“KÜRESEL EĞİLİMLER 2030: ALTERNATİF DÜNYALAR” BAŞLIKLI

“KÜRESEL EĞİLİMLER 2030: ALTERNATİF DÜNYALAR”
BAŞLIKLI RAPORA İLİŞKİN İNCELEME1
1. ABD’de 17 istihbarat örgütünün çatısında yer alan Ulusal İstihbarat Direktörlüğü Ofisi’nin
analitik kolu olarak faaliyet gösteren Ulusal İstihbarat Konseyi tarafından, ilk olarak 1996-97
döneminde hazırlanan ve her Başkanlık seçiminden sonra güncellenerek, yeni ABD Yönetimi’ne
uzun dönemli stratejik planlamada yardımcı olmayı amaçlayan “Küresel Eğilimler” raporlarının
sonuncusu Aralık 2012’de yayımlanmıştır. Rapora, Ulusal İstihbarat Direktörlüğü Ofisi’nin internet
sitesinden (www.dni.gov/files/documents/GlobalTrends_2030.pdf) ulaşılması mümkündür.
Ulusal İstihbarat Direktörlüğü Ofisi’nin internet sitesinde “Küresel Eğilimler 2030: Alternatif
Dünyalar” raporunun, günümüz dünyasını şekillendiren hızlı ve büyük çaplı jeopolitik değişiklikler
ile önümüzdeki 15 yılı şekillendirecek muhtemel küresel yörüngeler üzerinde düşünmeyi teşvik
etmek maksadıyla hazırlandığı ve hazırlık sürecinde yaklaşık 20 ülkedeki düşünce kuruluşları,
bankalar, kamu kurumları ve iş çevrelerinden uzmanların katkısından yararlanıldığı belirtilmektedir. 2
2. Rapor; “Mega Eğilimler”, “Oyun Değiştiriciler” ve “Alternatif Dünyalar” olmak üzere üç ana
bölüm ve bu bölümlerin altında yer alan çeşitli alt başlıklardan oluşmaktadır. Raporun içeriği aşağıda
sunulmaktadır:
•
•
•
1’inci Bölüm; Mega Eğilimler
Bireylerin Güçlenmesi
Gücün Dağılması
Demografik Yapılar
Artan Gıda, Su ve Enerji Bağlantıları
2’inci Bölüm; Oyun Değiştiriciler
Krizlere Açık Küresel Ekonomi
Yönetişim Zaafı
Artan Çatışma Potansiyeli
Bölgesel İstikrarsızlığın Kapsamının Genişlemesi
Yeni Teknolojilerin Etkisi
ABD’nin Rolü
3’üncü Bölüm; Alternatif Dünyalar
Aksayan Motorlar
Füzyon
Gini’nin3 Şişeden Çıkması
Devletsiz Dünya
1
Bu inceleme notunda rapor kelimesi kelimesine değil, aslına sadık kalınmak suretiyle genel hatlarıyla tercüme
edilmiştir.
2
www.dni.gov/index.php/about/organization/national-intelligence-council-global-trends
3
Raporda “Gini” terimiyle gelir eşitsizliğini ölçmede kullanılan istatistiksel bir ölçü birimi olan Gini Katsayısı’nın
kastedildiği belirtilmektedir. Gini katsayısı 0 ile 1 arasında değişen bir sayıdır ve sıfıra yaklaştıkça gelir dağılımı
eşitliğinin, bire yaklaştıkça gelir dağılımı eşitsizliğinin arttığını gösterir.
1/42
3.
2030’a giderken dünyayı şekillendireceği belirtilen “Mega Eğilimler” başlıklı birinci
bölümünde özetle aşağıdaki hususlara yer verilmektedir:
a.
1’inci Mega Eğilim; Bireylerin Güçlenmesi:
Bireylerin güçlenmesi ya da bireysel güçlenme, küresel ekonominin genişlemesi, gelişmekte
olan ülkelerin hızla büyümesi, iletişim ve üretimde yeni teknolojilerin hızla yaygınlaşması gibi
diğer akımları da etkilediğinden, belki de en önemli mega eğilimdir.
Bu gücün artmasıyla, bir tarafta gelecek 15-20 yılda küresel sorunlarla mücadelede daha fazla
bireysel girişim potansiyeli ortaya çıkarken, diğer taraftan bireysel ya da küçük grupların öldürücü
ve yıkıcı teknolojilere erişim ve kullanım imkanları (özellikle siber araçlar, bio-terör silahlar vb.) da
artmaktadır.
Bireysel güçlenme, yoksulluğun azalması, küresel orta sınıfın büyümesi, eğitim imkânlarına
daha kolay ulaşılması, sağlık koşullarının iyileşmesi gibi faktörlerin etkisiyle kayda değer ölçüde
ivme kazanacaktır.
•
Yoksulluğun azalması:
Günümüzde yaklaşık 1 milyon kişi, günde 1,25 ABD Doları’nın altında kazanç elde ederek,
aşırı yoksulluk içinde ve yetersiz beslenme şartlarında yaşamaktadır. Bu nüfus bir süredir durağan
olmakla birlikte, yoksulluk oranlarında düşme görülmektedir. Rakamlara bakıldığında, Doğu
Asya’da, özellikle de Çin’de yoksullukta kayda değer bir azalma söz konusudur. Bu bölgelerde
gözlemlenen bahse konu düşmenin, gelecek yıllarda da devam etmesi beklenmektedir.
Yine rakamlara göre; Güney Afrika’da, Ortadoğu’da, Kuzey Afrika’da yoksulluk oranlarında
düşüşler beklenmektedir. Bununla birlikte, Sahra altı Afrika ülkelerinde önümüzdeki 15-20 yıl
içinde aşırı yoksulluk devam edecektir.
En kötü senaryo hariç, çoğu senaryoya göre, 2030’da dünyada yoksullukla mücadelede önemli
başarı elde edilecektir. Bununla birlikte, uzun süreli küresel ekonomik durgunluğun oluşması
halinde, aşırı yoksulluk içinde yaşayanların oranında beklenen % 50 azalmaya ulaşmak zorlaşacak
ve 300 milyon kadar insanın, beslenme bozukluğu, açlık ve aşırı yoksulluk durumu devam
edecektir. Düşük büyüme senaryolarına göre ise, aşırı yoksullukta küçük bir düşüş olacak ve daha
az sayıda unsur küresel orta sınıfa dahil olacaktır.
•
Büyüyen küresel orta sınıf :
2030’da orta sınıf her yerde büyümekle birlikte, bütün analizler en fazla artışın Hindistan’dan,
Çin’e doğru, Asya’da olacağına işaret etmektedir. 2010’da 330 milyon olan orta sınıf, 2030’da 679
milyon olacaktır. Hızla büyüyen orta sınıf beraberinde mallara talebi de arttıracaktır (araba gibi) .
Büyüyen orta sınıf, sosyo-politik değişimlere de yol açacak, daha fazla demokrasi talep
edilecektir. Şehirlerde orta sınıfın ekonomik kazancının artması, kırsalda yaşayanları, şehirlere göç
etmeye yöneltecektir.
2/42
Ekonomik durgunluk yaşayan özellikle OECD ülkeleri, Asya’daki artan orta sınıfın ve
ihtiyaçlarının yol açtığı ekonomik büyümeden, rahatsız olacaktır. Örneğin, 2030’da Kuzey Amerika
ve Avrupa’nın tüketimi % 0,6 olurken, Asya’da bu oran % 9 olacaktır.
•
Eğitim ve cinsiyet farkı:
2030’da bireylerin ve ülkelerin ekonomik durumları eğitim düzeylerine bağlı olacaktır.
Ortalama tamamlanmış resmi eğitim süresi Ortadoğu ve Kuzey Afrika’da yükselerek, 7,1 yıldan,
8,7 yıla çıkacaktır. Hatta bu bölgelerde kadınların eğitim sürelerinin 5 yıldan 7 yıla çıkması
beklenmektedir. Kadınlar ile erkeklerin eğitim süreleri arasındaki fark azalacaktır. Cinsiyetler
arasındaki eğitim ve sağlığa ilişkin farkın kapanması, yine cinsiyetler arasında var olan ekonomik
hayata katılım ve politik güç arasındaki farkın kapanmasına da etki edecektir. Bu durum yönetim
alanında daha çok kadının yer almasına olanak sağlayacaktır. Dünya Ekonomik Forumunun
Cinsiyet Farkları bölümüne göre, 2012’de cinsiyetler arasındaki farkın ekonomik alanda sadece %
60’ı, siyasi alanda ise sadece % 20’si küresel planda kapanabilmiştir. Buna göre henüz hiçbir
ülkede ekonomik hayatta ya da politik güçte cinsiyetler arasındaki fark tam olarak kapanmamıştır.
Sadece Nordik ülkeleri, bu farkın en az olduğu (eşite yakın) ülkelerdir. Ortadoğu, Güney Asya ve
Sahra altı Afrika ülkeleri ise bu farkın en fazla olduğu bölgelerdir. Bu farkı azaltan diğer bölgeler,
Doğu Asya ve Latin Amerika’dır. Zengin olan Kuzey Amerika ve Avrupa ülkelerindeyse bu fark
2030’da daha az olmaya devam edecektir.
•
İletişim araçlarının ve teknolojinin rolü:
İkinci nesil kablosuz iletişim gibi gelişen teknolojiler, bireysel imkân ve kabiliyetleri daha da
arttıracaktır. Kırsal ve kentsel alandaki teknolojik gelişmişlik farkı azalacaktır.
•
Gelişen Sağlık Durumu:
2030 yılında sürekli daha iyiye giden bir sağlık eğilimi beklenmektedir. Buna özellikle
yaşlananların hayat kalitesinin yükselmesi de eklenebilir. HIV/AIDS hastalığına rağmen, küresel
hastalıkların ağırlığı, birkaç on yıldan bu yana, bulaşıcı hastalıklardan bulaşıcı olmayan hastalıklara
kaymaktadır. 2030’da AIDS, sarılık, solunum hastalıkları gibi bulaşıcı hastalıkların %30 azalacağı,
ölümlerin daha çok bulaşıcı olmayan rahatsızlıklardan (kalp krizi, kanser, diyabet gibi)
kaynaklanacağı öngörülmektedir.
İlerleyen yıllarda çocuk ölümlerinde de önemli düşüşler olacaktır ve ortalama yaşam süresi
artmaya devam edecektir. Bununla birlikte zengin ile fakir arasındaki ortalama yaşam süresi farkı
hâlâ devam edecektir.
•
Daha Çatışmacı Bir İdeolojik Görünüm:
Orta sınıfın büyümesi, ekonomik potansiyellerin değişmesi ve politik gücün daha fazla
yayılması giderek çeşitlenen bir ideolojik görünüm ortaya çıkaracaktır. Ekonomik küreselleşme
Batı’nın bilimsel düşünce, bireyselcilik, laik yönetim ve kanunların üstünlüğü gibi fikirlerini,
3/42
Batı’nın maddi ilerlemesini gerçekleştirmek isteyen toplumlarda yayılmasını sağlayacak; ancak bu
toplumlar kültürel ve politik kimliklerinden taviz vermek konusunda isteksiz olacaklardır.
Batının mevcut ideolojileri ile gelişmekte olan ülkelerin ilişkisi, işbirliğinin ve ekonomik
çıkarların öne çıkacağı yeni melez ideolojiler ortaya çıkaracaktır. AB’nin son küresel eğilimler
çalışması da, farklı toplumların benzer siyasi ve ekonomik sınamalarla karşılaştıkça, norm ve
değerlerde ayrışmadan çok uzlaşmanın ortaya çıkacağına işaret etmektedir.
Milliyetçilik Uzak Doğu gibi, çözülmemiş toprak ihtilaflarının yaşandığı alanlarda artacaktır.
Ayrıca, Sahra altı Afrika ülkeleri gibi gelişmekte ve kırılgan olan ülkelerde de doğal kaynakların
kıtlığından ve iklim değişikliğinden kaynaklanan etnik ve kabile çatışmaları artacaktır.
b. 2’inci Mega Eğilim; Gücün Dağılması:
2030 yılına kadar, gücün ülkeler arasında ve ülkelerden gayri resmi ağlara dağılımı, Batı’nın
1750’den bu yana yaşanan tarihi yükselişini büyük ölçüde tersine çevirmek ve Asya’nın küresel
ekonomi ve dünya politikalarındaki ağırlığını güçlendirmek suretiyle, çok önemli bir etki
yaratacaktır. 2030’a kadar gerçekleşecek tektonik bir değişiklikle, Asya; küresel güç, GSMH, nüfus
büyüklüğü, askeri harcamalar ve teknolojik yatırımlar açısından Kuzey Amerika ve Avrupa’nın
toplamını geçecektir. Tek başına Çin, 2030’dan birkaç yıl önce ABD’yi geçerek, muhtemelen en
büyük ekonomiye sahip olacaktır. Avrupa, Japonya ve Rusya’nın ekonomileri ise yavaş, göreceli
düşüşlerini sürdürecektir.
Bunun kadar önemli bir başka husus da, Kolombiya, Mısır, Endonezya, İran, Güney Amerika,
Meksika, Türkiye ve bugün orta sınıfta bulunan diğer Batılı olmayan ülkelerin 2030’a kadar
yükselişte olacaklarıdır. Çin ve Hindistan’ın aşırı büyümelerinden ötürü, bu ülkelerin çoğu, bireysel
olarak, ikinci derecede oyuncu olmaya devam edeceklerse de, bütün olarak, küresel güç anlamında
Avrupa, Japonya ve Rusya’yı geçeceklerdir. Ayrıca, hızlı büyüyen bu orta düzeyli ülkelerin Çin ve
Hindistan’la birleşimi, gücün Batı’dan Batılı olmayan dünyaya geçişini daha belirgin hale
getirecektir.
Çin’in, en büyük ekonomik güç olarak, Hindistan’ın önünde olmaya devam etmesi, ancak
aralarındaki farkın 2030 yılına kadar azalması beklenmektedir. Çin’in ekonomik büyüme oranının
yavaşlamasına karşın, Hindistan’ınkinin yükselmesi muhtemeldir. 2030’da Hindistan, Çin’in
bugünkü durumuna benzer şekilde, yükselen ekonomik güç merkezi olarak görülecektir. Çin’in
günümüzde % 8 ila 10 arasında seyreden ekonomik büyüme oranı, 2030’da muhtemelen uzak bir
hatıra olacaktır.
Çin’in çalışabilir yaştaki nüfusunun toplam büyüklüğü 2016’da zirveye ulaşacak ve 2030’da
994 milyondan 961 milyon civarına gerileyecektir. Buna karşın, Hindistan’ın çalışabilir nüfusunun
büyüklüğü 2050’ye kadar zirveye ulaşamayacaktır. Başka bir önemli husus ise, Hindistan’ın
Pakistan karşısındaki güç avantajını pekiştirmeye devam edecek olmasıdır. Hindistan’ın ekonomisi,
4/42
zaten Pakistan’ın 8 katı büyüklüktedir; bu oranın 2030’a kadar rahatlıkla 16 kattan fazla olması
mümkündür.
Afrika’da, Mısır, Etiyopya ve Nijerya ulusal gücün tüm unsurları anlamında Güney Afrika’ya
yaklaşabilir ya da onu geçebilir; fakat buradaki kilit faktör daha fazla ekonomik büyüme ile sosyal
ve insani kalkınmaya yönelik daha iyi yönetişimdir. Güneydoğu Asya’da, Vietnam’ın bölgesel gücü
2030’a kadar artacak ve Tayland’ınkine yaklaşacaktır. Vietnam, kişi başına düşen GSMH’nın
istikrarlı bir biçimde artmasından yararlanırken, Tayland’da kişi başına düşen GSMH değişken bir
seyir izleyecektir. Latin Amerika’da önümüzdeki 15 yıl, muhtemelen, Brezilya’nın Meksika ve
Kolombiya karşısındaki nispi konumunu yükselterek, bu ülkenin güneyin “devi” olma pozisyonunu
teyit edecektir. Avrupa’da Almanya, ekonomik büyüme tahminlerinden ötürü, 26 ülke arasında
lider olmaya devam edecek, ancak yaşlanan nüfusu bu ülke için sınama teşkil edecektir. Rusya ise
2030’a kadar, başka hiçbir ülkenin bu zaman diliminde yaşamayacağı ölçüde, ciddi bir nüfus
azalışına (yaklaşık 10 milyon kişi) sahne olacaktır. Bununla birlikte, ekonomik büyüme oranları ve
göçe bağlı olarak, bugünkü küresel güç payını muhafaza edecektir.
Bir dizi ülke, 2030 yılına kadar dönüm/sapma noktalarını (inflection points) geçecektir. Yani,
küresel güçleri ya aynı düzeyde seyredecek, ya da güçlerinin artma oranı yavaşlayacaktır. Sadece
Çin ve ABD’nin değil, Avrupa, Japonya ve Rusya’nın da dönüm noktalarını aşmaları, uluslararası
sistem üzerinde ilave baskı yaratacaktır. Çin’in küresel gücü artmaya devam etse de, artış oranı
yavaşlayacaktır. Akademisyenlerce geliştirilen güç döngü modeli, güç artış oranlarının yavaşlamaya
ya da aynı düzeyde kalmaya devam ettiği durumlarda, ülkelerin daha endişeli ve saldırgan hale
geldiklerini göstermektedir.
2030’a kadar ABD, Çin ya da hiçbir büyük ülke başat güç olmayacaktır. İletişim
teknolojilerinin yardımıyla, güç, neredeyse tamamen, çeşitli alanlarda küresel politikaları etkilemek
üzere oluşturulan, devlet ve devlet dışı aktörlerden meydana gelen çok yönlü ve amorf ağlara
kayacaktır. Sistemde kayda değer ağırlık, ABD ve Çin gibi, maddi ve diplomatik gücü olan
ülkelerde yoğunlaşmaya devam etse de, bu ülkelerin başka devletlerin ya da devlet dışı aktörlerin
işbirliği olmaksızın yollarını bulabilmeleri muhtemel görülmemektedir.
c.
3’üncü Mega Eğilim; Demografik Yapılar:
2030’a gelindiğinde, günümüzde 7,1 olan dünya nüfusu 8,3 milyona çıkacak ve ülkelerin
çoğunun ekonomik ve siyasi koşulları ile diğer ülkelerle ilişkilerini temel olarak 4 demografik
eğilim şekillendirecektir. Bunlar sırasıyla; Batı ülkelerinde ve gelişmekte olan ülkelerdeki
yaşlanma, genç nüfusun azalması, göç (sınır bölgelerinde önemli bir sorun olacaktır) ve artan
kentleşme (bu durum ekonomik gelişmeye neden olmakla birlikte kaynaklarda yeni sorunlara yol
açacaktır) dir.
5/42
•
Artan yaşlanma:
2030’da, medyan yaş, genç yaştan, ileri yaşa doğru değişim gösterecektir. Sahra altı Afrika
ülkeleri hariç, hemen hemen bütün toplumlarda, medyan yaşta bir artış gözlenecektir.
OECD’nin zengin ülkelerinde 2010 itibarıyla 37,9 olan medyan yaş 42,8’e çıkacaktır. Japonya
ve Almanya’da 2012 yılı itibarıyla zaten 45 yaş civarı olan medyan yaş, 2030’a gelindiğinde daha
da yükselecektir (Avrupa ve Asya’da pek çok ülkede bu durum beklenmektedir). 2010-2030
dünyada medyan yaş karşılaştırmasına ilişkin harita Ek-1’dedir.
Bahse konu yaşlanan ülkelerdeki nüfusun büyük bir kısmı 65 yaş ve üzeri olacaktır. Bu
ülkelerde çalışan genç nüfus sayısı azalacağından, ekonomik üretkenlik de azalma eğiliminde
olacaktır. Ayrıca, yaşlanan nüfustan dolayı bu ülkelerin, emeklilik ve sağlık sistemlerinde reformlar
gerekecektir. Kimi analistler, bazı Avrupalı ülkeler ile hızla yaşlanan Doğu Asya ülkelerinin, büyük
çaplı bir silahlı kuvvetleri muhafaza edemeyecekleri ya da güçlerini deniz aşırı bölgelere
genişletmenin maliyetini karşılayamayacakları sonucuna varacaklarını tahmin etmektedirler.
Doğum oranı düşük olan ve Asya ve Afrikalı göçmenlerini yeterince entegre edememiş bazı Batı
Avrupa ülkelerinde ise, göçmen topluluklarının hızla büyümesi toplumsal uyumun aşınmasına ve
tepkisel politikaların gelişmesine yol açacaktır. Her ne kadar yaşlanan nüfusun bu etkilerinin büyük
bölümü spekülatif olsa da, gelişmiş Batı ülkelerinin bu negatif etkileri minimuma indirecek
kapasiteleri bilinmemektedir.
Medyan yaşı 35 ila 45 yaş arasında olan Doğu Asya ülkelerinde bu durum bir avantaj olurken,
günümüzde medyan yaşı 45 üzeri olan Batı Avrupa ülkelerinde 2030’da bu durum dezavantaj
olacaktır. Nüfusu medyan yaş bakımından “olgun” kategorisinde olan Çin gibi ülkeler için, nüfusun
getirdiği avantaj ve fırsatlar, insani sermayeye yapılan büyük yatırıma rağmen kaybolacaktır. Söz
konusu riskin azaltılması için bu ülkelerin sürdürülebilir emeklilik ve sağlık düzenlemelerinin
yapılmasına daha fazla önem vermeleri gerekmektedir.
•
Genç nüfusa sahip olan ülke sayısında azalma:
Bugün 80’den fazla ülkenin medyan yaşı 25 ya da daha altındadır. Bu ülkelerin, bir grup
olarak, 1970’li yıllardan bu yana, dünya olayları üzerinde oldukça büyük etkisi bulunmaktadır.
Dünyadaki tüm silahlı iç ve etnik çatışmaların yaklaşık % 80’i genç nüfusa sahip ülkelerde
başlamıştır. Çerçevesini bu genç toplumların çizdiği demografik istikrarsızlık kuşağı, Orta
Amerika’nın merkezindeki ve And Dağları’nın orta bölgelerindeki topluluklardan başlayıp, tüm
Sahra altı Afrika’yı kapsamakta ve Ortadoğu’dan geçerek Güney ve Orta Asya’ya uzanmaktadır.
2030’a kadar genç nüfusa sahip bu ülke kuşağının, ölümlerin azalışı, hayat koşullarının
iyileşmesi gibi sebeplerle daralması beklenmektedir. Genç nüfusa sahip ülkelerin, yoğunluklu
olarak ekvatoral bölgedeki Sahra altı Afrika ülkeleri olacağı tahmin edilmektedir.
6/42
İkinci olarak Ortadoğu ülkelerinde (özellikle Filistin yerleşim yerleri), Ürdün ve Yemen’in;
Amerika kıtasında Bolivya, Guetemala, Haiti ve Pasifik boyunca Doğu Timor, Papua Yeni Gine ve
Solomon adalarının, 2030’da genç nüfus yapısını hâlâ muhafaza edeceği öngörülmektedir. ABD
Nüfus İdaresi, Güney Asya’da 2030’da sadece Afganistan’ın genç nüfus yapısını muhafaza
edeceğini tahmin etmektedir. Pakistan ve Hindistan gibi geniş ve artan nüfusa sahip ülkelerdeki
yaşlanma, güvenlik açısından endişe kaynağı olmaya devam eden, genç etnik ve bölgesel halkları
kamufle edecektir.
Afganistan ve Pakistan’da, Peştunlar arasında çocuk doğum oranları kadın başına beş çocuktan
daha fazladır. Türkiye’nin güneydoğusunda Kürtlerin doğurganlık oranı kadın başına yaklaşık 4
çocukta duracak gibi görünmektedir. İsrail’de ise ultra Ortodoks Yahudi azınlığın doğurganlık oranı
kadın başına 6 çocuktan daha fazladır. Uyum güçlüğü yaşayan azınlıklardaki yüksek doğurganlık
oranı ve nüfus artışı siyasi düzeni kaçınılmaz şekilde huzursuz etmekteyse de, demografik veriler,
ülkelerin nüfus değişikliklerine nasıl uyum sağlayacaklarına dair tek başına bir anlam ifade
etmezler.
•
Yeni bir göç dönemi:
Küreselleşmenin ilk başladığı dönem olan 19’uncu yüzyıl sonları, 20’nci yüzyıl başlarında,
Avrupa Kıtası’nın kendi içinde ve Avrupa’dan da Yeni Dünya’ya büyük bir göç yaşanmıştır.
Birinci Endüstri Devrimi’ndeki kadar büyük oranda olmamakla birlikte, son çeyrek yüzyıldakinden
daha hızlı bir uluslararası göç beklenmektedir. Sınır ötesi göçe sebep olan faktörlerin güçlü ve ya da
yoğun kalmaya devam etmeleri muhtemeldir. Bu faktörler, küreselleşme, fakir ve zengin ülkelerin
nüfus yapılarındaki farklılık, ülkeler ve bölgeler arasındaki gelir adaletsizliği ile gönderen ve kabul
eden ülkeler arasındaki göç şebekeleridir.
Uluslararası göçten daha yüksek düzeylerde gerçekleşecek iç göç, gelişmekte olan ülkelerde
hızlı şehirleşme, 2030’un sonlarına doğru ise bazı ülkelerde iklim değişikliği ve çevresel faktörler
tarafından yönlendirilecektir. İklim değişikliği kaynaklı göç, Afrika ve Asya’nın bazı bölgelerinin
tarıma bağımlı olması ve Asya’nın olağanüstü hava olaylarına karşı büyük hassasiyetinin bulunması
nedeniyle, Afrika ve Asya’yı diğer kıtalardan daha çok etkileyecektir. Kuraklığın neden olduğu
göçler, dünyada artan bir sorun olacaktır.
Daha büyük ekonomik fırsatlara erişim beklentisi de iç göçün başlıca nedenlerinden birini
teşkil etmektedir. Bugün sadece Çin’de yaklaşık 250 milyon kişinin ülke içinde göç ettiği tahmin
edilmektedir. Kırsal kesimden, daha iyi yaşam koşularının olduğu kentlere doğru olan bu iç göç,
artarak devam edecektir.
•
Küresel işçiler:
Vasıflı ve vasıfsız iş gücüne, geleneksel ve yeni göç alan ülkelerde ihtiyaç duyulduğu sürece,
göç olgusu küresel bir gerçek olmaya devam edecektir. Günümüzde dünya göçmenlerinin
7/42
yarısından fazlasını kabul eden ilk 10 ülke G-8 ülkeleridir. Bu ülkelerde göçmenler için fırsatlar,
ekonomik yavaşlama olsa dahi, iş gücü boşluğunu doldurmak üzere devam edecektir. Almanya’da
15-24 yaş arası genç nüfus oranı 2035’de % 25 ya da 2,5 milyon azalacak, yine Japonya’da genç
nüfus oranı % 25 ya da 3 milyon azalacaktır. ABD’de ise her ne kadar genç nüfus oranında az da
olsa bir artış gözlense de, genç nüfusun toplam nüfus içindeki payı yüzyılın gelecek çeyreğinde
%14’den %12,8’lere inecektir.
Yaş ile gelir farklılıkları da bir paradoks yaratmaktadır. Normalde, hızlı büyüyen ekonomilerin
göçmenler için bir çekim gücü olması, göç vermemesi beklenirken, ekonomik büyümenin bilgi ve
kaynak sağladığı gençler daha fazla gelir elde edecekleri, daha zengin ülkelere gitmeyi tercih
edeceklerdir.
Yeni gelişen ülkeler, göçmenler için sonsuz fırsatlar sunacaktır. Önümüzdeki 40 yıl zarfında,
gelişmekte olan ülkelerdeki hızlı şehirleşmenin özellikle Asya ve Afrika’da neden olduğu ev, iş yeri
ve ulaşım hizmetleri alanlarındaki inşaat hacmi, bugüne kadar dünya tarihinde bu türden yapılan
inşaatın toplam hacmine neredeyse eşit olacaktır. Bu da hem vasıflı hem de vasıfsız işçiler için
büyük fırsatlar yaratacaktır. Genç nüfusu düşen Brezilya, Çin ve Türkiye gibi gelişen ülkeler, Sahra
altı Afrika ve Güneydoğu Asya gibi genç nüfuslu az gelirli ülkelerden göçmenleri kendilerine
çekecektir. Brezilya, Çin ve Türkiye halihazırda doğurganlıkta keskin düşüşler yaşamaktadır.
Brezilya’nın genç nüfusunun 2030’da 5 milyon’a, Çin’inkinin 75 milyona düşmesi beklenmektedir.
Türkiye’de ise genç nüfusun 2030’a kadar yavaş yavaş azalacağı tahmin edilmektedir.
d. 4’üncü Mega Eğilim; Gıda, Su ve Enerji İhtiyacı:
2030’da küresel düzeyde artan nüfusa ve genişleyen orta sınıfa bağlı olarak, kaynaklara
duyulan ihtiyaçlarda artış gözlenecektir. Küresel alanda gıda ihtiyacı % 35’den fazla, enerji ihtiyacı
%50 oranında artarken, dünya nüfusunun yarısı su sıkıntısı yaşayacaktır. İklim değişikliği bu kritik
kaynakların ulaşılabilirliğini olumsuz etkileyecektir.
2030’da bir kıtlıklar dünyasıyla karşılaşmamamız için politika yapıcıların ve özel sektörün
proaktif olması gerekmektedir. Muhtemelen pek çok ülke, dışarıdan büyük ölçekli yardım almadan
gıda ve su sıkıntılarıyla başa çıkamayacaktır.
Bir alanla ilgili sorunu, diğer alanlardaki arz ve talebi etkilemeden çözmek mümkün
olmayacaktır. Tarımın, büyük ölçüde yeterli su kaynağına erişime bağlı olması ya da biobenzin gibi
yeni enerji kaynaklarının gıda arzını olumsuz etkileme potansiyelinin bulunması gıda, su ve enerji
arasındaki bağlantıya örnek teşkil etmektedir.
Bilhassa Afrika ve Ortadoğu’daki kırılgan devletler en fazla gıda ve su sıkıntısı riskiyle karşı
karşıya kalacaklarsa da, Çin ve Hindistan da nüfusları nedeniyle bu risklere açıklardır.
Enerji ile ilgili olarak yaşanabilecek bir yapısal değişim, kaya gazı ve yeni teknolojiler
vasıtasıyla artan petrol üretimi sayesinde ABD’nin enerji bağımlılığından kurtulmasıdır. Bu gelişme
8/42
vesileyle ABD’nin dış ticaret dengesi ve ekonomik büyüme rakamlarında iyileşme, artan üretim
nedeniyle ham petrol fiyatlarında düşüş ve müteakiben petrol ihraç eden ülkelerin ekonomilerinin
olumsuz etkilenmesi gibi gelişmelerin yaşanması da muhtemeldir.
4.
Raporun ikinci bölümünde, 2030 yılında ne tür bir dünyanın ortaya çıkacağını, Mega Eğilimler
ile etkileşim halinde belirleyeceği ileri sürülen ve “Oyun Değiştiriciler” olarak adlandırılan altı
değişken ele alınmaktadır. Bu bölümde özetle aşağıdaki hususlara yer verilmektedir: 4
a.
1’inci Oyun Değiştirici; Krizlere Açık Küresel Ekonomi:
Uluslararası ekonomi, büyük ihtimalle, son derece farklı hızlarda ilerleyen bölgesel ve ulusal
ekonomiler tarafından şekillendirilmeye devam edecektir. Bölgesel ekonomiler arasındaki bu
farklılık, 2008’deki mali krizin oluşmasındaki etmenlerden biri olan küresel dengesizlikleri
artırmakta, hükümetleri ve uluslararası sistemi zorlamaktadır. Bu noktada temel mesele,
farklılıkların ve artan değişkenliğin küresel bir bozulmaya ya da çöküşe mi neden olacağı, yoksa
çok sayıda büyüme merkezinin oluşmasının daha fazla esneklikle mi sonuçlanacağıdır. Başlıca
gelişmiş ve gelişmekte olan ekonomilerde uyumlu politika ayarlamalarının bulunmadığı durumda,
siyasi ve ekonomik krizlerin yaşanması çok muhtemeldir.
Hem gelişmiş, hem de gelişmekte olan ülkeler küresel ekonomide yeni “normal”e ya da
istikrara erişmek konusunda ciddi sınamalarla karşı karşıyadır. Batı için bu sınama, son dönemde
yaşanan yavaşlamanın ya da 2008’den bu yana devam eden durağanlaşan büyümenin, uzun süreli
bir iktisadi bunalıma ya da daha kötüsüne dönüşmemesidir. Bu sınama, pek çok Avrupa ülkesi ve
Japonya için hızla yaşlanan nüfus karşısında büyümeyi sürdürülebilir kılmanın yollarını aramayı da
içermektedir. Çin ve Hindistan gibi yükselen güçler için ise, başlıca sınama ekonomik kalkınmayı
sürdürmek ve orta gelir tuzağına (kişi başına düşen GSMH’nın gelişmiş ekonomilerdeki düzeyine
erişememesi) düşmemektir.
2008 krizi ve onun uzun süren etkileri, çoğu Avrupa ülkesinde sosyal ve siyasi dokuyu
aşındıracak ve uzun dönemli istikrarsızlığa sebep olabilecek, daha uzun süreli bir kriz ihtimalini
yükseltmektedir. McKinsey Küresel Enstitüsü’nün kısa süre önce yaptığı bir çalışmada, “hiçbir
ülkenin ekonomik büyümeyi canlandırmak için bütün koşullara sahip olmadığı” sonucuna
varılmaktadır. Bu nedenle, önde gelen Batılı ülkelerin çoğunluğu, on yıldan daha uzun sürecek
düşük ekonomik büyümenin sonuçlarına katlanmak zorunda kalabilecektir.
Kilit önemdeki yapısal sınama olan yaşlanma, Avrupa ve Japonya’yı daha fazla etkilemekle
birlikte, ABD’yi de önemli oranda etkileyecektir.
4
Raporun Yönetici Özeti’nde, “Oyun Değiştiriciler” ile ilgili olarak, “siyah kuğu” olarak adlandırılan ve geniş çaplı
karışıklıklara neden olabileceği belirtilen sekiz münferit durumdan da söz edilmektedir. Bunlar; şiddetli salgın hastalık,
iklim değişikliğinin daha da hızlanması, Avro/AB’nin çökmesi, Çin’in demokratikleşmesi ya da çökmesi, İran’ın
reform sürecine girmesi, nükleer savaş ya da kitle imha silahlarının kullanıldığı bir saldırı veya siber saldırı, uyduları,
jeomanyetik solar fırtınalar; ABD’nin geri çekilmesi olarak sıralanmaktadır. Bunların arasında, demokratik bir Çin ve
değişen İran dışında bütün durumların olumsuz etkilerinin olacağı ifade edilmektedir.
9/42
Avrupa özel bir durumdur. Zira, ekonomik ve mali konular AB’nin geleceğine ilişkin siyasi
kararlarla iç içedir. AB liderleri, mevcut çabalarının bir kriz ortamıyla sonuçlanmasına ve Avrupa
piyasalarının geleceğine ilişkin şüphelerin doğmasına neden olmasına karşın, Avro bölgesinin
dağılmasını önlemeye çalışmaktadır. Kriz yönetiminin uzun vadede bugünkü şekliyle sürdürülmesi
mümkün görünmemektedir. Çok vitesli Avrupa gibi muhtemel çözümler, Avrupa’nın bütüncül
siyasi eylem kapasitesi konusunda şüphe uyandırmaktadır. Ekonomik çeşitlilik ve piyasa
değişkenliğinin bu dönem zarfında AB’yi karakterize etmeyi sürdürmesi muhtemeldir.
Japonya’nın hızla yaşlanan ve azalan nüfusu, uzun dönemli büyüme potansiyeli açısından ciddi
bir kaynak boşluğuna sebep olmaktadır. Dramatik bir şekilde yaşlanan ve azalan nüfusun uzun
süredir bozulan mali durumla birleşmesi, hükümetin mali durumu düzeltmeye yönelik manevra
alanını daraltmaktadır. (Japonya’da 2025’e kadar çalışma yaşındaki iki kişiye bir yaşlının düşeceği
ve 15-65 yaş arası nüfusun 2010-2030 yılları arasında 81,5 milyondan 68,7 milyona gerileyeceği
tahmin edilmektedir.)
ABD, ikame düzeyine yakın doğum oranıyla, nüfus açısından, bütün gelişmiş büyük güçler (ve
Çin gibi gelişmekte olanlar) arasında en iyi durumda olan ülkedir. Bununla birlikte, sosyal güvenlik
ve tıbbi bakım gibi sorumlulukları (entitlement programs) devlet üzerindeki yükü önemli oranda
artıracaktır. Ekonomistler, aynı zamanda, doğum oranının yükseltilmeye çalışıldığı İkinci Dünya
Savaşı ile Soğuk Savaş arasındaki dönemde doğmuş olan neslin (baby-boomer generation) işçi
olmaktan emekli olmaya geçişinin yaklaşmasının, Amerikan iş gücünün en iyi eğitimli, becerikli ve
tecrübeli kadrolarını ortadan kaldırmasından da endişe duymaktadır. Çoğu ekonomist, ABD’nin
yeniden canlı ve istihdam yaratan büyüme yoluna dönebilmesi için ekonomisinin kompozisyonunun
yeniden dengelenmesine ihtiyaç duyduğunu belirtmektedir.
Küresel ekonominin sağlığı, giderek artan oranda, geleneksel Batı’dan ziyade, gelişmekte olan
ülkelerin ne denli başarılı olduğuna bağlı olacaktır. Gelişmekte olan ülkeler, halihazırda, küresel
büyümenin % 50’den, küresel yatırımın ise % 40’dan fazlasını sağlamaktadır. Bu ülkelerin, küresel
yatırımın büyümesine katkısı % 70’den fazladır. Çin’in bu alandaki katkısı ABD’ninkinin 1,5
katıdır. Dünya Bankası’nın gelecekteki ekonomik çok kutupluluğa ilişkin modellemesine göre, Çin,
ekonomik büyümesinin yavaşlamasına karşın 2025’e kadar küresel büyümenin 1/3’ünü
sağlayacaktır. Bu kapsamda, dünya ekonomisi artık Amerikan tüketicilerine değil, etkili olmaya
başlayan (emerging) ülkelerdeki yatırımın büyümesine bağlı olacaktır.
Dünyanın ekonomik büyüme motoru olacağına ilişkin parlak tahminlere karşın, Çin belki de en
ciddi engellerle karşı karşıyadır. Ülkenin nüfusu hızla yaşlanmaya başlayacaktır. Halihazırda Çin
nüfusunun % 8’i 65 yaş ve üzeriyken, bu rakam 2030’da % 16’yı geçecektir. Bu arada, son
zamanlarda % 72’yle zirveye ulaşan normal çalışma yaşındaki (15-65) nüfusun toplam nüfusa
oranı, 2030’da % 68’e gerileyecektir. Çin’de çalışma yaşındaki nüfusun azalmasına ilave olarak,
10/42
ufukta genç nüfusu kıtlığı da görünmektedir. Günümüzde 15-29 yaş aralığındaki nüfusun toplam
nüfusa oranı %30’un biraz üzerindeyken, 2030’a kadar % 21’ye düşecektir. Üniversite başvuruları
son iki yılda azalmıştır. Muhtemelen daralan işgücü piyasasının ilk belirtileri ülkede işçilerin
giderek artan huzursuzluklarını perçinlemektedir.
Çin, son otuz yılda ortalama % 10 oranında gerçek büyüme göstermiştir. Çeşitli özel sektör
kuruluşlarının tahminlerine göre, Çin 2020’ye kadar ancak % 5 oranında büyüyebilecektir. Çin’in,
daha yavaş büyümesi bile ABD’nin büyüme ortalamasının iki katına tekabül edecek ve bu ülkenin
önümüzdeki on ya da yirmi yılda genel ekonomik büyüklük anlamında ABD’yi geçmesini
sağlayacaktır. Bununla birlikte, daha yavaş büyüme kişi başına düşen gelirin büyümesi üzerinde
aşağıya doğru bir baskı yaratacaktır. Çin’de kişi başına düşen milli gelir 2020’da nominal değerlerle
17.000 Dolar’a ulaşacaktır ki, bu dönemde kişi başına düşen gelirin G-7 ekonomilerinde 64.000
Dolar, Brezilya’da 23.000, Rusya’da ise 27.000 Dolar’dan fazla olması beklenmektedir.
Çin orta gelir tuzağına düşme ihtimaliyle karşı karşıyadır. Çin ekonomisinin yavaşlayacağının
bilincinde olan Çinli liderler, ekonomiyi daha fazla tüketime dayalı bir şekle dönüştürmek ve ülkeyi
katma-değerli endüstriyel üretim zincirine yükseltmek istemektedirler. Yeni ekonomik büyümenin
motoru olarak bilim ve teknolojiyi teşvik etmektedirler. Çin şimdiden, nano teknoloji, kök hücre,
malzeme araştırmaları ve mevcut teknolojilerin yeni uygulamaları konularında önemli ilerleme
kaydetmiştir.
Çin örneğinde, ekonomik açıdan zor bir dönüşüm, aynı şekilde zor bir siyasi dönüşüm
anlamına gelmektedir. Yavaşlayan kişi başına düşen gelir artışı, artan beklentileri karşılamadaki
güçlükleri de artıracak ve muhtemelen toplumda huzursuzluğu tetikleyecektir. Siyasi bir kriz Çin’in
ekonomik hedeflerine erişmesini güçleştirecektir. Uzun süren bir siyasi ve ekonomik kriz, Çin’in,
sorunlarından dış unsurları sorumlu tutarak, içine kapanmasına neden olabilecektir. Her ne kadar
son otuz yılda kaydedilen ekonomik başarılar nedeniyle lider kadrosu ve orta sınıfın büyük bölümü
küreselleşmeye bağlanmışsa da, tarihte başka ülkelerde görüldüğü gibi, ekonomik gelişmenin
durması durumunda, dış dünyaya ilişkin şüpheler, etkili bir siyasi güç olarak yeniden ortaya
çıkabilir.
Dünya Bankası, Hindistan’ın, 2025’e kadar, “gelişmekte olan ekonomik büyüme kutbu” olarak
Çin’e katılacağı düşüncesinde olup, bu durum küresel ekonomiyi güçlendirecektir. Hindistan’ın
önümüzdeki 15-20 yılda beklenen güçlü büyümesi, bu ülkenin küresel büyümeye katkısının ABD
dışındaki bütün münferit gelişmiş ekonomilerin katkısını geçeceği anlamına gelmektedir. Dünya
Bankası, 2025 yılına kadar, Çin ve Hindistan’ın bir arada gerçekleştirecekleri büyüme motoru
işlevinin, ABD ve Avro bölgesinin toplamından yaklaşık iki kat fazla olacağını öngörmektedir.
Bununla birlikte, Hindistan da Çin gibi, hızlı büyümeye eşlik eden sorun ve tuzaklarla karşı
karşıyadır. Bunların arasında kırsaldaki ve şehirdeki sektörler arasındaki ve toplumdaki büyük
11/42
eşitsizlikler, gıda ve su gibi kaynaklar üzerindeki artan baskılar ile bilim ve teknolojiye daha fazla
yatırım yapılmasına duyulan ihtiyaçtan söz etmek mümkündür. Hindistan’ın demokrasisi, toplumsal
huzursuzluklar açısından, Çin’in tek parti yönetiminin sahip olmadığı bir emniyet supabı işlevi
görmektedir. Öte yandan, Hindistan’la komşuları arasındaki bölgesel gerilimler, çatışmaya
dönüşmeleri halinde, Hindistan’ın yükselişini tehdit edebilir. Çin’in durumunda olduğu gibi,
Hindistan’da da, özellikle siyasi ve askeri bir krizin tetikleyeceği şiddetli bir ekonomik düşüşün
kısa sürede bölgesel ve küresel etkileri olacaktır.
Çin’den farklı olarak, Hindistan nispeten genç bir ülke olmaya devam edecektir. Hindistan’ın
15-65 yaş arasındaki nüfusunun toplam nüfus içindeki payı, bugünkü % 65’lik oranından 2030
yılında muhtemelen %69’a yükselecektir. Sonuç olarak, uzun dönemli tahminler, Hindistan’ın
ekonomik gücünün 21’inci yüzyıl boyunca istikrarlı bir şekilde artacağını ve Çin’in yaşlanan nüfus
yapısı nedeniyle yüzyılın sonunda Çin’in yerini alacağını öngörmektedir. Hindistan’ın genç
nüfusunun sağladığı avantajlardan azami şekilde yararlanabilmesi için, eğitim sistemini
güçlendirmesi, başta yolsuzlukla mücadele olmak üzere, yönetimde esaslı iyileştirmeler yapması,
hızlı şehirleşmeye ve daha gelişmiş bir ekonomiye uyum sağlamak üzere geniş çaplı alt yapı
programları gerçekleştirmesi gerekmektedir.
Hem Çin, hem de Hindistan kilit kaynakların fiyatlarındaki dalgalanmalar ve iklim
değişikliğinin muhtemel ilk etkileri karşısında zayıf durumdadır. Asya Kalkınma Bankası 2011
yılındaki bir raporda, Asya’nın 2050 yılına kadar % 90 oranında ithal petrole bağımlı olacağına
işaret etmektedir. Ayrıca hızlı şehirleşme, Asya ülkelerinin kırılganlıklarını artırmaktadır. Gıda ve
su talebi de şehirleşmeyle birlikte katlanarak artmaktadır. Asya şehirleri, iklim değişikliğinden
kaynaklanan ve fırtına dalgaları ile sellere neden olan zor hava koşullarıyla da karşı karşıyadır.
b. 2’inci Oyun Değiştirici; Yönetişim Zaafı:
Bilgi, iletişim ve diğer alanlardaki hızlı teknolojik değişiklikler halkların ve kurumların küresel
ve bölgesel meselelerle daha kolay başa çıkabilmelerine imkân sağlayacaktır. Öngörüldüğü şekilde
orta sınıfın genişlemesi halinde, hukukun üstünlüğü ve hükümetlerin hesap verebilirliği
konusundaki talebin artması muhtemeldir. Bununla birlikte, önemli uluslararası sorunların
çözümüne artan sayıda aktörün dâhil olması karar almayı karmaşıklaştıracaktır. Gittikçe daha
belirgin bir şekilde çok kutuplu hâle gelen dünyada, artan sayıda ve birbirinden farklı devletler,
mega şehirler gibi ulus altı birimler ve devlet dışı aktörler yönetişim bağlamında önemli roller
üstleneceklerdir. Tüm bu aktörler, mevcut ve yükselmekte olan güçler arasında uzlaşmanın
sağlanamaması, 2030 dünyasında çok taraflı yönetişimin en iyi tahminle sınırlı kalacağını
düşündürmektedir.
Yönetişim zaafından en çok iç düzeyde söz edilecek ve hızlı siyasi ve soysal değişiklikler bu zaafı
etkileyecektir. Hem sosyal bilimler, hem de son dönemde yaşanan Renkli Devrimler ile Arap Baharı
12/42
gibi gelişmeler, yaş ortalamasının ve eğitim düzeyinin yükselmesi ve gelirlerin artmasıyla birlikte
siyasi liberalizasyonun ve demokrasinin ilerleyeceğini göstermektedir. Demokrasiye geçiş, genç
kitlelerin azalmaya başladığı ve gelirlerin yüksek olduğu durumlarda daha istikrarlı ve kalıcı
olmaktadır. Hâlihazırda çoğunluğu Sahra altı Afrika, Güneydoğu ve Orta Asya, Ortadoğu ve Kuzey
Afrika’da olmak üzere yaklaşık 50 ülke otokrasi ile demokrasi arasında garip bir aşamada
bulunmaktadır. Bununla birlikte, önümüzdeki 15–20 yılda pek çok ülke karmaşık demokratikleşme
sürecinde zig zag çizmeye devam edecektir.
Demokratik açık deyimi, bir ülkenin kalkınmışlık düzeyinin yönetişim düzeyinden yüksek
olduğunu ifade etmektedir. Uluslararası Gelecekler modellemesi, bu kapsamda Körfez, Ortadoğu,
Orta Asya ülkeleri (Katar, Birleşik Arap Emirlikleri, Bahreyn, Suudi Arabistan, Oman, Kuveyt,
İran, Kazakistan, Azerbaycan ) ile Çin ve Vietnam gibi Asya Ülkeleri’ne dikkat çekmektedir.
İleri derecede demokratik açığı bulunan Çin ve Körfez Ülkeleri gibi ülkeler, uluslararası sistem
açısından taşıdıkları önemden ötürü büyük risk oluşturmaktadır. Pek çok senaryoda Çin’de kişi
başına düşen gelirin önümüzdeki beş yıl ya da biraz daha uzun bir zaman dilimi içinde, 15.000
ABD Doları eşiğini aşacağı tahmin edilmekte olup, bu gelir seviyesi, özellikle yüksek düzeyli
eğitim ve yaşlanan nüfus yapısıyla birleştiğinde, genellikle demokratikleşmeyi tetiklemektedir.
Demokratikleşme sürecine ise sıklıkla siyasi ve toplumsal huzursuzluklar eşlik etmektedir. Çoğu
uzman, daha demokratik bir Çin’in yükselen milliyetçi duyguları serbest bırakacağını, bunun da en
azından kısa ya da orta vadede Çin’in komşularıyla olan mevcut sorunlarını tırmandıracağını
düşünmektedir. Daha uzun dönemde ise, hukuk düzeninin kurumları yerleşip, siyasi sistem istikrarlı
hale geldikçe Çin yumuşak gücünü pekiştirecektir. Çin’in başarılı bir şekilde demokratikleşmesi,
diğer otoriter ülkeler üzerinde baskı yaratacak ve ülkenin ekonomik büyümesini yavaşlatmadığı
sürece Çin’in ekonomik kalkınma modelini ön plana çıkaracaktır.
Bazı Körfez ve Ortadoğu Ülkeleri, Singapur’un yaptığı gibi, siyasi değişime yönelik
dinamiklerin kontrol altında tutulmasına imkân verecek şekilde, ekonomik refaha ulaşılmasını ve
açık bir baskı ortamının oluşmamasını sağlayabilir. Her ne kadar, çoğu risk analizi Afrika’ya
yoğunlaşsa da, dünyanın enerji alanında bu bölgeye bağımlı olmasından dolayı Ortadoğu ülkelerine
dikkat edilmeye devam edilmesi gerektiğine de işaret etmektedir.
Yeni iletişim teknolojilerinin yaygın kullanımı iki tarafı keskin bıçak olarak karşımıza çıkacaktır.
Zira bu gelişme, bir taraftan Ortadoğu’da görüldüğü şekilde vatandaşların birleşip hükümetlere
meydan okumalarını mümkün kılarken, diğer taraftan otokratik ve demokratik hükümetlere de daha
önce görülmemiş şekilde vatandaşlarını izleme imkânı verecektir. Bilgi teknolojilerinden daha fazla
istifade eden bireyler ve ağlar ile geleneksel siyasi yapılar arasında dengenin nasıl sağlanacağı net
değildir. Ancak genel kanı, bilgi teknolojilerinin, uluslararası sistemde süreklilik arz etmeyen
değişikliklerin daha sık yaşanması potansiyelini artıracağı yönündedir.
13/42
Önümüzdeki 15-20 yılda, ülkelerin kendi içlerindeki ve birbirleriyle aralarındaki gelir ve
zenginlik farkı, orta sınıfın büyümesiyle birlikte bir ölçüde azalacaksa da, yeni güçlenen ve
gelişmekte olan ülkelerdeki gelir eşitsizlikleri önemli ölçüde devam edecektir. Nesiller arası
eşitsizlikler, şehirli kesim ile kırsal kesim arasındaki eşitsizlikler, ortalama vatandaş ile toplumun
farklı aktörleri arasındaki eşitsizlikler gibi, eşitsizliklerin başka türleri ise giderek daha önemli hale
gelecektir. Eşitlik ve adalet temaları, muhtemelen, uluslararası alanda da etkili olacaktır. Zaten, yeni
güçlenen ülkeler, yerleşik güçlerin kuralları belirlediği uluslararası ilişkilerde daha demokratik bir
süreç kurulması yönünde bir süredir çağrıda bulunmaktadırlar.
Dünyanın 2030’daki siyasi görünümü daha da karmaşık bir hâl alacaktır. Mega şehirler ve
bölgesel gruplaşmalar güçlenirken, ülkeler ve çok taraflı kuruluşlar gücün hızlı dağılımına ayak
uydurmaya çalışacaklardır.
Asya, çok farklı bölgesel gruplarla birlikte, bölgesel bir kurum oluşturma sürecini başlatmak
konusunda, dünyanın başka hiçbir bölgesinde olmadığı kadar büyük adımlar atmıştır. Bununla
birlikte, Asya’da bölgesel bir kolektif güvenlik örgütünün kurulup kurulmayacağı belli değildir.
Jeopolitik olarak bazı Asya ülkeleri Çin merkezli bir sisteme yönelirken, bazıları Çin’in nüfuzunun
artmasına şiddetle karşı çıkmaktadır. Bu farklılık, Asya ülkeleri için en temel soruların cevabı
üzerinde mutabakata varmanın zor olduğu anlamına gelmektedir: Asya nedir? ABD, Asya’nın daha
fazla bütünleşmeye gidip gitmeyeceği konusunda belirleyici rol oynayacaktır: ABD, dünyanın
başka bölgelerinde bölgesel çok taraflı kurumları teşvik etmekte etkili rol oynamıştır. Çin,
demokrasi yolunda ilerlemeye başlaması ve özellikle de Asya ülkelerinin ABD gücünün
güvenilirliği konusunda şüpheye düşmeleri durumunda, daha fazla güven verebilir ve daha fazla
ikna edici olabilir.
BM Güvenlik Konseyi, Dünya Bankası, Uluslararası Para Fonu gibi küresel yapılardaki mevcut
Batı üstünlüğünün, 2030 itibariyle, yeni ekonomik oyuncuların değişen hiyerarşisine uygun şekilde
dönüşmesi muhtemeldir. Yükselmekte olan pek çok güç, en azından bölgesel güçler olarak
varlıklarını hissettireceklerdir. G-7/8 yerine G-20’nin 2008 kriziyle mücadelede etkin olması
örneğinde olduğu gibi, bilhassa krizler karşısında diğer kuruluşların da yenilenmesi beklenmektedir.
Yeni güçlerin, Batılı aktörlerin ülkelerin egemenliklerini ihlal ettiklerine ilişkin uzun zamandır
var olan endişeleri, bu güçlerin halkları ve seçkinlerinde yerleşik durumdadır. Bu endişeler, ancak
yeni güçlerin giderek büyüyen sınır aşan sorunlarını çözmeleri halinde tedricen hafifleyecektir.
Çin’in son dönemde, barışı koruma ve korsanlıkla mücadele operasyonlarına daha fazla katılmak
suretiyle müdahalelere kesinlikle karşı olan tutumundan uzaklaşması çoğu gözlemciyi şaşırtmıştır.
Ancak Çin ve diğer yeni güçler, 3’üncü ülkelere rejimlerin tutumlarının değişmesini sağlamak üzere
yaptırım uygulanmasını da içeren, doğrudan müdahaleler konusunda temkinli/çekingen kalmaya
14/42
devam edeceklerdir. Benzer şekilde, daha milliyetçi olması beklenen demokratik bir Çin,
egemenliğin başka aktörlere devri konusunda da endişeli olacaktır.
c.
3’üncü Oyun Değiştirici; Artan Çatışma Potansiyeli:
Geçtiğimiz yirmi yıl içinde gerçekleşen büyük silahlı çatışmaların sayısının ve çatışmalardaki
sivil ve asker kayıpların önceki yıllara nazaran daha az olduğu kaydedilmektedir. Gelişmekte olan
ülkelerin çoğunda yaş ortalamalarının yükselmesi ülke içi çatışmaların azalmaya devam ettiğini
göstermektedir. Buna karşın, büyük güçlerin de müdahil olabilecekleri durumlar dahil, devletler
arası çatışma ihtimali, tarihsel süreçte düşük olmasına karşın, artmaktadır. Büyük güçler,
kaybedecek çok şeyleri olduğu için, bu tür bir çatışmayı istemeyeceklerdir. Ayrıca, nükleer ortam
savaşın maliyetini göze alınamaz düzeye çıkarmaktadır. Bununla birlikte, herhangi bir oyuncunun
hesap hatası yapması bir ihtimal olmaya devam etmektedir. Öte yandan, önceki dönemlerin aksine,
geniş çaplı şiddet olayları giderek artan oranda devletlerin tekelinden çıkmaktadır. Bireyler ve
küçük gruplar, kitlesel ölçekte zarar verecek ve yaygın huzursuzluğa neden olabilecek kitle imha
silahlarına ve siber araçlara erişim imkânı elde edecektir.
Erişkin genel nüfusun içinde siyaseten uyumsuz genç etnik azınlık barındıran ülkelerde ülke içi
çatışmalar tedricen artmıştır. Türkiye’de etnik Kürtleri, Lübnan’daki Şiileri ve güney Tayland’daki
Patani Müslümanlarını içeren ihtilaflar bu tür durumlara örnek teşkil etmektedir. Ülke genelinde yaş
ortalaması 35–45 yaş seviyesine ulaştığında ise bu tür çatışmaların çoğu devam etmemiştir. Güney
Rusya’daki Çeçen çatışması ve Kuzey İrlanda’daki sorunlar buna örnek olarak göstermek
mümkündür. Ancak ileriye bakıldığında, etnik ve kabilesel azınlıklar genele oranla daha fazla genç
nüfusa sahip olacakları için, Sahra altı Afrika’da çatışma olasılığı daha yüksek görülmektedir. Doğal
kaynakların yetersizliği de özellikle Sahra altı Afrika ile Çin ve Hindistan dâhil olmak üzere Güney
ve Doğu Asya ülkelerinde çatışma riskini artırmaktadır.
Kaçınılmaz olmamakla birlikte, uluslararası sistemdeki değişiklikler nedeniyle ülkeler arası
çatışma riski artmaktadır. Soğuk Savaş sonrası denge değişmektedir. ABD, önümüzdeki 15–20 yıl
içinde, küresel düzenin koruyucusu ve garantörü rolünü oynamaya ne denli devam edebileceği
sorusuyla uğraşacaktır. ABD’nin bu konudaki tutumu başta Asya ve Ortadoğu’da olmak üzere
istikrarsızlığa etki edecektir. Mevcut işbirliği şekillerinin temel küresel aktörler tarafından yararlı
görülmediği daha fazla bölünmüş bir uluslararası sistem rekabetin artmasına ve hatta büyük güçler
arasında çatışmalara yol açabilecektir. Ancak, böyle bir çatışmanın bir dünya savaşı düzeyinde
olmayacağı neredeyse kesindir.
Üç farklı risk sepetinin devletler arasındaki çatışma ihtimalini artırması mümkündür. Bunlar;
başta Çin, Hindistan ve Rusya olmak üzere, kilit oyuncuların değişen hesapları, kaynaklara yönelik
artan mücadele ve erişilebilir durumdaki savaş araçlarının yelpazesinin genişlemesidir. Güney Asya
ve Ortadoğu’daki savaşların nükleer bir caydırıcılık içermesi riski de artmaktadır.
15/42
Bunlara ilaveten, özellikle Ortadoğu ve Güney Asya’daki bölgesel çatışmaların yayılması ve daha
geniş çaplı bir savaşa dönüşmesi ihtimali de artmaktadır. Ortadoğu, demokratikleşme yolunda ilerlese
bile, en kırılgan bölge olmaya devam edecek görünmektedir. Genç demokrasilerin yanlış yollara
sapma ve istikrarsızlık riski yüksektir. İran’ın nükleer silah üretmeye karar vermesi durumunda, bu
ülkeyle komşuları arasındaki bölgeye özgü rekabet tırmanabilecektir. Bu çatışmaların çoğu kolaylıkla
sınırlandırılamayacak ve küresel etkide bulunacaktır. Hizbullah gibi devlet dışı aktörlerin artan gücü,
çatışmaların daha da tırmanmasına sebep olabilecektir.
Güney Asya giderek artan oranda küresel ekonomik büyümenin motoru haline geldikçe, bu
bölgedeki istikrarsızlığın küresel yansımaları da olacaktır. Hindistan-Pakistan gerilimi en ön sırada
durmaya devam etmektedir. Bu gerilimin tırmanması, Hindistan topraklarında, Pakistan’ın kontrolü
altındaki bölgeden kaynaklanan büyük çaplı bir terörist saldırının gerçekleşmesine yol açabilecektir.
Anlaşmazlıklar içindeki Doğu Asya da önemli bir küresel tehdit arz edebilecek ve küresel ekonomiye
büyük çaplı zararlar verebilecektir.
Bölgesel ve küresel menfaatleri değişim içinde olan yeni güçlerin stratejik hesaplarının
önümüzdeki 15-20 yılda kökten değişmesi muhtemeldir. Çinli seçkinler arasında, sözgelimi Çin’in
deniz aşırı menfaatleri arttıkça, geleneksel politikalarından (deniz aşırı üslere ya da büyük askeri
ittifaklara sahip olmamak, diğer ülkelerin iç işlerine karışmamak gibi) uzaklaşıp uzaklaşmamasına
ilişkin hararetli tartışmalar yaşanmaktadır. Bu tartışmaların sonucu Çin’in süper güç olmaya niyetli
olup olmadığının kritik göstergeleri olacak ve gelecekte büyük güçler arasında çatışma yaşanması
ihtimali üzerinde büyük etki yapacaktır. Diğer büyük güçlerin yükselişlerinde gözlenen tarihi
paralellikler, ekonomik büyümesi yavaşladıkça Çin’in dayatmacılığının artacağına işaret etmekte,
ayrıca Çin’in dünyadaki duruşunun gösterilmesi konusunda ülke içinde siyasi bir ihtiyaç
bulunmaktadır.
Hem Basra Körfezi’yle, hem de Asya’yla gelişen ekonomik bağları ve bağımlılıkları,
Hindistan’ın dünya görüşünü de hızla genişletmektedir. Hindistan ile Çin arasında büyük ivme
kazanan
ticari
ve
ekonomik
ilişkilere
rağmen,
ikili
ilişkiler
karşılıklı
güvensizlikle
gölgelenmektedir. Çoğunlukla tek bir gücün hâkim olduğu Asya’da ilk defa olmak üzere, iki
ülkenin de aynı anda büyümesi halinde mevcut durum değişmeyecektir. Hindistan’ın endişesi,
Çin’in Hindistan’ın yükselişini çevrelemeye çalıştığına ilişkin algılamalarından kaynaklanmaktadır.
Çin’in nükleer alanda ve füze teknolojisi konusunda Pakistan’la devam eden işbirliği, toprak
ihtilaflarında takındığı dayatmacı tutumu ve Yeni Delhi’nin bölgesel ve küresel forumlara
katılımına muhalefet etmesi, Hindistan’ı rahatsız etmeye ve bu ülkenin stratejik bakışını
şekillendirmeye devam edecektir.
Rusya’nın stratejik hesapları ise, büyük ölçüde, Rus liderlerin, Rusya’nın uluslararası sisteme
entegrasyonunu artırma ve gelecekte silahlı çatışma ihtimalini azaltmaya mı karar vereceklerine,
16/42
yoksa Rusya’nın göreli tecridini ve diğer aktörlere güvensizliğini sürdürüp, devletler arasındaki
gerilimi tırmandırmayı mı seçeceklerine bağlıdır. Rusya, hızla büyüyen Çin’den, özellikle de bu
ülkenin nihai aşamada Rus Uzak Doğusu ile Sibirya’ya yayılmasıyla (encroach) sonuçlanabilecek
artan kaynak ihtiyacından endişe duymaktadır. Rus liderler, Rusya ile eski Sovyet
Cumhuriyetleri’nden biri arasında yaşanacak bir çatışmaya ABD ve NATO’nun müdahale etmesi
potansiyelinden de endişe duymaları gerektiğine inanmaktadırlar.
Avrupa, kuvvet kullanımı ve askeri müdahale konusunda çok temkinli olmayı sürdürecektir.
Avrupalılar muhtemelen başlıca güvenlik sınamalarının küreselleşmeden kaynaklandığını düşünmeye
devam edeceklerdir. Bu sınamalar, kitle imha silahlarının yayılmasından kaynaklanan tehditleri, kritik
alt yapı tesislerini hedef alan siber tehditleri, kaynaklara ilişkin rekabetten kaynaklanan tehditleri ve
istikrarsızlık alanlarından gelebilecek kitlesel göç tehdidini kapsamaktadır. Öngörülebilir gelecekte,
ciddi bütçe sınırlamalarının, Avrupa ülkelerini Avrupa savunma kaynaklarını entegre etmeye
zorlaması muhtemeldir.
ABD de, Avrupa gibi, küresel güvenlik sınamalarının arttığı bir ortamda bütçe sıkıntılarıyla karşı
karşıyadır. Aslında, ABD sistemin koruyucusu ve garantörü olma rolünü ne kadar süre devam
ettirebileceği sorusuyla meşgul olacaktır. Bu durum pek çok farklı bölgede kendini gösterecektir.
ABD’nin önemli miktardaki askeri varlığı dahil, güvenlik garantörü olarak Asya’daki tarihi rolü, bu
ülkeyi başta Çin olmak üzere, bölgedeki yükselen güçlerle rekabetçi bir ortamın içine
sürüklemektedir. ABD’nin, Basra Körfezi’nde hem Avrupa’ya hem de Hint Okyanusu yoluyla Doğu
Asya’ya uzanan deniz yollarını korumaya devam etmesi, çoğu bölge ülkesince memnuniyetle
karşılanacaktır. Bununla birlikte ABD’nin rolü konusunda Çin’le olan sorunlar artacaktır. Çinli
stratejistler, Çin’in deniz yollarının güvenliği konusunda ABD’ye bağımlı olmasının, gelecekte
sözgelimi Tayvan konusunda yaşanacak ve ABD’nin petrol ambargosu koyabileceği bir çatışmada,
Çin açısından stratejik kırılganlık oluşturmasından endişe duymaktadır. Çin, buna karşılık olarak,
deniz gücünü takviye etmekte ve enerji erişimini çeşitlendirmek üzere, karadan geçen enerji ulaşım
güzergâhları geliştirmektedir.
Terörizmin mevcut İslami safhasının 2030 itibariyle sona erebileceği düşünülse de, terörizmin
tamamen yok olması olası görülmemektedir. Pek çok devlet terörist grupları kullanmaya devam
edebilecektir, ancak uluslararası işbirliği artacağı için bir rejimin teröristleri doğrudan
desteklemesinin bahse konu rejime maliyeti artacaktır.
Ekonomik gücün Batı’dan Doğu ve Güney’e kayması ve değişen iklim koşullarıyla birlikte,
dünyanın coğrafi odağı da değişecektir. Pasifik ve Hint Okyanusu havzaları zaten malların, insanların
ve hizmetlerin değişiminde kullanılan en hızlı büyüyen ticari merkezler (hub) dir. Kaynaklara yönelik
rekabetin artmasıyla birlikte, doğal kaynaklar bakımından zengin olan Hint Okyanusu, Güney Çin
Denizi ve Kuzey Kutbu büyük önem arz etmeye başlayacaktır.
17/42
Her ne kadar Hint Okyanusu, küresel güvenlik bakımından, Kuzey Avrupa, Pasifik, Uzak Doğu,
Akdeniz ve Karadeniz’in ardından beşinci sırada yer alıyorsa da, bölge önemli bir küresel ticaret yolu
ve jeopolitik rekabet arenası haline gelmektedir. Bölge, dünya ekonomisi açısından hayati önem
taşıyan temel hammaddelere (boksit, kromit, kömür, bakır, altın, demir cevheri, doğal gaz, nikel,
petrol, fosfat, titanyum, tungsten, uranyum ve çinko) sahiptir. Bölgedeki balıkçılık kaynakları da gıda
güvenliğinin ve geçim kaynaklarının önemli bir parçasıdır.
Güney Çin Denizi’nde ise ulusal yetki alanlarının belirlenmesinde yaşanan güçlükler, kıyı
devletlerinin balıkçılık kaynaklarından yararlanma ve potansiyel enerji kaynaklarını kontrol altına
almaya yönelik menfaatlerinden ötürü daha da kötüleşmektedir. Çin ile bazı ASEAN ülkelerinin
örtüşen iddialarının, çatışmaya olmasa bile, daha fazla çekişmeye yol açması muhtemeldir. Kıyı
devletlerinin ulusal yetki alanlarını genişletme çabaları, denize kıyısı olan bütün ülkelerin askeri ve
ticari menfaatlerine yönelik kümülatif bir tehdit oluşturmaktadır.
2030’a kadar yılın yaklaşık 110 günü (kabaca 45 gün kolay seyrüsefer imkanıyla) Kuzey ve
Kuzeybatı Geçidi’nden geçmek mümkün olacaktır. Bununla birlikte, Kuzey Kutbu’nun ticari
maksatla kullanımı, kıyı alanlarındaki alt yapının gelişimine, ticari gemilerin üzerinde uzlaşılan
emniyet standardına ve yeterli arama-kurtarma kapasitesinin mevcudiyetine bağlı olacaktır. Kuzey
Kutbu’ndaki ülkelerin ortak politikalar geliştirmek maksadıyla oluşturduğu Arktik Konsey,
anlaşmazlıkların çatışmaya dönüşmesi potansiyelini azaltmaktadır. Bölgedeki buzulların erimesi gibi
iklim değişikliği ve onunla bağlantılı olaylar, bölgeye ilginin küreselleşmesine yol açmaya devam
edecektir. ABD Enerji Bilgi İdaresi, Kuzey Kutbu’nun dünyadaki keşfedilmemiş konvansiyonel
petrol ve doğal gaz kaynaklarının % 22’sine sahip olduğunu tahmin etmektedir. Bununla birlikte, bu
kaynakları çıkartmak, başka bölgelerde olduğundan daha fazla maliyet gerektirmekte, risk taşımakta
ve daha uzun sürede gerçekleşebilmektedir. Buzkıran gemileri gibi, ilgili tarafların bu kaynaklara
yönelik bilimsel çalışmaları ve yatırımları artırmayı hedefleyen bir dizi planı, bu ülkelere Arktik
aktörleri olarak meşruiyet kazandırmaktadır.
d. 4’üncü Oyun Değiştirici; Bölgesel İstikrarsızlığın Kapsamının Genişlemesi:
Önümüzdeki birkaç on yılda, farklı bölgelerdeki dinamikler yayılma ve küresel güvensizlik
yaratma potansiyeline sahip olacaktır. Ortadoğu ve Güney Asya, daha geniş istikrarsızlığı tetiklemesi
en muhtemel bölgelerdir. Bu iki bölgedeki potansiyel çatışmaların sayısı artmaktadır. Başka
bölgelerdeki değişen dinamikler de küresel güvenlik açısından eşit derecede önemli olduklarını
ispatlayacaklardır. Gerilimlerin azaltılmasını sağlayacak, sağlam bir zemine oturan bölgesel güvenlik
çerçevesinden mahrum olan ve giderek artan oranda çok kutuplu hale gelen Asya, küresel düzene
önemli bir tehdit oluşturabilecektir. İstikrarsız bir Asya, küresel ekonomiye geniş ölçekli zarar
verebilecektir. Daha fazla iç sorunlara odaklanan ve daha az muktedir hale gelen Avrupa’nın komşu
bölgelerde istikrar sağlayıcı rolü azalacaktır. Sahra altı Afrika, Orta Amerika ve Karayipler’deki
18/42
ülkeler, küresel suç örgütlerine, terör şebekelerine ve yerel isyancılara güvenli bölge oluşturmak
suretiyle kırılgan olmaya devam edeceklerdir.
Ortadoğu: Bardağı Taşıran Damla
Ortadoğu 2030’da, kırılgan büyüme ve gelişimden, kronik istikrarsızlık ve potansiyel bölgesel
çatışmalara kadar geniş bir yelpazeye yayılacak şekilde çok farklı bir görünüm arz edecektir.
Demografik açıdan, (Arap Baharı’nın itici gücü olan) mevcut kabarmış genç nüfus, doğurganlık
oranlarında açıkça düşüş görülmeye başlanmasının sosyal ve ekonomik etkileri nedeniyle giderek
yaşlanan bir nüfusa dönüşecektir. Bölge ekonomisi, gelişen teknolojilerin dünyaya petrol ve gaz
dışında kaynaklar sunmaya başlamasıyla, büyümesini sürdürebilmek için giderek daha çok
çeşitlendirilme ihtiyacı duyacaktır. Nüfus yoğunluğu fazla olan Ortadoğu Ülkeleri, gelişmekte olan
diğer küresel güçler gibi, bölgesel ve potansiyel küresel etkilerinin arttığını görebileceklerdir.
Ortadoğu’nun geleceği, öncelikle bölgedeki siyasi gelişmelere bağlı olacaktır. İran’da İslam
Cumhuriyeti gücünü sürdürürse ve nükleer silaha sahip olabilirse, Ortadoğu son derece istikrarsız bir
gelecekle yüz yüze gelecektir. Suud Evi’nin (Suudi Arabistan’ı yöneten kraliyet ailesi
kastedilmektedir) yıkılması, bölge ekonomisini alt üst edebilecek ve Mısır’da radikal İslamcı bir
hükümetin ortaya çıkması çeşitli cephelerde bölgesel gerilimi artırabilecektir. Irak ve Suriye’de etnik
ve dini bazda dağılma, mevcut sınırlarda çözülmeye yol açabilecektir. Diğer taraftan, bu ülkelerde
ılımlı, demokratik hükümetlerin ortaya çıkmasının ya da İsrail – Filistin İhtilafı’nın çözümü için
önemli bir anlaşmaya varılmasının son derece olumlu sonuçları olabilecektir.
Konunun uzmanlarıyla yapılan tartışmalar sonucunda, bölgenin geleceğine ilişkin aşağıda
belirtilen altı temel etken saptanmıştır:
(1)
Siyasi İslam Güç Kazandıkça Ilımlılaşacak Mı ?
Siyasi İslam; İslami Kurtuluş Cephesi’nin Cezayir’de 20 yıl önce seçilmesiyle gerçekleşen hatalı
başlangıcın ardından, Sünni dünyada yetki kazanmıştır. Türkiye’deki Adalet ve Kalkınma
Partisi’nden Mısır’daki Hürriyet ve Adalet Partisi, Tunus’taki Ennahda, Gazze’deki Hamas ve Libya
ile Suriye’deki potansiyel İslami zaferlere kadar, Ortadoğu’nun görünümü derin bir şekilde
değişmektedir. Mısır’daki gibi İslami partiler, kamu sektöründe yüzlerce ilave iş imkânı yaratarak,
gıda ve enerjiye ilişkin devlet yardımlarını muhafaza ederek orta sınıfın güvenlik alanının
genişletilmesine yönelik çağrılara cevap vermişlerdir. Bu politikalar sürdürülebilir değildir. Geleceğin
İslami iktidar partileri, girişimci genç Müslüman Kardeşler’i ve ekonomiyi büyütebilecek diğer
unsurları güçlendirip yetkilendirerek daha piyasa odaklı hale geleceklerdir.
Pragmatik ve girişimci yeni bir kadro ortaya çıkaracak olan gelişen (otoriter rejimlerin
mütemadiyen bastırdığı) sivil toplumun yardımıyla zamanla siyasi pragmatizm ideolojiyi
bastıracaktır.
19/42
İslami demokrasi neredeyse kesin şekilde siyasi çeşitliliğin bir türüne dönüşecektir. Tunus İslami
partilerinin biri diğerinden farklı olacak, ancak hepsi otoriter yönetim sonrası yeni dönemde kendi
meşruiyetlerini oluşturmaya ağırlık vereceklerdir. Esad sonrası Suriye’de, kentli Sünni kesimin;
Müslüman Kardeşler, dini azınlıklar, Dürziler, Kürtler ve diğerlerinden oluşacak bir koalisyonla
işbaşına gelmesi muhtemeldir. Kırk yıl önce Hafız Esad yönetimi devralmadan evvel, kentli Sünni
partiler sıklıkla ve istikrarsız şekilde Şam Yönetimi’ne hâkim olmuşlardır. Suriye belki de 1960’lara
geri dönecektir. Irak’ta hükümet halihazırda yeniden hizipçiliğe yönelmenin işaretlerini vermektedir.
Bu durumda Şiiler, Sünni Araplar ve Kürtlerle güç paylaşımına razı olacaklardır.
Yozlaşma ve kronik işsizlik devam ederse ya da çalışan fakir kesimin büyük bölümü demokratik
hükümetlerin seçilmesiyle hayatlarının iyileşmediğini hissederse, daha radikal yaklaşımlar sunan
siyasi liderlere yönelmeyi seçebileceklerdir. Katı İslamcılar, Batı kapitalizmi ve demokrasisine
karşılık daha net bir alternatif ortaya koyma konusunda dini prensiplerden kaynaklanan daha büyük
bir cazibeye sahip olabilirler.
(2)
Geçiş Hükümetleri İç Savaşı Önleyebilecek Mi ?
Devlet kavramının giderek güçsüzleşmesi ve mezhepçiliğin, İslam’ın ve kabileciliğin yükselmesi
nedeniyle kronik istikrarsızlık bölgenin çehresi haline gelebilecektir. Irak, Libya, Yemen ve Suriye
gibi otoriter rejimlerin azınlık gruplarını asimile etmesinden ve etnik rekabeti kontrol altında
tutabilmek için katı önlemler almasından dolayı, mezhepsel gerilimin derin olduğu ülkelerdeki
sınama özellikle keskin olacaktır. Irak ve Suriye’nin daha da bölünmesi halinde, Kürdistan hayal
olmayacaktır. Önceden bölünmüş olmakla birlikte, zayıf merkezi hükümetiyle Yemen de tekrar aynı
duruma gelebilir. Her koşulda; zayıf merkezi hükümeti, fakirliği ve 2025’te bugünkü 28 milyonluk
seviyesinden 50 milyona ulaşacak olan genç nüfusunun işsizlik sorunuyla, Yemen’in bir güvenlik
endişesi olması muhtemeldir. Bahreyn ise, Körfez Bölgesi’ni istikrarsızlaştırabilecek olan artan Sünni
-Şii rekabetinin mücadele sahası haline gelebilecektir.
Devam eden şiddet zamanla demokratik hükümetlere verilen desteğe zarar verebilecek ve bu
ülkeleri liberal demokrasiden uzaklaştırarak güçlü diktatörlerin ortaya çıkmasına yol açabilecektir.
Bölgesel olarak, şiddet ve iç savaş batağına saplanmış zayıf hükümetlerin, asıl oyuncular olan
Türkiye, İran ve İsrail gibi Arap olmayan güçlerden ayrı olarak önemli bir rol oynamaları olası
görülmemektedir.
(3) Ortadoğu Ülkeleri Ekonomilerini Düzeltebilecek ve Küreselleşme Dalgasını
Sürdürebilecekler Mi?
Doğurganlık oranı düşmekteyse de genç nüfus fazlalığı 2030’a kadar sürecektir. Aynı zamanda,
yaşlanan nüfus iyileştirilmiş refah sisteminin olmaması dolayısıyla 2030 itibariyle sağlık kriziyle
karşı karşıya kalabilecektir. Küresel düzeyde doğrudan yabancı yatırımın sadece % 2’si Ortadoğu’ya
gitmekte, enerji, turizm ve gayrimenkul dışında bölgede bu bakımdan çok az cazip unsur
20/42
bulunmaktadır. Pek çok Ortadoğu ülkesi teknolojik açıdan çok geride olup, bölge ticaret ve finans
alanında en az bütünleşmiş olan bölgelerdendir.
Zengin Körfez İşbirliği Konseyi (KİK) ülkeleri yardım sağlamak bakımından iyi durumdadırlar.
KİK’in sınırsız varlık fonları son yıllarda oldukça büyük mevduatlar yaratmıştır. Petro-dolar
zenginliğinin artan payının Mısır, Libya ve Tunus dahil yerel ve bölgesel piyasalara yatırılmış olması
muhtemeldir. Buna ilaveten KİK ülkeleri, katma değer yaratmak amacıyla petrollerinin çoğunu rafine
edilmiş ürünlere ve petrokimya ürünlerine dönüştürmektedirler. Körfez Bölgesi bu anlamda; Asya,
Avrupa veya diğer yerlerden kaynaklanan yatırımların çekim alanıdır.
Petrol arzının doğalgaz ve petrol yataklarının istismarından dolayı belirgin şekilde artarak,
enerjideki yüksek fiyatları düşürmesi durumunda Körfez Ülkeleri ciddi sınamalarla karşı karşıya
kalabilecektir. İç piyasadaki petrol fiyatları, iç tüketimi azaltacak şekilde yükselmediği sürece Suudi
Arabistan 2037’de petrol ithalatçısı olma yolundadır.
(4)
İran Bölgesel Gücü Nasıl Kurabilir ?
İran’ın etkisi nükleer amaçlarıyla bağlantılıdır. Bazı uzmanlar, İran’ın nükleer silah geliştirme
aşamasına kadar gelip duracağına, ancak bu tür bir silahı geliştirme kabiliyetini elinde tutacağına
inanmaktadırlar. Bu ilk senaryoda; Suudi Arabistan’ın da Pakistan’dan nükleer silah veya nükleer
silah üretim kabiliyeti tedarik etmesiyle yayılmanın önlenmesi sisteminin çökmesi kaçınılmaz
olacaktır. Türkiye nükleer İran’a karşı tepkisini, kendi nükleer kabiliyetine sahip olmaya çalışmak
veya NATO savunma kalkanına dayanmak suretiyle gösterebilir. İran, Suudi Arabistan ve bölgedeki
diğer güçlerin belirgin birer nükleer güç haline gelmeleri durumunda bu alanda ilerleyebilmek
amacıyla Birleşik Arap Emirlikleri, Mısır ve muhtemelen Ürdün de neredeyse kesin olarak enerji
alanında nükleer programlar geliştirmeye başlayacaklardır. Bunun gerçekleşmesi halinde bölgede
sonu gelmeyen krizler yaşanacaktır. Sünni-Şii ve Arap-Pers çekişmesi artacak ve bölge dışında geniş
bir istikrarsızlık alanı yaratacak şekilde yayılacaktır.
İkinci senaryo; İran rejiminin, nükleer silahtan ziyade ekonomik kazanım isteyen ve muhtemelen
uluslararası izolasyonun bedelini ödemek istemeyen kendi kamuoyunun artan baskılarına hedef
olmasını içermektedir. Sonuç olarak rejim, elit çatışmaları ve kitle gösterileriyle devrilebilecektir.
Tahran’ın daha çok ekonomik modernizasyona odaklanacağı bu senaryodan, daha Batı yanlısı ve
demokratik bir İran ile daha istikrarlı bir bölge doğabilecektir.
(5) İsrail-Filistin İhtilafında Çözüme Ulaşılması Bölgenin İstikrar Umudunu
Artırabilir Mi?
İsrail kendi içinde, hâlâ 1948’deki mezhepsel, liberal cumhuriyetin kuruluşuna dönme görüşünü
benimseyenler ile dini açıdan muhafazakâr Ultra Ortodoksların (Haredim) ve yerleşimcilerin artan
demografik ağırlığının belirleyici olduğu bir İsrail hedefleyenler arasında, giderek artan siyasi ve
sosyal bölünmelerle karşı karşıya bulunmaktadır. Bazı uzmanlar, söz konusu bölünmelerin 2030’dan
önce sona ereceğini düşünmektedirler. İsrail en büyük askeri güç olma konumunu sürdürecek, ancak
İran’dan kaynaklanan nükleer tehdide ilâve olarak düşük yoğunluklu savaş tehdidiyle uğraşmaya
devam edecektir. Arap muhaliflerle çatışmaktan kaçınmak isterse, gelişen Arap kamuoyu İsrail’in
manevra alanını sınırlayabilecektir.
21/42
İsrail-Filistin ihtilafının çözüme kavuşturulmasının önümüzdeki yirmi yılda bölge açısından
olumlu sonuçları olabilecektir. İhtilafın kalıcı şekilde çözümü İsrail için bugün asla düşünülemeyen
bölgesel ilişkilerin kapısını açabilecektir. Filistin sorununun çözümü, İran’a ve onun direnç kampına
stratejik bir yenilgi getirecek ve zamanla Hizbullah ve Hamas gibi askeri yapılanmalara verilen halk
desteğini zayıflatacaktır. Bir tür çözüme ulaşılamaması durumunda ise, İsrail, sınırlı siyasi haklara
sahip Filistinlilerin hızla artan nüfusunu ve istikrarsız Gazze’yi kontrol etmeye çabalıyor olacaktır.
Pek çok uzman, Arap-İsrail ihtilafının tükenmişliğinden doğan bir Filistin ile İsrailliler ve
Filistinlilerin bitmeyen çatışmayla meşgul olmaya ilişkin isteksizliklerini görmektedir. Filistinli
mültecilerin geri dönüş hakkı, askerden arındırma ve Kudüs gibi sorunlar 2030 itibariyle bütünüyle
çözümlenmiş ve çatışmalar tamamen sona ermiş olmayacaktır. Bir Filistin Devleti’ne ulaşılması,
“koordine edilmiş tek taraflılık” olarak bilinen bir dizi gayrı resmi bağımsız faaliyet aracılığıyla
olacaktır. Hamas Suriye ve İran’dan ayrılıp Sünni Arap dünyaya döndüğünde, Ramallah’daki Filistin
Ulusal Yönetimi (FUY) ile Gazze’deki Hamas arasında uzlaşma potansiyeli artabilecektir. Filistin
sınırları bazı düzenlemeler veya Yeşil Hat üzerinde toprak değişimiyle yaklaşık olarak 1967
sınırlarına gelebilecek, ancak diğer sorunlar çözümlenmemiş olarak kalacaktır.
(6) Suudi Arabistan ve Körfez’in Bahreyn Dışındaki Diğer Monarşileri, Rejimlerini
Tehdit Eden, Arap Dünyası’nı Değiştiren Halk Hareketlerine Duyarsız Kalmayı Sürdürecekler
Mi?
Başka bir bölgede petrol kapasitesi geliştirilse de geliştirilmese de, Suudi Arabistan’daki siyasi
çalkantı, geniş çaplı siyasi ve ekonomik belirsizliği tetikleyebilecektir. Ülke içinde, Müslüman
Kardeşler bağlantılı gruplar, radikal İslami aşırıcılar, laikler ve Şii aktörler dahil rakip gruplar güç
için yarışacaklardır. Mısır’da olduğu gibi, gelecekteki siyasi dönüşüm, karmaşık ve muğlak
olabilecektir. Diğer Sünni monarşiler yakın zamanda kendilerini geniş kapsamlı siyasi reformlar
benimseme baskısı altında bulabilir veya kendi ülkelerinde benzeri bir ayaklanmayla karşı karşıya
kalabilirler. Lübnan’da, Filistin topraklarında, Irak’ta ve Suudilerin Sünni müttefiklerini desteklemek
için etkinliklerini kullandıkları diğer yerlerde uzun zamandır bu tür bir desteğe dayanmış olan
gruplar, muhtemelen Şiilerin ve İran yanlılarının yararına olacak şekilde zayıflayabilecektir.
KİK monarşileri Arap Baharı’ndan sağ salim çıkmayı başarabilirlerse, bundan bölgesel olarak en
fazla yararı sağlayacak olan ülkeler en korunmasız Sünni monarşiler olan Ürdün ve Fas olacaktır.
Ayrıca böyle bir sonuç; Körfez ülkelerine, Mısır ve muhtemelen Suriye dahil geçiş sürecindeki Arap
ülkelerinde devamlı ekonomik manivela sağlayarak KİK’in bölgesel etkinliğini sağlama alacaktır.
Neticede, mevcut durumun korunması senaryosu sürecek ve belki de Körfez ülkeleri ile İran
arasındaki (özellikle İran nükleer eşiğe yaklaştıkça) soğuk savaş dinamiklerini şiddetlendirecektir.
Güney Asya: Ufukta Şoklar Görünüyor
Ortadoğu gibi Güney Asya da önümüzdeki 15-20 yıl zarfında bir dizi iç ve dış şokla karşı karşıya
kalacaktır. Su baskısı dahil, iklim değişikliğinin etkileri, düşük ekonomik büyüme, yükselen gıda
fiyatları ve enerji kıtlığı Pakistan ve Afganistan’daki yönetimler açısından ciddi sınamalar teşkil
edecektir. İki ülkede de genç nüfusun şişkinliğinin yavaş büyüyen ekonomilerle birleşmesi, sosyal
istikrarsızlığa delalet etmektedir. Daha yüksek büyüme hızından istifade eden Hindistan daha iyi bir
pozisyondaysa da, Yeni Delhi de kalabalık genç nüfusuna istihdam yaratma sorunuyla karşı
22/42
karşıyadır. Hindistan’daki temel sorunlar; eşitsizlik, alt yapı eksiklikleri ve eğitim alanındaki
sıkıntılardır. Hindistan, aynı zamanda, iç güvenlik tehdidi oluşturan ve Naksalistler olarak
adlandırılan bir kırsal kesim ayaklanmasıyla da karşı karşıyadır. Hindistan ve Pakistan’daki hızlı
şehirleşme, bu ülkelerin siyasi görünümünü, kırsal kesimden gelen seçkinlerin kontrolündeki daha
geleneksel bir yapıdan, şehirli yoksul ve orta sınıfın oluşturduğu büyüyen bir havuz tarafından
şekillendirilen bir ülkeye dönüştürecektir.
Pakistan’ın “ilk kullanan” doktrinine ilâveten, geniş ve hızla büyüyen nükleer cephaneliği,
Hindistan’ın konvansiyonel askeri üstünlüğünü caydırmaya ve dengelemeye yöneliktir. Hindistan,
Pakistan’ın desteklediği teröristlerce gerçekleştirilecek, Mumbai saldırıları benzeri ikinci bir olayın
yaşanmasından endişe duymaktadır. Çok sayıda yaralının olacağı ve Pakistan’ın parmağının
bulunduğu böylesi bir olay, Hindistan’daki zayıf hükümeti, güçle karşılık verme baskısı altına
koyacaktır. Diğer yandan Afganistan, gelecekte, özellikle de ABD ve NATO güçlerinin çekileceği
2014 sonrasında Hindistan-Pakistan rekabetinin odak noktasını teşkil edecektir. İki ülkenin de
birbirlerine stratejik avantaj kazandırmak istememesi, bölgesel işbirliğini güçleştirecektir. Daha geniş
planda ise, çatışan stratejik hedefler, geniş çaplı huzursuzluklar ve Afganistan’ın komşularının riskten
uzak durma stratejileri, güçlü bir bölgesel güvenlik çerçevesinin geliştirilmesini zorlaştıracaktır.
Çin, giderek artan ölçüde, Hindistan’ın tehdit algılamalarını belirlemektedir. Bu durum, kısmen
Çin’in Pakistan’ı destekleyen tutumundan, büyük ölçüde ise Çin’in yükselen bölgesel ve küresel
profilinden kaynaklanmaktadır. Hintli seçkinler Çin ile Hindistan arasındaki ekonomik farkın
açılması ihtimalinden endişe etmektedirler. Hindistan ile Çin arasındaki artan rekabet, sadece Güney
Asya’yla sınırlı kalmayacak, ABD ve diğer ülkeleri de içine çekecek büyük güçler arası bir çatışmaya
sebep olabilir.
Bölgeye ilişkin üç muhtemel senaryodan söz etmek mümkündür. Bunlar;
*
Kritik Noktayı Geçme Senaryosu: Pek çoklarınca gerçekleşme ihtimali zayıf görülen bu
senaryo için, Pakistan’da, Hindistan’la ticaretin tedrici normalleşmesine dayalı sürdürülebilir bir
ekonomik büyümenin sağlanması kritik unsurdur. İyileşen ekonomik ortam, işgücüne katılan gençler
için daha fazla fırsat sunacak, militanlığın çekiciliğini azaltacak ve radikal İslami hareketlerin
yayılmasını sınırlandıracaktır. Bölgesel ticaret, Hindistan ile Pakistan arasındaki güvenin tesisinde
önemli rol oynayacaktır. 1990’lı yılların başında Çin’in ekonomik motorunun bu ülkenin
komşularıyla ilişkilerini dönüştürmesine benzer şekilde, Hindistan’da ekonominin güçlenmesi Güney
Asya’da refahın ve bölgesel işbirliğinin yeni temellerini oluşturabilecektir. Birkaç on yıldan sonra,
Pakistan, dış yardıma ihtiyaç duymayan, göreceli olarak daha istikrarlı bir ekonomiye
dönüşebilecektir. Hindistan’ın askeri çevrelerinde, Pakistan’a ilişkin şüpheler devam edecektir, ancak
iki nükleer silah sahibi ülke de, gelişen ekonomik ilişkilerini tehlikeye düşürecek durumları önlemek
üzere, bir arada yaşama yollarını bulacaktır. Pek çok muhatabımızın olası bulmadığı bu senaryonun
gerçekleşmesi için kritik önem taşıyan bir başka husus da, Pakistan’da daha muktedir bir sivil
hükümetin kurulması ve daha iyi yönetişimin (yeni endüstrileri, istihdam olanaklarını ve daha iyi
eğitim imkânlarını sağlayacak daha başarılı bir vergi ve yatırım politikası gibi) tesis edilmesidir.
Afganistan’da gerçekleşecek bir çöküş, Pakistan’da bu gelişmelerin ortaya çıkmasını güçleştirirken,
23/42
Hindistan’ın komşusuna ticaret ve vize kolaylıkları getirmesi Pakistan’daki durumu olumlu yönde
etkileyecektir.
*
İslamistan Senaryosu: Bu senaryoda, Pakistan’daki radikal İslamcıların ve Afganistan’daki
Taliban’ın etkisini artıracağı öngörülmektedir. Pakistan’da hükümetin radikal İslamcılar karşısında
zemin kaybetmesi, Şer’i hukukun daha aşırı uygulamalarının gündeme gelmesine, yerleşim
bölgelerinde cihat ideolojisinin yönlendirdiği askeri üslerin yayılmasına ve yerel hükümetlerin
İslamcılarca kontrol edilmesine yol açacaktır. Silahlı Kuvvetler ile İslamcılar arasında “birlikte
yaşama”ya dayalı (simbiotik) ilişki derinleşecektir. Pakistan daha fazla İslami yöne kaydıkça, Silahlı
Kuvvetler İslam davasına daha sempatik bakacaktır. Sonuçta, Silahlı Kuvvetler muhtemelen ülkenin
kontrolünü İslamcı direnişçilere bırakacak ve İslamcılara angaje olmaya daha dazla istekli olacaktır.
*
Çözülme Senaryosu: Zayıf hükümetler, çok sayıda işsiz genç nüfus, gıda ve su krizleri gibi
bölgedeki tüm yıkıcı unsurların öne çıktığı ve Pakistan ile Afganistan’da toplumsal ve siyasi
parçalanmalara yol açtığı bir durumdur. Hindistan ise yayılan militanlığa, Keşmir bölgesinde artan
gerilime ve Müslüman halklarının potansiyel radikalleşmesine karşı kendini savunmaya çalışacaktır.
Bu senaryoda Hindistan, ilk senaryonun aksine, komşularının potansiyelini hayata geçirmekten
ziyade, onların sorunlarının önünde sürüklenecektir. Bu durum Hindistan’ın daha küresel bir rol
oynama kabiliyetini azaltacaktır.
Doğu Asya: Çoklu Stratejik Gelecekler:
Sadece Çin’de değil, Hindistan’da ve diğer bölge ülkelerinde de görülen hızlı ekonomik büyüme,
önemli güç değişimleri, milliyetçilik ve saldırgan askeri modernizasyon yükselen güçler arasındaki ve
Japonya’yla olan gerilimleri tırmandırmıştır. Asya’da II’nci Dünya Savaşı sonrasında kurulan olağan
dışı düzen ve bu düzenin bir sonucu olarak Kore Yarımadası’nda ve Tayvan Boğazı’nda devam eden
çatışmalar bölgedeki tarihi düşmanlıkları körüklemiştir. Çin’in gücünden duyulan endişe, bölgede
giderek yükselen milliyetçilik ve ABD gücünün kalıcılığına ilişkin muhtemel şüpheler gelecek on
yıllarda bu gerilimleri tırmandıracaktır. Bugün Japonya-Çin, Japonya-Kore, Çin-Kore, Hindistan-Çin
ve Vietnam-Çin ilişkilerinde görüldüğü üzere, ekonomik büyüme ve karşılıklı bağımlılık Asya’daki
düşmanlıkları azaltmamıştır.
Bölgesel eğilimlerin ülkeleri ekonomik olarak Çin’e, güvenlik açısından ise ABD’ye yöneltmesi
muhtemeldir. 1995 yılından bu yana, aralarında Japonya, Kore, Avustralya ve Hindistan’ın da
bulunduğu Asya ülkeleri, aşamalı bir şekilde, en büyük ticaret ortakları olarak, ABD’yi Çin’le
değiştirmişlerse de, Çin’le ekonomik alanda artan karşılıklı bağımlıklarını ABD’yle güvenlik
alanında sürdürülen yakın ilişkilerle birleştirmişlerdir. Çin’de siyasi bir liberalizasyonun
gerçekleşerek, güvenlik endişelerinin bölgesel önlemler almayı daha az gerektirecek olması
durumunda bile, bu yönelim 2030 yılına kadar devam edecek görünmektedir. Çin’in ekonomik
büyümesi ile inovasyona ve tüketime dayalı ekonomiye geçişi yönetme kabiliyetinin beklenenden
daha iyi olması, Pekin’in bölgesel ticaret ve yatırım konularındaki çekim gücünü artıracak ve Çin’i
Asya’nın başlıca doğrudan dış yatırımcısı konumuna yükseltecektir.
Alternatif olarak ise, ekonomik gerilemesinin uzun zaman devam etmesi Çin’in bölgesel
nüfuzunu azaltıp, bu ülkedeki iç huzursuzlukların bölgeye olabilecek etkileri konusundaki endişeleri
24/42
artırabilecektir. Bölgedeki gelişmeleri etkileyecek diğer önemli değişkenler ise, Korelerin birleşmesi
potansiyeli ile akabinde gerçekleşecek ABD’den stratejik uzaklaşmadır.
Küresel ekonomik güç Asya’ya kaydıkça, Hint-Pasifik bölgesi, eski çağlarda Akdeniz’in, 20’inci
yüzyılda da Atlantik Okyanusu’nun olduğu gibi, 21’inci yüzyılın başat uluslararası deniz yolu
olacaktır. ABD donanmasının bu bölgedeki ve diğer bölgelerdeki kilit deniz yollarına hâkim olması,
Çin’in açık denizlerdeki gücünü geriletmektedir.
Makro düzeyde, Asya düzenine ilişkin önümüzdeki on yıllarda gündeme gelebilecek 4 kapsamlı
yol bulunmaktadır. Bunlar;
*
Mevcut düzenin devamı: Çin’in askerileştiği, Kuzey Kore’nin nükleer sorun yaratmayı
sürdürdüğü ve potansiyel güvenlik sorunlarının devam ettiği bir ortamda ABD donanmasının hâkim
konumunu korumaya ve Amerikan ittifak sisteminin güvenlik düzeni sağlamaya devam ettiği bir
durumdur. Bu durumda, Asya kurumları kökleşmeye ve münhasıran Asya’ya yönelik olmayıp,
Pasifik’i de içine alan ekonomik bütünleşmeye yönelik çabalarını sürdürmektedir.
*
Bir güçler dengesi düzeninin kurulması: ABD’nin gücünün ve rolünün nispi azalışının
tetiklediği sınırlandırılmamış büyük güç rekabeti durumudur. Bu durumda, ABD’nin kendi içine
kapanması ya da ekonomik bakımdan gerilemesi, Vaşington’un Doğu Asya ülkelerine yönelik
taahhütlerinin ve bölgenin güvenlik garantörü olma istekliğinin zayıflamasına neden olmakta; böylesi
bir bölgesel düzen rekabete zemin hazırlamakta ve bazı bölge ülkeleri ABD’nin azalan desteğini
telafi etmek üzere nükleer silah edinme arayışına girmektedir.
*
Güçlendirilmiş Bölgesel Düzen: Çin’in siyaseten liberalleşmesiyle birlikte, Doğu Asya
toplumunun Avrupa’nın demokratik barış yolunu takip ettiği durumdur. Bu durumda, Asya
bölgeselciliğinin küçük devletlerin özerkliğini koruyacak şekilde çoğulculuk temelinde gelişmesi ve
çoğulcu ve barış yanlısı Asya toplumunun bölgenin güvenlik garantörü olarak ABD’nin rolünün
devamına ihtiyaç duyması öngörülmektedir.
*
Çin merkezli düzen: Nüfuz alanı tüm bölgede genişleyen Çin’in hiyerarşik bölgesel
düzenin zirvesine çıktığı ve Asya kurumlarının, Transpasifik’ten ziyade münhasıran Asya’yı içine
aldığı bir durumdur.
ABD’nin Asya’daki çekirdek ortaklarının Çin’in gücünü kendi başlarına dengelemeye yönelik
kapasitelerinin ya da istekliliklerinin azalması halinde, ABD’nin Çin’le doğrudan karşı karşıya gelme
riskini göze alarak bölgeye müdahalesini artırma ihtiyacı hissetmesi muhtemeldir.
Çin’in zayıflığı belki de en büyük belirsizliktir. Daha sürdürülebilir, inovasyona dayalı bir
ekonomik modele geçmekte başarısız olması halinde, Çin Asya’daki en büyük oyuncu olmaya devam
etse de, çevresindeki nüfuzu azalacaktır. En uç senaryoda Çin, kıyı bölgelerindeki zengin kesimle iç
bölgelerdeki yoksul kesim arasındaki derin bölünmeler ve Tibet ve Sincan bölgelerindeki giderek
yükselen ayrılıkçı akımlar neticesinde çökecektir. Bu şartlar altında Çin daha öngörülemez hale
gelecek ve halkın dikkatini iç sorunlardan uzaklaştırmaya çalışan lider kadrosu nedeniyle daha
saldırgan bir tutum içine girecektir. Çin’in komşularından biri ya da ABD’yle girdiği ve kaybettiği bir
çatışma durumu ise Çin’i daha da zor bir duruma sokarken, elde edeceği zafer Çin merkezli düzenin
kurulması ihtimalini güçlendirecektir.
25/42
Kendisini Dönüştürmekte Olan Avrupa:
Avrupa; gayrisafi yurtiçi hasıla, ticaret hacmi, çok uluslu şirket sayısı ya da teknoloji kapasitesi
gibi pek çok kriter temelinde 2030’da da bir bütün olarak büyük bir güç olmaya devam edecektir.
Avrupa ile ilgili temel soru, gelecekte ağırlığını hissettirip hissettiremeyeceğidir. Siyasi ve ekonomik
olarak büyük risklerle karşı karşıya olan Avrupa’nın geleceği son derece belirsizdir.
Esasen Avrupa, yaşamakta olduğu benzeri görülmemiş egemen borç krizinden önce dahi, ayrışma
ve entegrasyon yönünde çarpışan kuvvetler nedeniyle öngörülemez bir aktör haline gelmişti.
Halkların birliği olarak inşa edilen Avrupa Birliği, Avrupa halklarını tek bir kimlik altında
birleştirmeyi hedeflememiştir. Avro bölgesindeki kriz, üye ülkeler arasındaki gerilimleri ve ayrılıkları
su yüzüne çıkarmış ve on yıllardır ilk kez Avrupa’nın geleceği konusunda esaslı soruları gündeme
getirmiştir. Her ne kadar bölgenin gelecekte alacağı şekil ya da rol konusunda herhangi bir mutabakat
bulunmasa da, ABD Ulusal İstihbarat Konseyi uzmanları 2030’un Avrupası’nın bugünün
Avrupası’na benzemeyeceği konusunda hemfikirdirler.
Avrupa ekonomisi çok ciddi yapısal sıkıntılardan muzdariptir. Diğer gelişmiş ekonomilere kıyasla
son 15 yıldır düşüş seyri izleyen üretkenlik, düşük AR-GE harcamaları, ekonomilerine kıyasla çok
fazla büyüyen hükümetler, azalan bir işgücü ile çalışan ve çalışmayan vatandaşlar arasında artan bir
yaş dengesizliğine yol açan demografik eğilimler Avrupa’nın karşı karşıya olduğu yapısal
sorunlardır.
Avro bölgesi; ekonomistlerin sistemin iyi işlemesi için gerekli olduğunu düşündükleri işgücü
hareketliliği, mali transferler, benzer ekonomik kültür ve dayanışma dâhil olmak üzere pek çok
özellikten mahrum olduğu için, Avro’nun ilk on yılı, Avro bölgesindeki merkez ve çevre ekonomiler
arasında kayda değer bir farklılaşmaya tanık olmuştur. Merkez ekonomiler büyürken, çevre
ekonomiler rekabet güçlerini yitirmelerine ve müteakiben borç krizlerine yol açan büyük sermaye
girişleri yaşamışlardır. Avro bölgesi liderleri 2010 yılından itibaren krizle mücadele amacıyla
reformlara ve yeni enstrümanlara başvurmaktadırlar; ancak, krizin üstesinden gelebilmek ve yapısal
sorunları çözmek için muhtemelen daha fazla entegrasyon gerekecektir. Entegrasyon bağlamında
gerçek bir ilerleme merkezi otoritelere ciddi bir egemenlik devri gerektirecek olup, bu durum Avrupa
halkları nezdinde gittikçe daha olumsuz yaklaşılan özerklik kaybını da beraberinde getirecektir.
Kamuoylarındaki AB karşıtı hissiyat, geleneksel olarak AB yanlısı olan üye ülkelerde dahi AB karşıtı
partilerin güç kazanmasıyla artmıştır. Daha fazla entegrasyonu savunan ekonomik mantık, müstakil
ulusal bağlantılara tutunmak ve daha ileri entegrasyonu sınırlamak isteyen bu halkların mantığı ile
çelişmektedir.
2030 yılında Avrupa ve Avrupa’nın uluslararası rolü ile ilgili 3 senaryo ortaya konmaktadır:
Çöküş Senaryosu: Bu senaryonun gerçekleşme olasılığı düşük olmakla birlikte, gerçekleşmesi
halinde çok yüksek uluslararası risklere yol açabileceği öngörülmektedir. Bu senaryoda, yerli firmalar
ve hane halkları kısa vadede gerçekleştirileceğini düşündükleri kur rejimi değişikliğine ilişkin
belirtilere yerli mali kurumlardan Avro mevduatlarını daha hızlı bir şekilde çekerek tepki
göstereceklerdir. Bu tepkinin diğer üye ülkelere ve ekonomik zararın ise merkez ülkelere yayılmasını
müteakip Avro, ilk kayıp olacaktır. Sermaye ve sınır kontrollerinin yeniden tesis edilmesi neticesinde
Tek Pazar ve serbest dolaşım tehlikeye gireceği için olası ikinci kurban da AB olacaktır. Böyle bir
26/42
senaryoda, ekonominin ciddi biçimde altüst olması ve siyasi kırılmalar sivil toplumda bir çöküntüye
yol açacaktır. Ani ve beklenmedik bir şekilde gerçekleşmesi durumunda böyle bir çöküşün küresel bir
iktisadi durgunluğu ya da yeni bir Büyük Buhranı tetiklemesi kuvvetle muhtemeldir.
Yavaş Gerileme Senaryosu: Avrupa’nın hâlihazırdaki krizin en kötü yönlerinden kurtulmayı
başaracağının, ancak gerekli yapısal reformları gerçekleştiremeyeceğinin öngörüldüğü bu senaryoda,
yıllarca düşük ekonomik büyüme oranları tecrübe eden üye ülkelerin, ciddi siyasi ve ekonomik
aksamaları önlemek için birbirlerine tutunacakları varsayılmaktadır. AB kurumları dayanacak, ancak
kamuoyundaki huzursuzluk yüksek düzeyde kalmaya devam edecektir. Avro varlığını sürdürecek,
ancak Dolar ya da Yuan’a rakip olamayacaktır. Yıllar süren düşük ekonomik büyüme nedeniyle,
Avrupa’nın uluslararası platformdaki varlığı küçülecek ve ülkeler dış politikalarını yeniden
millileştireceklerdir.
Rönesans/canlanma Senaryosu: Bu senaryo, Avrupa’nın geçmişte pek çok kere tecrübe ettiği
“kriz ve yenilenme” kalıbına dayandırılmıştır. Uçurumu gördükten sonra, Avrupalı liderlerin çoğu
federalleşme yönünde bir atılım yapmak konusunda mutabık kalacaklardır. Mevcut durumu muhafaza
etmenin kısa vadede doğuracağı risklerin farkında olan halklar da bu yönde atılacak bir adımı
destekleyecektir. Daha federal bir Avrupa ancak, bazıları dışarıda kalmayı ya da bekle-gör politikası
izlemeyi tercih edecekse de, Avro bölgesinin merkez ülkelerinden bir grup ile başlayabilecektir. Bu
durumun getireceği çok vitesli bir Avrupa’nın varlığına rağmen, zaman içinde Tek Pazar yine de
tamamlanacak ve Avrupa demokrasisinde sağlanacak gelişmelerle daha fazla birlik arz eden bir dış ve
güvenlik politikası geliştirilebilecektir. Sonuç olarak Avrupa’nın etkisi artacak; bu da Avrupa’nın ve
çok taraflı kuruluşların dünya sahnesindeki rolünün güçlenmesine vesile olacaktır.
Sahra altı Afrika: 2030’a Kadar Tehlikeyi Atlatabilecek Mi?
2030’da daha farklı bir Afrika yaratılması sürecinde, pek çok Afrika ülkesi, diğer ülkeler geride
kalırken büyük ölçüde gelişme fırsatına sahip bulunmaktadır. Afrika ülkeleri, uyarlama ve eski
sistemlerini yeniden düzenleme sorunu olmaksızın, gelişmiş dünyadan geçerliliği kanıtlanmış
yaklaşım ve teknolojileri seçebilecek, ancak rant arayışı, kayırma, popülizm ve yolsuzluk, uzun
dönem planlamalarını sınayabilecektir. Halihazırda seçimler Afrika’da yaygın durumdaysa da,
demokrasinin niteliği ve köklenmesi sığ ve gerilemeye meyillidir.
Nüfus artışı eğilimi; yaşlanma, hızlı kentleşme ve bir ölçüde orta sınıf büyümesi olmaksızın, pek
çok Afrika ülkesinin yörüngesini belirgin biçimde şekillendirecek, bu ülkelerin en az birkaçı-özellikle
iklim değişikliği tehdidi altında olan Sahel ve Sahra bölgeleri- kaynak kıtlığı ile sınanacaktır. Diğer
bölgeler hızla yaşlanırken, orantısız sayıda Afrikalı küresel düzeyde çalışma çağı (işgücü) nüfusunu
teşkil edecektir. Buna karşın, bireysel güçlenme eğilimi, en yoksul bölgelerde daha az göze çarpacak
ve Afrika mevcut ve yeni teknolojileri uygulamada dünyadan geri kalmayacaktır.
Devlet yapılarını ve ekonomilerinin yönetimini geliştiren ülkeler, göreli olarak genç ve şehirli
nüfustan kaynaklanan yüksek düzeyde verimlilikten yararlanacak, bu da ekonomik büyümeyi teşvik
edecektir. Yeni teknolojiler, yasal çerçeve, ticaret ve yatırım teşvikleri, daha etkili gıda ve enerji
üretimi ile su ve kaynak yönetimi sağlayabilecektir. Demografik değişime göre hareket etmeyen ve
popüler beklentileri karşılamayan hükümetler, artan istikrarsızlık, suç ve göç sorunuyla karşı karşıya
kalacaklardır. Bu durumdaki Afrika ülkeleri için eğitim unsuru bir oyun değiştirici olacaktır. Elektrik
27/42
temini ve altyapı tesisi, daha iyi ve daha istikrarlı siyasi rejimlerin oluşturulması, çalışanların
vasıflarının yükseltilmesi, güvenliğin muhafazası, özel sektörün gelişimine ve girişimciliğe fırsat
verilmesi ve yolsuzluğun önüne geçilmesi, ayrıca kritik olan diğer unsurlardır.
İhracatçı ülkeler, küresel piyasalarda görülen ve ekonomilerini çeşitlendirmemeleri durumunda
finansal kapasitelerini ve istikrarlarını sınayacak olan artan fiyat dalgalanmaları konusunda dikkatli
olmak durumundadırlar. Gelişmiş dünyadaki teknolojik ilerlemeler, Afrika’nın hidrokarbon
kaynaklarına ve diğer minerallerine olan gereksinimi azaltabilecektir. Angola ve Nijer gibi petrol
ihraç eden olan ülkelerin faydalandığı son yıllardaki yüksek petrol fiyatları devamlı olmayabilir.
Afrika'nın uluslararası sistemdeki ekonomik etkisinin zayıf olduğu göz önünde
bulundurulduğunda, uluslararası sistemde gücün çok kutupluluğa doğru yayılmasının, 2030 itibariyle
küresel düzeyde Afrika’nın elini güçlendirmesi beklenmemektedir. ABD ve Avrupa liderlik etmezse,
küresel güçler Afrika’daki krizlerin ele alınması hususunda uzlaşıya varmada daha az başarılı
olacaklardır. Bu nedenle Afrika, bölgesel tehditlerle mücadelede daha fazla kendi başına hareket
etmek zorunda kalacaktır.
Afrika ülkelerinde ve bu ülkeler arasında eşit olmayan bir kalkınma süreci devam ettiği müddetçe,
Afrika, çatışma ve artan şiddet riskiyle karşı karşıya olacaktır. Pek çok Afrika devleti halihazırda
istikrarsızlık tehdidiyle karşı karşıya bulunmakta, ancak gelişmiş devlet yapısı, kaynak yönetimi ve
ekonomik çeşitlendirme, daha istikrarlı bir ortama yönelme fırsatı sunmaktadır. Sahel bölgesi, Kongo
Demokratik Cumhuriyeti ve Somali, en hassas ve devlet yapısının gelişmesi ile kaynak yönetimi
konusunda en fazla sınamaya maruz kalacak ülkelerdir. Bazı durumlarda, bireysel güçlenme ile
modern demokrasi, eğitim ve sağlık alanında tutulmayan vaatlerden kaynaklanan hayal kırıklığı,
ulusal birliğe zarar verecek etnik ve bölgesel ayrımları belirginleştirebilecektir. Geleneksel
çatışmaların ötesinde, ulusal hükümetlerin imkan ve kabiliyetlerini geliştirmemeleri durumunda,
örgütlü suçlar ve radikal gruplar ülke içinde ve sınırların ötesinde etki alanlarını
genişletebileceklerdir.
Sahra altı Afrika’da daha fazla istikrara yönelik olarak kaydedilen gelişmelere rağmen, süregelen
çatışmaların daha geniş bölgesel ve küresel felaketlere dönüşmemesini sağlamak için insani ve
ekonomik alanda esaslı dış yardıma gereksinim duyulacaktır.
Rusya: Potansiyel Küresel Gelecekler
Önümüzdeki yirmi yılda Rusya’nın dünyadaki rolü, küresel ortam kadar, ülke içinde karşı karşıya
olduğu, etkisini artıran sınamalar tarafından da şekillendirilecektir. Rusya’nın en zayıf noktası
ekonomisidir. Bütçesi çok büyük oranda enerji gelirlerine bağlı olup, ekonominin modernizasyonu
yönündeki çabalardan çok az sonuç elde edilebilmiştir. Öte yandan, yaşlanan nüfusu ekonomik
büyümenin önünde ayak bağı olacaktır.
Rusya’nın nüfusunun 2010 yılındaki 143 milyonluk düzeyinden, 2030 yılında 130 milyona
gerilemesi beklenmektedir. Her ne kadar Rusya’daki doğum oranı pek çok Avrupa ülkesindekiyle
benzerse de ve o ülkelerde de yaşlanan nüfus ekonomik büyümenin önünde engel teşkil ediyorsa da,
Ruslar için ortalama ömür beklentisi Avrupalılarınkinden 15 yıl daha düşüktür. 2007’den bu yana
Rus iş gücü azalmaktadır; bu eğilimin önümüzdeki yirmi yılda da devam etmesi beklenmektedir.
28/42
Bununla birlikte, Rusya’nın büyük demografik sorunu, sayıları hızla artan etnik Müslümanların
topluma entegre olmaları açısından faydalı olabilir. Rusya’da yaklaşık 20 milyon Müslüman
yaşamakta olup, bunların toplam nüfusa oranı % 14’tür. 2030’a kadar bu rakamın % 19’a çıkması
beklenmektedir. Rusya’nın değişen etnik karışımı daha şimdiden artan sosyal gerilimlerin kaynağı
gibi görünmektedir.
Rusya’nın, ekonomik görünümünü güçlendirmek için, yabancı yatırımlara yönelik ortamını
iyileştirmesi ve Rus mamul maddelerinin ihracına yönelik fırsatlar yaratması gerekmektedir.
Rusya’nın Dünya Ticaret Örgütü’ne üyeliği bu çabaları destekleyecek ve Moskova’ya ekonomisini
çeşitlendirmesi için yardımcı olacaktır.
Rusya’nın Batı ve Çin’le ilişkileri, bu ülkenin önümüzdeki yirmi yıllık sürede daha istikrarlı ve
daha yapıcı bir küresel aktör olup olmayacağının belirlenmesinde kritik unsur olacaktır. Bu konuda
üç senaryo öngörülmektedir:
- Rusya’nın diğer ülkelerle değer değil, çıkar ortaklığı geliştirmesi: Rusya’nın Batı ve
diğer bölgelerle ilişkilerinde yüzyıllardır var olan kararsızlık, hâlâ Rusya’nın stratejik yönelimine
ilişkin mücadelenin merkezindedir.
- Rusya’nın diğer güçlerle belirsiz ilişkisini az ya da çok devam ettirmesi: Askeri
açıdan güçlenmesi ve giderek gücünü artıran Çin’le mücadele etmek durumunda kalması halinde,
Rusya’nın, önümüzdeki yirmi yılda bu yolu izlemesi, uluslararası işbirliği açısından sorun teşkil
edecektir.
- Rusya’nın sorun yaratan bir ülke haline gelmesi: Rusya, komşularını sindirmek ve
onları hâkimiyeti altına almak için askeri üstünlüğünü kullanarak sorun çıkaran bir ülke haline
gelebilir. Böyle bir senaryo, bir Rus liderin, gerileyen hayat standartları ve olumsuz ekonomik
beklentiler nedeniyle artan toplumsal huzursuzluklar karşısında, Yakın Çevre’de daha baskıcı bir
politika izleyerek milliyetçi duyguları tahrik etmesi sonucunda ortaya çıkacaktır.
Latin Amerika: Daha Zengin Fakat Kırılgan :
Latin Amerika ve Karayipler Bölgesi, geçtiğimiz on yılda, kesintisiz seyreden ekonomik büyüme
ve yoksullukta azalma gibi kapsamlı değişiklikler yaşamıştır. Yıllık reel GSMH’de büyüme yaklaşık
% 4 iken, orta sınıflar genişlemiş, büyük çoğunluğu eğitim ve sağlık hizmetlerine daha rahat erişim
olanağı bulan kadınların, yerli grupların ve azınlık gruplarının ekonomik ve siyasi katılımları
artmıştır. Bununla birlikte, gelir eşitsizliği son yıllarda azaltılmışsa da, siyasi ve ekonomik çıkarların
dağılımı eşitsiz niteliğini korumuştur. Uyuşturucu kaçakçılığı ve suç örgütleriyle ilişkili şiddetin
yayılımı gibi diğer eğilimler, bölgeye zarar vermiştir.
Biri dış, diğeri iç olmak üzere, başlıca iki faktör, önümüzdeki on sekiz yıl boyunca Latin
Amerika’da ekonomik büyüme hızı ve yaşam kalitesi için itici güç olacaktır. Birincisi, Latin
Amerikan mallarına, ürünlerine, işgücü ve diğer hizmetlerine yönelik talebi etkileyen dünya
ekonomik büyüme hızıdır. İkinci faktör ise, Latin Amerika ülkelerinin, eğitim, pazarın
serbestleştirilmesi reformları ve güçlendirilmiş hukuk ve yönetim kapasitesi alanlarına yaptıkları
yatırımlar yoluyla potansiyel ekonomik kazançlar elde etmeye ne derece hazır olduklarıdır. Düşük
küresel büyüme tahminleri dikkate alındığında, bölgede GSMH’de ortalama büyümenin 3.5’e
29/42
düştüğü varsayılırsa, Latin Amerika’nın toplam GSMH’sı 2030 yılına kadar toplam 9 trilyon dolar
olacak, muhtemelen ABD ekonomisinin yarı büyüklüğüne yaklaşacaktır. Nüfusta düşen büyüme
oranları dikkate alındığında, Latin Amerika’da kişi başına düşen gelir 14.000 dolara ulaşacaktır; bu
da, mevcut seviyelerin yaklaşık % 50’sinden fazladır. Aynı zamanda, orta sınıfın büyümesi, yeni
siyasi ve ekonomik beklentileri ateşleyecektir.
Daha olumsuz küresel koşullar altında, bazı Latin Amerika ülkelerinde, istikrarın artan
asayişsizlik ve ulus ötesi suçlar nedeniyle tehlikeye düşmesi, kurumların popülist politikalardan ötürü
zayıflaması ve entegrasyon, ticaret ve büyümede ani düşüşlerin yaşanması ve bu düşüşün tüm
bölgeye yayılma eğilimi içine girmesi durumunda, bu ülkelerdeki kırılganlıklar stratejik önem taşıyan
krizler yaratabilecektir. Böyle bir senaryoda, ABD gibi dış aktörler, Latin Amerika veya başka bir
yerdeki olağanüstü durumlara müdahale etmek için diğer seçenekleri elemek zorunda kalarak, siyasi
ve ekonomik maliyetler içeren ikilemlerle karşı karşıya gelebileceklerdir. Diğer taraftan, Orta
Amerika ve Karayipler bölgesinde zaten sıkça görülen doğal afetlerin, zayıf küresel ekonomik
ortamda istikrara önemli yansımaları olabilecektir.
Nispeten iyi bir küresel ekonomide bile, Orta Amerika ve Karayipler gibi alt bölgeler güvenlik ve
yönetişim zorluklarıyla mücadelede zorlanacaklardır. Artan gıda ve yakıt maliyetlerinin, Orta
Amerika ve Karayipler’de kırılgan yönetişim yapıları üzerinde daha fazla baskı yaratması
beklenecektir. Son yıllarda, Meksikalı uyuşturucu kartelleri, aktarma için Orta Amerika’yı daha fazla
kullanır olmuşlardır. Bu da, yönetişim ve hukukun üstünlüğüne zarar vermektedir. Orta Amerika’nın
rekabet edebilirliğe sahip olmayışı ve yalnızca ABD pazarlarına dayanmaya devam etmesi,
ekonomisinin, yatırım çekmeye ve büyük genç nüfusu için istihdam yaratmaya yetecek hızda
büyümediği anlamına gelmektedir.
Brezilya, bölgenin geleceğinde önemli bir rol üstlenecektir. Bununla birlikte, küresel ticaret ve
büyüme düştüğü, çevre bölgelerinde istikrarsızlık büyüdüğü, mega şehirleri suç ve altyapı baskısı
altında kaldığı ve eğitime daha fazla yatırım yapmadığı takdirde, ülke sıkıntıya girebilecektir. Çevre
de, önümüzde 15-20 yıl içinde Brezilya’nın zenginliğinde önemli bir rol üstlenecektir. Amazon
Havzası, Dünya’nın okyanuslara karışan tatlı su kaynaklarının %20’sine yataklık etmektedir; bu
nedenle de küresel iklimde önemli etkiye sahiptir. Kuruyan veya ormanları yok olan bir Amazon,
Brezilya ve büyük bölümüyle Arjantin tarımına yıkıcı etkisi olacak şekilde bölgenin su döngüsünü
değiştirebilecektir. Son çalışmalar, kuruyan Amazon için geri dönülmez noktaya, ormanların %20
oranında yok olmasıyla ulaşılacağını göstermektedir; mevcut durumda bu oran %18’dir.
e. 5’inci Oyun Değiştirici; Yeni Teknolojilerin Etkisi:
2030 yılına kadar, küresel ekonomiyi, sosyal ve askeri gelişmeleri ve dünyadaki topluluklarının
çevresel eylemlerini dört teknolojik alan şekillendirecektir. Bilgi teknolojileri büyük bir veri
dönemine girmektedir. Bu teknolojideki işlem gücü ve veri belleği neredeyse sınırsızdır: ağlar ve
bulut bilişimi (cloud) küresel erişimi ve servislerin yayılması sağlayacak; sosyal medya ve siber
güvenlik yeni büyük pazar alanları olacaktır. Bu büyüme ve yayılma, hükümetler ve toplumlar için
önemli sınamalar ortaya çıkaracak olup, bu durum bahse konu teknolojilerin sunduğu yeni tehditlerle
uğraşırken,
faydalarını
yakalayacak
yöntemleri
bulma
zorunluluğu
yaratacaktır.
30/42
Orwell5 tipi gözetleyen devletin ortaya çıkması endişesi, özellikle gelişmiş ülkelerde vatandaşları
hükümetlerine bu durumu sınırlandırma ya da büyük veri sistemlerini tasfiye etmeleri yönünde
baskıda bulunmaya yöneltecektir.
Bilgi teknolojilerinin vatandaşların ekonomik üretkenliğini ve yaşam kalitelerini azami düzeye
çıkartarak, kaynak tüketimi ve çevresel zararı en aza indirmesi, mega şehirlerin yaşayabilirliği
açısından hayati önem taşıyacaktır. Teknolojilerin etkili biçimde tanzim edilmemesi durumu, şehir
hayatını kâbusa dönüştürecektir.
Çoğalan imalat (additive manufacturing- 3 boyutlu yazıcılar vb.) ve robot üretimi gibi yeni imalat
ve otomasyon teknolojileri, hem gelişmekte olan hem de gelişmiş ülkelerdeki çalışma modellerini
değiştirme potansiyeline sahiptir. Gelişmiş ülkelerde bu teknolojiler, özellikle arz zincirini kısaltıp,
net yararlar sağlayabilmeleri durumunda, üretkenliği geliştirecek, işçi gücü kısıtlamalarına çözüm
bulacak ve dış kaynaklara ihtiyacı azaltacaktır. Bununla beraber, bu teknolojilerin de dış kaynaklara
bağımlılık gibi benzer etkileri olabilecektir. Zira, bu teknolojiler, gelişmiş ekonomilerde daha düşük
ve orta vasıflı imalat işçilerin gereksiz hale gelmesine neden olarak, iç eşitsizliklerin daha da
artmasına yol açabilecektir. Gelişmekte olan ülkelerde, özellikle de Asya ülkelerinde ise yeni
teknolojiler, yeni üretim becerilerinin gelişmesini teşvik edecek ve Asyalı üreticilerin ve
tedarikçilerin rekabet gücünü artıracaktır.
Teknolojik alandaki büyük yenilikler, özellikle de hayati kaynakların güvenliğine yönelik
teknolojiler, dünya nüfusunun gıda, su ve enerji ihtiyaçlarının karşılanması bakımından gerekli
olacaktır. Gelecek 15-20 yıl içinde muhtemelen ön plana çıkacak olan, kaynakların sürekliliğine
yönelik kilit teknolojiler, genetiği değiştirilmiş tarım ürünlerini, hassas tarımı, sulama tekniklerini,
güneş enerjisini, geliştirilmiş biyolojik yakıtları, zenginleştirilmiş petrol (katkı maddeli) ve kaya
çatlatma yöntemiyle doğal gaz çıkarma tekniklerini içerecektir. Gelişmekte olan ekonomilerin, kilit
kaynakların tedariki, fiyatları ve iklim değişikliğinin ilk etkileri karşısındaki kırılganlıkları göz
önüne alındığında, gelişmekte olan kilit ülkeler gelecek nesil kaynak teknolojilerinin
ticarileşmesinin öneminin farkına varacaklardır. Mevcut ve gelecek nesil kaynak teknolojilerinin
önümüzdeki yirmi yılda yayılması ya da uyarlanması, mali açıdan rekabet edebilir olmalarının yanı
sıra, büyük oranda sosyal kabule ve politik meselelerin yönetilmesine veya çözülmesine bağlı
olacaktır.
Sonuncu ama aynı derece önemli bir başka husus ise, yeni sağlık teknolojilerinin dünyada
ortalama yaşın uzamasını sağlamaya devam edeceğidir. Sağlıklı uzun ömürlüğünün en büyük kazancı
muhtemelen, orta sınıf nüfusu artan, gelişmekte olan ekonomilerde görülecektir. Bu ülkelerdeki
sağlık sistemleri bugün çok geri bir düzeyde olabilir, ama 2030’a kadar bu ülkelerinin nüfuslarının
uzun ömürlü olmasına yönelik önemli gelişmeler kaydedilecektir. 2030’da hastalık tedavisindeki
önde gelen inovasyon merkezlerinin çoğu gelişmekte olan ülkelerde olacaktır.
5
George Orwell’ın “Bin Dokuz Yüz Seksen Dört” romanındaki “Büyük Birader” kavramına atıfta bulunulmaktadır.
31/42
f. 6’ıncı Oyun Değiştirici; ABD’nin Rolü:
ABD’nin önümüzdeki 15-20 yılda nasıl bir gelişme göstereceği, uluslararası düzenin geleceğinde
en önemli değişkenlerden biri olacaktır. 2030 yılında bile çok kutuplu dünyaya geçiş tamamlanmış
olmayacaktır. Dünyanın nihai şeklinin önceden belirlenmesi mümkün gözükmemektedir.
ABD’nin uluslararası politikadaki baskın rolü, hem “sert” hem de “yumuşak” güç açısından
kayba uğramıştır. ABD’nin küresel ekonomideki ağırlığı 1960’lardan itibaren azalmaya başlamış,
2000’li yılların başlarından itibaren, Çin’in yükselişiyle birlikte daha da hızlı azalış göstermiştir.
Ekonomik olarak kendini toparlamış bir ABD, uzun geçiş sürecindeki büyük küresel zorluklarla
mücadelede uluslararası sistemin imkân ve kabiliyeti açısından bir “artı” olacaksa da, güçlü bir ABD
de, büyük küresel güçlüklerle tek başına mücadele edeceğinin garantisini veremeyecektir. Diğer
taraftan, zayıf ve savunmada bir ABD ise, uluslararası sistemin küresel sorunlarla baş etmesini daha
da zorlaştıracaktır.
ABD halen, dünyanın en açık, yenilikçi ve esnek ülkeleri arasındadır. Dünya nüfusunun
% 5’inden azını barındırmakla birlikte, 2008 yılındaki küresel patent başvurularının % 28’i ABD
menşelidir; dünyanın en iyi üniversitelerinin % 40’ı ABD’de yer almaktadır; diğer gelişmiş ve
gelişmekte olan ülkelere kıyasla ABD, daha avantajlı demografik eğilimlere sahiptir. ABD’nin gücü,
aynı zamanda, ülkeye yüksek düzeyde göçmen akışına ve ABD’nin göçmenleri entegre etme
yönündeki olağandışı yeteneğine dayanmaktadır. ABD endüstrisi, birçok imalat sanayi için enerji
maliyetlerini düşürecek artan ülke içi doğalgaz üretiminden yararlanabilecek, zaman içinde, artan iç
enerji üretimi, ABD ticaret açıklarını azaltabilecektir. Ülke içinde artan enerji üretimi de, ülke içi
istihdamı artırabilecektir.
ABD gücünün çok yönlü niteliği ve liderlik mirası nedeniyle, ekonomik ağırlık Çin’e geçse bile
(birçok tahmine göre 2020’li yılların başında), ABD’nin diğer büyük güçler arasında “eşitler arasında
birinci” niteliğini korumaya devam etmesi beklemektedir. Bununla birlikte, çok sayıda başka gücün
de hızla yükselmesiyle, “tek kutupluluk” sona ermiş, Amerikan Barışı (Pax Americana) dönemi hızla
sönme sürecine girmiştir.
ABD’nin karşı karşıya kaldığı çetin ekonomik zorluklarla mücadele etmek ve ekonomide hızlı
düşüşün önüne geçmek, geniş yapısal reformlar gerektirecektir. Sağlık hizmetleri pahalı ve etkisizdir:
Kamu ve özel sağlık harcamaları, bu alanda en yüksek harcamayı yapan bir sonraki OECD
ülkesinden kişi başına % 50 oranında daha fazladır. Nüfus yaşlandıkça, maliyetlerin hızla artmaya
devam etmesi beklenmektedir. Orta öğretim zayıftır. ABD’nin, dünyanın diğer ülkelerine kıyasla
eğitimde sahip olduğu üstünlük, geçtiğimiz 30 yılda yarı yarıya azalmıştır. İlk ve orta öğretimde
büyük çaplı iyileştirmeler yapılmadığı takdirde, geleceğin ABD çalışanlarının iş becerileri, gittikçe
daha vasat bir nitelik kazanacaktır. Ayrıca, ABD’de gelir dağılımı, diğer gelişmiş ülkelere kıyasla
oldukça adaletsizdir ve gittikçe daha adaletsiz bir nitelik kazanmaktadır. Sosyal hareketlilik daha
düşük ve nispi yoksulluk oranları daha yüksektir. Yüksek verimlilik ve rekabete rağmen, ABD’nin
kümülatif cari hesap açığı, geçen 30 yılda 8.5 trilyon dolardır. Bu da, son derece düşük hane halkı
tasarruf oranları ve hükümet açıklarının bir yansımasıdır.
32/42
ABD küresel gücünün yer aldığı bağlam önemli oranda değişmiştir. Bu, yalnızca ABD’nin
ekonomik gücünün nispi azalmasıyla ilgili değil, aynı zamanda Batı-Washington tarihsel ortaklarının
ekonomik güçlerinin azalmasıyla da ilgilidir. II. Dünya Savaşı sonrası dönem, hem ekonomik, hem
de siyasi olarak liderliği elinde bulunduran G-7 ülkeleri tarafından şekillendirilmiştir. Geleceğe
baktığımızda, ABD açısından güçlü transatlantik bağlar önemini koruyacak olsa da, G-7 ülkelerinin
küresel askeri harcamalardaki payı azalacaktır. Batı’nın ciddi mali baskılar yaşadığı çoklu hıza sahip
ekonomi dünyasında, G-7 dışında kalan ülkelerin askeri harcamalardaki payı gittikçe büyüyecektir.
ABD, 2030 yılında dünyanın başlıca askeri gücü olarak kalmaya devam edecek ise de, diğerleriyle
arasındaki mesafe azalacak ve tarihsel müttefik ortaklıklarına dayanma yeteneği gittikçe azalacaktır.
ABD’nin, mevcut savunma harcaması seviyelerini koruyup koruyamayacağı ciddi soru işaretleri
taşımaktadır. ABD ekonomisinde ulusal savunma harcamalarının payı, son on yıllarda düşüştedir.
ABD, Soğuk Savaş döneminde GSMH’sının ortalama % 7’sini ulusal savunmaya ayırmış, geçtiğimiz
on yılda ise bu oran, Irak ve Afganistan savaşları dahil, % 5’e düşmüştür. Buna karşılık, sosyal
güvenlik ve sağlık sigortası başta olmak üzere, sosyal programlara yönelik harcamalar hızla artmıştır.
Yaşlanan nüfus ve gelecekte faiz oranlarının yükseleceğine ilişkin beklenti ile birlikte, sosyal haklara
yönelik artan maliyetler, programlar büyük bir reformdan geçmediği veya vergi gelirleri önemli
oranda arttırılmadığı takdirde, federal bütçedeki payını artıracaktır.
2030 yılına gelindiğinde, bilim ve teknoloji alanında ABD dünya liderliğini sürdürüyor olmakla
birlikte, Çin, Hindistan ve diğerleriyle arasındaki fark azalacaktır. ABD, dünyanın en iyi
üniversitelerine ev sahipliği yapmaya devam ederken, Asya’daki iyi üniversite sayısı artmakta,
Avrupa’nın payı ise azalmaktadır.
Senaryolara göre, ABD, herhangi bir gücün hegemonya kurmasına olanak bulamadığı artan güç
dağılımıyla mücadele etmek zorunda kalacaktır. Gücün, sorunların çeşitliliğini yansıtan çok yönlü
özelliği ve belirli aktör ve güç araçlarının özel sorunlarla bağlantısını yansıtan bağlamsal niteliği
artmıştır. ABD’nin sosyal ağ ve hızlı iletişim alanındaki liderliği dahil teknolojik varlıkları, kendisine
bir avantaj sağlamakla birlikte, internet, devlet dışı aktörlerin gücünü daha da artırmış ve güç
dağılımında önemli bir unsur haline gelmiştir. Birçok durumda ABD gücünün, herhangi bir sorunla
ilgili bir araya gelebilecek ilgili dış ağlar, dostlar ve ortaklarla güçlendirilmesi gerekecektir.
ABD’nin, uluslararası sisteme hükmetme derecesi büyük çapta değişebilecektir. Tarihsel olarak,
böyle güçler, diğerlerine göre ekonomik, hatta askeri güçleri azalsa bile, uzunca bir süre başat
rollerine devam etmişlerdir. İyimser bir senaryoya göre, ABD, eğitim standartlarında düşüş, sağlık
hizmeti maliyetlerinde artış ve mali açıklarda yükseliş dahil, yapısal zayıflıklarının üstesinden
gelecektir. Aynı zamanda, ABD dışında, Avro bölgesi sorunsuz devam edecek, böylece kısa-orta
vadede ABD’nin kendini toparlamasının önündeki başlıca tehditlerden biri ortadan kalkacaktır. 2030
yılına kadar dünya orta sınıfına katılacak yaklaşık 1 milyon kişiyi barındıran yeni pazar ülkelerinde
devam eden zenginlik, ABD’nin ekonomik gücünü artıracaktır. Bu yeni ortaya çıkan tüketiciler,
ABD’nin üstünlük sağlamış olduğu eğitim, eğlence ve bilgi teknolojisiyle ilişkili hizmet ve ürünler
talep edeceklerdir. Dahası ABD, küresel teknolojik lider olarak, tıp, biyoteknoloji, iletişim, ulaştırma
veya enerji alanındaki yeniliklerle atılıma geçebilecektir. Bu olumlu senaryoya göre, ABD
ekonomisinin, son 20 yılda gösterdiği % 2.5 büyüme hızından, yılda % 2.7 büyüme hızına ulaşacağını
33/42
beklenebilecektir. Yine de, satın alma gücü paritesine göre, Çin 2030 yılından önce ABD
ekonomisini geçecektir. Ticaret de Doğu’ya kayacak, dünya ticaretindeki ABD payı, % 12’den
% 10’a düşecek ve Doğu Asya’nın payı % 10’dan % 20’ye çıkarak ikiye katlanacaktır. 2030’a
gelindiğinde, büyüme hızı keskin bir şekilde azalacak olsa da, Çin, dünya ticaretinde merkezi oyuncu
haline gelecek ve birçok ülkenin en büyük ticaret ortağı olacaktır.
2030 yılına kadar ABD ekonomisi yeniden canlanmadığı ve ABD’deki büyüme hızı yılda
ortalama %1.5’a gerilediği takdirde, hem ABD hem de uluslararası sistem için tamamıyla farklı bir
resim ortaya çıkacaktır. Zayıf uluslararası ticaret ve finansal anlaşmaların yanı sıra, ABD içindeki
krizin yansımaları, diğer ülkelerdeki büyümeyi yılda % 0.5 oranında yavaşlatacaktır. Büyümedeki
yavaşlama, ABD yaşam standartlarını düşürecektir. Mutlak çöküntü içinde bir ülke görüntüsü
verdiğinde ise, tek başına bu algı nedeniyle ABD için liderlik rolünü sürdürmek daha da
zorlaşacaktır.
ABD ekonomisinin yeniden canlandığına dair iyimser senaryo, artan küresel ve bölgesel
tehditlerle mücadele konusunda ümit vaat edecektir. Hizmetler ve ileri teknolojiye dayanan güçlü bir
ABD ekonomisi, daha güçlü çok taraflı işbirliğinin temelini oluşturarak, dünya ekonomisini
canlandıracaktır. Dünya Ticaret Örgütü’nün reformu sürecine liderlik yapması beklenecek
Washington’un dünya ticaretinde daha güçlü çıkarları olabilecektir. ABD, daha demokratik
Ortadoğu’yu desteklemek ve başarısız devletlerin kayıp gitmesini engellemek için daha iyi bir
pozisyonda olacaktır. Örneğin, çoklu güçlerin yükselişinin düşmanlıkları artırabileceği Asya’da
bölgesel istikrarı sağlamada dengeleyici olarak hareket edebilecektir. Bununla birlikte, yeniden
canlanan bir ABD, her derde deva olarak görülmemelidir. Terörizm, silahların yayılması, bölgesel
çatışmalar ve uluslararası düzene yönelik devam eden diğer tehditler, güçlü bir ABD liderliğinin
mevcut olup olmamasından etkilenecekler; ancak kendi dinamikleriyle de hareket edeceklerdir.
ABD’nin kendini toparlamayı başaramaması ve keskin bir ekonomik düşüş yaşaması durumunda,
büyük ve tehlikeli bir küresel güç boşluğu yaratılmış olacaktır. Zayıf bir ABD ile Avrupa
ekonomisinin rakipsiz kalması olasılığı güçlenecektir. AB varlığını koruyabilecek, ancak bu
parçalanmış bir kıtayı çevreleyen boş bir kabuk şeklinde mümkün olabilecektir. Ticaret reformu ile
mali ve parasal sistem reformu muhtemelen zarar görecektir. Daha zayıf ve güvenliği daha az
uluslararası toplum yardım çabalarını azaltacak, yoksul veya krizlerle boğuşan ülkeler kendi
başlarının çaresine bakacaklar, böylece sıkıntı ve çevresel çatışma olasılıkları katlanacaktır. Bu
senaryoda, ABD nüfuzunu bölgesel hegemonlar (Asya’da Çin ve Hindistan, Avrasya’da Rusya)
lehine kaybedecektir. Ortadoğu, açık çatışmaya dönüşebilecek sayısız rekabete sahne olacak, bu
gelişmeler de petrol fiyatı şoklarına yol açabilecektir.
ABD’nin dünyadaki pozisyonu, aynı zamanda uluslararası krizlerin yönetimine verdiği destekte
ne kadar başarılı olduğuyla da belirlenecektir. Asya, 19’uncu ve erken 20’nci yüzyıl Avrupası’nı
yansıttığı ve güç mücadeleleri ve rekabetlerle bölündüğü takdirde, yükselen Çin dahil birçok ülke,
bölgesel istikrarın sağlanmasında, dengeleyici unsur olarak ABD’ye başvuracaktır. Tüm ülkeler,
içteki gelişmelerine devam etmek için istikrar arayışında olacaklardır. Asya, değerli deniz yatağı
kaynaklarına ilişkin çarpışan iddiaların artmasının olası olduğu Güney Çin Denizi’ndekiler dahil
olmak üzere, çözülmemiş bir çok büyük bölgesel sorun barındırmaktadır.
34/42
Diğer bölgeler daha güçlü bir ABD liderliği gerektirebilecektir: Ortadoğu’da ve Güney Asya’da
çekişme ve ülkeler arası ve ülke içi çatışma olasılığı artmaktadır. İnsani krizler de, ABD liderliğinin
devamında etken olacaktır. Diğer taraftan çevresel felaketlerin daha sık meydana gelmesi ve daha
ciddi boyutlarda görülmesi beklenmektedir. Sonuç olarak, ABD askeri varlığının daha fazla talep
görmesi olasıdır. Artan kaynak yetersizliklerine yönelik teknolojik çözümler sağlamak ve bazı
durumlarda, su gibi mevcut kaynakların daha adil paylaşımına yönelik diplomatik çözümlere öncülük
etmek, ABD liderliğinin sınavları arasında yer alabilecektir. Bu tür krizlerin yönetiminde ABD’nin
başarısı veya başarısızlığı, dünya toplumunun ABD gücünü algılamasını doğrudan etkileyecektir.
Tarihsel olarak, ABD’nin üstünlüğü, Dolar’ın küresel rezerv para birimi olarak üstlendiği rol ile
desteklenmiştir. Küresel rezerv para birimi olarak doların yerini kaybetmesi ve başka para
birimleriyle yer değiştirmesi, ABD’nin küresel ekonomik pozisyonunu kaybettiğine yönelik en
belirgin göstergelerden biri olacaktır. Çoğu uzman, Dolar’ın yerini başka para birimlerine
bırakmasının, önümüzdeki 15-20 yılda gerçekleşmesini öngörmemektedir. Bununla birlikte,
Renminbi ve Avro gibi başlıca para birimlerinin küresel ve bölgesel kullanımının 2030 yılına kadar
artması beklenmektedir. Asya, dünyanın ekonomik güç santrali ve kredi kaynağı haline geldikçe,
Asya para birimlerinin daha önemli bir küresel statü kazanması an meselesidir. Bunun ne derece hızlı
veya yavaş gerçekleştiğinin, AB’nin küresel rolü üzerindeki etkisi büyük olacaktır.
ABD’nin yerini başka bir küresel gücün alması ve yeni bir uluslararası düzenin kuruluşu, bu
zaman diliminde çok düşük bir olasılık olarak görünmektedir. Hiçbir makul senaryo, bu zaman
diliminde bir başka gücün aynı güç seviyesine ulaşmasını olasılık dahilinde görmemektedir. Yükselen
güçler, BM, IMF ve Dünya Bankası gibi çok taraflı anahtar kuruluşların yönetim kurulunda yer
almaya hazırdırlar, ancak bir rekabet vizyonuna sahip değillerdir. ABD tarafından yönlendirilen
uluslararası düzenden rahatsız bile olsalar, bu ülkeler bundan yararlanmışlardır ve ABD liderliğiyle
rekabet etmekten çok, kendi ekonomik kalkınmalarının ve siyasi bütünlüklerinin devam etmesi
hususuyla ilgilenmektedirler. Diğer taraftan, yükselen güçler bir blok oluşturmamaktadırlar: Hemfikir
oldukları alternatif bir vizyonları bulunmamaktadır. Çin dahil, bakış açıları, bölgesel yapıların
oluşturulmasına odaklanmıştır. ABD gücünün çöküşü veya ani geri çekilişinin ise, istikrarlı bir
uluslararası sistemden yoksun ve ABD’nin yerini alacak lider bir gücün olmadığı, uzun bir küresel
anarşi dönemiyle sonuçlanması kuvvetle muhtemeldir.
ABD iç politikası, ABD’nin, uluslararası rolünü algılaması ve bu rolü yürütmesinde kritik önem
taşıyacaktır. Daha güçlü bir ABD ekonomik rekabet edebilirliğinin anahtar koşulunun, güçlü bir
siyasi uzlaşı geliştirmek olduğu sıkça vurgulanmaktadır. Bölünmüş bir ABD, yeni rolünü
şekillendirmekte daha fazla zorlanacaktır. Tek kutupluluktan yeni küresel liderliğe geçiş, çok yönlü
ve çok katmanlı bir süreç olacak; hem içte, hem de dünyanın geri kalan kısmında ortaya çıkan
olaylarla yön bulacaktır.
5. Raporun “Alternatif Dünyalar” başlıklı son bölümünde, önceki bölümde yer verilen “Oyun
Değiştiriciler”in karmaşık etkileşimleri sonucunda sonsuz sayıda senaryo geliştirilebileceği, ancak bu
çalışmada 2030’a kadarki gelişmelere ilişkin farklı yolları temsil eden dört örnek gelecek senaryosu
üzerinde durulduğu ve gerçekte geleceğin bu dört senaryodan da unsurlar içereceğine inanıldığı
35/42
belirtilmektedir. Bahse konu senaryolara ilişkin dile getirilen önemli hususlar özetle aşağıda
sunulmaktadır:
a. Makinelerin Durması: En makul, en kötü senaryo olarak düşünülen bu durumda, ABD ve
Avrupa’nın içlerine kapanacağı, küreselleşmenin de duracağı öngörülmektedir. ABD ve Avrupa’nın
küresel liderlik arzularının ya da kapasitelerinin kalmadığı bu senaryoda, ABD siyasi sisteminin
mali sınamalarla baş etmede başarısız olması ve Avrupa projesinin çökmesi, gelişen belli başlı
pazarlardaki ekonomik büyümenin devam etmesi ve küresel büyümenin üçte birini teşkil etmesi,
bununla birlikte Çin ve Hindistan’da temel ekonomik ve siyasi reformların belirsiz kalması,
yolsuzluk, sosyal huzursuzluk, zayıf mali sistemler ve kronik alt yapı yetersizliklerinin bu ülkelerin
büyüme oranlarını yavaşlatması ve sözgelimi Çin’deki büyüme oranının bugünkü % 8 düzeyinden
% 3’e gerilemesi öngörülmektedir. Ayrıca, korumacılık ve içine kapanma yönündeki baskıların
dünyanın her tarafında artması, küresel yönetim sisteminin paniği tetikleyen yaygın bir bulaşıcı
hastalıkla mücadelede zorlanması, zengin ülkelerin kendilerini Asya, Afrika ve Ortadoğu’daki
gelişmekte olan ve yoksul ülkelerden soyutlamaları ve ciddi bir bulaşıcı hastalığın küreselleşmeyi
aksatmakla birlikte, bütünüyle ortadan kaldırmaması da varsayılmaktadır.
“Oyun Değiştiriciler”in senaryoyu nasıl etkilediği kapsamında, küresel ekonomide bütün
gemilerin battığı, yavaşlayan küresel büyüme oranının yüksek gıda fiyatlarıyla birleştiği, Asya’da
yeni bir “büyük oyun”un başladığı, Ortadoğu’da patlak veren Sünni-Şii çatışmasının İran ile Suudi
Arabistan’ı karşı karşıya getirdiği, ABD ve Avrupa gibi dış güçlerin müdahale etmeyi reddettiği,
küresel bir salgın hastalığın tüm dünyada istikrarsızlığı artırarak, Doğu ile Batı, Kuzey ile Güney
arasında gerilim yarattığı ve çok taraflılığı sona erdiği, teknolojik gelişmelerin durmasının kaya gazı
ile yaşanacak enerji devrimini geciktirdiği, ABD’nin ise içine kapanıp, küresel yükü üstlenmeye
devam etmek istemediği gibi varsayımlar sunulmaktadır. Senaryoda yukarıda sıralanan koşullar
altında Avrupa’nın iç sıkıntılarla boğuşacağı, Rusya’nın yakın coğrafyasındaki gücünün ABD’nin
Afganistan ve Orta Asya’dan çekilmesi ile artacağı, Çin’deki temel ekonomik ve siyasi reformların
duracağı, yolsuzluk ve sosyal huzursuzluk nedeniyle büyüme oranlarının düşeceği, bu durumun
Çin’de yönetimin daha milliyetçi bir çizgiye gelmesi ve deniz aşırı bölgelerde daha maceracı bir
tavır içine girmesiyle sonuçlanacağı, ABD’nin kendi haline bıraktığı Hindistan’ın ise karşısında
giderek daha da saldırganlaşan bir Çin bulacağı, Brezilya’nın ABD ve Avrupa’nın içe
kapanmasından kaynaklanan boşluğu doldurmaya çalışacağı; Afrika, Asya ve Latin Amerika’daki
yoksul ülkelerin artan jeopolitik gerilimden, gıda fiyatlarının yükselmesinden ve bulaşıcı
hastalıklardan çok olumsuz etkileneceği öngörülerinde bulunulmaktadır.
b. Füzyon: En makul, en iyi senaryo olarak değerlendirilen bu senaryoda, temel olarak,
Güney Asya’da çatışmaların yayılması endişesinin, ABD ile Çin’i müdahale etmeye ve taraflar
arasında ateşkes sağlamaya sevk etmesi, iki ülkenin hem birbirleriyle ilişkilerinde ciddi bir değişim
yaşanması, hem de küresel sınamalara karşı dünya genelinde işbirliği yapmalarını sağlayacak
konular bulmaları öngörülmektedir. Bu kapsamda, uluslararası arenadaki rolünün artmasından
cesaret alan Çin’in siyasi reform süreci başlatacağı, büyük güçler arasındaki işbirliğinin küresel çok
taralı kuruluşlarda reform yapılması ve bunların daha kapsayıcı hale gelmesiyle sonuçlanacağı,
ekonomik anlamda her şey yolunda gideceği, gelişmekte olan ülkelerin gelişmiş ülkelerden daha
36/42
hızlı büyümeye devam etmesine karşın büyüme hızının gelişmiş ülkelerde de artacağı, Amerikan
Rüyası’nın geri döneceği, ABD’de kişi başına düşen gelirin 10 yılda 10.000 Dolar artacağı, ABD
liderliğinin yeniden yükselişe geçeceği, Çin’de de kişi başına düşen milli gelirin bu ülkenin orta
gelir tuzağına düşmesini engelleyecek oranda aratacağı, Avrupa’da ise Avro krizinin derin siyasi ve
ekonomik yeniden yapılanma sürecinde katalizör rolü oynayacağı varsayılmaktadır. Ayrıca, devlet
dışı aktörlerin de önemli rol oynayacağı bu sistemde teknolojik gelişmelerin kaynak kıtlığıyla
mücadele ve refahın artmasında büyük etkisinin olacağı, devam eden bazı gerginliklere rağmen
yoksulluk ve iklim değişikliğiyle mücadelede artan çok taraflı işbirliğinin istikrarsızlık riskini
azaltacağı, teknolojinin uluslararası meşruiyet ve statü kaynağı haline gelmesinden ötürü Rusya’nın
bilim ve teknolojiye yöneleceği; yumuşak gücüyle daha güçlü olan ve demokrasiye yönelmeye
başlayan Çin’in artan bölgesel ve küresel roller üstleneceği, liberal Çin’in Asya’da bölgesel
güvenlik ihtimallerini yükselteceği, Çin’le yakınlaşmasına karşın Pakistan’la gerilimini bitiremeyen
Hindistan’ın ileri teknoloji endüstrisinin artan işbirliği ortamından istifade edeceği, enerji ve su
alanlarındaki ilerlemelerin Pakistan’da sürekli ekonomik kalkınmanın güvence altına alınmasına
katkı sağlayacağı, Brezilyalı bilim adamlarının Afrika’nın yeşil devriminde önemli rol oynayacağı
ve yoksul ülkelerin gıda ve enerji alanındaki teknolojik gelişmeler ile işbirliği ortamından
faydalanacakları yönünde çeşitli öngörülerde de bulunulmaktadır.
c. Gini’nin Şişeden Çıkması: Ülkelerin kendi içlerindeki ve zengin ile yoksul ülkeler
arasındaki eşitsizliklerin egemen olacağı bir uluslararası sistem öngörüsüne dayanan bu senaryoda,
dünyada biri refah, diğeri ise yoksulluk ve istikrarsızlık olmak üzere iki döngünün olacağı, ülkeler
arasında net bir kazanan-kaybeden ayrımının bulunacağı, bu durumun siyasi ve toplumsal
huzursuzlukları artıracağı, üstün durumda bulunmaya devam eden ABD’nin, rakiplerinin zayıflığı,
enerji devrimi, teknolojik yenilikler ve akıllı mali politikalar sayesinde ekonomik atılım yapacağı,
dünyadan tamamen kopmamakla birlikte artık her güvenlik tehdidine karşı küresel polis rolünü
oynamayacağı ve Avro bölgesinin merkez ekonomilerinin başarılı bir ekonomik performans
gösterecekleri varsayılmaktadır. Bu hususlar ilaveten, bu süreçte en çok Afrika’daki bazı bölgelerin
muzdarip olacağı, Afrika’da devletlerin mezhep, kabile ve etnik çizgiler üzerinden bölünecekleri,
kaya gazı konusundaki gelişmelerin petrol ihracına bağlı olan bölge ülkelerini çok zor durumda
bırakacağı, Afrika’daki başarısız devletlerin siyasi ve dini aşırı akımlar, isyancılar ve teröristler için
güvenli bölge haline geleceği, öte yandan enerji piyasasındaki dönüşümlerin Suudi Arabistan’ın
ekonomisini olumsuz etkileyeceği ve bu ülkenin artık büyük bir bölgesel rol oynayamaz duruma
geleceği de öngörülmektedir. Öte yandan, Çin’in kıyı kesimlerinin zenginleşmeye devam etmesine
karşın, ülkedeki eşitsizliklerin artacağı, orta sınıfın beklentilerinin karşılanamamasıyla bağlantılı
olarak sosyal huzursuzlukların tırmanacağı, lider kadrosunun zenginlik peşinde koşmasının kadroda
çatlaklar yaratıp, yönetim kurumlarının meşruiyetini kaybetmesine yol açacağı, bu durumun da
Komünist Parti’yi milliyetçiliği körüklemeye yönelteceği ileri sürülmektedir. Ülkelerin içeride
yaşadıkları sosyal sorunların uluslararası alana da yansıyacağına dikkat çekilen senaryoda,
Avrupa’nın zayıflaması ve ABD’nin de daha ihtiyatlı bir tutum içine girmesiyle en zor durumdaki
halklara yönelik uluslar arası yardımın azalacağı, büyük güçlerin ihtilaflı olmaya devam edeceği,
çatışma potansiyelinin yükseleceği, çok sayıda ülkenin başarısız devlet konumuna düşeceği ve
37/42
küresel ekonominin büyümeye devam etmesine karşın dünyanın daha güvensiz hale geleceği
saptamaları yapılmaktadır.
“Oyun Değiştiriciler”in bu senaryoyu nasıl şekillendirdiği kapsamında, küresel ekonominin
% 2,7 oranında büyürken, ABD’nin ekonomik atılım içine gireceği, Çin’de büyümenin orta gelir
tuzağını muhtemel hale getirecek şekilde yavaşlayacağı, Avro Bölgesinin merkez ekonomilerindeki
başarıya karşın çevre ekonomilerin sistemden çıkacağı ve bocalayan AB’nin nihayetinde
parçalanacağı, bilhassa Afrika’da ve Ortadoğu ile Asya’nın bazı bölümlerinde kırsal ve kentsel
bölgelerle sınıflar arasında gerilim patlak vereceği, Afrika’nın bazı bölgeleri bölünmelere sahne
olurken, Ortadoğu’nun sınırlarının ortaya çıkmakta olan Kürdistan ile yeniden çizileceği, Avrupa,
Çin ve Hindistan’da siyasi, sosyal çatışmalar ile kuşak çatışmaları tehlikeli bir şekilde artacağı, pek
çok ülkenin çökeceği ya da parçalanacağı, ABD’nin enerji reformunun Suudi Arabistan gibi petrol
üreticilerini çok olumsuz etkileyeceği, devletlerin teknolojinin bireylere çok fazla güç vermesinden
endişeleneceği ve nihayetinde Batılı güçlerin de Çin ve Rusya gibi internet özgürlüğünü
kısıtlayacağı, ABD’nin sadece ulusal çıkarlarını açıkça tehdit eden küresel sorunlara müdahil
olacağı, ancak artan devlet dışı tehditler sonrasında düzeni sağlayabilmek için otoriter rejimlerle
ittifak yapacağı varsayılmaktadır.
Senaryoda yukarıda özetlenen koşullar altında, Avrupa’da ülkeler arasında birlikten ziyade
farklılıklar olacağı, Avro krizinin uluslararası arenada dinamik bir rol üstlenecek Avrupa hayaline
son vereceği, Rusya’da eşitsizliklerin büyük sorun oluşturacağı, eşitsizliklerin etkisiyle artan
huzursuzluğun rejimin meşruiyetini kaybetmesine yol açacağı ve parti içinde bölünmelerin baş
göstereceği, Çin’in eski yüksek ekonomik büyüme oranlarına ulaşmaya çalışacağı, toplumda artan
huzursuzluklar nedeniyle rejimin meşruiyetini kaybedeceği, Komünist Parti’de de giderek artan
ayrışmalar nedeniyle Maocu bir dirilişin gündeme geleceği, kırsal kesimdeki Naksalist
ayaklanmayla uğraşan Hindistan’ın büyüme hızını korumaya çalışacağı, eşitsizliklerle mücadele
etmeye yönelik gayretleri sonucunda Brezilya’da diğer ülkelere nazaran daha az istikrarsızlık
yaşanacağı, Kürdistan’ın yükselişinin Türkiye’nin bütünlüğüne darbe vuracağı ve bu durumun
Türkiye’nin yakın komşularında büyük bir ihtilaf/çatışma riskini artıracağı, Afrika, Asya ve Latin
Amerika’daki yoksul ülkelerin düşük ekonomik büyümeden muzdarip olacakları, çatışmaların gıda
üretimini olumsuz etkileyeceği ve insani krizlerin uluslararası sistemin yardım kapasitesini aşacağı
öngörülmektedir.
d. Devlet Dışı Dünya: Sivil toplum kuruluşlarının, çok uluslu şirketlerin, akademik
kurumların, zengin bireylerin ve mega kentler gibi ulus altı aktörlerin büyüyüp gelişerek, küresel
sınamalarla mücadelede ön alması tezi üzerine inşa edilen bu senaryoda, ülkelerin yok olmayacağı,
ancak sınamaya bağlı olarak, devletler ile devlet dışı aktörler arasındaki melez koalisyonları
örgütleyip yönetecekleri varsayılmaktadır. Bu senaryoda, işbirliğinin mevcudiyeti nedeniyle bir
önceki senaryoya göre küresel büyüme oranları biraz daha yüksek seyretmekte, ekonomik açıdan
daha istikrarlı ve sosyal olarak daha uyumlu olan bu dünyada ölümcül ve yıkıcı teknolojilere erişim
imkânı arttığı için güvenlik tehditleri artmakta; teröristler ve suç ağları yetki ve sorumlulukların el
değiştirmesinin neden olduğu karışıklıktan istifade etmekte, hükümet dışı kuruluşların üye olarak
devletlerle yan yana oturdukları bölgesel kuruluşlar daha karma bir hal almakta, çok fazla
38/42
küreselleşen bu dünyada uzmanlık, nüfuz ve çeviklik “ağırlık” ve “konum”dan daha fazla önem arz
etmekte, devlet dışı aktörler ve hükümetler arasındaki işbirliğinde teknoloji büyük rol oynamakta;
pek çoğu ABD’den neşet eden düşünce kuruluşları, üniversiteler vb. devlet dışı aktörler kendilerini
küresel bir kimliğe sahip oluşumlar olarak görmektedir.
Senaryoda, bu koşullar altında, Avrupa’nın yumuşak gücünden istifadeyle refah bulacağı ve
konumunu iyileştireceği, küresel devlet dışı aktörlerle çalışmakta zorlanan Rusya’nın terör ve suç
örgütlerinin büyümesinin neden olduğu güvenlik tehditleriyle meşgul olacağı, böylesi bir uluslararası
sistemde, otoriter bir rejime sahip olan Çin’in, üstünlüğünü ve kontrolünü dayatacağı, ancak dünyada
faaliyet göstermekte zorlanacağı; küresel iş çevreleri ve akademik ağlarla sağlam bağlar kuran
seçkinleri bulunan Hindistan’ın ise gelişme potansiyeline sahip olacağı, şehirlerdeki sorunlarını
yönetebilmesi halinde gelişmekte olan ve hızlı kentleşmenin getirdiği sorunlarla boğuşan diğer
ülkeler için örnek teşkil edeceği, orta büyüklükteki güçlerin devlet dışı sektörlerini geliştirdikleri
ölçüde bu dünyada başarılı olacakları ve gelişmekte olan ülkelerin bu dünyadaki başarılarını
kentleşmeyi yönetmedeki başarılarının belirleyeceği öngörülmektedir.
3.
Sonuç :
a.
Küresel yönelimleri saptamaya ve yaklaşık yirmi yıl sonrasında uluslararası sistemin ne
şekilde olacağını öngörmeye çalışan “Küresel Eğilimler 2030: Alternatif Dünyalar” raporu, temel
olarak, Asya’nın, sahip olduğu küresel güç, ekonomik hasıla, nüfus büyüklüğü, askeri harcamaları
ve bilim ve teknoloji alanındaki yatırımlarıyla 2030 yılında Kuzey Amerika ve Avrupa’nın
toplamını geçeceği, bunun 250-300 yıldır Batılı ülkelerin üstünlüğüne göre şekillenen dünya
sisteminde önemli değişiklikler yaratacağı, bu sistemde ne ABD’nin, ne de ekonomik açıdan
ABD’yi geçmesi beklenen Çin’in dünya üzerinde hegemon konumda bulunacağı, ancak ABD’nin
eşitler arasında birinci olmaya ve merkezi rol oynamaya devam edeceği tezleri üzerine inşa
edilmiştir.
b.
Esasen, dünyanın tek kutupluluktan çok kutupluluğa bir geçiş yaşamakta olduğu, yeni
güçlerin yükseldiği ve gücün Batı’dan Doğu’ya kaydığı, bu çerçevede günümüzde ekonomik ve
siyasi açılardan uluslararası alanda önemli bir ağırlık merkezi haline gelen Güney ve Doğu Asya ile
Pasifik bölgesinin, önümüzdeki on yıllarda uluslararası sistemdeki makro ölçekli gelişmeleri
etkileyecek bir alana dönüşeceği düşüncesi hem resmi düzeyde, hem de akademik çevrelerde genel
kabul görmektedir. Bu açıdan bakıldığında, Küresel Eğilimler 2030 raporunun, bilinen hususlara
yer verdiğini, ancak ekstrem öngörülere dayanan çeşitli senaryolar içerdiğini söylemek mümkündür.
c.
Bununla birlikte rapor, ABD’nin çatı istihbarat yapılanması olan Ulusal İstihbarat
Direktörlüğü Ofisi bünyesindeki bir birimden çıkmış olması ve uluslararası kamuoyunu etkileme
maksadıyla hazırlanmış olması itibariyle dikkate değer bulunmaktadır.
d. Rapora nüfus, çevre, iklim gibi konular açısından bakıldığında, gelecekte dünyada sağlık
ve yaşam koşullarının daha iyi, yoksulluğun da daha az olacağını, bununla birlikte artan nüfus,
kentleşme, değişen iklim koşulları ve çevre sorunlarının, gıda ve su gibi doğal kaynaklarda kıtlık
yaratacağını, bu durumun da özellikle Sahra altı Afrika ile Çin ve Hindistan dâhil olmak üzere,
Güney ve Doğu Asya ülkelerinde çatışma riskini artıracağını söylemek mümkündür.
39/42
Teknolojik gelişmeler kapsamında ise, rapordan, 2030’da yeni teknolojilerin hayatı
kolaylaştırmaya dair pek çok imkân sunarken, gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelere sağlayacağı
fayda ve zararların farklı olacağı anlaşılmaktadır. Raporda, gelişmiş Batı ülkelerinde, yeni
teknolojilerin güvenlik gerekçeleriyle vatandaşların özel hayatlarını ihlal edecek boyutlara
varabileceği, ayrıca zaten işsizlik sorunu yaşayan bu ülkelerde pek çok kişiyi işsiz bırakacağı
tespitinde bulunulurken, gelişmekte olan ülkelerde ise bu teknolojilerin rekabeti, ticareti ve kaliteyi
artıracağı ve geniş orta sınıf nüfusa fayda sağlayacağı tahminine yer verilmektedir.
e. Raporda bölgeler bazında yer alan hususlara ilişkin olarak da aşağıdaki hususlar dikkati
çekmektedir:
(1) Raporun genelde Ortadoğu’ya, özelde ise bölge ülkeleri ve bölge sorunlarına ilişkin
tespit ve değerlendirmelerinin, bilinen hususların farklı senaryoların gerçekleşmesi halinde ne yöne
evrilebileceğini ifade etmek suretiyle dile getirildiği, bu kapsamda çok da iyimser olmayan bir
üslup benimsediği görülmektedir.
Raporda, bölge ekonomisindeki büyümenin bağlı olduğu şartların kırılganlığına ve buna paralel
olarak genç nüfus yoğunluğunun yaratacağı sosyal ve siyasi değişime; İslami partilerin ve İslami
demokrasinin bölgenin siyasi yelpazesine getireceği çeşitliliğe ve bu yeni oluşumların beklentileri
karşılayamaması durumunda bölgenin radikal akımlara yönelebileceğine; etnik ve mezhepsel
nedenlerle Irak, Suriye ve Yemen’de bölünmenin gerçekleşebileceğine ve bu durumun bölge
haritasının yeniden şekillenmesine yol açabileceğine; Suudi Arabistan’da görülmesi muhtemel bir
siyasi çalkantının bölgenin diğer monarşilerini, dolayısıyla Şii-Sünni rekabeti açısından bölge
dengelerini etkileyebileceğine; ayrıca İran’daki rejimin silahlanmayı sürdürüp nükleer silah
geliştirmesi durumunda, silahlanma çabaları bakımından ortaya çıkacak domino etkisi nedeniyle
başka ülkelerin de aynı yolu izleyebileceğine ve bölgenin riskli bir gelecekle karşı karşıya
kalacağına vurgu yapılmaktadır.
Bu çerçevede, bölgede ılımlı demokratik rejimlerin kurulması, İsrail-Filistin ihtilafının sona
ermesini sağlayacak bir uzlaşıya varılması ve İran’ın nükleer silah çabalarına son vererek ekonomik
kalkınmaya odaklanması, raporda Ortadoğu’nun istikrara kavuşabilmesini sağlayacak etkenler
olarak sıralanırken, bu hususların 2030’a kadar gerçekleşebileceğine yönelik beklentinin çok da
yüksek olmadığı anlaşılmaktadır.
Dolayısıyla, gerek küresel eğilimler, gerekse bölgenin siyasi, ekonomik ve sosyal (kültürel,
etnik-mezhepsel) yapısından kaynaklanan sorunlar nedeniyle, Ortadoğu’nun uzun bir süre daha (en
azından bölge ülkelerinin siyasi dönüşüm süreci tamamlanıncaya kadar) istikrarsızlık alanı olmaya
devam edeceğini söylemek mümkündür.
(2) Yaşanan ekonomik kriz ve bu krizin neden olduğu siyasi ve sosyal olumsuzlukların
da etkisiyle ABD için Soğuk Savaş zamanında olduğu gibi güçlü müttefikler olmaktan uzaklaşan
Avrupa ülkelerine yönelik olarak raporda yer verilen senaryolar, çeşitli düşünce kuruluşları ve
akademisyenlerin şimdiye kadar defaten dile getirdikleri Avro bölgesinin dağılmasından, çok vitesli
bir şekilde entegrasyonun derinleştirilmesine kadar değişen bilinen öngörüleri içermektedir.
Tek para kullanımı ile eşsiz bir entegrasyon düzeyi yakalamış olan AB’nin yaşamakta olduğu
kriz, Birliğin geçirmiş olduğu en zor sınavlardan birini teşkil etmektedir. AB, ekonomik
40/42
yönetişimindeki eksiklikler ve bazı üye ülkelerin nispeten düşük rekabet gücü gibi sebeplerle
küresel ekonomik krizden çok ciddi biçimde etkilenmiştir. AB üyesi ülkelerde kamu açıkları ciddi
anlamda artmış ve birçok ülkede kamu maliyesinin sürdürülebilirliği tehlikeye girmiştir.
Başlangıçta kamu maliyeleri sorunlu olan zayıf ülkelere mali yardım yapmak konusunda isteksiz
davranılırken, krizin derinleşmesinin ve yayılma riskinin arttığının anlaşılmasının ardından, AB
düzeyinde başlatılan girişimler vasıtasıyla borç krizi içindeki ülkeler için gecikmeli de olsa ardı
ardına kurtarma paketleri açıklanmıştır. Neden olabileceği ekonomik kayıpların ve prestij kaybının
farkında olan AB, bu önlemlerle Avro bölgesinin dağılma olasılığını bertaraf etmeye çalışmaktadır.
Avro bölgesinin geleceğini öngörmek kolay olmamakla birlikte, AB’nin, ulaştığı ekonomik
entegrasyon düzeyinden kolay kolay vazgeçmeyeceği; Birliğin merkez ekonomilerinin
yönlendirmeleri ve özverileri ile bu krizden çıkılabildiği takdirde ise AB’nin mali anlamda olduğu
kadar siyasi anlamda da güçleneceği ve Birlik anlayışının çevre ülkeler tarafından daha fazla
benimseneceği düşünülmektedir.
(3) Raporda, küresel güç dağılımı ve Asya-Pasifik bölgesi açısından en dikkati çekici
değerlendirmeler şüphesiz Çin hakkında yapılmaktadır. Bu kapsamda, Çin’in 2030’a gelmeden
ABD’yi geride bırakarak dünyanın en büyük ekonomisi haline geleceği, bu bağlamda GSMH, nüfus
büyüklüğü, askeri harcamalar ve teknoloji kriterlerini esas alan dörtlü küresel güç endeksine göre,
Çin’in 2030 yılındaki ulusal güç payının ABD’nin payına eşit olacağı, ancak sağlık, eğitim ve
yönetişim unsurlarının eklendiği yeni küresel güç endeksiyle ölçüldüğünde Çin’in ABD’nin % 4-5
puan gerisinde kalacağı belirtilmektedir. Raporda Çin’in, gücünün ve nüfuzunun artmasına karşın,
önümüzdeki dönemde ekonomik büyüme oranının azalması ve buna bağlı olarak orta gelir tuzağına
düşme ihtimali, yaşlanan nüfus yapısı, artan ekonomik ve sosyal taleplerin sebep olduğu toplumsal
huzursuzluklar gibi önemli sorunlarla karşı karşıya olduğu vurgulanarak, uzun dönemli ekonomik
yavaşlamanın tetikleyeceği bir siyasi krizin Çin’in içine kapanmasına ve dış politikada daha
milliyetçi ve saldırgan bir çizgiye kaymasına neden olabileceği de ileri sürülmektedir. Öte yandan,
Çin’de kişi başına düşen gelirin önümüzdeki beş yıl ya da biraz daha uzun bir zaman dilimi içinde,
15.000 ABD Doları eşiğini aşacağı, bu gelir seviyesinin özellikle yüksek düzeyli eğitim ve yaşlanan
nüfus yapısıyla birleştiğinde, genellikle demokratikleşmeyi tetiklediği, demokratikleşme sürecine
ise sıklıkla siyasi ve toplumsal huzursuzlukların eşlik ettiği, daha demokratik bir Çin’in yükselen
milliyetçi duyguları serbest bırakacağı, bunun da en azından kısa ya da orta vadede Çin’in
komşularıyla olan mevcut sorunlarını tırmandıracağı kaydedilmektedir.
2030’da yükselen ekonomik güç merkezi olması ve 21’inci yüzyılın sonunda Çin’in yerini
alması beklenen Hindistan’ın da, hızlı büyümeye eşlik eden sorun ve tuzaklarla karşı karşıya
bulunduğunun belirtildiği raporda, Hindistan’ın bir yandan daha genç bir nüfusa, bir yandan da
demokratik bir yönetim biçimine sahip olmasının önemli avantajlar olduğunun altı çizilmektedir.
Rapor bölgesel istikrarsızlıkların yaygınlaşması açısından, Asya’ya dikkat çekerek, güçlü bir
kapsamlı güvenlik çerçevesinden mahrum bu bölgenin küresel düzene önemli bir tehdit
oluşturabileceği ve istikrarsız bir Asya’nın küresel ekonomiye geniş ölçekli zarar verebileceği
uyarısında bulunmakta; ayrıca ekonomik gücün Batı’dan Doğu ve Güney’e kaymasının ve değişen
iklim koşullarının dünyanın coğrafi odağını da değiştireceği, bu bağlamda önümüzdeki dönemde
41/42
Hint Okyanusu, Güney Çin Denizi ve Kuzey Kutbu’nun daha fazla önem arz eder hale geleceği de
kaydedilmektedir.
Rapordaki veri ve öngörülerden hareketle, halihazırda Asya-Pasifik bölgesinin iki önemli gücü
olan ve küresel planda da etkilerini hissettirmeye başlayan Çin ve Hindistan’ın karşı karşıya
bulundukları sosyo-ekonomik sorunları aşabildikleri ve gerekli reformları gerçekleştirebildikleri
oranda, ulusal güçlerini artıracaklarını ve uluslararası görünümlerini yükselteceklerini söylemek
mümkündür.
42/42