Türkiye Halk Sağlığı Kurumu

Transkript

T.C. Sağlık Bakanlığı
EBOLA VİRÜS HASTALIĞI (EVH)
Ekim 2014, Ankara
EBOLA VİRÜS HASTALIĞI (EVH)
• Ebola virüs hastalığı, viral hemorajik ateşlerden biridir.
• Ancak 2014 Batı Afrika Ebola Salgınında kanama vakalarda ön planda olan
semptom değildir,
• Bu nedenle tablo Ebola Virüs Hastalığı olarak tanımlanmaktadır.
• Akut, sistemik, zoonotik bir hastalıktır.
• Fatalite hızı yüksektir.
• İnsanlarda ve maymun, şempanze, goril gibi diğer
primatlarda hastalığa neden olur.
TARİHÇE
Kongo Demokratik Cumhuriyeti
• İlk kez 1976 yılında Kongo
Demokratik Cumhuriyeti’nde
Ebola nehri kıyısında tespit
edilmiştir
• Yakın temas ve ortak enjektör
kullanımı nedeniyle yayılmış
• Salgında 313 hasta
• Ölüm 280
• Fatalite %88
Daha sonra Afrika’da aralıklı
salgınlar görülmüştür.
Bulletin of the World Health Organization. 1978;56(2):271-293.
12 Ekim 2014 itibariyle
salgında son durum
Toplam Vaka: 8997
Konfirme Vaka: 5006
Toplam Ölüm: 4493
Kaynak: http://www.cdc.gov/vhf/ebola/outbreaks/2014west-africa/index.html
EVH-ETKEN
• Etken virüs Filoviridae ailesi, Ebola cinsi içinde yer alır
• Tek iplikçi RNA virüsüdür
• Beş alt türü bulunmaktadır
•
•
•
•
•
Bundibugyo ebolavirus
Zaire ebolavirus
Sudan ebolavirus
Taï Forest ebolavirus
Reston ebolavirus (insanlarda hastalık yapmaz)
EVH-ETKEN
• Virüs sodyum hipoklorite, lipit çözücülere, %2
gluteraldehite ve ultravioleye duyarlıdır.
• 5 dk kaynatma veya 60°C’de 30-60 dk ısıtmayla
inaktive olur.
• Sıvı veya kuru materyalde birkaç gün yaşayabilir.
• Oda sıcaklığında ve 4°C’de birkaç gün (6 gün)
infektivitesini devam ettirebilir.
VİRÜSÜN GEÇİŞİ
• Doğal konağın meyve yarasaları olduğu
düşünülmektedir
• Maymun, şempanze ve gorillerde hastalık yapmaktadır
• İnsanlara vahşi hayvanlardan geçer
•
•
•
•
Kan ve vücut sekresyonlarıyla temas
Çiğ vahşi hayvan eti
Maymun, şempanze, goril, kirpi
Meyve yarasaları, orman antilopu gibi,
• İnsandan insana yayılır.
İnsandan İnsana Bulaşma Yolları
• Hastaların kan, vücut sekresyonları, sıvıları ve organlarıyla doğrudan
hasarlı deri ve mukoza teması
• İğne ve kesici alet yaralanmaları
• Vücut sıvılarıyla enfekte çevreye hasarlı deri ve mukoza teması
• Aerosol oluşturan işlemlerde
• Su, normal gıda ve hava yoluyla bulaşmaz
• Semptomları olmayan kişilerden bulaşmaz
Kuluçka Dönemi
• 2-21 gün
• Ortalama 7-8 günde semptomlar ortaya çıkar
EVH-Klinik Belirti ve Bulgular
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Ateş
Baş ağrısı
Kas ve eklem ağrıları
Halsizlik
İştahsızlık
İshal
Kusma
Mide ağrısı
Kanama
(Mukozal, vajinal, diş eti, burun
kanamaları, hematemez, melena,
hematüri)
Diğer bulgular;
• Döküntü (eritematöz,
makulopapüler, peteşi, ekimoz)
• Gözde kızarıklık
• Hıçkırık
• Öksürük
• Boğaz ağrısı
• Göğüs ağrısı
• Nefes almada zorluk
• Yutmada zorluk
• İç kanamalar
EVH-Tanısı
• Antijen yakalama ELISA testi
• IgM ELISA
• Reverse transkriptaz polimeraz zincir reaksiyonu
• Elektron mikroskopi
• Virüs kültürü
• Geç dönem ya da iyileşen olgularda:
• IgM antikor
• IgG antikor
EVH-Tedavi
• Destek tedavi
• Sıvı-elektrolit tedavisi
• Oksijen ve kan basıncı kontrolü
• Gerektiğinde kan ve kan ürünleri transfüzyonu
• Ko-morbid koşulların tedavisi
• Varsa bakteriyel enfeksiyonların tedavisi
• Deneysel tedaviler
• Monoklonal antikor
• Antiviral
• Konvelesan serum tedavisi
EVH-Korunma
• Henüz kullanımı onaylanan bir aşı yoktur, aşı çalışmaları devam
etmektedir
• Hasta izolasyonu
• Şüpheli vaka izolasyonu
• Enfeksiyon kontrol önlemleri
• Sağlık personelinin eğitimi
• Halk eğitimi
Kimlerde Düşünülmeli
Epidemiyolojik Risk Faktörleri
• Salgın bölgesinde son 21 gün içinde bulunmuş olmak
• Kesin ya da kuşkulu Ebola virüs hastalığı olan birinin kan ve diğer
vücut sıvılarıyla temas
• Endemik bölgede yarasa, kemirici veya primatlarla doğrudan
temas
• Endemik bölgede yöresel cenaze ve gömme işlemlerine katılmak
EVH-Temas Riskleri
Yüksek riskli temas
• Perkütan (iğne batması gibi) yaralanma veya mukozaya EVH hastasının vücut
sıvısının teması.
• EVH hastasına doğrudan bakım verme veya kişisel koruyucu ekipman olmaksızın
hasta ya da çıkartılarıyla doğrudan temas.
• EVH hastasının vücut sıvısı örnekleri ile kişisel koruyucu ekipman olmaksızın
laboratuar testi çalışan veya standart biyogüvenlik kurallarına uymayan
laboratuvar görevlileri.
• Salgının görüldüğü ülkelerde cenazeye doğrudan teması olan veya bakım veren,
cenazede görev alan kişisel koruyucu ekipman kullanmayan kişiler.
Temas Riskleri
Risk oluşturan diğer temaslar
• EVH hastası ile ev içi ve gündelik temas
• Salgın görülen ülkelerde EVH hastası ile sağlık kuruluşlarında yüksek
riskli olmayan veya gündelik temas.
Vaka Yönetimi-1
• Bulaşıcı hastalıklar yönünden nakli yapılacak şüpheli vakalarla ilgili sağlık
personelinin bilgilendirilmesi gerekmektedir. Vaka hakkında ön bilgi verilmeli ve
hasta ile temas edecek sağlık personeli mümkün olan en az sayıda tutulmalıdır.
• Hasta veya hasta kohortuna bakım veren, takip eden sağlık personeli başka hasta izleminde
yer almamalıdır.
• Şüpheli/kesin vakalar EVH için belirlenmiş referans hastanelerde takip edilir.
• Hastaya ulaşmadan, hasta ile temastan önce sağlık çalışanları koruyucu önlemleri
almalıdır.
• Şüpheli vakanın götürüleceği hastane, uygun enfeksiyon kontrol önlemlerini
alması için önceden bilgilendirilmelidir.
Vaka Yönetimi-2
•Kurum ve kuruluşlarla gerekli işbirliği sağlanmalı, vaka takipleri ve
hasta transferleri titizlikle takip edilmelidir.
•Vakanın girişi hastanelerde belirlenmiş yerlerden yapılmalıdır.
EBOLA VİRÜS HASTALIĞI REFERANS HASTANELER
KURUM ADI
İL
ADANA NUMUNE EĞİTİM VE ARAŞTIRMA HASTANESİ
ADANA
HATAY İSKENDERUN DEVLET HASTANESİ
HATAY
ANKARA ATATÜRK EĞİTİM VE ARAŞTIRMA HASTANESİ
ANKARA
ZONGULDAK ATATÜRK DEVLET HASTANESİ
ZONGULDAK
ANKARA EĞİTİM VE ARAŞTIRMA HASTANESİ
ANKARA
ÇORUM T.C. SAĞLIK BAKANLIĞI HİTİT ÜNİVERSİTESİ ÇORUM EĞİTİM VE ARAŞTIRMA HASTANESİ
ÇORUM
YOZGAT DEVLET HASTANESİ
YOZGAT
ANTALYA EĞİTİM VE ARAŞTIRMA HASTANESİ
ANTALYA
AYDIN DEVLET HASTANESİ
AYDIN
AYDIN KADIN DOĞUM VE ÇOCUK HASTALIKLARI HASTANESİ
AYDIN
DENİZLİ DEVLET HASTANESİ
DENİZLİ
MUĞLA T.C.SAĞLIK BAKANLIĞI MUĞLA SITKI KOÇMAN ÜNİVERSİTESİ EĞİTİM VE ARAŞTIRMA HASTANESİ
MUĞLA
BURSA ŞEVKET YILMAZ EĞİTİM VE ARAŞTIRMA HASTANESİ
BURSA
ÇANAKKALE DEVLET HASTANESİ
ÇANAKKALE
DİYARBAKIR EĞİTİM VE ARAŞTIRMA HASTANESİ
DİYARBAKIR
ELAZIĞ EĞİTİM VE ARAŞTIRMA HASTANESİ
ELAZIĞ
MALATYA DEVLET HASTANESİ
MALATYA
ERZURUM BÖLGE EĞİTİM VE ARAŞTIRMA HASTANESİ
ERZURUM
ESKİŞEHİR DEVLET HASTANESİ
ESKİŞEHİR
KURUM ADI
ADIYAMAN T.C. SAĞLIK BAKANLIĞI ADIYAMAN ÜNİVERSİTESİ EĞİTİM VE ARAŞTIRMA HASTANESİ
GAZİANTEP ÇOCUK HASTALIKLARI HASTANESİ
GAZİANTEP DR.ERSİN ARSLAN DEVLET HASTANESİ
KAHRAMANMARAŞ NECİP FAZIL ŞEHİR HASTANESİ
İSTANBUL HAYDARPAŞA NUMUNE EĞİTİM VE ARAŞTIRMA HASTANESİ
İSTANBUL HASEKİ EĞİTİM VE ARAŞTIRMA HASTANESİ
İZMİR TEPECİK EĞİTİM VE ARAŞTIRMA HASTANESİ
MANİSA MERKEZEFENDİ DEVLET HASTANESİ
KAYSERİ EĞİTİM VE ARAŞTIRMA HASTANESİ
KOCAELİ DERİNCE EĞİTİM VE ARAŞTIRMA HASTANESİ
SAKARYA SAĞLIK BAKANLIĞI SAKARYA ÜNİVERSİTESİ EĞİTİM VE ARAŞTIRMA HASTANESİ
KONYA DR.FARUK SÜKAN KADIN DOĞUM VE ÇOCUK HASTALIKLARI HASTANESİ
KONYA NUMUNE HASTANESİ
MERSİN DEVLET HASTANESİ
MERSİN KADIN DOĞUM VE ÇOCUK HASTALIKLARI HASTANESİ
ORDU T.C. SAĞLIK BAKANLIĞI ORDU ÜNİVERSİTESİ EĞİTİM VE ARAŞTIRMA HASTANESİ
SAMSUN EĞİTİM VE ARAŞTIRMA HASTANESİ
SAMSUN KADIN DOĞUM VE ÇOCUK HASTALIKLARI HASTANESİ
SİVAS DEVLET HASTANESİ
TOKAT DEVLET HASTANESİ
ŞANLIURFA ÇOCUK HASTALIKLARI HASTANESİ
ŞANLIURFA MEHMET AKİF İNAN EĞİTİM VE ARAŞTIRMA HASTANESİ
TRABZON KANUNİ EĞİTİM VE ARAŞTIRMA HASTANESİ
TEKİRDAĞ DEVLET HASTANESİ
VAN EĞİTİM VE ARAŞTIRMA HASTANESİ
VAN İPEKYOLU KADIN DOĞUM ve ÇOCUK HASTALIKLARI HASTANESİ
İL
ADIYAMAN
GAZİANTEP
GAZİANTEP
KAHRAMANMARAŞ
İSTANBUL
İSTANBUL
İZMİR
MANİSA
KAYSERİ
KOCAELİ
SAKARYA
KONYA
KONYA
MERSİN
MERSİN
ORDU
SAMSUN
SAMSUN
SİVAS
TOKAT
ŞANLIURFA
ŞANLIURFA
TRABZON
TEKİRDAĞ
VAN
VAN
Hasta izolasyonu
• Ebola virüs hastalığı şüpheli veya kesin vakalarının hastaneye yatışlarında standart,
temas ve damlacık önlemlerinin alınması gerekmektedir.
• Ebola virüs hastalığı vakalarının negatif basınçlı odada takibi şart değildir(varsa tercih
edilir).
• Tek kişilik, özel banyosu ve tuvaleti olan, kapatılabilir kapı içeren bir oda olmalıdır.
• Hastanın odasına girişler sınırlandırılmalı mümkün olduğunca en aza indirilmeli, girişçıkışlar kayıt altına alınmalıdır. Özellikle, sağlık personeli açısından odaya girenler
sadece hastanın bakımından sorumlu olan personel ile sınırlandırılmalıdır.
• Kullanılacak tıbbi malzemeler hastaya özel olmalıdır. Oda dışına çıkarılmamalıdır.
Hastalar arasında ortak malzeme kullanımına izin verilmemelidir.
Personel Koruyucu Ekipman
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Eldiven (Çift eldiven),
Sıvı geçirimsiz önlük,
Sıvı geçirimsiz tulum,
Koruyucu gözlük,
Yüz kalkanı/siperi,
Koruyucu başlık – Şapka (Tulumda başlık yoksa)
N95 maske,
Su geçirmez ayak koruyucu,
Cilt ve mukozaları tamamen örtecek
Alkol bazlı el dezenfektanı.
şekilde, sıvı geçirimsiz
KORUYUCU EKİPMAN GİYME
• Giyme sırası
• Tulum
• Sıvı geçirimsiz ayak koruyucu
• Sıvı geçirimsiz önlük
• Maske (N95/FFP3)
• Gözlük-yüz koruyucu
• Eldiven (Lastik veya çift eldiven)
DSÖ Kılavuzu, Eylül 2014
Önlük giyerken
• Önlük malzemesi uygulanacak işleme
göre seçilmeli
• Uygun tip ve boyut seçilmeli
• Arkadan bağlanmalı
• Eğer tam kapatmıyorsa iki tane önlük
giyilmeli
• Biri önden
• Diğeri arkadan
Maske takılırken
• Burnu, ağzı ve çeneyi tamamen içine almalıdır
• Yüze uygunluk tam olmalı,
• N95-FFP3 için uyum testi yapılmalı
*Uyum testi: Maske ilk takıldığında yüze tam olarak
oturduğundan emin olmak için eller maskenin üzerindeyken
derin nefes alınıp verilerek maske kenarlarından hava kaçağı
olup olmadığı kontrol edilmelidir.
Maske takıldıktan sonra
• Tükrük veya sekresyonlarla ıslandığı zaman değiştirilmeli
• Tekrar kullanılmamalı
• Ortak kullanılmamalı
Gözlük-yüz koruyucusu giyilmesi
• Gözleri ve yüzü tam olarak kapatmalı
• Yüze uygunluk tam olmalı
• Yüze oturmalı ancak sıkmamalıdır
Eldiven giyilirken
• Eldivenler en son giyilmeli
• Doğru tip ve boyutta eldiven seçilmeli
• Eldiven giymeden önce eller yıkanmalı veya
el dezenfektanı ile ovalanmalı
• Önlüğün kol manşetleri üzerine çekilmeli
Eldiven giyildikten sonra;
 Temizden kirliye doğru çalışılmalı
 Eldiven ile çalışırken kendine ve çevreye kontamine temas
sınırlanmalı
 Eldivenler tekrar kullanılmamalı
 Eldiven çıkartıldıktan sonra el hijyeni sağlanmalı
• Çıkarma sırası
• Dış eldiven
• Sıvı geçirimsiz dış önlük ya da
dış giysi (kullanılıyorsa)
• Ayak koruyucu
• Eldiven
• Önlük ya da tulum
• El hijyeni
• Yeni eldiven giyilir
• Gözlük-yüz koruyucu
• Maske
• El hijyeni
Eldiven çıkarılırken
•
•
•
•
Elin üzerinden sıyrılarak içi dışına çevrilir
Diğer eldivenli el ile tutulur
Eldivensiz parmakla bilekten diğer eldiven sıyrılır
İçi dışına çevrilerek her iki eldivenden oluşan küçük bir torba şeklinde
atılır
Önlük çıkarılırken
• Omuz kısımlarından tutulur
• Kontamine dış yüz içe doğru çevrilir
• Yuvarlayarak katlanır
• Çıkarıldığında sadece temiz taraf
görünmelidir
Gözlük-yüz koruyucusu çıkarılırken
• Eldivensiz ellerle çıkarılır
Maske çıkarılırken
• Maske bağları (önce alttaki)
çözülür
• Maskenin ön yüzü kontamine
olduğu için elle temas etmemelidir
• Bağlardan tutularak atılır
Ortam-Çevre Temizliği
• Hasta sekresyonlarıyla bulaşmış tüm yüzeylerin temizliği
• Tarif edilmiş olan tüm Personel koruyucu ekipman giyilerek yapılır
• Çamaşır suyu ya da onaylanmış dezenfektan
• Hastane Enfeksiyon Kontrol Talimatlarına uygun yapılır ve Enfeksiyon Kontrol
Komitesi tarafından takibi yapılır.
KİŞESEL KORUYUCU DONANIM
• Çevreyi temizlerken ve bulaşıcı atıklara dokunurken lastik eldivenler, sıvı
geçirmeyen önlük ve bot gibi kapalı ayakkabılar giyilmelidir.
• Ek olarak, kan ve diğer vücut sıvılarıyla temasın ve bunların sıçrama riskinin
yüksek olduğu alanlarda (örn. kusmuk ya da kan ile ciddi şekilde kirlenmiş
yüzeyler veya ishal, kanama ya da kusma bulgusu olan hastaların 1 metre yakını)
temizlik faaliyeti yürütülürken, yüzünüzü korumak için maske, koruyucu gözlük
ya da yüz siperi ve eğer bot mevcut değilse galoş giyilmelidir.
TEMİZLİK SÜRECİ
• Kan, vücut sıvıları, sekresyon ve çıkartılarıyla kontamine olan çevresel
yüzeyler ve nesneler standart hastane deterjan/dezenfektanları (%0.5 klor
solüsyonu veya 5000 ppm’lik serbest klor solüsyonu) kullanılarak en kısa
zamanda temizlenmeli ve dezenfekte edilmelidir. Organik maddelerin
dezenfektanı etkisizleştirmesini önlemek için dezenfektanlar, temizlik
yapıldıktan sonra uygulanmalıdır.
• Eğer hastanede hazırlanacaksa, temizlik için gerekli solüsyonları ve
dezenfektanları her gün hazırlayın. Hızlıca kontamine olacakları için temizlik
solüsyonlarını ve ekipmanlarını gün içerisinde sık sık değiştirilmeli ve
yenilenmeli (hastane protokollerine uyun).
TEMİZLİK SÜRECİ
• Yer ve yatay iş yüzeyleri temiz su ve deterjan ile günde en az bir kez
temizlenmelidir. Nemli bezle temizlik, havadaki partiküllerin diğer yüzeyleri ve
havayı kontamine etmesini önlemede yardımcı olur. Kullanmadan önce
yüzeylerin kendiliğinden kuruması için beklenmelidir.
• Yerler süpürge ile kuru bir şekilde süpürülmemelidir. Toz tutan temizlik bezleri
silkelenmemeli ve yüzeyler kuru temizlik bezleriyle temizlenmemelidir.
• Kontaminant/Kirletici maddelerin aktarımından kaçınmak için temizlik her
zaman “temiz” alandan “kirli” alana doğru yapılmalıdır.
• Boş ya da dolu olan klinik alanlara dezenfektan sprey sıkmayın. Bu, hastalık
kontrolünde faydalı olduğu kanıtlanmamış tehlikeli bir uygulamadır.
ÇARŞAF YÖNETİMİ
• Eğer ciddi şekilde kirlenmiş çarşafların güvenilir temizliği ve dezenfeksiyonu mümkün
değilse, bu parçalarla ilgilenen bireyleri gereksiz bir riskin altına sokmamak için çarşaflar
yakılarak bertaraf edilebilir.
• Hastalar için kullanılan çarşaflar kan ve kusmuk gibi vücut sıvılarıyla ciddi şekilde
kontamine olabilir ve bu çarşaflarla ilgilenirken herhangi bir sıçramaya maruz kalınabilir. Bu
yüzden, hastaların kirlenmiş çarşaflarıyla ilgilenirken, eldiven, sıvı geçirmeyen önlük, bot
gibi kapalı ayakkabılar, maske, koruyucu gözlük veya yüz siperi gibi yüzü koruyucu
ekipmanlar kullanılmalıdır.
• Kirli çarşaflar, kullanım alanında açıkça etiketlenmiş, sızdırmaz poşet ya da kovalara
konmalı ve izolasyon odası/alanından taşınmadan önce kutuların yüzeyleri etkili bir
dezenfektan kullanılarak dezenfekte edilmelidir. Kusmuk ya da dışkı gibi katı atık varsa,
çarşafı kutuya koymadan önce bu atığı yassı, sert bir nesne yardımıyla kazıyarak çıkarın ve
tuvalete atıp sifonu çekin. Eğer çarşaf bu işlem için hasta odasından/alanından çıkartılacaksa
ayrı bir kutuya konmalı ve asla vücuda yaslayarak taşınmamalıdır.
• Çarşaf, daha sonra, çamaşırhaneye sıvı geçirmeyen bir torba içinde taşınmalıdır.
• Çarşaflar, su ve deterjan ile hastane protokolüne uygun olarak çamaşır makinesinde
yıkanmalıdır. Kontamine çarşaflar elde yıkanmamalıdır.
CENAZE TAŞIMA ve DEFİN İŞLEMLERİ
• Cenaze taşıma ve defin protokolleri üzerine verilecek her türlü kararda enfeksiyon önleme
ve kontrol komitesine danışılmalıdır.
• Cenazeler ile minimum düzeyde ilgilenilmelidir. Prensipte, aşağıdaki önerilere bağlı
kalınmalıdır; ancak bazı kültürel ve dini görüşler de dikkate alınmalıdır:
- EVH şüphesi olan ya da doğrulanan kişinin cenazesi ile ilgilenirken, lastik bot veya
delinmeye ve sıvıya dirençli kapalı ayakkabılar ya da ayakkabı koruyucu ve Kişisel
Koruyucu Donanım (sıvı geçirmeyen önlük, maske, göz koruyucu ve çift kat eldiven)
giyilmelidir.
- Bedendeki orifisleri tıkanmalıdır. Cenaze çift kat ceset torbasının içine konmalı ve her bir
torbanın yüzeyi uygun bir dezenfektan (örn. %0.5’lik klor solüsyonu) ile temizlenmeli ve
yüksek derecede bulaşıcı madde olarak kapanmalı ve işaretlenmelidir.
CENAZE TAŞIMA ve DEFİN İŞLEMLERİ
• Cenaze derhal morga götürülür.
- Kişisel koruyucu donanım cenazenin bulunduğu alanda giyilmeli, ceset torbalarına konulduğu
sırada kişinin üzerinde olmalı ve bu işlemler sonrasında derhal çıkarılmalıdır. Kişisel koruyucu
donanım çıkarıldıktan sonra eller yıkanmalı ve temizlenmelidir.
- Cenazelere hiçbir şey sıkılmamalıdır.
- Ceset torbaları hiç bir şekilde tekrar açılmamalıdır.
- Doğrulanmış vakaların cenazelerinin yıkanmaması Dünya Sağlık Örgütü tarafından önerilmektedir.
- Bu hastaların cenazeleriyle sadece eğitimli personel ilgilenmelidir.
- EVH şüphesi olan ya da doğrulanan kişilerin cenazeleri ile ilgilenmediği sürece cenaze aracı
kullanan kişinin kişisel koruyucu donanım giymesine gerek yoktur.
- Kapalı, sızıntı engelleyen malzeme içine konduktan sonra cenaze mümkünse bir tabutun içine
konmalı ve bu şekilde gömülmelidir.
EVH Vaka Tanımları
• Şüpheli vaka:
• “Epidemiyolojik Kriterler”den en az birisinin varlığında klinik
kriterlerden ≥38.0°C ateş ile birlikte diğer klinik bulgulardan en az
birisinin bulunduğu veya sebebi açıklanamayan ölüm olan
vakasıdır.
Epidemiyolojik Kriterler:
Semptomlar ortaya çıkmadan önceki 21 gün içinde;
 Doğrulanmış veya şüpheli Ebola virüs Hastalığı vakasının kan veya diğer
vücut sıvıları ile temas veya
 Ebola virüs hastalığının aktif olarak yayılımının olduğu bölgede yaşıyor
olmak veya
 Bulaşın aktif olduğu bölgeye seyahat etmek veya
 Endemik bölgede yarasa, kemirgen veya maymun, şempanze gibi
primatlar ile doğrudan temas (dokunma, ısırılma, etini yemek vb).
Klinik kriterler :
 ≥38.0°C ateş ile birlikte,
o Aşağıdaki klinik bulgulardan en az birisinin varlığı,
 Ciddi başağrısı,
 Kas ağrısı,
 Aşırı halsizlik,
 Bulantı,
 Kusma,
 İshal,
 Karın ağrısı,
 Açıklanamayan kanamalar
 Sebebi açıklanamayan ölüm
KESİN VAKA:
Şüpheli vaka tanımına uyan ve Ebola Virüs Hastalığı
laboratuvar tanı testleriyle doğrulanan vakadır.
Kırım Kongo Kanamalı Ateşi
(KKKA)
Zoonotik ve Vektörel Hastalıklar Daire Başkanlığı
HİZMETE ÖZEL
49
50
Kırım-Kongo Kanamalı Ateşi (KKKA) Nedir?
Kırım-Kongo Kanamalı Ateşi (KKKA), çoğunlukla keneler aracılığıyla hayvanlardan
insanlara bulaştırılan mikrobik bir hastalıktır.
Ancak, hastalık hayvanlarda belirtisiz seyrederken insanlarda öldürücü
olabilmektedir.
HİZMETE ÖZEL
51
KKKA Nasıl Bulaşır?
Daha çok vücudumuza kene tutunması ile
bulaşmakla birlikte;
 Kenelerin çıplak elle
çıkarılması ya da ezilmesi ile
 Hasta insanların tükürük ve
kan gibi vücut sıvılarına
temas etmekle,
 Mikrobu taşıyan hayvanların kanları, vücut sıvıları ve
dokularına korunmasız temasla da bulaşabilir.
HİZMETE ÖZEL
52
 Keneler halk arasında yavsı, sakırga, kerni gibi isimlerle
bilinmektedir.
 Kenelerin yoğun olarak bulunduğu yerler özellikle
hayvancılığın yapıldığı; orman kenarı parçalı arazi yapısına
sahip çalı ve çırpılı alanlar ile otlakların bulunduğu
yerlerdir. Ülkemiz kenelerin yaşamaları için coğrafi açıdan
oldukça uygun bir yapıya sahiptir.
HİZMETE ÖZEL
Larva
Nimf
Erkek Erişkin Hyalomma
Erkek Erişkin Kene
Dişi Erişkin Kene
Dişi Erişkin Hyalomma
HİZMETE ÖZEL
Nimf (deriye yapışmış)
Dişi Erişkin Hyalomma
kan emmiş
54
HİZMETE ÖZEL
55
HİZMETE ÖZEL
56
Kimler Risk Altındadır?
Tarım ve hayvancılıkla uğraşanlar,
 Kasaplar,
 Çobanlar,
 Mezbaha çalışanları,
 Veterinerler ,
 Kamp ve piknik yapanlar,
 Korunmasız olarak yeşil alanlarda (Bahçe, bağ, tarla, orman ve orman
kenarı tarım arazisi vb.) bulunanlar risk altındadır.
HİZMETE ÖZEL
57
KKKA’nın Kuluçka Süresi Ne Kadardır?
 Kuluçka süresi, mikrobun vücuda girmesinden sonra hastalık belirtilerinin
başlamasına kadar geçen süredir.
 Bu süre KKKA hastalığında kene tutunmasından sonra genellikle 1-3 gündür;
en fazla 9 gün olabilmektedir.
HİZMETE ÖZEL
58
KKKA’nın Belirtileri Nelerdir?









Yüksek ateş,
Baş ağrısı,
Yoğun halsizlik,
Kollarda ve bacaklarda şiddetli ağrı,
Bazen kusma, karın ağrısı veya ishal
Yüzde kızarıklık,
İlerleyen safhada vücudun değişik yerlerinde
kanamalar ,
Gövde, kol ve bacaklarda morluklar,
Burun kanaması, dışkıda ve idrarda kan görülebilir.
HİZMETE ÖZEL
59
KKKK’dan Nasıl Korunurum?
 Hayvan barınaklarına, kırsal alanlara, orman kenarı
ve tarım arazileri ile bu gibi yerlere gidenler mümkün
olduğunca vücutta açık kısım kalmamasına özen
göstermeli kenelerin daha kolay fark edilmesi
nedeniyle açık renkli elbiseleri giymeyi tercih
etmelidirler.
 Kenelerin vücuda girebileceği yerlerin kapatılması
(örneğin pantolon paçalarının çorap içine alınması,
çizme giyilmesi) gerekmektedir.
HİZMETE ÖZEL
60
 Kırsal alandan, orman kenarından ve tarladan
dönüşte mutlaka vücut ve elbiseler kontrol
edilmeli kene olup olmadığı araştırılmalıdır.
HİZMETE ÖZEL
61
Vücudun Her Tarafı Kontrol Edilmelidir!
Saç dipleri
Kollar
Bacaklar
Gövde
Koltuk altları
Kulak arkası
Ense
Kasıklar
HİZMETE ÖZEL
62
Vücuda Tutunmuş Kene Görülürse
 Kene asla çıplak elle çıkartılmamalıdır!!!
 Eldiven, naylon poşet veya bez parçası ile tutularak ya da ince uçlu bir pens veya
varsa kene çıkartma kartı ile ezilmeden çıkarılmalıdır.
 Çıkartılamıyorsa en kısa sürede bir sağlık kuruluşuna
başvurulmalıdır.
 Vücuda tutunan kene ne kadar erken çıkartılırsa hastalığa yakalanma riski de o
kadar azalır.
HİZMETE ÖZEL
63
Kenenin pens ile çıkarılması
HİZMETE ÖZEL
64
Yapılmaması Gerekenler
Vücuda tutunmuş olan keneyi patlatmayın, ezmeyin, üzerine herhangi bir
kimyasal madde (alkol, gaz yağı, kolonya) kesinlikle dökmeyin ve üzerine sigara
bastırmayın.
HİZMETE ÖZEL
65
Kene tutunmasından sonra
10 gün içinde
Ateş
Halsizlik
İştahsızlık
Karın ağrısı
Baş ağrısı
Bulantı
Kusma
İshal
şikayetleri ortaya çıkarsa hemen bir sağlık kuruluşuna başvurunuz.
HİZMETE ÖZEL
66
Hastalık hayvanlarda belirti göstermeden seyrettiğinden
hastalığın sık olarak görüldüğü bölgelerde bulunan hayvanlar
sağlıklı görünse bile hastalığı bulaştırabilirler. Bu sebeple
hayvanların kanlarına, vücut sıvılarına veya dokularına çıplak el
ile temas edilmemelidir.
 Ayrıca, insanların kanlarına ve vücut sıvılarına da korunmasız
(çıplak elle) temas edilmemelidir.
HİZMETE ÖZEL
67
 Hayvanlarda kene mücadelesi yapılmalıdır. Hayvan sahipleri,
hayvanlarını kene ve diğer dış parazitlere karşı uygun ilaçlarla doğru
zaman, doz ve aralıklarla yılda en az dört kez ilaçlamalıdır.
HİZMETE ÖZEL
68
Kırım Kongo Kanamalı Ateşinin Aşısı Var mıdır?
Hayır. Ancak aşı geliştirme çalışmaları yoğun bir şekilde devam etmektedir.
Kırım-Kongo Kanamalı Ateşinin Tedavisi Var mıdır?
Hastalığın kesin bir tedavisi bulunmamaktadır. Ancak tedavi,hastaya
verilen destek tedavi ile sağlanmaktadır
HİZMETE ÖZEL
69
HİZMETE ÖZEL
70
HİZMETE ÖZEL
71
HİZMETE ÖZEL
72
Teşekkür Ederiz..
HİZMETE ÖZEL
73
MERS-CoV HASTALIĞI
SAĞLIK ÇALIŞANLARI REHBERİ
(Bilim Kurulu Çalışması)
SAĞLIK ÇALIŞANLARI REHBERİ
• MERS-CoV hastalığı, etkeni,
• bulaşma yolları, vaka tanımları ve tanı
yöntemleri hakkında bilgi vermek;
• MERS-CoV vakası veya temaslısı ile karşılaşıldığında izlenmesi gereken
strateji ve uygulama şekilleri hakkında yol göstermek amacıyla tüm
sağlık personeli için hazırlanmıştır.
1. MERS-CoV HASTALIĞI
• Corona virüsler tek zincirli, pozitif polariteli, zarflı RNA virüsleridir
MERS-CoV HASTALIĞI
• İnsanlarda Corona virüsün neden olduğu hastalık spektrumu basit soğuk algınlığından
ciddi akut solunum sendromuna (severe acute respiratory syndrome, SARS) kadar
değişkenlik gösterebilmektedir.
• İnsan ve hayvanlarda çeşitli derecelerde solunumsal, enterik, hepatik, nefrotik ve
nörolojik tutulumlarla seyreden klinik tablolara neden olabilmektedir.
• Orta Doğu Solunum Sendromu Coronavirusu (Middle East Respiratory Syndrome-CoV,
MERS-CoV) beta - coronavirus ailesi içinde yer almaktadır.
• Fatalite oranı SARS salgınında %11 iken MERS-CoV’de %35-50 arasındadır.
2. EPİDEMİYOLOJİ
• MERS-CoV ilk olarak 2012 yılında 60 yaşında, 7 gündür ateş, öksürük,
balgam ve solunum sıkıntısı olan ve daha önce önemli bir sağlık
sorunu olmayan Suudi Arabistan’lı bir erkekte tespit edilmiştir.
• Hasta, tanı konulduktan 11 gün sonra solunum ve böbrek yetmezliği
nedeniyle kaybedilmiştir.
3. KLİNİK ÖZELLİKLER
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
• Ateş %98
• Ateş, titreme %87
• Öksürük %83
• Solunum yüzeyelleşmesi %72
• Miyalji %32
• Diyare %26
• Boğaz ağrısı %21
• Kusma %21
• Hemoptizi %17
• Abdominal ağrı %17
KLİNİK ÖZELLİKLER
• Klinik tablonun geliştiği ve MERS-CoV tespit edilen hemen her hastada
anormal göğüs radyolojik bulguları vardır.
• Hastalığın erken döneminde alt akciğer lobları üst akciğer loblarına
göre daha çok etkilenme eğilimindedir ve radyolojik ilerleme hızlı
olmaktadır.
KLİNİK ÖZELLİKLER
• Lökopeni, lenfopeni, lenfositoz, nötrofili, trombositopeni, tüketim
koagülopatisi (DIC) MERS-CoV de görülebilen hematolojik anormalliklerdir.
• Serum transaminazlar hastanede yatırılan MERS-CoV lü vakalarda
genellikle hafif ve orta derecede yüksek bulunmuştur.
• Kaybedilen hastaların önemli bir kısmında akut renal yetmezlik tespit
edilmiştir.
MERS-CoV Kaynak
• MERS-CoV insanlarda enfeksiyona neden olduğu bilinen betakoronavirüs’tür
ve Güney Asya, Avrupa, Tayland, Meksika, Gana ve Güney Afrika’daki yarasa
ve kirpilerdeki coronavirüslerle yakın genetik ilişkisi mevcuttur.
• ara konak tek hörgüçlü develerle temas
ve deve sütü içilmesi
- İnsandan insana geçiş mümkün
MERS-CoV HASTALIĞI
5. Tanı için Örnek Toplama:
• MERS-CoV saptama olasılığını artırmak için semptomlar başladıktan sonra,
• farklı zamanlarda ve farklı yerlerden birden fazla örnek (nazofarengeal
sürüntü, orofarengeal sürüntü, tükrük veya bronkoalveolar lavaj, serum)
alınması önerilmektedir.
6. ENFEKSİYON KONTROLÜ VE İZOLASYON
• İzolasyon önlemlerine, bugün için virüs atılım süresi ve bulaştırıcılık süresi
bilinmediği için, hastanın sağlık kuruluşunda bulunduğu süre boyunca
devam edilmelidir.
• Ayrıca insandan insana bulaş vakalarında, tam olarak kanıtlanamasa da,
yakın temasın MERS-CoV yayılımında önemli olduğu düşünülmektedir.
• Bu nedenle, MERS-CoV varlığı düşünülen vakalara standart ve damlacık
izolasyonu önlemleri alınmalıdır
ENFEKSİYON KONTROLÜ VE İZOLASYON
• MERS-CoV, düşük sıcaklıklarda ve nemli ortamlarda ve pürüzsüz
yüzeylerde de hayatta kalabildiği gösterilmiştir.
• Bu nedenle, hastane çevresel alanlarda ve yüzeylerde kontaminasyon
sonrası canlı kalabileceğinden bulaş için risk oluşturmaktadır.
• Buna rağmen standart hastane temizliğine uyulması yeterlidir
MERS-CoV Vakaları ile Temas Edecek Personel* İçin Gerekli
Kişisel Koruyucu Malzeme
•
•
•
•
•
•
•
•
1. Eldiven,
2. Önlük,
3. Cerrahi maske,
4. N95 maske (solunum izolatörü),
5. Yüz koruyucu,
6. Gözlük,
7. Bone
8. Alkol bazlı el dezenfektanı
olarak yataklı sağlık kurumları tarafından yeterli miktarda
hazır bulundurulmalıdır.
*Laboratuvar personeli, radyoloji teknisyeni, odanın temizliğini yapan personel, yemek dağıtanlar
dahildir
Hasta Odasının Özellikleri
• 1. MERS-CoV hastalığı şüpheli veya kesin vakaların hastaneye yatışlarında
standart, temas ve damlacık önlemlerinin alınması gerekmektedir.
• 2. Vakalar mümkünse negatif basınçlı odada takip edilmelidir.
• 3. Negatif basınçlı oda yok ise, hastalar tek kişilik, özel banyosu ve
tuvaleti olan, kapatılabilir kapı içeren bir oda olmalıdır
• 4. Kullanılacak tıbbi malzemeler hastaya özel olmalı, oda dışına
çıkarılmamalıdır. Hastalar arasında ortak malzeme kullanımına izin
verilmemelidir.
• 5. Hastanın hastane içinde hareketi mümkün olduğu kadar kısıtlanmalıdır
Hasta Odasına Giriş ve Hastaya Yaklaşım
• Hasta odasına girişler sınırlandırılmalı, mümkünse en aza indirilmeli,
hasta ziyaretçileri ve refakatçi yasaklanmalıdır; giriş-çıkışlar kayıt altına
alınmalıdır.
• Özellikle hastane çalışanlarının odaya girişi sınırlandırılmalı, sadece
hastanın bakımından sorumlu olan personelin odaya girişine izin
verilmelidir.
• Hasta odasına girişlerde kişisel koruyucu malzemelerin (eldiven,
cerrahi maske, gözlük veya yüz siperliği, önlük, bone, alkol bazlı el
dezenfektanı) kullanımına özen gösterilmelidir.
• a. Hasta odasına giren tüm kişiler eldiven, önlük, cerrahi maske
kullanmalıdır.
• b. Muayene, tedavi ve kişisel bakım yapan kişiler eldiven, N95 maske
kullanmalıdır.
• c. Hasta ile cilt, kan ya da damlacık enfeksiyonuna yol açabilecek şekilde
temas edecek veya hastanın sekresyonları veya vücut çıktılarının
aerosolizasyonuna neden olabilecek girişim yapılacağında N95 veya
solunum izolatörü, yüz siperliği kullanılmasına özen gösterilmelidir.
• Aerosolizasyona neden olabilecek işlemler sırasında
• - hasta odasında mutlak ihtiyaç duyulan sağlık personeli dışında kimse
olmamasına özen gösterilmelidir.
• -İşlem sırasında kapının kapalı olması sağlanmalı,
• -işlem sonrasında bir süre, giriş-çıkış dahil kapının açık tutulmamasına
çalışılmalıdır.
• Hastaya temas öncesi ve sonrası el hiyenine dikkat edilmelidir. Bu
amaçla sabun ve su veya alkol bazlı el dezenfektanları kullanılabilir.
• Eller gözle görülür derecede kirli ise el dezenfektanı yerine mutlaka su
ile sabun kullanılmalıdır.
• Hasta bakım ekipmanları ve tıbbi cihazlar hastaya özel olmalı, tek
kullanımlık olanlar tercih edilmelidir.
• Hasta odasından çıkarken veya hastaya bakım verilen alanı terk
ederken bakım veren sağlık personeli, kullandığı kişisel koruyucu
ekipmanları özen göstererek çıkartmalıdırlar.
• Hasta, tıbbi açıdan önemli bir neden olmadıkça odasından
çıkarılmamalı, odadan çıkması gerekli ise cerrahi maske ile transferi
yapılmalıdır.
Dezenfeksiyon
• Hastanın bulunduğu ortam ve çevre temizliğinde, hasta nakledilmesinde
kullanılan ambulanslarda dahil olmak üzere standart temizlik prosedürleri
uygulanmalı, 1 000 ppm klor tablet solüsyonu kullanılmalıdır
• Hasta çıktıları ve sekresyonları ile kontamine olan yüzeylerin temizliğinde
10 000 ppm klor tablet solüsyonu tercih edilmeli,
• temizlik yapacak personel de kişisel koruyucu ekipmanlar (eldiven, önlük,
cerrahi maske, gözlük) kullanmalıdır.
Dezenfeksiyon
• Hastanın taburcu edilmesinden sonra odada yer yüzey dezenfeksiyonu
yapılır ve odanın yeteri kadar havalanmasının ardından odaya yeni bir
hasta alınabilir.
7. VAKA TANIMI
• Olası Vaka: Akut ciddi solunum yetmezliği ve/veya akciğer infiltrasyonları olan ve
vakaların epidemiyolojik ilişki* varlığı
• Kesin Vaka: Olası vaka tanımına uyan olgulardan laboratuvar yöntemlerle MERSCoV
saptanan olgular.
• son 14 gün içerisinde seyahat öyküsü bulunan ve/veya bu ülkelere seyahat öyküsü bulunan bir
kişiyle seyahat dönüşünden sonraki14 gün içerisinde yakın temasta bulunup semptomları bu
temastan sonraki 14 gün içerisinde gelişen kişiler.
(Suudi Arabistan, Birleşik Arap Emirlikleri, Katar, Umman,
Ürdün, Kuveyt, Yemen,Lübnan, İran )
8. NUMUNE ALIMI, SAKLANMASI VE NAKLİ
• MERS-CoV hastalığı düşünülen vakalardan üst solunum yolu örneklerinin negatif
çıkma ihtimalinin yüksek olması nedeni ile aşağıda bahsedilen klinik örnekler
alınmalıdır.
• • Alt solunum yolu örnekleri = Trakeal aspirat, bronkoalveolar lavaj, balgam.
• Steril, vida kapaklı ve sızdırmaz kaplara 2-3 ml alınmalıdır.
• Alındıktan hemen sonra buzdolabında (2-8 derece arası) muhafaza edilmeli ve en
fazla 72 saat içerisinde laboratuvara ulaştırılmalıdır.
• Eğer ulaştırma süresi 72 saati geçerse, -70 derecede muhafaza edilmeli ve kuru
buz ile gönderilmelidir.
YAKIN TEMASLI
Kesin vakada hastalığın semptomlarının başladığı
tarihten itibaren semptomatik olduğu süre boyunca:
• Evde ya da başka bir mekanda uzun süreli olarak yakın temasın (75 cm 1m mesafede en az 15 dk kalmak, cilt teması veya tükürük gibi salgılarla
temas etmek) olması,
• Kesin bir vakanın semptomatik döneminde
-muayene, tedavi yapan,
-kişisel bakımını yapan kişi,
-ya da damlacık oluşturan bir durumda (endotrakeal entübasyon, ventilasyon
gibi) yakın çevresinde bulunan kişiler ve bu esnada tam kişisel korunma
ekipmanı kullanmayan kişiler.
YAKIN TEMASLI TAKİBİ
• MERS-CoV enfeksiyonu için doğrulaması yapılmış veya
değerlendirmesi devam eden bir kişi ile yakın temas etmiş olanlar,
• son temaslarından sonraki 14 gün boyunca günde iki kez ateşlerini
ölçmeli, öksürük, solunum sıkıntısı ile baş ağrısı, boğaz ağrısı, bulantıkusma ve ishal gibi diğer erken semptomların olup olmadığını takip
etmelidirler.
MERS-CoV Hastalığı veya Hastalık Şüphesi Olanlar
hastaneye yatması gerekmiyorsa:
• -Evindeki ve toplumdaki diğer kişilere enfeksiyonu yayma riski
nedeni ile evindeki diğer kişilerden farklı bir odada oturmalı,
• -Doktor randevusu öncesi durumu hakkında sağlık kuruluşuna
bilgi verilmeli,
• -Öksürdüğünde veya hapşırdığında bir mendille (tercihen kağıt
medille) ağzını kapatmalı, kullanılmış mediller ağzı kapalı ve delik
olmayan naylon poşetlere konularak ağzı kapatılarak ikinci bir
naylon poşet içerisinde atılmalı,
• ellerini sıklıkla yıkamalı;
MERS-CoV Hastalığı veya Hastalık Şüphesi Olanlar
hastaneye yatması gerekmiyorsa:
• -Başka bir kişi/kişiler ile aynı ortamı paylaştığı (ev, sokak, toplu taşıma
araçları, hastane vb.) zaman yüz maskesi takmalı,
• -Kişisel eşyalarını başkaları ile paylaşmamalı, ev halkının bardak,
tabak, havlu gibi eşyalarını kullanmamalı; eğer kullanması gerekirse bu
eşyaları iyice su ve sabunla yıkamalıdır.
• -Ayrıca semptomlarını takip etmeli, eğer hastalığında bir kötüleşme
olursa acil tıbbi yardım istemelidir.
9. HASTA BAKIMI VE YAPILAN TEDAVİLER
• MERS-CoV için spesifik bir tedavi olmaması, viral kinetiğinin
bilinmemesi nedeni ile uygulanan tedavi destekleyici, ikincil
enfeksiyonları ve komplikasyonları önlemeye yöneliktir.
KIRIM KONGO KANAMALI ATEŞİ
(Sağlık Personeli İçin)
2015
Bu bilgilendirme slayt setinin hazırlanmasında emeği geçen Cumhuriyet Üniversitesi Tıp
Fakültesi Öğretim Üyesi Sayın Prof. Dr. Nazif ELALDI ve Bakanlığımız Kırım Kongo Kanamalı
Ateşi Bilim Kurulu üyelerine teşekkürlerimizi sunarız.
İçerik
1. Kırım Kongo Kanamalı Ateşi Genel Bilgi
2. Bulaş Yolları
3. Risk Grupları
4. Klinik
5. Hastane Yönetiminin Görevleri
6. Korunma, İzolasyon, Laboratuvar Önlemleri
7. Dezenfeksiyon
8. Cenazelerin Hazırlanması
Viral Kanamalı Ateş Etkenleri
§ Filoviridae
§ Marburg virus ve Ebola virus
§ Arenaviridae
§ Lassa virus, Junin, Machupo, Sabia ve Guanarito
virus
§ Bunyaviridae
§ CCHFV, RVFV ve Hantavirus
§ Flaviviridae
§ Yellow fever virus, Dengue virus ve Alkhumra virus
T.C.
Sağlık
Bakanlığı
Türkiye
Halk
Sağlığı
Kurumu
Kırım-Kongo Kanamalı Ateşi’nin Coğrafik Dağılımı
v
v
v
İlk kez 1944’de Batı Kırım’da tanımlandı
3 kıtada 56 ülkede gösterildi
Yıllık olgu sayısı ülkemizde en fazla
Kırım Kongo Kanamalı Ateşi (KKKA)
§ Ülkemizde 2002 yılında dikkatleri çekti
§ 2003 yılında kanıtlandı
12 yılda 9069 olgu
440 ölüm
Vaka-ölüm oranı %4,85
.
C. Sağlık Bakanlığı
KKKA Bulaş Yolları-1
• Enfekte kene tutunması/keneyle temas (kene kırma)
• Viremik hayvanlar
üHayvana ait kan ve dokulara temas
KKKA Bulaş Yolları-2
• Enfekte hastalardan (hastanede, toplumda)
ü Direkt temas
ü Enfekte doku ve kan teması ile
• Anneden bebeğe (vertikal bulaş)
• Laboratuvardan direkt temas ile
KKKA İçin Risk Grupları
•
•
•
•
•
•
•
•
Endemik bölgede yaşayan/ziyaretçi
Çiftçiler
Hayvancılık yapanlar
Kasaplar, mezbaha çalışanları
Veteriner hekimler
Sağlık personeli
Laboratuvar çalışanları
Hasta yakınları
Hastanede Bulaş Yolları
•Hastadan hastaya bulaş
Gürbüz Y, et al. Int J Infect Dis. 2008
•Hasta yakınlarına horizontal bulaş
Saijo M, et al. Jpn J Infect Dis. 2004
•Hastalardan sağlık personeline bulaş
http://www.ekmud.org/dosya/zoo08/slayt/zoo2-scom.pdf
•Hastaların idrar ve tükürükleri bulaş açısından riskli
Sağlık Personeline Bulaş Yolları
•Kan ile perkütan temas en önemli bulaş yolu
o Kontamine iğne ya da delici-kesici aletlerle yaralanma
•Hastanın kan, doku ve vücut sıvıları ile bütünlüğü bozulmuş deri veya mukoza
teması
• Virüs ile kontamine araç-gereçlerle direkt temas
Sağlık Personeline KKKA Bulaşı
• Bu güne kadar 37 sağlık çalışanı nozokomiyal bulaş;
o 13 Hekim
o 14 Ebe/hemşire
o 5 Sağlık memuru/ATT
o 2 Laboratuvar çalışanı
o 3 Hastabakıcı/diğer
• 5 ölüm
KKKA Kliniği
İnkübasyon dönemi
• Kene tutunmasından sonra
-1-3 (En fazla 9) gün
• Enfekte kan/doku teması sonrası
-3-10 (En fazla 13) gün
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
KKKA Belirtiler-1
Ateş
Üşüme-titreme
Baş ağrısı
Kas ağrıları
Halsizlik
Bulantı
Kusma
İshal
Karın ağrısı
Fotofobi
KKKA Belirtiler-2
Kliniği ağır hastalarda
•
Birkaç gün sonra
- Şuur bulanıklığı
- Huzursuzluk
- Uyuma hali
- Çöküntü hali
- Bezginlik
- Karaciğer lojunda ağrı
KKKA Belirtiler-3 Terminal
dönemde
•
•
•
•
Koma
Şok
Multiple organ yetmezliği
Ölüm
Hastane Yönetiminin Görevleri -1
• Hastalar için uygun hasta odaları hazırlanmalı
• Hastane çalışanlarının eğitimi
• Enfeksiyon Kontrol Komitesi aktif olmalı
• Uygun yerlere uyarıcı levha asılmalı
• Ziyaretçi-hasta teması önlenmeli (kontrollü ziyarete izin verilebilir)
T.C.
Sağlık
Bakanlığı
• Hastane Yönetiminin Görevleri -2
• Evrensel korunma önlemleri için gerekli olan malzemeler
(eldiven, maske, vb.) eksiksiz olarak tedarik edilmeli
• Hasta odalarının, malzemelerin ve hastaya ait dışkı, idrar ve
vücut sıvılarının uygun dezenfeksiyonu ve atılımı sağlanmalı
T.C.
Sağlık
Bakanlığı
TürkiyeHastane
HalkYönetiminin
Sağlığı
Kurumu
Görevleri-3
• Hastaların gerek hastane içi gerekse hastane dışı nakillerinde
gerekli önlemler alınmalı
• Hastalıktan ölenler, usulüne uygun olarak yıkanmalı, kefenlenmeli ve
durumdan İl Halk Sağlığı Müdürlükleri haberdar edilmeli
Korunma Önlemleri
•
•
•
•
•
•
•
Hastanın izolasyonu
Temas izolasyon önlemleri
Damlacık izolasyonu
Kontamine alet, ekipman ve yüzey dezenfeksiyonu
Tıbbi atıkların dezenfeksiyonu
Cenazenin güvenli hazırlanması
Hastane personeli ve hasta yakınlarının bilgilendirilmesi
İzolasyon Önlemleri-1
• Hastalar imkan varsa negatif basınçlı, yoksa tek kişilik odalara
yatırılmalı
- Tuvaletli tek kişilik oda
• Koğuşta yatırılacaksa kohort uygulanmalı
- Pozitif basınçlı havalandırma olmamalı
- Pencereler açık olmamalı, oda cereyan yapmamalı
- Tuvaletler/lavabolar bu hastalara özgü ve ayrı olmalı
- Mümkünse bu hastalara bakım veren sağlık personeli ayrı
olmalı
- Tıbbi ekipmanlar ayrı olmalı
İzolasyon Önlemleri-2
•
Hastaya cerrahi maske takılmalı ve 4-5 saatte bir, kirlenme durumunda daha sık
değiştirilmeli
•
Hasta el dezenfeksiyonu ve öksürük konusunda eğitilmeli
•
Hastanın temas ettiği yüzeyler sık sık temizlenmeli
•
Hasta tuvalet ve lavaboyu kullandıktan sonra temizlik yapılmalı
•
Hastalara refakatçi ve ziyaretçi alınmamalı
•
Hastalar mümkün olduğunca odalarından çıkarılmamalı, çıkarılacaksa maske takılmalı
•
Hasta odasında enfekte atık kovası ve el dezenfektanı bulundurulmalı
•
Hasta odasına giriş ve çıkışlar en aza indirilmeli
•
Hastaya müdahale ve girişim en aza indirilmeli
Temas Önlemlerini Kimler Almalı?
• Hastaya bakım veren tüm sağlık personeli
• Temizlik personeli
• Laboratuvar çalışanları
• Tıbbi atık personeli
• Çamaşırhanede çalışanlar
• Cenaze ile uğraşanlar
• Hasta yakınları tarafından alınmalıdır.
Evrensel Önlemler
• ABD’de CDC geliştirdi (1987), HICPAC uygulamaya başladı (1995)
• Hastalara ait
Kan
- Vücut sıvıları (semen, vajinal sekresyonlar, BOS v.b.)
Dokular Potansiyel enfeksiyöz !!
Bariyer Önlemleri
•
•
•
•
•
El yıkama
Eldiven giyme
Maske takma
Gözlük (invaziv işlemde)
Koruyucu giysi
• İğne uçları ve kesici alet güvenliği
• Yüzey, çarşaf vb temizliği
• İnvaziv işlemler azaltılmalı
Dezenfeksiyon-1
• Enfekte atıklar ve tekrar kullanılmayacak olan malzemeler yakılarak imha
edilmeli
• Dezenfeksiyon işlemlerinde;
- Günlük çamaşır suyu çözeltileri (1/10,
1/100)
- Gluteraldehid (%2)
- Sabun
- Deterjanlar
- KKKA Virüsü için etkili diğer dezenfektanlar
Dezenfeksiyon-2
• Antiseptik olarak;
o Klorhekzidin veya İyot bileşikleri de kullanılabilir
• Ellerin dekontaminasyonunda;
o Klorhekzidinli % 70’lik izopropil alkol kullanılabilir
Dezenfeksiyon-3
Çamaşır suyundan dezenfeksiyon amacıyla çözelti hazırlamak için;
• Hazır çamaşır suyundan (%5 klor içeren) ;
o 1/10 (1 birim çamaşır suyu, 9 birim su)
o 1/100 (1 birim çamaşır suyu, 99 birim su)
• Çözeltiler günlük olarak hazırlanıp kullanılmalı
Dezenfeksiyon-4
1/10’luk Çamaşır suyu;
• Hasta nakli yapılan araçlar
• Hastaya ait vücut sıvıları
• İdrar ve dışkı dezenfeksiyonu
• Ceset dezenfeksiyonunda kullanılmalı
• Çözeltinin gözlere ve deriye teması önlenmeli
Dezenfeksiyon-5
1/100’lük Çamaşır suyu;
• Yüzeylerin
• Tıbbi malzemelerin
• Hastaya ait malzemelerin (yatak vs.)
• Tekrar kullanılabilen malzemelerin (elbise, eldiven, çizme, termometre,
steteskop vb) dezenfeksiyonunda kullanılır !
Dezenfeksiyon-6
• Hastalara ait sekresyon, çıkartılar ve diğer vücut sıvıları atılmadan önce
mutlaka 1/10’luk çamaşır suyu ile en az 5 dk muamele edilmeli
• Tek kullanımlık çamaşır, çarşaf, önlük ve eldivenler çift torbaya konmalı,
dışarıdaki torba dezenfekte edilmeli
• Kateter gibi tıbbi aletler dezenfektan içeren sert plastik kutulara
konmalı, kutunun dışı dezenfekte edilmeli
Dezenfeksiyon-7
• Yerlere dökülen enfekte kan veya vücut sıvılarının üzerine, enfekte
materyalin miktarı fazla ise 1/10'luk, fazla değil ise 1/100'lük çamaşır
suyu çözeltisinden dökülür ve en az 15 dakika beklenir. 1/100’lük çamaşır
suyu çözeltisi ile ıslatılmış bir bez yardımıyla enfekte materyal alınır ve
tek kullanımlık çöp poşetine atılır. Sonra enfekte materyalin alındığı yüzey
sabunlu veya deterjanlı suyla yıkanır.
Enfekte Materyal Teması Varsa
• Enfekte iğne batması;
- Bölgeye % 70’lik alkol 20-30 saniye uygulanır
- Sonra sabunlu su ile yıkanır
- Hızlı akan su altında 20-30 sn kadar tutulur
• Hasta kan ve vücut sıvılarına temas;
- Bölge sabunlu su ile iyice yıkanır
• Göze enfekte materyel sıçramışsa;
- Göz temiz su ile iyice yıkanır
Temaslı Personelin Takibi
•İnfekte kan ve doku teması varsa;
- Ateş ve diğer belirtiler yönünden 2 hafta takip
- Ateş günde iki defa ölçülmeli
- Ateş 38°C veya üzerinde ise yatırılmalı
•Şüpheli veya doğrulanmış olgu ile temas sonrasında ribavirin
profilaksisi uygulanabilir
4 x 0.5 gr/ 7gün oral
Laboratuvar Önlemleri-1
• Personel evrensel önlemlere uymalı
• Tanı için kan ve doku örnekleri alınırken ve laboratuvara yollanırken
korunma önlemleri alınmalı
• Testler Güvenlik Seviyesi II şartları içinde yapılmalı
Laboratuvar Önlemleri-2
• Kan yaymaları tespit edilmişse zararsız
• Rutin testler otomatize sistemler ile yapılmalı
• Rutin dezenfeksiyon işlemleri uygulanmalı
Cenazelerin Hazırlanması ve Gömülmesi-1
• Hasta öldüğünde temas en aza indirilmeli
• Cenazeyi hazırlayacak olan kişi koruyucu önlemler (plastik önlük,
kalın eldiven, maske, gözlük vb.) almalı
• Ceset yıkandıktan sonra 1/10'luk çamaşır suyu çözeltisi ile spreylenmeli,
ceset torbasına konarak kapatılmalı ve 1/10'luk çamaşır suyu çözeltisi ile
tekrar
spreylenmeli
Cenazelerin Hazırlanması ve Gömülmesi-2
• Cenaze daha sonra tabutlanmalı ve mühürlenmeli
• Tabutun açılmasına müsaade edilmemeli
• Yapılanların gerekçesi vefat eden kişinin yakınlarına anlatılmalı
T.C.
Sağlık
Bakanlığı
Teşekkürler……

Türkiye Halk Sağlığı Kurumu

Transkript

Benzer belgeler

BROŞÜR [tyrkisk] - Folkehelseinstituttet

3. THSK İşe Giriş Raporları Görüş Yazısı

EBOLA Virüs Hastalığı

“kırım kongo kanamalı ateşi hastalğı” hakkında halk eğitiminde

İspanya Çalıştayı - BAHÇELİEVLER - Mustafa Nevzat Pısak Mesleki

CV - Kemerburgaz Üniversitesi