değildir. Öncelikle yabancı savaşçı olanların, çatışma
bölgesinden geçerken yakalanmadılar ise tespit edilmesi zordur. Şüphelilerin kendi yerel çevrelerinden
ve soysal medyadan takibi olası olmakla birlikte, kapsamlı bir strateji ve uyumlu kurumsal kapasite
gerektirmektedir. Hükümetler her tür iddia, şikâyet ve kanıtı dikkate alarak dönen yabancı savaşçıları
tespit etse bile kapasite yetersizliği sonuç almayı uzatmakta ve engellemektedir. Fransa ve Belçika’da
şüphelilerin sorgulanması aylar almıştır.
5.2.
Yabancı Savaşçılarla Uluslararası ve Ulusal Mücadele
Yabancı savaşçı olgusuyla mücadele BM’nin konuyla ilgili kararlar alması ve takip sistemi
kurmasıyla artmaya başlamıştır. Uluslararası toplumun çabalarını yönlendiren BM kararları ile AB’nin
yaklaşımıdır. BM’nin 2170 ve 2178 kararlarında devletlerin uyması gereken önemli hususlar
bulunmaktadır.
2170 sayılı karar devletleri;
 Sınırlarını etkili bir şekilde kontrol etmek,
 Yabancı savaşçıların geçişlerini engellemek, yakalamak ve yargılamak,
 Diğer devletlerle ve yetkili uluslararası kuruluşlarla işbirliği yapmak ve bilgi paylaşmak,
 IŞİD, El Nusra ve El Kaide bağlantılı örgütlere silah, mühimmat ve diğer lojistik akışını
engellemek,
 Mali desteğe engel olmak ve
 Vatandaşlarının ülke dışındaki örgütlere katılmasını önlemek için radikalleşmeye süreçlerine
engel olmakla yükümlü tutmaktadır.55
2178 sayılı BMGK kararı ise 2170 sayılı kararda belirtilen tedbirlere ilaveten, devletlerin yabancı
savaşçıların ülke dışına çıkışları ve örgütlere katılımını suç olarak tanımlayarak ulusal yasalarına
dâhil etmesini, radikalleşmeyle mücadele ve geri dönen yabancı savaşçıların topluma kazandırılması
için etkin mekanizmalar kurmasını talep etmektedir.56
BM’nin kararları 2170 ve 2178 ile sınırlı
değildir. Sorun kapsamında çıkarılan kararlara BM sayfasından ulaşılması mümkündür.57
BMKG kararlarının tüm devletler tarafından aynı ciddiyetle ele alındığını söyleyebilmek zordur.
Yabancı savaşçılarla mücadele konusunda devletler arasında üç grup yaklaşımdan bahsedilebilir. Birinci
grupta, Kuzey Amerika ve AB ülkeleri, olgu ile mücadeleyi BM kararlarında da öngörüldüğü şekilde
kapsamlı ulusal ve uluslararası mücadele olarak değerlendirmektedir. İkinci grup, yabancı savaşçı
olgusunun kapsamlı sonuçlarından habersiz veya ilgisizdir: Bu ülkelerin ulusal kurumsal kapasitesi
sorunu tanımlama, kapsamlı bir strateji geliştirmeden yoksundur. Orta Doğu ülkelerinin çoğu bu
kategoriye girmektedir. Üçüncü grup ülkeler, yabancı savaşçıları dış politika enstrümanı olarak gören,
14
teşvik eden, göz yuman, kolaylık sağlayan ülkelerdir. Bu ülkelerin yönetimleri küresel ve bölgesel
sistemin yeni haydut devletleri olma yönündedir. Son iki kategorinin içi içe girdiği dördüncü bir
kategoriden de bahsedilebilir. Devletleri bu kategorilere göre sınıflandırmak oldukça zordur ve ayrı bir
çalışmanın konusudur.
Birinci kategoride yer alan Batı ülkelerinin asıl kaygısı yabancı savaşçıların dönüşlerinde neden
olacakları şiddet eylemleridir. Ayrıca Suriye’de terörist faaliyetlerde bulunanların ülkelerindeki sosyal
çevrelerinde
radikalleşemeye
ve
bu
sonucunda
şiddete
bulaşmaya
neden
oldukları
da
düşünülmektedir.
IŞİD ve El-Kaide ile bağlantılı örgütler tarafından, yabancı savaşçıların istikrarsızlık yaratıp Batı
medeniyetini çökertmek amaçlı bilinçli bir strateji olarak kullanıldığı, bu kapsamda topyekûn savaşın
parçası olarak düşünülmesi gerektiği yaklaşımı hâkim olmaktadır.58 Daha ötesinde, gerçekte yabancı
savaşçı olgusunun İslam-diğerleri ve İslam içinde Sünni- diğerleri çatışması olduğu, 1618-1648
arasındaki Katolik-Protestan çatışmalarına ve 1095-1291 arasındaki haçlı seferlerinin intikamına
benzediği tartışılmaktadır. Bu bakış açıları Batı’da medeniyetler çatışması tezinin canlandığına işaret
etmektedir.
Avrupa Birliği, yabancı savaşçılarla mücadele için BM kararlarına uygun stratejiler geliştirmekte,
mekanizmalar kurmakta ve üyelerin yaklaşımlarını koordine etmeye çalışmaktadır.59 Avrupa ülkeleri
yabancı savaşçıların yaratacağı sorunlarla mücadele edebilmek için yabancı savaşçıların muhtemel
hareket tarzlarını öngörerek tedbirler alamaya çalışmaktadırlar. Bu kapsamda Afganistan, Somali ve
Bosna çatışmalarındaki yabancı savaşçıların hareket tarzlarını inceleyerek patenlerini tespit etmişlerdir.60
Önceki bulgulardan hareketle Suriye ve Irak’taki yabancı savaşçıların muhtemel hareket tarzlarıyla ilgili
senaryolar belirlenmiştir (Şekil–1).
Şekil-1’de “P1”, “Pn” olarak yabancı savaşçıların muhtemel hareket tarzları (nerede, ne
yapacakları) şematize edilmektedir. Üç ana senaryo; ölme, çatışma bölgesinde kalma ve çatışma
bölgesinden ayrılma olarak sıralanmaktadır. Ana senaryolar mekân ve yabancı savaşçıların faaliyetleri
bakımından farklılaştırıldığında 18 alt senaryo ya da yabancı savaşçının muhtemel hareket tarzı tespit
edilmiştir. Batı devletlerini asıl ilgilendiren çatışma bölgesinden ayrılma ve kendi ülkesine veya başka
bir batı ülkesine dönmedir. Bu kapsamda P8-P12 alt senaryoları çabalarının merkezini oluşturmaktadır.
Ölüm (P1), Avrupa ülkelerinin bir bölümü tarafından tercih edilen bir seçenek olarak
düşünülmektedir.61 Örneğin Hollanda Başbakanı Mark Rutte bir açıklamasında Hollandalı yabancı
savaşçıların ülkeye geri dönmelerinden ziyade çatışma bölgesinde ölmelerinin tercih edilir olduğunu
ifade etmiştir.62 IŞİD’e karşı hava harekâtına katılan ABD, Avustralya, Belçika, Kanada, Danimarka,
Fransa,
Hollanda
ve
İngiltere’nin
amaçlarından
birinin
de
P1’i
gerçekleştirmek
olduğu
düşünülmektedir. Rusya’nın P1 yönünde hareket ettiğine önceki paragraflarda değinilmiştir. Ülkelerin
kendi yabancı savaşçılarını tespit zor olduğundan ortak bir gayretle sonuç almaya çalıştıkları
görülmektedir. IŞİD’in elaman sayısının yüzde 40’ını yabancı savaşçıların oluşturduğu dikkate alınırsa,
vurulacak her hedefte amacın bir ölçüde gerçekleştirilmesi söz konusudur. Yabancı savaşçıların genel
olarak üçte birinin öldüğü kabul edilmektedir. Avrupa’ya geri dönüşlerle ilgili çalışmalarda 2012-2014
15
yıllarında Suriye ve Irak’a giden 1,500-2,000 yabancı savaşçının 300-400’ünün geri dönüşü tespit
edilmiştir.63 Sadece 2014 başlarına kadar önemli miktarda yabancı savaşçı Suriye’de ölmüştür. Bu
kapsamda 50-60 Cezayirli,
13 Hollandalı, 15 İspanyol ve 100 Türk yabancı savaşçıdan
bahsedilmektedir.64
Çatışma bölgesinde kalma
Çatışma bölgesinden ayrılma
Ölme (P1)
Kendi ülkesine/batı ülkesine dönme
Çatışmaya devam (P2)
Terörizme destek
•Suriye ve Irak'ta (P3)
•Başka bir ülkede (P4)
•Toplumla kaynaşma
•Cihadism karşıtı aktivist (P8)
•Pasif (P9)
•Aktivist (P10)
•Terörizme bulaşma
•Kendi ülkesi/batı ülkesinde (P11)
•Başka bir ülkede (P12)
Başka bir ülkeye gitme
Cihadist grubu terk
•Başka Cihadist Gruba Katılma
(P5)
•Çatışmada şiddet dışı bir rol alma
(P6)
•Topluma kaynaşma (P7)
•Başka çatışmalarda yabancı savaşçılık (P13)
• Çatışma dışında terörizme bulaşma
• Diğer ülkelerde (P14)
•Diğer ülkeyi de değişterek (P15)
•Toplumla kaynaşma
• Cihadizm karşıtı aktivist (P16)
•Pasif (P17)
•Aktivist (P18)
Şekil-1: Yabancı Savaşçıların İzleyebilecekleri Seçenekler65
Batı’da temel olarak iki yaklaşım söz konusudur: Birincisi katılımı tamamen yasadışı olarak
tanımlayıp, yasal ve idari yaptırımlar koymak, tespit edilenlerin pasaportlarını almak hatta bu tür
kişiler vatandaşlıktan çıkarmak, dönenleri yargılamaktır. İkincisi ise geri dönenleri rehabilite etmek
ve topluma kazandırmaktır. Bazı devletlerde ikisi bir arada yürütülmektedir.
Devletler arasında farklı eğilimler olmasına karşın, topluma kazandırma üzerinde öncelikli
olarak durulmaktadır. Yabancı savaşçıların bir bölümü dönüşlerinde önceki cihadist bakış açılarını terk
ettiklerinden, çatışma bölgesinde katıldıkları örgütlerde hayal kırıklığına uğradıklarından ya da önceki
travmalarını atlattıklarından, radikalleşmeden kurtulup normal yaşama dönmeye hazırdırlar. Bunların
sayıları azdır, ancak güvenlik birimlerine yardım etmeye yeterlidir. Ülkede radikalleşme süreçleri,
seyahat rotaları, giriş ve çıkış yerleri ve çatışmaların gerçek dinamikleri hakkında bilgi alınabilir,
toplumda radikalleşmenin önüne geçmek için faydalanabilirler. Bu tür kapsamlı amaçlı çalışmaları
yapabilmek için kurumlar arası ve çok boyutlu bir yaklaşım, planlama ve uygulamaya ihtiyaç vardır,
uzmanlık gerektirir. Batı’da yapılan kapsamlı çalışmalar bu yönde bir hazırlığı göstermektedir.
16
Birçok AB ülkesinde yabancı savaşçı olarak ülke dışına gitme, BM kararlarına uygun olarak suç
kapsamına alınmıştır. Örneğin Sırbistan, Karadağ, Bosna, Makedonya ve Kosova ceza kanunları 20142015 yıllarında değiştirilmiştir.66 Bazılarında IŞİD, El Nusra vb örgüte üye olmak suçtur. Fakat örgüt
üyeliğini kanıtlamak ve mahkeme kararı alabilmek zordur. Hatta çoğu ülkede söz konusu örgütlerin o
ülkelerin ulusal çıkarlarına zarar verdiğini kanıtlamak bile güçtür. Yurt dışındaki terörist örgütlere
katılım suç sayıldığında, gidenlerin arasından pişman olarak ülkesine dönmek isteyecekleri
engelleyeceği de düşünmek gerekmektedir.
Avrupa ülkelerinin bir kısmı yabancı savaşçıların içinden çıktığı topluluklara ağırlık vererek,
dönenleri tespit ve izleme, rehabilite etme ve topluma entegrasyonunu hedeflemektedir. Bunun resmi
kurumlarla yapılamayacağının farkında olarak yerel etkili liderlerden yardım alınmaktadır. Belçika,
Danimarka, Hollanda ve İngiltere’de ailelere radikalleşeme ve yabancı savaşçı olgusuyla ilgili yardım
etmek için çağrı merkezleri kurulmuştur. AB Komisyonu tarafından Ekim 2011’de kurulan
Radikalleşme Farkındalığı Ağı (The Radicalization Awareness Network); araştırmacılar, uzmanlar ve sivil
toplum kuruluşlarından oluşmakta ve radikalleşmeyi önleyici çalışmalar yapmaktadır.67
Avrupa, rehabilitasyon ve topluma kazandırmanın yargı süreçleri ile uyumlaştırılması üzerinde
çalışmalar yürütmektedir. Bu kapsamda, yabancı savaşçı olarak tespit edilenlerin yargılama öncesi,
yargılama ve hükümlülük dönemi, cezaevinden çıkış sonrası rehabilitasyon programlarında yer alma
koşulları ile bunun hukuksal çerçevesi çizilmeye çalışılmaktadır.68
Avrupa ülkeleri cihadist örgütlerin sosyal medyayı kullanmasına engel olmak için siber tedbirler
almaktadır. Kurumlar arasında ve devletler arasında bilgi paylaşımı artırılmaya çalışılmaktadır.
6.
Türkiye ve Yabancı Savaşçılar
Yabancı savaşçılar Türkiye için çok boyutlu nedenleri olan, gittikçe ağır sonuçlar üreten, uzun
süreli ve karmaşık bir olgudur. Burada beş boyut incelenmektedir; Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı
yabancı savaşçılar, geçiş bölgesi olarak Türkiye, dönüş bölgesi olarak Türkiye, Türk yabancı savaşçıların
Türkiye’ye dönüşü ve yaratacağı sorunlar ile Türkiye’de alınması gereken tedbirler.
Önceki paragraflarda Türk vatandaşı yabancı miktarları ile ilgili kısmi bilgiler verilmiştir. Bu
rakamların kesinliğini iddia edebilmek zordur. Nitekim incelenen dört ayrı kaynakta, 1.300, 1.400, 1.800
ve 2.200 rakamları verilmektedir.69 Bu rakamlar dikkate alınarak Türkiye’den IŞİD ve El-Nusra gibi
cihadist örgütlere 2.000-2.500, PKK/YPG’ye 8.000 katıldığı düşünülmektedir. ÖSO’ya katılımla ilgili
bilgi yoktur.
Toplam 10.000 civarında yabancı terörist savaşçıyla Türkiye dünyada ön sırada yer almaktadır.
Bu olgu komşu bir ülkede savaşılmasının uzun dönemli kin ve intikam yaratan etkisine ilaveten
Türkiye’de toplumsal kutuplaşmayı artırmakta, devlete olan güveni eritmekte, radikalleşmeye katkı
yaparak insani güvenlik ve ulusal güvenliğe ciddi tehdit oluşturmaktadır. Farklı iki gruba katılımlar
birbirlerini motive ederek, haklılık sağlayarak yabancı savaşçılığı olağanlaştırmaktadır. Her bir grup,
diğerini örnek göstererek kutsal bir davaya hizmet ettiğini inanmakta ve eylemine meşruiyet
yüklemektedir. Türkiye’den farklı gruplara çok sayıda katılım olmasında çatışma bölgesine bitişik
17
olması, devam eden iç çatışma ortamı, sınır güvenliğinin zorlukları etkili olmakla birlikte önleyici
tedbirlerin yetersizliği/geç kalınmışlığının vurgulanması gerekmektedir.
Türkiye’nin bölge dışından gelen yabancı savaşçılara geçiş bölgesi olduğu, hemen tüm rotaların
Türkiye’de kesiştiği, yüzlerce akademik çalışmada, sorgulanan yabancı savaşçıların ifadelerinde,
videolarla desteklenen beyanlarda, gazete haberlerinde, hatta ülkelerin ve uluslararası kuruluşların
resmi raporlarında iddia edilmektedir. Gelinen aşamada Türkiye’nin geçiş bölgesi olup olmadığından
ziyade resmen göz yumulması, örtülü ve açık destek sağlanması dillendirilmektedir. Batı
kaynaklarında artan iddialara, Ekim 2015’den itibaren Rusya’nın çabaları da dâhil olmuş, Rusya’nın
bilgi harekâtı ile Türkiye’nin cihadistlerin ana destekçisi olduğu algısı kuvvetlendirilmeye
çalışılmaktadır. Bu algı uluslararası toplumda Türkiye’yi zor durumda bıraktığı gibi içeride toplumsal
kutuplaşmayı geri dönülmez noktalara taşımaktadır. Türkiye’nin 2015 ve 2016 yılı başlarında yabancı
savaşçı bağlantılı katliam türü terörist saldırılara maruz kaldığında bile ortak toplumsal tutum
göstermemesi, bu algının yıkıcı etkisine işaret etmektedir. Geçiş bölgesi olma, yabancı savaşçı
ekonomisini de beraberinde getirmekte ve bir sarmal ortaya çıkarmaktadır. Geçişe para karşılığı yardım
eden çok sayıda şebekenin türemiş olmasını, bir kısım selefi yapıların, insani yardım kuruluşu
görünümdeki çıkar yapılarının ve mülteci olgusunun içi içe girmiş dinamiğini dikkate almak
gerekmektedir. Bu durum önceki çatışmalarda yaşanmış, kanıtlanmış olgulardır, istisna ve şaşırtıcı
değildir. Geçiş-dönüş ve çatışma ekonomisi sarmalındaki bölgeler zamanla otoriteden uzak kara
deliklere dönüşerek devletin başarısızlığına katkı yapan dinamiklerdir. Bu etkileşim çatışma uzadıkça
daha maliyetli olmaktadır.
Türkiye, coğrafi konumuyla aynı zamanda yabancı savaşçıların dönüş bölgesi üzerindedir.
Suriye’de çatışma sonlandığında, yabancı savaşçılar kendi görev sürelerini tamamlandığında veya
örgütlerden ve çatışmalardan ayrıldıklarında büyük oranda Türkiye üzerinden ülkelerine veya diğer
çatışma bölgelerine döneceklerdir. Türkiye dönüşlerde uluslararası toplumda yeterince işbirliği
yapmadığında geçiş bölgesi olarak maruz kaldığı suçlamaların aynısına dönüş bölgesi olarak maruz
kalacaktır. Yabancı savaşçıların sınırdan geçişlerinde çatışma dâhil ciddi sorunlar yaratmaları söz
konusudur. Dönüş bölgesi ve geçiş bölgesi mevcut durumda iç içe girmiş olgulardır. Sınır güvenliği tam
olarak sağlanmadıkça, mülteci sorununa kalıcı bir çözüm bulunmadıkça
dönüş bölgesi olarak
sorunlarla karşılaşması kaçınılmazdır. Yabancı savaşçıların bir kısmının Türkiye’de barınabileceğini de
dikkate almak gerekmektedir.
Türkiye’nin kendi yabancı savaşçılarının ülkeye dönüşü ise başlı başına ciddi bir sorundur.
Öncelikle PKK binlerce deneyimli teröriste kavuşacaktır. Bunların tamamı radikalleşmiş, şehir
çatışmalarında, EYP yapımda ve intihar saldırılarında uzmanlaşmış şahıslar olacaktır. Cihadist örgütlere
ve ılımlı muhaliflere katılanlar da benzer şekilde radikalleşmiş, intikam duygularıyla ve çatışma
teknikleriyle donatılmış olacaklardır. Bu şahıslar Türkiye’de yeni radikalleşme süreçlerinin tetikleyicisi
olarak şiddete ve teröre hazır kuvvet yaratacaklardır. Geri dönenlerin takibi, yakalanması,
soruşturulması, cezalandırılması, rehabilitasyonu ve topluma kazandırılması için kapsamlı stratejiler
geliştirilmesi; Türkiye’nin mevcut kutuplaşmış ve güvenlik sektörünün kapasitesinin zorlandığı
içyapısında çözümü zor ciddi bir sorundur.
18
Türkiye, yabancı savaşçıların uluslararası çevrelerde gündeme gelmesi ile birlikte mücadele
için işbirliğinden kaçınmamıştır. Sınır güvenlik tedbirlerini artırmakta, diğer ülkelerden gelen
talepler çerçevesinde giriş yasağı koyarak, yakalananları ülkelerine iade etmektedir. İçişleri bakanlığı
rakamlarına göre, yabancı ülke taleplerine bağlı olarak 01 Şubat 2016 itibariyle 37.053 kişiye giriş yasağı
konmuştur. Bunların 3.124’ü yakalanarak iade edilmiştir.70 Yakalama ve iade yüzde 9’luk bir orana
tekabül etmektedir. Giriş yasağı konulanların tamamının ülkelerinden ayrıldığını söylemek ve
ayrılanların tamamının Türkiye üzerinden giriş yapacağını iddia etmek mümkün olmamakla birlikte,
ana geçiş bölgesi olarak yakalanma oranının düşük olduğu görülmektedir.
Türkiye, sınır güveliği sağlamaya yönelik olarak; karakolların güçlendirilmesi, yeni birlikler
konuşlandırılması, sınır boyunca hendek kazılması, duvar örülmesi gibi fiziksel tedbirler almıştır. Bu
kapsamda sınıra, 365 kilometre hendek kazılmış, 70 kilometre toprak set, 7 kilometre beton duvar
ve 22 kilometre akordeon engel inşa edilmiş, 145 kilometrelik tel engel yenilenirken, 90 kilometre
yeni tel engel konulmuştur. Devriye faaliyetlerine yönelik sınırın 270 kilometrelik bölümü
aydınlatılırken, devriye yolları da ıslah edilmiştir. Sınıra takviye birlikler konuşlandırılarak fiziki
tedbirler artırılmıştır.71 Türkiye ayrıca 2014 yılından itibaren yabancı savaşçıları ve kaçakçıları tespite
yönelik Risk Analiz Merkezleri kurmuş, hava alanları, otogar ve araç kiralama şirketlerini de
incelemeye alarak giriş yasağı koyulanları tespite çalışmaktadır. Türkiye kaçak sınırlarına yönelik
olarak özellikle 2014’de IŞİD ve YPG tehdidinin artmasıyla operasyonlarını da artırmıştır. Sayıları
binlerle ifade edilen Çin, İsviçre, Hollanda, İngiltere vb ülke vatandaşları dâhil kaçak geçiş yapan
yakalanmıştır.72
Yukarıda yapılanların önemi yadsınmamakla birlikte, Türkiye’nin yabancı savaşçı konusuyla
Avrupa ülkelerine benzer şekilde kapsamlı bir stratejiyle mücadele ettiğini söyleyebilmek zordur.
Öncelikle konuyla ilgili akademik içerikli, bilimsel çalışmaların yetersiz olduğunu belirtmek gerekir.73
AB 2014 ilerleme raporunda Türkiye’nin yabancı savaşçılarla mücadele için yeterli tedbirleri
geliştirmek dâhil olmak üzere, radikalleşmeyi önleme kapasitesini artırması gerektiği belirtilmektedir.74
2015 yılı ilerleme raporunda da; yabancı terörist savaşçılar olgusunun, istihbarat birimleri ve kolluk
güçleri tarafından özel bir yaklaşımı ve tutarlı bir yargı stratejisini gerektirdiği; radikalleşmeyi önlemek
ve etkili biçimde mücadele etmek için kapsamlı bir stratejiye ihtiyaç olduğu vurgulanmaktadır.75
Bu çalışmada Türkiye’nin mücadele stratejisine katkıda bulunabilmek için Avrupa’da yapılan
çalışmalardan faydalanılarak yabancı savaşçıların Türkiye’yi ilgilendiren gelecek senaryoları aşağıda
sıralanmaktadır. Senaryolar tespit edilirken Türkiye’yi geçiş-dönüş bölgesi olarak kullanan diğer ülke
yabancı savaşçılarının ülkeye etkileri de dikkate alınmaktadır.
 Çatışma bölgesinde ölme, Avrupa’nın senaryosundan coğrafi yakınlık nedeniyle farklıdır.
Çatışmalarda ölenlerin bir kısmının Türkiye’ye getirilmesi ve defin süreçleri kamuoyunun dikkatini
çekmesi, gösteri vb eylemlere yol açması, kutuplaşmaya ve radikalleşmeye katkı yapması dikkate
alınmalıdır.
 Çatışma bölgesinde kalan Türk vatandaşlarının devlet ile bağları iç ve dış kamuoyunda
sorgulanmaya, istismar edilmeye devam edecektir. Türk yabancı savaşçılar Suriye ve Irak’ta kaldıkça
19
yeni katılımlara neden olabilecek, birbiriyle çatışan gruplara katılım Türkiye’de ciddi gerginliklere yol
açabilecek, yabancı savaşçılar Suriye ve Irak’tan Türkiye’ye gelerek terörist saldırılar yapıp, geri
dönebileceklerdir. Avrupa için böyle bir olasılık zor iken Türkiye için coğrafyadan dolayı kolaydır. Türk
yabancı savaşçıların Suriye, Irak ve Türkiye’de aynı yelpazede yer alan gruplar arasında yer
değiştirmesi olasılık dışı değildir. Çatışma ortamında gruplar arasında başta güç dengelerindeki değişim
olmak üzere çeşitli faktörlerin etkisiyle örgüt değiştirmeler yaygındır. Türk uyruklu yabancı savaşçıların
bir taraftan ÖSO, Ahrar-ı Şam, El Nusra, IŞİD, Türkiye’deki Hizbullah, IBDA-C vb örgütler arasında,
diğer taraftan PKK, YPG ve bağlantılara arasında taraf değiştirmelerini dikkate almak gerekir. Bu tür
taraf değiştirmelere diğer ülke yabancı savaşçılarının da katılabileceği vurgulanmalıdır.
 Türk uyruklu yabancı savaşçıların Türkiye’ye geri dönüş yapmalarının çok sayıda tehdit
yarattığı açıktır. Diğer ülke yabancı savaşçılarının da bir kısmının Türkiye’de daimi ve geçici ikamet
araması bir alt senaryo olarak ortaya çıkmaktadır. Dönüş bölgesi olma bu senaryonun dikkatle
incelenmesini gerekmektedir.
Türkiye bu genel senaryolar çerçevesinde daha ayrıntılı analizler yapmak durumundadır. Bunu
yapabilmek için özel olarak bu soruna odaklanmış resmi kurumlar arası teşkilatlanma ve çok sayıda
bağımsız disiplinler arası akademik ve sivil toplum yapılanması gereklidir.
Yapılacak çalışmalarda BM kararlarına paralel olarak yabancı savaşçılığın her aşamasının suç
olarak tespit edilip iç hukuka dâhil edilmesi; izleme, önleme, yakalama, yargılamanın etkinleştirilmesi;
radikalleşmenin engellenmesi ve topluma kazandırma için kapsamlı yaklaşımlar geliştirilmesi
gerekmektedir. Aksi durum, yabancı savaşçı olgusunun güvenlik tehditlerine ilaveten, uluslararası
yaptırımlara maruz kalınmasını da gündeme taşıyabilecektir.
7.
Sonuç
Yabancı savaşçı olgusu günümüzde Türkiye’nin bulunduğu coğrafyada önemli bir olgudur.
Küresel etkileri olmakla birlikte en fazla etkilenen ülkelerin başında Türkiye gelmektedir. Türkiye,
farklı gruplara yabancı savaşçı gönderen bir ülke olduğu gibi diğer ülkelerin yabancı savaşçıları için
geçiş ve dönüş bölgesidir. Türkiye halen yabancı savaşçı sorunun ağır sonuçlarını ülkesinde yaşamakla
birlikte, gelecekte daha ağır bir tabloyla yüz yüze kalması olasıdır. Yapılması gereken, sorununun çok
boyutlu dinamiklerini tespit ederek kapsamlı bir strateji geliştirmek, uygulama planı yapmak ve
icra etmektir. Böyle bir stratejinin, resmi, akademik ve sivil toplum boyutlu, gündelik siyaset üstü,
partiler arası, disiplinler ve kurumlar arası olması gerekmektedir. Strateji radikalleşmenin ve yabancı
savaşçılığın önlenmesini, yargısal boyutunu, rehabilitasyon ve topluma kazandırmayı, sınır
güvenliğini, uluslararası işbirliğini kapsamalıdır.
Bu raporda yapılan inceleme, aşağıdaki araştırma sorularının yanıtlarının bulunması ile
bütünsellik ve kapsayıcılık kazanacağı düşünülmektedir.
a.
Kutuplaşma, Marjinalleşme ve Radikalleşmenin Dinamikleri; Yabancı Savaşçı Olgusuyla
Etkileşimi,
20
b.
Yabancı Savaşçı Olgusunda Sosyal Medyanın Rolü,
c.
Yabancı Savaşçıların Profil Analizi,
d.
Çatışma Ekonomisi, Maddi Çıkar ve Yabancı Savaşçılık,
e.
Yabancı Savaşçıların Sosyal Çevre Analizi,
f.
Yabancı Savaşçılık Psikolojisi,
g.
Uluslararası Hukuk, BM Kararları, T.C. İç Hukuku ve Yabancı Savaşçılar,
h.
Yabancı Savaşçılar Sorununda Uluslararası İşbirliği,
i.
Radikalleşme, Şiddet/Teröre Bulaşmanın Önlenmesi İçin Tedbirler.
21
NOTLAR
“Yabancı Savaşçılar”, İçişleri Bakanlığı Göç İdaresi, http://www.goc.gov.tr/icerik3/yabanci-savascilar_363_378_4742
1
2
“Resolution 2178 (2014)”, http://www.un.org/en/sc/ctc/docs/2015/SCR%202178_2014_EN.pdf
3
Resolution 2178 (2014).
4
David Malet, Foreign Fighters: Transnational Identity in Civil Conflicts, Oxford University Press, 2013. s.9.
5
A.g.e. s.38-40.
Tomas Hegghammer, “The Rise of Muslim Foreign Fighters. Islam and the Globalization of Jihad”, International Security, Vol.
35, No. 3 (Winter 2010/11), 53–91.
6
7
Sandra Kraehenmann, “Foreign Fighters under International Law”, Geneva Academy Academy Briefing No.7, October 2014. s.8.
Jeff Colgan, Thomas Hegghammer, “Islamic Foreign Fighters: Concept and Data”, Paper presented at the International
Studies Association Annual Convention, Montreal, 2011, s. 6.
8
Vlado Azinovic, Mumammed Jusic, The Lure of the Syrian War: The Foreign Fighters’ Bosnian Contingent, Sarajevo: The Atlantic
Initiative, 2015. s.13.
http://atlanticinitiative.org/images/THE_LURE_OF_THE_SYRIAN_WAR_THE_FOREIGN_FIGHTERS_BOSNIAN_CONTINGE
NT/The_Lure_of_the_Syrian_War_-_The_Foreign_Fighters_Bosnian_Contingent.pdf
9
Frank. J. Cilluffo, Jeffrey. B. Cozzens, Magnus. Ranstorp, Foreign Fighters: Trends, Trajectories & Conflict Zones, Homeland
Security Policy Institute, George Washington University, 2010, s. 3.
10
Tomas Hegghammer, ‘Should I stay or Should I Go? Explaining Variation in Western Jihadists’ Choice between Domestic and
Foreign Fighting’, American Political Science Review, Vol. 107, No. 1 (February 2013), s. 1.
11
12
Malet, Foreign Fighters, s. 34–8.
Tuncay Kardaş, Ömer Behram Özdemir, “Avrupalı Yabancı Savaşçılar, Kimlik, Sosyal Medya ve Radikalleşme”, SETA
Analiz, Şubat 2015-Sayı 115, s.11.
13
“Afghanistan’s Army”, New York Times, 4 December 2009. www.nytimes.com/2009/12/05/opinion/05sat1.html.; “Sunni
Fighters Gain as They Battle Governments, and Other Rebels”, New York Times, 14 June 2014.
www.nytimes.com/2014/06/12/world/middleeast/the-militants-moving-in-on-syria-and-iraq.html?hp&_r=0.
14
Robert Hackwill, “ISIL faces cash crunch as fighters’ pay is halved and revenues dry up”, Euronews, 21 January 2016,
http://www.euronews.com/2016/01/20/isil-faces-cash-crunch-as-fighters-pay-is-halved-and-revenues-dry-up/
15
16
Azinovic, Jusic, a.g.e. s.38.
Alex Roslin, Shaun McCanna, “Afghanistan's Kandahar Airfield an alleged heroin hotbed”, The Georgia Straight, 28 December
2011, http://www.straight.com/news/afghanistans-kandahar-airfield-alleged-heroin-hotbed; Bilal Sarwary, “Arms smugglers'
seized in Kabul”, BBC News, 15 October 2005, http://news.bbc.co.uk/2/hi/south_asia/4345220.stm; “U.S. Army major charged
with smuggling cash from Iraq”, the US Department of Justice, 11 January 2010, https://www.justice.gov/opa/pr/us-army-majorcharged-smuggling-cash-iraq-and-making-false-statementsaking false statements
17
Isabelle Duyvesteyn, Bram Peeters, “Fickle Foreign Fighters? A Cross-Case Analysis of Seven Muslim Foreign Fighter
Mobilisations (1980-2015)”, ICCT Research Paper, October 2015, s.2. http://icct.nl/wp-content/uploads/2015/10/ICCT-DuyvesteynPeeters-Fickle-Foreign-Fighters-October2015.pdf
18
Alessandria Masi, Hanna Sender, “How Foreign Fighters Joining ISIS Travel To The Islamic State Group’s ‘Caliphate”, IBT, 3
March 2015, http://www.ibtimes.com/how-foreign-fighters-joining-isis-travel-islamic-state-groups-caliphate-1833812
19
20
Alessandria Masi, Hanna Sender, a.g.m.
21
Alessandria Masi, Hanna Sender, a.g.m.
Tuncay Kardaş, Ömer Behram Özdemir, “Avrupalı Yabancı Savaşçılar, Kimlik, Sosyal Medya ve Radikalleşme”, SETA Analiz,
Şubat 2015-Sayı 115, s.12-13.
22
23
“Country Reports on Terrorism 2013”, US State Department of State Publication, Nisan 2014, s. 119.
24
Tuncay Kardaş, Ömer Behram Özdemir, a.g.m. s.12-13.
25
Vlado Azinovic, Mumammed Jusic, a.g.m. s.36.
Evan Kohlmann, Laith Alkhouri, “ Profiles of Foreign Fighters in Syria and Iraq”, CTC Sentinel, Cilt 7, sayı. 9, September 2014.
s.9.
26
22
27
Alex P. Schmid, “a.g.m. s.7.
28
Akif Beki, “Esad için savaşan Türkler”, Hürriyet, 8 Ekim 2013, http://www.hurriyet.com.tr/esad-icin-savasan-turkler-24881892
Fernando Reinares, Carola García-Calvo, “The Spanish Foreign Fighter Contingent in Syria”, CTC Sentinel, January 2014, Vol
7, Issue 1, s.12.
29
“Times: Türkiye'den ayrılan 1500 PKK'lı Suriye'de savaşıyor” Milliyet, 29 April 2013, http://www.milliyet.com.tr/timesturkiye-den-ayrilan-1500-pkk-li-suriye-de-savasiyor/dunya/dunyadetay/29.04.2013/1700378/default.htm); “Türkiye‘den çekilen
PKK’lılar PYD’ye desteğe gönderiliyor,” Akşam, 25 March 2014, http://www.aksam.com.tr/guncel/turkiyeden-cekilen-pkklilarpydye-destege-gonderiliyor/haber-294716 .; “ YPG'ye Türkiye'den 8 bin 500 kişi katılmış”, Dünya Bülteni, 25 Haziran 2015,
http://www.dunyabulteni.net/haber/333531/ypgye-turkiyeden-8-bin-500-kisi-katilmis.
30
“PKK talimat verdi 800 kişi Suriye'ye geçti”, İnternet Haber, 16 Temmuz 2014, http://www.internethaber.com/pkk-talimatverdi-800-kisi-suriyeye-gecti-698430h.htm;
31
"Western "comrades" join Kurds, Arabs, secularists, Yezidis, and Syriac Christians against Islamic State". Your Middle East. 29
October 2014. http://www.yourmiddleeast.com/culture/western-comrades-join-kurds-arabs-secularists-yezidis-and-syriacchristians-against-islamic-state_27563
32
“ YPG'ye Türkiye'den 8 bin 500 kişi katılmış”, Dünya Bülteni, 25 Haziran 2015,
http://www.dunyabulteni.net/haber/333531/ypgye-turkiyeden-8-bin-500-kisi-katilmis
33
“The Other Foreign Fighters An Open-Source Investigation into American Volunteers Fighting the Islamic State in Iraq and
Syria”, A Bellingcat Investigation, 13 Ağustos 2015, s.14. https://www.bellingcat.com/wp-content/uploads/2015/08/The-OtherForeign-Fighters1.pdf
34
35
"The Lions of Rojava", Facebook. (kapatıldı)
“Kobani Kurds Use Facebook To Recruit Foreign Fighters In Struggle Against IS”, Radio Free Europe, 13 November 2014,
http://www.rferl.org/content/islamic-state-ypg-foreign-fighters/26690432.html; "Exclusive: American explains why he's fighting
ISIL", USA Today, 7 October 2014. http://www.usatoday.com/story/news/world/2014/10/06/jordan-matson-joins-kurds-againstislamic-state/16796487/; "The US volunteers who fight with Syria's Kurds". BBC. 23 October 2014
http://www.bbc.com/news/world-middle-east-29705167; "A Divorced Father-of-Two from Ohio Is Fighting the Islamic State in
Syria". Vice News. 23 October 2014, https://news.vice.com/article/a-divorced-father-of-two-from-ohio-is-fighting-the-islamic-state-in-syria
36
37
"The Chinese man fighting Islamic State with the YPG". BBC News. http://www.bbc.com/news/world-asia-china-35036879
Stewart Bell "Second Canadian vet battling ISIS: Brandon Glossop felt need to go after Ottawa, Quebec attacks". National Post,
23 February 2015. http://news.nationalpost.com/news/second-canadian-vet-battling-isis-brandon-glossop-felt-need-to-go-after-ottawaquebec-attacks
38
"Enternasyonal devrimciler: Her dilden devrimi savunuyoruz" , Etkin Haber Ajansı, 28 January 2015.
http://www.etha.com.tr/Haber/2015/01/28/guncel/enternasyonal-devrimciler-her-dilden-devrimi-savun/
39
“The Other Foreign Fighters An Open-Source Investigation into American Volunteers Fighting the Islamic State in Iraq and
Syria”, A Bellingcat Investigation, 13 Ağustos 2015, s.14-15. https://www.bellingcat.com/wp-content/uploads/2015/08/TheOther-Foreign-Fighters1.pdf
40
41
“Foreign Fighters: An Updated Assessment of the Flow of Foreign Fighters into Syria and Iraq”,
The Soufan Group, December 2015. s.5. http://soufangroup.com/wpcontent/uploads/2015/12/TSG_ForeignFightersUpdate3.pdf N 1
42
“Foreign Fighters: An Updated Assessment of the Flow …”
43
“Foreign Fighters: An Updated Assessment of the Flow…”, s.11-12.
44
Richard Barrett, “Foreign Fighters in Syria”, The Soufan Group, June 2014, s. 16. http://soufangroup.com/foreign-fighters-insyria/?catid=13
45
46
Richard Barrett, a.g.m. s. 16-17.
47
Aynı yer
48
Evan Kohlmann, Laith Alkhouri, “ Profiles of Foreign Fighters in Syria and Iraq”, CTC Sentinel, Cilt 7, sayı. 9, September
2014, s.9.
49
23
Valeri Dzutsev, “Investigative Report Suggests Russian Security Services Pushing North Caucasus Militants to Flee to Middle
East”, Eurasia Daily Monitor, Volume: 12 Issue: 145, 3 August 2015,
http://www.jamestown.org/single/?tx_ttnews%5Btt_news%5D=44245&no_cache=1#.Vuj6189-NMs; Michael Weiss, “Russia Is
Sending Jihadis to Join ISIS”, The Daily Best, 23 Ağustos 2015, http://www.thedailybeast.com/articles/2015/08/23/russia-splaying-a-double-game-with-islamic-terror0.html
50
Tuncay Kardaş, Ömer Behram Özdemir, a.g.m. s.12-13.; Vlado Azinovic, Mumammed Jusic, a.g.m. s.40-41.; Frank J. Cilluffo,
Jeffrey B. Cozzens, Magnus Ranstorp, “Foreign Fighters: Trends, Trajectories & Conflict Zones”, The George Washington
University, Homeland Security Policy Institute, 1 October 2010, s.29. https://cchs.gwu.edu/.../HSPI_Report_16.pdf.: Richard Barrett,
a.g.m. s.16.
51
Yousiff Meah, Colin Mellis, “Recognising Radicalisation: EU Project Final Report”, European Forum for Urban Safety, Paris,
2008.
52
53
Magnus Ranstorp, Understanding Violent Radicalisation, London: Routledge, 2010.
54
55
“UN Resolution 2170 (2014)”, md. 8-10.
56
“ UN Resolution 2170 (2014)”, md. 6, 16.
Implementation of Security Council resolution 2178 (2014) by States affected by foreign terrorist fighters (S/2015/683 of 2
September 2015); Seventeenth report of the Analytical Support and Sanctions Monitoring Team submitted pursuant to
resolution 2161 (2014) concerning Al-Qaida and associated individuals and entities (Report prepared by the 1267 Committee:
S/2015/441 of 16 June 2015); Statement by the President of the Security Council of 29 May 2015 (S/PRST/2015/11); Gaps in the
use of advance passenger information and recommendations for expanding its use to stem the flow of foreign terrorist fighters
(S/2015/377 of 26 May 2015); Analysis and recommendations with regard to the global threat from foreign terrorist fighters
(Report prepared by the 1267 Committee: S/2015/358 of 19 May 2015); Implementation of Security Council resolution 2178
(2014) by States affected by foreign terrorist fighters (S/2015/338 of 14 May 2015); Challenges in prosecutions related to foreign
terrorist fighters (S/2015/123 of 23 February 2015); Security Council resolution 2199 (2015) of 12 February 2015;Security
Council resolution 2195 (2014) of 19 December 2014; Statement by the President of the Security Council of 19 November 2014
(S/PRST/2014/23); Preliminary analysis of the principal gaps in Member States' capacities to implement Security Council
resolutions 1373 (2001) and 1624 (2005) that may hinder their abilities to stem the flow of foreign terrorist fighters pursuant to
Security Council resolution 2178 (2014) (S/2014/807 of 12 November 2014). Kararlar için bakınız.
http://www.un.org/en/sc/ctc/news/2015-03-11_UN_documents_FTF.html
57
Lorenzo Vidino, “European foreign fighters in Syria: dynamics and responses”, European View, Vol. 13, p. 217-224 (2014);
Jessica Stern, “The Continuing Cost of the Iraq War: The Spread of Jihadi Groups throughout the Region”, The Watson Institute
for International Studies at Brown University, Working Paper No. 19, 2014.
58
“The Challange of Foreign Fighters and the EU2s Response”, Council of EU Fact Sheet, 9 October 2014,
http://www.consilium.europa.eu/en/policies/fight-against-terrorism/foreign-fighters/
59
Jeanine de Roy van Zuijdewijn and Edwin Bakker, “Returning Western foreign fighters: The case of Afghanistan, Bosnia and
Somalia”, ICCT Background Note, June 2014. s.10.
60
61
Alastair Reed, Jeanine de Roy van Zuijdewijn, Edwin Bakker, “Pathways of Foreign Fighters: Policy
Options and Their (Un)Intended Consequences”, ICCT Policy Brief, April 2015, s.3.
“Dutch PM says jihadis should die in Syria rather than come home”, Dutch News Nl, 6 March 2015,
http://www.dutchnews.nl/news/archives/2015/03/dutch-pm-says-jihadis-should-die-in-syria-rather-than-come-home/
62
Seth G. Jones, “Jihadist Sanctuaries in Syria and Iraq: Implications for the United States”, Rand Testimony, 24 July 2014, p.2,
http://www.rand.org/content/dam/rand/pubs/testimonies/CT400/CT414/RAND_CT414.pdf.
63
64
65
66
Richard Barrett, a.g.m. s.16.
Alastair Reed, Jeanine de Roy van Zuijdewijn, Edwin Bakker, a.g.m. s.2.
Vlado Azinovic, Mumammed Jusic, a.g.m. Ek-3, s.72.
“Radicalisation Awareness Network (RAN)”, http://ec.europa.eu/dgs/home-affairs/what-wedo/networks/radicalisation_awareness_network/index_en.htm
67
Eva Entenmannn , Liesbeth van der Heide, Daan Weggemans, Jessica Dorsey, “Rehabilitation for Foreign Fighters:
Relevance, Challenges and Opportunities for the Criminal Justice Sector”, ICCT Policy Briefing, December 2015.
68
24
US Congress Homeland Security Committee”, September 2015; BM’ne Türkiye tarafından rapor edilenler; M. Tuthven,
“Inside the Islamic State”, The New York Review, 9 July 2015; Alex P. Schmid, “Foreign (Terrorist) Fighter Estimates: Conceptual
and Data Issues”, ICCT Policy Brief, October 2015, s.10. http://icct.nl/wp-content/uploads/2015/10/ICCT-Schmid-ForeignTerrorist-Fighter-Estimates-Conceptual-and-Data-Issues-October20152.pdf
69
70
“Yabancı Savaşçılar”, İçişleri Bakanlığı, http://www.goc.gov.tr/icerik3/yabanci-savascilar_363_378_4742
Sarp Özer, Hüseyin Gazi Karkı, “Türkiye'den 'yabancı savaşçı'larla yoğun mücadele”, AA Haber, 25 Temmuz 2015,
http://aa.com.tr/tr/turkiye/turkiyeden-yabanci-savascilarla-yogun-mucadele/22968; Murat Yeşiltaş, “İç Savaşa Komşu Olmak:
Türkiye’nin Sınır Güvenliği Siyaseti”, SETA Analiz, Ağustoz 2015, sayı 136. S. 27-30.
71
David
Rising,
“Turkey
Arrests
Extremist
Wanted
by
Germany”,
Breitbart,
22
Mart
2013,
http://www.breitbart.com/news/da567m382/.; “5 Hollandalı, Suriye’ye Geçmeye Çalışırken Yakalandı”, NTV, 29 Mart 2015,
http://www.ntv.com.tr/dunya/5-hollandali-suriyeye-gecmeye-calisirken-yakalandi,pMoO04JgOkGh3NlrYt4jmQ.; Salim Taş,
“Sınırda Yakalanan 9 İngiliz Ülkelerine Gönderildi”, Anadolu Ajansı, 14 Nisan 2015, http://www.aa.com.tr/tr/haberler/493200-sinirda-yakalanan-9-ingiliz-vatandasi-ulkelerine-gonderildi.; “Suriye Sınırında, IŞİD’e Katılmaya Giden 20 Kişi Yakalandı”,
NTV, 5 Nisan 2015, http://www.ntv.com.tr/turkiye/suriye-sinirinda-iside-katilmaya-giden-20-kisiyakalandi%2cEcOR-EtmvEyRBnvXLwWI9Q.,
“İnterpol’ün
Aradığı
Kadın
Antalya’da
Yakalandı”,
NTV,
6
Nisan
2015,
http://www.ntv.com.tr/turkiye/interpolun-aradigi-kadin-antalyada-yakalandi,zUbpiC-ZRkuGBb0-0e5seQ.;
“Suriye
Sınırından 17 Kişi Yakalandı”, NTV, 7 Nisan 2015, http://www.ntv.com.tr/turkiye/suriye-sinirinda-17-kisiyakalandi,
m2cfs5_8wk-Snw-4yfp2Jw.; “Turkey Arrests Dozens Trying to Cross its ‘International’ Border with Syria, Join ISIS”, Daily
Sabah, 7 Nisan 2015, http://www.dailysabah.com/nation/2015/04/07/turkey-arrests-dozens-tryingto-cross-its-internationalborder-with-syria-join-isis.; “Türkiye’ye Girmeye Çalışan Çinli IŞİD Üyeleri Yakalandı”, NTV, 9 Nisan 2015,
http://www.ntv.com.tr/turkiye/turkiyeye-girmeye-calisan-cinli-isid-uyeleriyakalandiEPmSuQGQP02nJvnYlyMKhw.;
“Turkish
Security
Forces
Detain
134
People
for
Illegal
Entry”,
Daily
Sabah,
11
Nisan
2015,
http://www.dailysabah.com/nation/2015/04/11/turkish-security-forces-detain-134-people-for-illegal-entry.; “Turkey Detains
Spanish Couple Suspected of Joining ISISin Syria”, 18 Nisan 2015, http://www.dailysabah.com/nation/2015/04/18/turkeydetains-spanish-couple-suspected-of-joining-isis-in-syria.; “Turkey Arrests Syria-Bound British Family”, The Daily Star, 21
Mayıs 2015, http://www.dailystar.com.lb/News/World/2015/Apr-21/295191-turkey-arrests-syria-bound-british-family.ashx#.
72
VTYQ7zdghsg.twitter.
Konuyla ilgili olarak gazete haberleri dışında sınırlı sayıda kaynağa ulaşılabilmiştir. Tuncay Kardaş, Ömer Behram Özdemir,
“Avrupalı Yabancı Savaşçılar, Kimlik, Sosyal Medya ve Radikalleşme”, SETA Analiz, Şubat 2015-Sayı 115; Haldun Yalçınkaya,
“Yabancı Savaşçılar ve Türkiye: Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi’nin 2178 Sayılı Kararı Almasının İlk Yılına Dair
Değerlendirme”, ORSAM Rapor. 31, Ekim 2015.; “Yabancı Terörist Savaşçılara Karşı Uluslararası İşbirliği: Türkiye’nin
Tecrübesi”, ORSAM Rapor No.22, Şubat 2015.; Hilmi Demir, “Yabancı Savaçılar ve Homegron Teröristler”, TEPAV
Değerlendirme Notu, Mart 2015.
73
74
“Türkiye-AB İlerleme Raporu 2014”, s.66. http://www.ab.gov.tr/files/ilerlemeRaporlariTR/2014_ilerleme_raporu_tr.pdf
75
Türkiye-AB İlerleme Raporu 2015”, s.21. http://www.ab.gov.tr/index.php?p=46224
25
Bu Sayfa Boş Bırakılmıştır

Suriye İç Savaşında Yabancı Savaşçılar (Rapor-013)

Transkript

Benzer belgeler

dosyayı indir

YAbANcI TerörisT sAvAşÇILArA KArşI ULUsLArArAsI

“Tevhid ve Cihad Örgütü”nden “İslam Devleti”ne

İçindekiler

230.1Kb

ortadoğu`da baas rejimleri - Karatekin Üniversitesi Avrasya Stratejik

the leader`s role ın conflıct management as medıator çatışma

TÜRKİYE`NİN ALGILARI ARAŞTIRMASI

TÜRKÇE – Turkish

ORSAM - Suriye Türkmenleri Raporu

Barış Gündemi

Bir Savaş Silahı - İstanbul Aydın Üniversitesi

Çatışma ve Stres Yönetimi I E-kitap okumak için