Negatif Dışsallık

2009
MAT-EKON
-1-
Dr. Murat ASLAN- Kamu Ekonomisi –1: Negatif Dışsallık
Kamu Ekonomisi-I
NEGATİF DIŞSALIKLAR
1
2009
MAT-EKON
-1-
Dr. Murat ASLAN- Kamu Ekonomisi –1: Negatif Dışsallık
1. Negatif Dışsallık (Üretimde Negatif Dışsallık): Bir firmanın üretiminin
kişisel maliyetinin yanısıra topluma sosyal maliyetinin de olması
durumu:
Örnek:
1. Kızılırmak nehrine üretim atıklarını serbestçe boşaltan bir firma kimyasal maddeler kullanarak sıvı deterjan üretmektedir. Bu
firmanın ürününe olan talep fonksiyonu ile firmanın arz fonksiyonu sırasıyla şöyledir:
1
Talep Fonksiyonu
P  1000  Q
20
1
P  60  Q .
30
Burada Q, üretimi miktarını (litre olarak), P ise ürünün fiyatını (YTL) göstermektedir. Deterjan üretimi, üretim ünitesinin
aşağısında kalan çiftçiler, balıkçılar ve civarda bulunan halkın sağlığını etkilemektedir. Varsayalım ki, söz konusu etkileri temsil
eden fonksiyon şöyledir:
1
P  40  Q .
15
a) Firmanın kârını maksimize eden denge fiyatı ile üretim miktarını bulunuz.
b) Firmanın Pareto-etkin fiyat ve miktar bileşimini bulunuz.
c) Firmayı Pareto-etkin üretim miktarına çekebilmek için Pigoucu vergi tesis edilirse bu vergi sonucu devletin toplayacağı
toplam vergi geliri ne kadar olur?
d) Pigoucu vergi nedeniyle meydana gelen refah kayıp/kazançlarını ve net sosyal faydadaki değişmeyi bulunuz.
e) Firmayı Pareto-etkin üretim miktarına çekebilmek için Pigoucu sübvansiyon ödemesinde bulunacağını taahhüt etse devletin
bu firmaya yapacağı birim başı ve toplam sübvansiyon miktarı ne kadar olur? vergi tesis edilirse bu vergi sonucu devletin
toplayacağı toplam vergi geliri ne kadar olur?
f) Devlet Pareto etkin miktarı uygulamak için “Kirletme Hakkını” açık arttırma ile satarsa “Kirletme Hakkını” ihale ile
satın alan firmanın ödeyeceği maksimum miktar ne kadardır?
g) Pigoucu vergi, sübvansiyon ve “Kirletme Hakkı Satışı” çözümlerini karşılaştırınız.
2
Dr. Murat ASLAN- Kamu Ekonomisi –1: Negatif Dışsallık
2009
MAT-EKON
-1-
GRAFİKSEL GÖSTERİM
P
1000
Talep: P=1000-0,05Q
Arz: P=60+(1/30)Q
60
Dışsallık: P=40+(1/15)Q
40
Q
20000
l
3
Dr. Murat ASLAN- Kamu Ekonomisi –1: Negatif Dışsallık
2009
MAT-EKON
-1-
i
a)
Dışsallık Dikkate Alınmaz İse Piyasa Dengesi
P
1. Talep=Arz
1000
D
2. Q için çözersek:
Z
S
436
60
11280
20000
Q
4
Dr. Murat ASLAN- Kamu Ekonomisi –1: Negatif Dışsallık
2009
MAT-EKON
-1İ
b)
Pareto Etkin (Dışsallık Dikkate Alınırsa) Piyasa Dengesi
P
1000
1. Kişisel Marjinal Maliyet (ya da ARZ) eğrisi ile
D
Z1
Dışsallık eğrisini dikey toplarsak Sosyal Marjinal
Maliyet (SMM) eğrisinin denklemini bulabiliriz.
PSMM = PKMM+ PE
PSMM=100+0,1Q
700
SMM PSMM=100+0,1Q
PKMM=60+(1/30)Q
Z0
2. Şekilde Z1 noktasını bulacak olursak:
PSMM=PTalep
1000-0,05Q=100+0,1Q
436
3. Q için çözersek:
PE=40+(1/15)Q
100
900=0,15Q
Q*=6000
P*=700
60
40
6000
11280
20000
Q
İ
5
Dr. Murat ASLAN- Kamu Ekonomisi –1: Negatif Dışsallık
2009
MAT-EKON
-1İ
c)
Pigoucu Vergi
P
1. Pigou’ya göre: Devlet bu firmayı 600 birimden
daha fazla üretmesine engel olmak için birim
başına ab kadar vergi koymalıdır. Şekilde b
noktasının bulunması gerekmektedir. PKMM
fonksiyonunda Q=6000’ini yerine koyarsak:
P=60+(1/30)6000
P=260
Birim başına vergi (T):
T=700-260=440 TL olur.
D
1000
PSMM
Z1
700
436
c
d
260 e
a
g
PKMM
Z0
f
2. Toplam Vergi Hasılatı (TVH) acbe alanına
eşittir.
TVH=440*6000=2 640 000 TL’dir.
b
100
60
6000
11280
20000
Q
İ
6
Dr. Murat ASLAN- Kamu Ekonomisi –1: Negatif Dışsallık
2009
MAT-EKON
-1-
d)
Pigoucu Vergi Nedeniyle Ortaya Çıkan Refah Kayıp/Kazançları
P
1. Pigou’cu vergi nedeniyle Tüketici Refahındaki
azalma (∆TF) :
∆TF= acdf =2 280 960
D
1000
PSMM
2. Pigou’cu vergi nedeniyle Üretici Refahındaki
azalma (ƆF) :
ƆF= debf =1 520 640
Z1
700
c
a
436
d
g
260
e
b
PKMM
Z0
3. Pigoucu Vergi Nedeniyle Vergi Hasılası
TVH=aceb =2 640 000
f
4. Net Kayıp ya da dara kaybı (∆NSF)
∆NSF=abf= 1 161 600
100
60

6000
11280
20000
Q
İ
İ
7
2009
MAT-EKON
-1-
Dr. Murat ASLAN- Kamu Ekonomisi –1: Negatif Dışsallık
e)
Sübvansiyon Durumu
P
1. Devlet bu firmayı 600 birimden daha fazla
üretmesine engel olmak için birim başına ab
kadar sübvansiyon verebilir. Eğer amaç 6000
birim düzeyinde üretim yaptırmak ise devlet bu
firmaya toplam ahbj alanına eşit düzeyde
sübvansiyon ödemelidir.
Toplam Sübvansiyon= 440*5280=
Top. Süb= -2 323 200 TL’dir.
2. Sübvansiyon nedeni ile tüketici kaybı Pigoucu
vergi nedeni ile oluşan kayba eşittir.
∆TF= acdf = -2280 960
D
1000
PSMM
Z1
700
c
436
d
260
e
a
h
PKMM
g
b
Z0
f
j
100
60
6000
11280
20000
Q
İ
i
8