DABAZ (ÜRTİKER)

ABAZ (KURDEŞEN, ÜRTİKER)
Vücutta bir gün içerisinde geçen kızarıklık, kabarıklık ve kaşıntı olmasıdır.
Dabazın sıklığı nedir?
İnsanların yaklaşık %20’si hayatlarının herhangi bir döneminde dabaz atağı geçirir.
Dabaz nelere bağlı gelişir?
Altı haftadan kısa süreli dabazın en sık nedeni ilaçlar, farklı yenilen yiyecekler ve
enfeksiyonlardır. Bunlar genellikle 1 hafta – 10 gün içerisinde geçer.
Altı haftadan uzun süreli dabazın çok sayıda nedeni vardır;
Dabazın üçte biri fiziksel faktörlere bağlı gelişir. Güneş (solar ürtiker), sıcak, terlemek
(kolinerjik ürtiker), soğuk, basınç, egzersiz ve vibrasyon gibi fiziksel faktörlerle dabaz
gelişebilir.
Su ile temastan iki dakika sonra kaşıntılı kabarıklıklar oluşabilir (akuajenik ürtiker).
Bazı hastalarda sadece kaşınan bölgelerde kabarıklık olur (semptomatik
dermografizm). Dabazın bu tipini özellikle sıkıntı-stres tetikler. Bazen diğer alerjilerle
birlikte de bulunabilir.
Deriye temas eden çok sayıda madde (ilaç, gıda, bitki, lateks) dabaza neden olabilir
(kontakt ürtiker). Bunların en iyi bilineni ısırgan otu (urtica dioica) ve lateks ürünleridir.
Sinek ısırması sonrasında da yarım saatte geçen kızarıklık kabarıklık oluşabilir.
Isırgan otuna temas sonrası kontakt ürtiker
İlaçlar (ağrı kesiciler, antibiyotikler, tansiyon ilaçları gibi), aşılar, kan ürünleri, yiyecekler,
yiyecek katkı maddeleri, enfeksiyonlar (sinüzit, faranjit, tonsillit, kolesistit, diş apsesi),
parazitler ve bazı iç hastalıklar (guatr, kan hastalıkları, kollajen doku hastalıkları) da
dabaz nedeni olabilir. Bunun için bazı kan, gaita ve alerji tahlilleri yaptırmak gerekir.
Ayrıca alerjik bünyesi olan kişilerde, dışarıdan herhangi bir alerjen madde olmadan da
dabaz gelişebilir (otoimmün ürtiker).
Dabazda oluşan kızarıklık ve kabarıklıklar geçerken iz bırakmaz. Eğer kabarıklıklar
geçerken mor leke kalıyor ve bir günden uzun sürüyor ise ürtikeryal vaskülit açısından
biyopsi yapılmalıdır.
Tüm yapılan tetkiklere rağmen hastaların yarıya yakınında neden bulunamaz. Bu
hastalarda özellikle sıkıntı stres tetikleyici faktör olabilir bu nedenle bir psikiyatri doktoru
tarafından değerlendirilmesi gerekir.
Hangi yiyecekler dabaza neden olur?
Yiyeceklere bağlı dabaz, genellikle yiyeceklerin alınmasından sonra 90 dakika içerisinde
oluşur. Süt, süt ürünleri, balık, kabuklu deniz ürünleri, mantar, yumurta, meyve (çilek,
kivi, muz, kiraz gibi), fındık, fıstık, ceviz, bezelye, domates, baharatlar, çikolata, yiyecek
katkı maddeleri, şarap dabaza neden olabilir.
Dabaz nasıl tedavi edilir?
Dabazı olan kişilerde öncelikle arttırıcı faktörlerin olup olmadığını araştırılması ve
saptanan faktörlerden uzaklaşmak gerekir.
Basınca bağlı dabazı olan hastaların ağır şeyler kaldırmamaları, çok fazla ayakta
durmaması ve aynı pozisyonda oturmamaları gerekir.
Güneşe bağlı dabazı gelişen hastalar, mümkün olduğunca güneşe çıkmamalı, çıksalar
dahi güneşten koruyucu kullanmalıdır.
Terlemeye bağlı dabazı gelişen hastalar sıcak ortamlardan uzak durmalı, klimalı ortamda
yaşamalıdır.
Kaşınan yerde kabarıklığı olan hastalar sıkı giysiler giymemelidir. Bu hastalar banyoda
kese yapmaktan kaçınmalıdır.
Acı, ekşi ve baharatlı yiyecekler tüm kaşıntıları arttırdığından bu tür yiyeceklerden uzak
durulmalıdır. Ayrıca alerji testinde pozitiflik saptanan yiyeceklerden sakınılmalıdır. Yiyecek
katkı maddeleri de dabaza neden olabileceği için çok fazla katkı maddesi içeren cips,
kola, çikolata, hazır meyve sularından uzak durulmalıdır.
Dabazın tedavisinde çok farklı kaşıntı hapları (antihistaminler) kullanır. Bunların kaşıntı
olduğu sürece kullanılabilir. Bu ilaçların etkileri de hastadan hastaya değişir. Bir hastada
çok etkili olan kaşıntı ilacı diğer bir hastada hiç etki göstermeyebilir. Bu nedenle ilaçların
etkisi yoksa değiştirilmesi gerekir. Kaşıntı haplarından beklediğimiz etki kullanıldığı gün
kaşıntı ve kabarıklığı geçirmesidir. Kaşıntı haplarına rağmen şikayetleri devam eden
hastalarda, kısa süreli, bazı iğneler kullanılabilir.
Dabaz ölüme neden olur mu?
Dabazı olan hastaların %40-50’sinde mukozalarda da şişlikler görülür. Hastalık dilde ve
nefes borusunda şişme sonucu ölümüne neden olabilir. Bu nedenle, mukoza tutulumu
varsa vakit kaybetmeden tedavi etmek gerekir.