BANKA VE KREDİ KARTI

İÇSEL SERMAYE YETERLİLİĞİ DEĞERLENDİRME SÜRECİ
(İSEDES)
ERTUĞRUL UMUT UYSAL, FRM
Piyasa ve Operasyonel Risk Müdürü
Ziraat Bankası
İÇSEL SERMAYE YETERLİLİĞİ
DEĞERLENDİRME SÜRECİ (İSEDES)
İSEDES; bir bankanın maruz kaldığı tüm riskleri;
mümkün olan en etkin şekilde değerlendirmesi ve ölçmesi
yoluyla ihtiyaç duyacağı sermaye büyüklüğünü stratejik amaçlar
paralelinde belirlemesine imkân sağlayan bir süreçtir.
Bu süreç, Bankaların İç Sistemleri Hakkında Yönetmelik,
IV. Kısım, II. Bölüm, Madde 43 – 52 kapsamında belirlenmiştir.
İSEDES’İN
BASEL UZLAŞISI KAPSAMINDAKİ YERİ
I . Yapısal Blok
Asgari Sermaye
Yeterliliği
Kredi Riski
Piyasa Riski
Operasyonel Risk
II . Yapısal Blok
III. Yapısal Blok
Denetsel İnceleme
Kamuya Açıklama
Yükümlülükleri
Süreci
Risklerin en kapsamlı
şekilde ele alınması,
risk yönetimi
uygulamalarının
geliştirilmesi, karar
süreçlerinde etkin
kılınması
Özkaynak
Credit
Risk
Market
Risk
Op
Risk
İSEDES
Bankanın risk
pozisyonuna ilişkin
piyasa katılımcıları
için şeffaflık
Krizden Çıkarılan
Dersler
II. Yapısal bloğun
önemini
artırmıştır.
İSEDES,
Risk Yönetiminin
Bankaya
Entegrasyonunu
güçlendirmektedir.
FİNANSAL KRİZ VE RİSK YÖNETİMİ DENEYİMİ
Amerika
ve
Avrupa’daki
denetimsizliğin
boyutları
ortaya çıktı
Dünyaca ünlü İngiliz Bankacılık Otoritesi FSA itibarını yitirdi.
(Northern Rock Bank iflas etti.)
Avrupa birliği resesyona girdi.
Komşumuz
Yunanistan
ekonomik
bunalıma girdi.
İngiltere’de
100
yıldan
sonra
bankaların önünde
kuyruklar oluştu.
Krizde hiç iflas bayrağı çekmez denilen AAA ratingli kurumlar
tarih oldu. Rating şirketleri sorgulanır oldu.
Riski azaltmak için oluşturulan türev ürünlerinin risklerini
finansal sektör yöneticilerinin anlamadığı ortaya çıktı.
Basel III
düzenlemelerine
ihtiyaç
duyuldu.
3
FİNANSAL KRİZ VE RİSK YÖNETİMİ DENEYİMİ
ÇIKARILAN DERSLER !
 Aşırı satış ve kar odaklılık,
 Vekalet sorunu (yöneticiler ile hissedarların risk algılarının farklılığı),
 Basel Uzlaşısının gerektiği gibi uygulanmamış olması, risk yönetimi ilkelerinin
göz ardı edilmesi,
 Volatilitelerin aşırı yükselmesi,
 Kriz anlarında hedge maliyetlerinin artması,
 Pozisyonların likidite koşullarının değişmesi (drying up of asset liquidity),
 Piyasa riski modellerindeki normal dağılım varsayımının yetersizliği,
 Tarihi istatistiki ilişkilerin; örneğin korelasyonların kriz anlarında geçerli
olmaması (correlation break),
 Banka bütününü dikkate alan (comprehensive firm wide) stress testlerine
olan gereksinim (multiple risk factors),
 Stress dönemlerinin süresinin dikkate alınması gerekliliği,
 Stress testlerinde yoğunlaşmaların dikkate alınması gerekliliği,
 Finansal kurumların sermayelerinin stress dönemlerinde yetersiz olması.
İÇSEL SERMAYE YETERLİLİĞİ
DEĞERLENDİRME SÜRECİ (İSEDES)
TÜM RİSKLERİ İÇEREN RİSK
ODAKLI SERMAYE PLANLAMASI
GELECEK VİZYONU;
STRATEJİLER VE PLANLANAN
FAALİYETLERE UYUM
İÇSEL SERMAYE YETERLİLİĞİ
DEĞERLENDİRME SÜRECİNİN
BİLEŞENLERİ
ORANTILILIK; İÇSEL GİRDİ VE
TANIMLAR
ALINACAK AKSİYONLARA YER
VERİLMESİ
BANKA YÖNETİM VE KARAR
ALMA SÜRECİNİN BÜTÜNLEŞİK
PARÇASI
İSEDES KAPSAMI
Sermaye Gereksinimi İçsel
Değerlendirme Raporunun İçeriği
YASAL RASYOLARA UYUM
BANKA İÇİ TANIMLANAN DİĞER
LİMİTLERE UYUM (PİYASA RİSKİ
LİMİTLERİ VB.)
Planlama ve Bütçeleme
faaliyetlerinin, sermaye yeterliliği
politikasına göre belirlenen risk
iştahını dikkate alması ve
planlaması yapılan bütçenin
sermaye gereksinimi açısından
değerlendirilmesi esastır.
EKONOMİK SERMAYE
STRES TESTİ
LİKİDİTE PLANLAMASI
USE TEST
BANKALARIN SERMAYE GEREKSİNİMİ
POLİTİKASINI ETKİLEYEN YASAL SINIRLAR
Bankaların Sermaye
Gereksinimi Politikasında Minimum
Standartlar
SYR > %12
BHFOR < %20
LY 1.VADE DİLİMİ (Toplam) > %100
Bankaların, şube açma ve bono
ihraç
etme
yetkisine
sahip
olabilmesi için sermaye düzeyini
BDDK’nın öngördüğü hedef radyosu
ve diğer tüm yasal düzenlemelerde
yer alan asgari sınırların üzerinde
olacak şekilde hedeflemesi gerekir.
LY 1.VADE DİLİMİ (YP) > %80
LY 2.VADE DİLİMİ (Toplam) > %100
LY 2.VADE DİLİMİ (YP) > %80
BANKALARIN SERMAYE GEREKSİNİMİ POLİTİKASINI
ETKİLEYEN SINIRLAR - SYR
1800 (Özkaynak)
% 18
7,000
Credit Risk
2,000
Market Risk
1,000
Op Risk
TOPLAM RAV 10,000
BANKALARIN SERMAYE GEREKSİNİMİ POLİTİKASINI
ETKİLEYEN YASAL SINIRLAR
BANKACILIK HESAPLARI FAİZ ORANI RİSKİ
+ 500 bps TP
Bankacılık Hesapları
+ 200
bps YP
Değer
Değişimi
Bilançonun
Değer Değişimi
En Fazla
%20
ÖZKAYNAK
BANKALARIN SERMAYE GEREKSİNİMİ POLİTİKASINI
ETKİLEYEN FAKTÖRLER – EKONOMİK SERMAYE
Bankalar tarafından üstlenilen tüm riskler nedeniyle ortaya çıkabilecek,
beklenmeyen toplam kayıp tutarını karşılayabilecek sermaye miktarı,
ekonomik sermaye olarak adlandırılmaktadır.
RİSK KAPASİTESİ / İŞTAHI / PROFİLİ
RİSK
KAPASİTESİ
Bir banka tarafından mevcut sermaye tabanı, likiditesi, borçlanma
sınırları ve yasal sınırlar çerçevesinde alabileceği maksimum risk
tutarıdır.
RİSK
İŞTAHI
Bankanın risk türleri bazında almak isteyeceği belirli bir risk
seviyesidir. Beklenmeyen kayıpların toplamıdır.
RİSK
PROFİLİ
Bankanın maruz kaldığı ya da kalmayı beklediği risk türleri
bazındaki risk tutarlarını
KULLANILAN
= % 12
KORUNMA
ALANI
SERBEST
600
1200
BANKALARIN SERMAYE GEREKSİNİMİ POLİTİKASINI
ETKİLEYEN FAKTÖRLER – STRES TESTLERİ
SİYAH KUĞU TEORİSİ “OLASILIKSIZ GÖRÜNENİN ETKİSİ”
Nassim N. Taleb’in Siyah Kuğu olarak nitelediği olguların 3 ortak özelliği var:
1) Geçmişte olabilirliğine işaret edecek hiçbir belirti olmadığı için sıra dışı
2) Olağanüstü etki gücüne sahip
3) Beklenmedik olmasına rağmen, ortaya çıkışından hemen sonra olan biteni
açıklanabilir ve öngörülebilir hale getirecek birtakım açıklamaların mutlaka
yapılması
BANKALARIN SERMAYE GEREKSİNİMİ POLİTİKASINI
ETKİLEYEN FAKTÖRLER – STRES TESTLERİ
Uygulanan stres testleri bankalara özgü geliştirilmelidir. Stres
testlerinin tüm riskleri içerir bir yapıda ve mümkün olduğunca
bütünleşik değerlendirilmesi uygundur.
 Tarihsel senaryolar (2008-2009 krizi)
 Banka tarafından geliştirilen hipotetik senaryolar
 İstatistiksel faktörlere ve tarihsel tecrübelere dayanan stres
testi
 Ters stres testi
BANKALARIN SERMAYE GEREKSİNİMİ POLİTİKASINI
ETKİLEYEN YASAL SINIRLAR – LİKİDİTE YETERLİLİĞİ
1 Hafta Vadeli Varlıklar
1.Vade Dilimi
1 Hafta Vadeli Yükümlülükler
En Az %80 YP
%100 T.
1 Ay Vadeli Varlıklar
2.Vade Dilimi
1 Ay Vadeli Yükümlülükler
En Az %80 YP
%100 T.
Likit Varlıklar
En Az %7
Stok Rasyo
Yükümlülükler
SONUÇLARIN KONSOLİDE EDİLMESİ
Kredi Riski
Piyasa Riski
Operasyonel Risk
1.YAPISAL BLOĞA İLİŞKİN EKONOMİK SERMAYE
GEREKSİNİMİ
BHFOR
Likidite Riski
2.YAPISAL BLOĞA İLİŞKİN EKONOMİK SERMAYE
GEREKSİNİMİ
TOPLAM EKONOMİK SERMAYE GEREKSİNİMİ
Stres Testi
TOPLAM
Sermaye Gereksinimi
700
200
100
1000
400
200
600
1.600
900
2.500
 Bu sonuçlar ile gerek gelir/gider tablosuna yansıyan gerekse
özkaynağa yansıyan olumsuz görüntü ile tüm rasyolarımızın
durumu ne olacak?
 Aksiyonlarımız ne olacak?
İSEDES USE TEST
 Departman bazında: Risk Yönetimi biriminin sermaye planlama,
kredi portföyü yönetimi, alım satım portföyü yönetimi,
bankacılık hesapları yönetimi süreçlerine daha etkili
entegrasyonu, risk azaltımı kararları.
 Banka bazında: Bankada risk kültürünün yaygınlaşması, risk
kapasitesi, risk iştahı çerçevesinin yerleşmesi.
 Konsolide bazda: Grup stratejileri, coğrafi dağılım, ülke
risklerine göre operasyon planlama.
İSEDES SÜRECİ
Risk Odaklı
Sermaye
Planlaması
BÜTÇE
İç Denetim
İncelemesi
ve Onayı
Yönetim Kurulu
Onayı
BASEL UZLAŞISI ÇERÇEVESİNDE
OPERASYONEL RİSK YÖNETİMİ
Operasyonel Riskin Kaynakları
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Zimmet
Yetkisiz İşlemler
Personel Hataları
Usulsüzlükler vb.
•
•
•
•
Personel
Sistem
Dış
Olaylar
Süreç
Soygun
Tırnakçılık
Sahtekarlık
Deprem, Sel, Yangın
Terör Olayları vb.
Yazılım
Donanım
Network
Telekomünikasyon
Kesintileri
• Bilgisayar Virüsleri
vb.
• İş akış süreçlerindeki
belirsizlikler
• Kurum içi iletişim
aksaklıkları vb.
OPERASYONEL RİSKİ ARTIRAN FAKTÖRLER
 İşletmelerin devamlı yaşadığı değişim süreci
 Desentralizasyon, yatay organizasyonel yapı
eğilimi, şebeke organizasyonlar
 Destek hizmeti alımının artması
 Liderlik vasıflarının önem kazanması, kazanılmış
otorite
 Teknolojik değişiklikler
 Personelin motivasyon sorunları
 Geniş şube ağı ve global hizmet
 Piyasa değişiklikleri
 Artan yasal düzenlemeler
 Artan işlem hacmi
 Müşteri odaklılık ve servis hızının artması
 Farklı kanallardan hizmet eğilimi
OPERASYONEL RİSK YÖNETİMİ SİSTEMİ
Kayıp İhtimali
Kayıp Tutarı
EL
(Beklenen
Kayıp)
UL (Beklenmeyen
Kayıp)
(Sıra Dışı
Olaylar)
Op. Risk Kayıp Veri Tabanı
İ
Z
Operasyonel
Risklerin
Tanımlanması/Tespiti
Risk Göstergeleri/Haritaları
Öz Değerlendirme
Senaryo Analizleri
L
E
M
E
Operasyonel
Riskin
Ölçümü
Operasyonel
Riskin
Azaltılması/
Transferi
Karşılık
Ayrılması
İÖY (İç Veri, Dış Veri, İş Ortamı ve
Kontrol Faktörleri, Senaryo Analizi)
Sigorta
Kontrol Stratejileri/Limitleme
Acil Durum Planları
UL99.9
OPERASYONEL RİSK KAYIP VERİ TABANI
 Operasyonel risklerin tanımlanması için önemli bir kaynaktır.
 Operasyonel risk yönetiminin vazgeçilmez unsurlarından olan veri tabanının
finansal tablolarla mutabakatı önemlidir.
 Bankada operasyonel risk kültürünün oluşturulmasına katkı sağlamaktadır.
 Standart ve gelişmiş ölçüm yöntemlerine geçilebilmesi için en önemli
kriterdir.
 Basel II Uzlaşısı kapsamında oluşturulan sınıflama kullanılmalıdır.
BT RİSK YÖNETİMİ
Genel Çerçevenin Oluşturulması ve
Raporlama
• BT kaynaklı riskler tanımlanır,
sınıflandırılır ve limitler oluşturulur.
• Anahtar risk göstergeleri
çerçevesinde takip edilir.
• Gerekli aksiyonlar için icracı birimler
uyarılır.
Uyumlaştırma
• Destek hizmeti sağlayan firma ile risk
yönetimi çalışmalarında uyum sağlanır.
BT risklerinin yönetiminde bütünleşik bir
yapı tesis edilmesi zorunludur.
RİSK GÖSTERGELERİ / HARİTALARI
Risk Göstergeleri olarak
 Operasyonel Risk Kayıp Veri Tabanı Verileri,
 İşletme Riskleri,
 Kasa Noksanları,
 Sistem Verileri; Virüs Vakaları, Sistem Kesinti Süreleri, Spam Posta
Sayıları vb.,
 Serbest – İptal Fiş Adedi / Hacmi,
 Borçlu Geçici/Alacaklı Geçici Hesap Bakiyeleri,
 Kişi Başına Düşen Fiş Adedi, Hacmi vb.,
 İç Kontrol Raporları,
vb. belirlenebilir.
ÖZDEĞERLENDİRME ÇALIŞMASI
Özdeğerlendirme, genel anlamda risklerin çalışanlarca değerlendirilmesidir.
Yöntem temel olarak;
 Faaliyet süreçlerindeki operasyonel risklerin, konusunda deneyimli
bir grup çalışanın ortak görüşleri doğrultusunda belirlenmesini ve
değerlendirilmesini,
 Operasyonel risk kültürünün Banka çapında yaygınlaştırılmasını
amaçlar.
DESTEK HİZMETLERİ YÖNETMELİĞİ KAPSAMINDA
YAPILAN ÇALIŞMALAR
Teknik Yeterlilik Raporu
Risk Analiz Raporu
Risk Yönetim Programı
DESTEK HİZMETLERİ YÖNETMELİĞİ KAPSAMINDA
YAPILAN ÇALIŞMALAR
Risk Analiz Raporunun İçeriği
Destek hizmeti alınmadan önce,
 Destek hizmetinden kaynaklanabilecek riskler,
 Risklerin yönetiminde destek hizmeti kuruluşu ve Banka
tarafından gerçekleştirilmesi gereken faaliyetler ve iş sürekliliği,
 Fayda ve maliyetin değerlendirilmesine,
ilişkin bir Risk Analiz Raporu hazırlanması gerekmektedir.
DESTEK HİZMETLERİ YÖNETMELİĞİ KAPSAMINDA
YAPILAN ÇALIŞMALAR
Risk Yönetim Programının İçeriği
Destek hizmetinin alınma süreci ve geçiş aşamasında yapılması gereken
dönüşüm, iç düzenleme, altyapı ve eğitim konularına,
 Ölçme,
değerlendirme,
raporlama
ve
güvenlik
konularında
sorumlulukların koordinasyonuna,
 Risk yönetimi ve iş sürekliliğine,
 Destek hizmeti alımının iç kontrol, iç denetim ve risk yönetimi
faaliyetlerinin yürütülmesine etkilerine,
ilişkin bir Risk Yönetimi Programı oluşturulması gerekmektedir.
SENARYO ANALİZLERİ
Senaryo analizi gerçekleştiğinde büyük tutarlı zararlara yol
açan, beklenmeyen ve sıra dışı operasyonel risklerin
değerlendirilmesinde kullanılan bir yöntemdir.
Senaryo analizleri hazırlanırken bankanın operasyonel risk
profili subjektif kriterler çerçevesinde analiz edilir.
Senaryo analizi, yönü geleceğe dönük (ex-ante) bir analiz
yöntemidir. Bu durum operasyonel risk yönetimine yaratıcı bir
perspektif kazandırmaktadır.
29
OPERASYONEL RİSKİN ÖLÇÜMÜ
Basel-II kapsamında Bankalardan operasyonel riske karşılık
ayırmaları gereken sermaye tutarını hesaplamaları istenmektedir.
Temel Gösterge Yaklaşımı
(Basic Indicator Approach)
Standart / Alternatif Standart Yaklaşım
(Standardised / Alternative Standardised Approach)
İleri Ölçüm Yaklaşımı
(Advanced Measurement Approach)
Riske
Duyarlılık
ve
Karmaşıklık
Düzeyi
OPERASYONEL RİSKİN ÖLÇÜMÜ
İleri Ölçüm Yaklaşımı
Basel Komitesi bankaların kendi yöntemlerini
geliştirmelerini teşvik etmektedir
Geçiş için Denetim
Otoritesinin Onayı
Gereklidir
Basel 2 Uzlaşısı kapsamında, İleri Ölçüm teknikleri ile amaçlanan, gelecek
bir yıl içinde OpVar’ın %99.9 güven aralığında ölçülerek sermaye
gereksiniminin belirlenmesidir. Kayıp dağılımı yaklaşımı kapsamında
Monte Carlo Simülasyonları en yaygın yöntemdir.
İÖY’de Sermaye Miktarı
Bankanın
Beklenen Ve Beklenmeyen
Kayıplarının
Toplamıdır.
OPERASYONEL RİSKİN AZALTILMASI/TRANSFERİ
Operasyonel risk yönetimi sisteminin en önemli aşamalarından birisi
operasyonel risklerin azaltılması/transfer edilmesidir. Bu kapsama;
 Sigorta kullanımı,
 Dış Kaynak kullanımı,
 Kontrol,
 Limitleme,
 İş sürekliliği planlarının hazırlanması, iş etki analizlerinin
yapılması
girmektedir.
SAYGILARIMLA
ARZ EDERİM.