Türkiye Arkeolojik Yerleşmeleri TAY Projesi

Türkiye Arkeolojik Yerleşmeleri Projesi
The Archaeological Settlements of Turkey
Türkiye Arkeolojik Yerleşmeleri
TAY Projesi
Türkiye Arkeolojik Yerleşmeleri - TAY Projesi, Türkiye’de 1800’lerin başlarından beri, yüzey araştırmaları ve
kazılarla saptanmış tüm arkeolojik buluntu yerlerinin kronolojik bir envanterinin çıkarılması; bu bilginin ulusal
ve uluslararası platformda paylaşılması amacına yönelik olarak tasarlanmış ve yürütülmektedir. 1993 yılından
beri sürdürülmekte olan proje türünün ilk ve şimdilik tek örneğidir . Proje, bir arkeolog ekip tarafından
tümüyle bağımsız olarak yürütülmektedir. İlk kez bu projeyle Türkiye arkeolojik yerleşmeleri, höyükler,
tümülüsler, anıtlar, mezarlıklar, ören yerleri tek tek belgelenmektedir.
Türkiye Arkeolojik Yerleşmeleri Projesi Nereden Kaynaklanıyor?
Türkiye gibi hızlı bir kentleşme, endüstrileşme süreci içine girmiş olan bir ülkede, hızla yayılan kentler,
turistik ve endüstriyel tesisler, bunlar için gerekli olan, yol, su, havaalanı gibi alt yapı kuruluşları,
mekanize tarım, arazi ıslah çalışmaları, yeni hammadde ocakları, doğal afetler vb. gibi araziyi etkileyen
her faaliyet, ülkemiz kültür varlıklarını hızla yok etmekte, yeterince belgeleme olmadığı için de tam
nelerin gittiği bile bilinmemektedir. En son anda, kurulacak olan tesisin yapım aşamasında, önemli bir
tarihi kalıntı, genellikle rastlantı sonucu fark edilmekte, bu da ya yatırımın durması, engellenmesi,
1
ya da tarihin feda edilmesi gibi, çözümsüz durumlara neden olmaktadır.
400.000 yıl öncesine uzanan uygarlıkları barındıran Anadolu ve Trakya toprakları üzerinde, 1800’lerin ilk
yarısından başlayan (C. Texier [1835-49], J.W. Hamilton [1842], P. Tschihatscheff [1853-60], V.
Langlois [1861] vd.) araştırmaların sonuçları ile çağdaş yüzey araştırmaları ve kazıların bilgileri dağınık
ve çoğunlukla ulaşılamaz durumdadır. Birçok yerleşmenin yeri bilinmemekle birlikte birçoğu da
tahribatın/yapılaşmanın kurbanı olmuş ya da olmaktadır. Bu tahribata karşı şimdilik yapılabilecek en
önemli çalışma kültürel verilerin merkezi bir yapı içinde toplanması ve derlenmesidir.
Özetle:
• Anadolu ve Trakya’nın, insanoğlunun yerleştiği ilk dönemlerden yakın
çağlara dek derli toplu, ayrıntılı bir yerleşme ve kültür envanteri yoktu.
• Bu bölgelerdeki uygarlıkların kültürel gelişimini başından sonuna dek
inceleyebilmek için sistemli bir belge arşivi hazırlanmamıştı.
• Anadolu ve Trakya kültürlerinin, kronolojik olarak, hem kendi içinde
hem de birbirleriyle ilişkileri yeterince açık değildi.
Projenin Amaçları
Hemen hemen bütün gelişmiş ülkeler bu sorunu, gelişmeyi sürdürmek ile arkeolojik kalıntıları koruma ve
belgelemeyi, neredeyse çözmüşlerdir. Bu işin temelinde de, kuşkusuz tam bir envanterin hazırlanmış
olması gelir. Belgeleme olmadan koruma olamaz. Türkiye’deki her türlü kültür varlığının envanterinin bir
an önce çıkartılması, ivedi ve zorunlu bir görev durumuna gelmiştir. Bunun, Avrupa Konseyi Sözleşmesi
gibi uluslararası antlaşmaların da gereği olduğunun kabul edilmesi gerekir. Dünya kültür varlıklarının
önemli bir bölümüne sahip olmak, kuşkusuz bunu koruma sorumluluğunu da beraberinde getirmektedir.
Bu acil sorun için ne yapılmalı?:
• Türkiye kültür emanetleri öncelikle elektronik olarak korunmaya alınmalı,
(Veri Toplama/Data Collection);
• Basılı ve elektronik ortamda yayınlanmalı ve bu emanetler dünyaya açılmalı,
(Veri Yayınlama/Data Publishing);
• Türkiye, sistemli biçimde ve yeni teknolojiler kullanılarak taranmalı,
mevcut bilgiler doğrulanmalı, yeni yerlerin belgelenmesi gerçekleştirilmeli,
(Veri Doğrulama/Data Confirmation);
• Anadolu ve Trakya toprakları üzerindeki, gerek doğa, gerekse insan eliyle
yoğun olarak süren tarihi eser tahribatını izleyecek ve kamuoyunu uyaracak
bir kurum oluşturmalıdır .
(Veri Gözlemleme/Data Inspection);
2
Kime Yönelik?
Bu çalışma ile gerçekleştirilmek istenen, arkeolojik dönemlere ilişkin buluntu/yerleşme yerlerinin bir
dökümünü hazırlamak ve bu konuda araştırma yapmak isteyen arkeologlara, tarihçilere, yakın bilim
dallarındaki araştırmacılara; arkeoloji, tarih gibi alanlarda eğitim gören öğrencilere; çeşitli kademelerde
ülkemizin tanıtımında görev alan uzmanlara ve geçmişe ilgi duyan, araştırılmasına inanan tüm insanlara
bilimsel bir başvuru kaynağı, bir “veri havuzu” sunmaktır.
TAY Projesi’nin Yapısı
1. Basılı Ortam
Tümü bilgisayar ortamında hazırlanan TAY klasörleri, kullanıcı
tarafından gruplanabilir, sınıflandırılabilir ve buluntu yeri
temelinde, birbirinden bağımsız fişlerden oluşmaktadır. Proje
yürütücüleri tarafından, arkeolojik çalışmaların devingenliğine
uygun olarak fişlerin kolaylıkla güncellenmesi ve kullanıcılara
gönderilmesi amaçlanmaktadır. Projenin ’96’da yayınlanan ilk
klasörü, Paleolitik/Epipaleolitik Çağlar’ı, ’97’de yayınlanan ikinci
klasörü Neolitik Çağ’ı, ’98’de yayınlanan üçüncü klasörü
Kalkolitik Çağ’ı, ’02 Mayısında yayınlanan dördüncü klasörü ise İlk Tunç Çağı’nı kapsamaktadır1. Bunu
Demir Çağı, Hellenistik, Roma, Bizans ve diğer klasörler izleyecektir. TAY Projesi’nin basılı ortamını
oluşturan klasörlerin ilk beşi için, bugüne kadar, toplam 4000’i aşkın yayın (makale, kitap, rapor vd.)
taranmıştır.
2. Elektronik Ortam: TAYNet
Türkiye Arkeolojik Yerleşmeleri - TAY Projesi, 1998 yılından bu
yana internet üzerinden, Türkçe ve İngilizce olarak, arkeolojik
verilerin yayınını sürdürmektedir. Türkiye kültürel varlıklarının
verilerine dünyanın her yöresinden kolaylıkla ulaşılabilmesini
hedefleyen bu yayın, şimdilik, bir ülkenin, internet
üzerinden ulaşılabilen ilk ve tek kültür/yerleşme
envanteridir. Projenin internet sitesi üzerinde, şu anda,
Paleolitik, Neolitik, Kalkolitik ve İlk Tunç çağlarına ait, arama ve
sorgulamaların yapılabileceği veri tabanları, yerleşmelerin mimari
ve buluntu çizimleriyle birlikte yayınlanmaktadır. Ayrıca, TAY
Projesi’nin arazi çalışmalarından elde ettiği, arkeolojik yerleşmelere ait 6500 fotoğraf da veri tabanları
içerisinde yer almaktadır. Orta-Son Tunç ve diğer çağların basılı ortam ve internet üzerinden yayın hazırlıkları
sürmektedir.
http://tayproject.org
1 Harmankaya, S. - O. Tanındı, TAY - Türkiye Arkeolojik Yerleşmeleri-1: Paleolitik/Epipaleolitik, Ege Yayınları, Takım ISBN 975807-003-7, Cilt ISBN 975-807-004-5, İstanbul, 1996.
Harmankaya, S. - O. Tanındı - M. Özbaşaran, TAY - Türkiye Arkeolojik Yerleşmeleri-2: Neolitik, Ege Yayınları, Takım ISBN 975807-003-7, Cilt ISBN 975-807-010-X, İstanbul, 1997.
Harmankaya, S. - O. Tanındı - M. Özbaşaran, TAY - Türkiye Arkeolojik Yerleşmeleri-3: Kalkolitik, Ege Yayınları, Takım ISBN 975807-003-7, Cilt ISBN 975-807-019-3, İstanbul, 1998.
Harmankaya, S. - B. Erdoğu, TAY - Türkiye Arkeolojik Yerleşmeleri-4a/4b: İlk Tunç Çağı, TASK Vakfı Yayınları, Takım ISBN 9756637-08-0, Cilt ISBN 975-6637-09-9, İstanbul, 2002.
Erdoğu, B. - O. Tanındı, - D. Uygun, TAY - Türkiye Arkeolojik Yerleşmeleri
C Veri Tabanı, Ege Yayınları, İstanbul, 2004.
14
3
3. TAYCD
TAY Projesi’yle, Türkiye kültürlerinin, arkeolojik kalıntıların görsel malzemelerle birlikte (fotoğraf, film
vd.), multimedia olanaklarıyla CD ortamında hazırlanması çalışmaları sürdürülmektedir.
TAY Projesi CD yayını, Anadolu arkeolojisinin her çağı/dönemi için 1 CD olmak üzere, toplam 12 CD’lik
bir set olarak tasarlanmıştır:
1. Paleolitik Çağ (Eski Taş Çağı)
2. Neolitik Çağ (Cilalı Taş Çağı)
3. Kalkolitik Çağ (Bakır Taş Çağı)
4. İlk Tunç Çağı
5. Orta Tunç Çağı
6. Son Tunç Çağı
7. Demir Çağı (Asur, Hitit, Urartu, Frig, Lidya vd.)
8. Hellenistik Dönem
9. Roma Dönemi
10.
Bizans Dönemi
11.
Selçuklu Dönemi
12.
Osmanlı Dönemi
Bu set, bilimsel bir veri tabanını da içermekle birlikte animasyonlar, vinyetler, fotoğraflar, filmler, sanal
gerçeklik içeren 3 boyutlu görsel malzeme ile desteklenerek eğitimde, öğrenimde, turizmde, tanıtımda
kullanılabilecek bir formatta hazırlanacaktır.
Bu yayın seti Türkçe ve İngilizce olacaktır.
4. TAYEx (Ayrıntılı Rapor Ek. 1’de)
TAY Keşif Gezisi/TAY Expedition (TAYEx), projenin diğer bir bölümünü oluşturmaktadır: Anadolu ve
Trakya’nın tüm bölgeleri, uzman bir ekip (arkeolog, jeolog, topograf, fotoğrafçı, film ekibi) tarafından
sistemli biçimde dolaşılarak, bugüne kadar yapılmış yüzey araştırma alanları, kazı ve buluntu yerleri,
çağdaş teknolojiler kullanılarak, bilgisayar donanımlı keşif araçları ile taranmıştır. 2000-03 yılları
arasında süren bu aşamada koordinat, ölçüm, haritalama, fotoğraf ve film çalışmaları yapılmış,
dolayısıyla mevcut bilgilerin doğrulanmasının yanı sıra yeni yerler belgelenmiştir. Bu aşama projenin en
önemli bölümlerinden birisidir: von der Osten’in 1926 yılında ortaya attığı bu fikir2 artık
gerçekleştirilmiş, dolayısıyla Türkiye arkeolojik yerleşmeleri ve bulguları büyük ölçüde doğrulanmıştır.
Bu çalışma sonucunda eldeki veriler güncellenerek ve ulusal/uluslararası kamuoyuna, bilim insanlarına,
araştırmacılara sunulmaya başlanmıştır.
2 “Bu programı şöyle hulâsa etmek mümkündür: Anadolu’da uzun, geniş bir arkeoloji seyahati yapmak; diğer arkeolog seyyahların gördüklerini yeniden görmek; yazdıklarını tahkik etmek, söylediklerini yeniden tevsik etmek; görmeden geçtikleri
üzerinde durmak; sonra gitmedikleri, görmedikleri sahalar, harabeler ve eserleri ziyaret ve tesbit etmek, hulasa burada arkeolojiyi
alakadar eden her şeyin bilançosunu yapmak. Daha sonra bu görülenleri, yeniden öğrenilenleri, bugüne kadar yazılmış, şayi olmuş
bulunalarla karşılaştırmak… ve nihai bir fikir ortaya koymak.” (von der Osten’dan [Exploration in Hittite Asia Minor, 1926, s.VIII]
aktaran Remzi Oğuz Arık [“Anadolu Arkeologya Tarihinde Alişar Hafriyatı”, Türk Tarih ve Arkeologya ve Etnografya Dergisi,
Temmuz 1933, Sayı:1, Maarif Vekaleti, İstanbul])
4
5. TAYGIS
TAYGIS'in temel amacı, Türkiye'nin tüm
arkeolojik yerleşmelerinde yürütülen TAYEx
alt projesinden elde edilen yazılı, sayısal ve
görsel bilgi ve belgelerin, Coğrafi Bilgi Sistemi
(Geographical Information System – GIS)
teknolojileri kullanılarak hazırlanmış sayısal
haritalar üzerine işlenmesi ve böylece
oluşturulan elektronik envanterin gerek resmi
kurumların gerekse toplumun diğer
kesimlerinin kullanımına sunulmasıdır.
Türkiye kültür envanterinin en önemli
parçalarından biri olan arkeolojik yerleşmelerin konumları, nitelikleri, dönemleri, korunma/tahribat
durumları, sürekli olarak güncellenerek, sözkonusu bölgede yürütülecek olan planlama çalışmalarının ve
koruma amaçlı projelerin doğru ve güvenilir bir veri tabanından yararlanması sağlanacaktır. Projenin
2003 yılı sonunda, Marmara, Ege, Akdeniz ve Güneydoğu Anadolu bölgelerine ait 1:250000 ölçekli
envanter haritaları basılmış olacaktır.
6. TASK
Türkiye’nin kültürel emanetlerine ilişkin verilerin kurumsal ve sürekli bir biçimde biriktirilmesi,
doğrulanması ve güncellenmesine; bu emanetler konusunda kamuoyunun bilinçlendirilmesine yönelik
olarak, Tarih, Arkeoloji, Sanat ve Kültür Mirasını Koruma Vakfı (TASK) kurulmuş ve bu vakfın
bünyesinde Türkiye Arkeolojik Gözlemevi- TAG (The Archaeological Survey of Turkey) çalışmalarını
sürdürmektedir. Bu kurum, kültürel emanetlere yönelik olumsuz uygulamaları, biriktirdiği ve sürekli
güncellediği veri topluluğuna dayanarak, gerek süreli yayınlar, gerek basın toplantıları, gerekse Internet
aracılığıyla, hızlı biçimde Türkiye ve dünya kamuoyuna aktarmaktadır.
Sonuç olarak, Türkiye’nin kültürel emanetlerinin, Dünya kültür varlıklarının bir parçası —ve de önemli bir
parçası— olduğunu anlamamız ve kabul etmemiz, bu emanetlere sahip olmanın getirdiği sorumluluğun
bilincinde olmamız gerekir. Her tahrip edilen höyük, her yok edilen tümülüs ya da düz yerleşme, dünya
kültür tarihinden bir parçanın, bir daha yerine konamaz bir şekilde yok olması, dünya tarihinin bir
bölümünün silinmesi sorumluluğunu da beraberinde getirecektir. Belleğini yitirmiş bir toplum, bölgesel
kısıtlılığın sorumluluğunu sırtında taşıyacak, küresel köyümüzde amaçsızlığın acı sınırlarında dolaşacaktır.
TAY Projesi, “kültürel emanetlerin korunması-tahribatın önünün alınması için önce belgeleme” ilkesinden
yola çıkarak, kişisel çabalar ve oldukça sınırlı olanaklarla yürütülmektedir. Bu konuda projeye gelebilecek
her türlü desteğin, zaman içinde yok olmuş ve hızla kaybolan kültürel değerlerin yaşama
döndürülmesine büyük katkısı olacaktır.
5
TAY Projesi, 24-29 Eylül 2002 tarihleri arasında
Selanik'te gerçekleştirilen Avrupa Arkeologlar Birliği
8. Yıllık Toplantısı'na katılıdı.
TAY Projesi, -dünyanın en prestijli ödüllerinden biri olan
ve bu yıl, 90 ülkeden toplam 742 projenin katıldığı- "The
Stockholm.Challenge Award 2001"in "Culture and
Entertainment" dalında -14 projeyle birlikte- finale kaldı.
Türkiye Arkeolojik Yerleşmeleri –TAY Projesi, 1997 yılında 14’üncüsü
düzenlenen, Avrupa’nın en saygın çevre koruma programlarından biri
olan ve UNESCO tarafından da desteklenen, Henry Ford Avrupa Çevre
Koruma Ödülleri 1996/97 (Henry Ford European Conservation
Awards) Türkiye Birinciliği’ni kazanmıştır.
Yıldız Teknik Üniversitesi tarafından 2000 yılında ilki düzenlenen, yurtiçi
ve yurtdışından 61 eserin katıldığı "2000 Yılı Web Ödülleri"
yarışmasında, Türkiye Arkeolojik Yerleşmeleri - TAY Projesi, "En İyi
İçerik" dalında Birincilik kazanmıştır.
TAY Projesi, 4-6 Ekim
1998 tarihleri arasında,
Avustralya’nın Melbourne
kentinde, UNESCO
tarafından dördüncüsü
düzenlenen ve 48 ülkenin
katıldığı, “University and
Heritage” konulu foruma
çağrılı olarak katılmıştır.
TAY Projesi, 4-7 Ekim 1999
tarihleri arasında, İtalya’nın
Floransa kentinde, Dünya
Bankası ve İtalyan Dışişleri
Bakanlığı tarafından
düzenlenen ve 85 ülkenin katıldığı, “Culture Counts in Sustainable Development”
konulu toplantıya çağrılı olarak katılmıştır.
TAY Projesi
Kuruçeşme Cad., 67/B
34345 Kuruçeşme - İSTANBUL
Tel-Faks: (0212) 265 7858 – (0212) 287 1298
e.posta: [email protected]
web: http://tayproject.org
Proje Koordinatörü: Oğuz Tanındı – Aralık ’04
[email protected]
6
Ek. 1
TAYEx
(TAY Expedition/TAY Keşif Gezisi)
Türkiye Arkeolojik Yerleşmeleri Projesi
TAY Keşif Gezisi/TAY Expedition (TAYEx), TAY Projesi’nin en
önemli aşamalarından birini oluşturmaktadır: Bu projeyle,
TAY
Ex
Keşif Gezisi Ekibi / Expedition Team
Anadolu ve Trakya’nın tüm bölgeleri, uzman bir ekip tarafından
sistemli biçimde dolaşılmış, bugüne kadar yapılmış yüzey
araştırma alanları, kazı yerleri, çağdaş teknolojiler kullanılarak,
bilgisayar donanımlı keşif araçları ile taranmıştır. 2000-03 yılları
arasında süren bu aşamada koordinat, ölçüm, haritalama, fotoğraf ve film çalışmaları yapılmış, dolayısıyla
mevcut bilgiler doğrulanırken yeni yerler de belgelenmiştir. Bu arazi çalışmasının üç temel amacı
bulunmaktadır:
1. Yayını yapılmış arkeolojik verilerin doğrulanması;
2. Buluntu yerlerinin, yerleşmelerin (höyükler, mağaralar, kaya sığınakları, düz yerleşmeler, tümülüsler,
anıtlar vd.) o günkü durumlarının belgelemesi;
3. Görsel bir Türkiye arkeolojik arşivinin oluşturulması.
Arazi araştırmasının yapısı Turkiye’nin coğrafi bölümlemesine göre planlanmıştır —Marmara, Ege, Akdeniz,
Güneydoğu Anadolu, Doğu Anadolu, Karadeniz ve İç Anadolu bölgeleri. Kronolojik sınırları ise Paleolitik
Çağ’dan (Yontma Taş Çağı), İlk Tunç Çağı sonu kadarki süreci kapsamaktadır.
Tahribatın boyutları, kültürel emanetlerimizi
belgeleme çalışmalarının önceliğini Marmara ve Ege
bölgelerine (tarım, yapılaşma, depremler vd.)
vermektedir. Dolayısıyla TAY Arazi Çalışmaları’nın
ilk etabı, bu bölgelerde, her biri yaklaşık 1.5/2 aylık
iki çalışma ile gerçekleştirilmiştir. TAYEx’in 4 yıllık
programı şöyledir:
Haziran-Temmuz 2000 Marmara
Eylül-Ekim 2000 Ege
Haziran-Temmuz 2001 Akdeniz
Eylül-Ekim 2001 Güneydoğu Anadolu
Haziran-Ekim 2002 İç Anadolu
Haziran-Temmuz 2003 Doğu Anadolu
Ağustos-Ekim 2003 Karadeniz
Araştırma ekibi iki arkeolog, bir fotoğrafçı, bir video kameraman ve bir bilgisayar uzmanı ile bu çalışmanın
arkeolojik ve teknolojik sorumluluğunu üstlenen bir ekip liderinden oluşmuştur. Arazi çalışmalarının amaçları
aşağıda sunulmaktadır:
7
• Yerleşme/buluntu yerlerinin eldeki mevcut verileri ile o günkü durumlarının karşılaştırılması, bilgilerin
güncellenmesi, tahribat boyutlarının belgelenmesi ve kamuoyuyla paylaşılması3;
• Küresel Konumlandırma Sistemi (GPS) yardımıyla kesin konumlarının (koordinat) belirlenmesi;
• Yerleşme/buluntu yerlerine ulaşmayı sağlayacak ayrıntılı tanımların hazırlanması;
• Haritalama ve çizim;
• Görsel belgeleme amacıyla analog ve dijital fotoğraf ve film çekimi;
• Verilerin güncellenmesinden sonra bilgilerin mümkün olan en kısa sürede TAY klasörlerinde ve internet
sayfalarında (http://tayproject.org) yayınlanması.
Türkiye’nin arkeolojik ve kültürel varlıkların her an, hatta şu dakikada, hızlı ekonomik gelişme ya da erozyon
ve deprem gibi doğa güçleri ile tahrip olmaktadır. Çarpık kentleşme, tarımsal faaliyetler, alt yapı gelişmeleri,
sanayileşme, baraj yapımı vs. gibi gelişmelerin tümü bu tahribata yardımcı olmaktadır. Doğru düzgün ve tüm
bir envanter çalışması olmadığından ne yazık ki pek çok kez neyin tahrip olduğu, neyin kaybolduğu bile
bilinememektedir.
Bazı resmi rakkamlara göre Türkiye’de 3000 dolayında arkeolojik yerleşme mevcuttur. Bu sayı oldukça
küçüktür ve dahası ana yerleşmelerin tümünü kapsamaz. Örneğin TAY Projesi’nin Kalkolitik Dönemi için 794
adet yayınlanmış yerleşme/buluntu yeri toplanmış, ancak bu döneme ait en az 5000 yer olduğunu
düşünülmektedir. Dahası yayınlanmış olanların çoğunda yerleşmelerin yerleri, konumları ve durumları ile ilgili
yeterli veriler yoktur, varolan veriler son derece sınırlıdır ve ulaşılamaz.
TAY Projesi, “kültürel emanetlerinin korunması-tahribatın önünün alınması için önce belgeleme” ilkesinden
yola çıkarak, kişisel çabalar ve oldukça sınırlı olanaklarla yürütülmektedir. Bu büyük boşluğu doldurmak, tüm,
anlaşılabilir ve ulaşılabilir bir envanter çıkarmak, bu envanteri dia, dijital fotoğraf ve video filmlerden oluşan
görsel bir arşiv ile desteklemek amacıyla bizler gönüllü olarak bu çabayı sürdürmekteyiz. Arazi ve belgeleme
çalışmalarımız kültürel varlıklarımızı koruyacak olmasının yanısıra ileride yapılacak yoğun ve uzmanlığa yönelik
yüzey araştırmalarına ve yerleşme düzeni çalışmalarına da temel oluşturacaktır.
3 Tanındı, O. et al. 2001. Türkiye Arkeolojik Tahribat Raporu – 2000 – Marmara ve Ege Bölgeleri (Haziran-Ekim 2000), İstanbul,
TASK Vakfı Yayınları: 1 (Türkçe ve İngilizce).
Tanındı, O. et al. 2002. Türkiye Arkeolojik Tahribat Raporu – 2001 – Akdeniz ve Güneydoğu Anadolu Bölgeleri (Haziran-Ekim
2001), İstanbul, TASK Vakfı Yayınları: 8 (Türkçe ve İngilizce).
Tanındı, O. et al. 2003. Türkiye Arkeolojik Tahribat Raporu – 2002 – İç Anadolu Bölgesi (Haziran-Ekim 2002), İstanbul, TASK Vakfı
Yayınları: 13 (Türkçe ve İngilizce).
Tanındı, O. et al. 2004. Türkiye Arkeolojik Tahribat Raporu – 2003 – Karadeniz ve Doğu Anadolu Bölgeleri (Haziran-Ekim 2003),
İstanbul, TASK Vakfı Yayınları: 15 (Türkçe ve İngilizce).
8