aile hekimliği uygulamalarının adana ili görünümü

aile hekimliği
AİLE HEKİMLİĞİ UYGULAMALARININ ADANA İLİ GÖRÜNÜMÜ
Dr. Ferdi TANIR
Giriş
Dünyanın farklı yerlerinde uygulanan reformlar birbirlerine
hem biçim hem de içerik olarak çok benzemektedir ve
adeta bir reform salgını vardır (Klein 1993). Tek tip sağlık
modeline gidiş amaçlanmaktadır. Türkiye’de 1980’lerin
sonuna doğru liberal ekonomik eğilimlerden sağlık sistemi
de etkilenmiş ve 1987’de çıkarılan “Temel Sağlık Hizmetleri
Kanunu” ile kamu hastanelerinin yapısı değiştirilerek yeni
işletme ve personel politikaları oluşturulma aşamaları
başlamıştır. Dünya Bankası kredileri ile destekli 198990 yıllarındaki çalışmalarla, bir dizi reformlar yapılmaya
başlanmıştır. Bu uygulamalarla başlanan değişiklikler,
2003 yılında “Acil Eylem Planı ve Kamusal Yönetim
Reformları” ile temel uygulama yapısına kavuşarak
“Sağlıkta Dönüşüm Programı” başlatılmıştır. Programın
amaçlarının; sağlık hizmetlerini etkin ve üretken yolla,
eşitlik içinde düzenlemek, finanse etmek ve sunmak olarak
belirtilmiştir. Temel prensipler, insan merkezli olma,
sürdürülebilir, sürekli kalite gelişimi içinde paylaşımcı,
gönüllülüğe dayanan, güçlerin paylaşımı ile yerinden
yönetim ve hizmette rekabet unsurlarına yer vermek olarak
açıklanmıştır. Programda, Sağlık Bakanlığı’nın planlama
ve denetim yapması ve genel sağlık sigortasının herkesi
kapsaması öngörülmüştür. Programın dört aşamada
yürütülmesi öngörülmüş ve bunların; 1.Kavramlaştırma
2. Yasalaştırma 3. Kontrollü yerel uygulamalar ve 4. Tüm
ülkeye yaygınlaştırma olduğu belirtilmiştir. Programda
ayrıca Sağlık Bakanlığı’nın güncel gereksinimlere göre
yeniden organize edileceği de açıklanmıştır. Dönüşüm
süresince yönetim ve eğitim faaliyetlerinin denetlenmesi
konusunda Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) ile bir anlaşma
yapıldığı da belirtilmiştir. Bu uygulamaların yapılıp
yapılmadığı ise kamuoyu ile paylaşılmamıştır.
Reform Öncesi Sağlık ve Sosyal Güvenlik Sistemindeki
Durumlar-Sorunlar
1. Farklı sosyal güvenlik sisteminde farklı işlemler,
ayırımcılık, yakınma ve beklentiler
2. Bürokrasi
3. Sağlık hizmeti sunumundaki eksiklikler
4. Kişisel harcamalara neden olma
5. Sunulan hizmetten memnuniyetsizlik
16
artı 50
6. Sağlık insan gücündeki sayısal yetersizlikler ve
personelin ülkeye yayılmasında dengesizlik ve nitelik
sorunları olarak sıralanabilmektedir.
Bu sorunların giderilmesi amacı ile uygulandığı
savunulan “Aile Hekimliği Sistemi”nin, hizmet veren ve
alanlar tarafından değerlendirmesi ile ilk geri dönüşleri
belirlemenin mümkün olacağı düşünülmüştür. Bu amaçla
üç yıldan biraz fazla bir süredir (42 ay) Aile Hekimliği
sisteminin uygulandığı Adana ilinin özellikle Doğankent
sağlık, eğitim ve araştırma bölgesindeki uygulamalar
değerlendirilmiştir. Aile hekimliği sistemi ile oluşan
sistem değişikliğinin getirdiklerinin birinci basamak
sağlık hizmetlerinin (BBSH) özellikle kırsal alan gözlem
sonuçlarını ve düşüncelerimizi sizlerle paylaşmak
istiyoruz.
Veriler
Adana’da Aile hekimliği uygulamaları, 21 Mayıs 2008
tarihinde 586 hekim ile sözleşme yapılarak başlatılmıştır.
Daha önce 150 sağlık ocağı ve 13 grup başkanlığı ve 521
hekim, 42 hemşire, 702 ebe, 117 sağlık memuru-SM, 39
çevre sağlığı teknisyeni-ÇST, 21 sekreter, 126 hizmetli,
4 şoför ile yürütülen birinci basamak hizmetleri, 94 aile
sağlığı merkezi-ASM’de, 575 aile hekimi pratisyen+23
uzman hekim, 123 ASM +40 Toplum Sağlığı MerkeziTSM hemşiresi, 405 ASM+115 TSM ebesi, 32 ASM+27
TSM-SM, 37 TSM-ÇST, 27 TSM sekreteri, 54 TSM
hizmetlisi ve 4 TSM şoförü ile yürütülmeye başlanmıştır.
1980 yılından 2008 yılına kadar geçen yaklaşık 30
yılda, Çukurova Üniversitesi Tıp Fakültesi Halk Sağlığı
Anabilim Dalı, Doğankent Sağlık, Eğitim ve Araştırma
Bölgesi; 1 ilçe ve 7 beldedeki yaklaşık 50.000 nüfusa
hizmet vermekteydi. Bölgemizde, 8 sağlık ocağı ve 4
sağlık evinde; 22 hekim, 12 hemşire, 7 sağlık memuru, 1
çevre sağlığı teknisyeni, 24 ebe, 10 sıtma savaş memuru, 2
sekreter, 15 hizmetli ve 2 şoför ile hizmet veriliyordu. Aynı
bölgede 2008 Mayıs’ından itibaren 6 Aile Sağlığı Merkezi
(ASM)’nde 15 hekim, 15 yardımcı sağlık personeli ve bir
Toplum Sağlığı Merkezi (TSM)’nde 3 hekim 6 memur, 1
sekreter ve 3 hizmetli personel hizmet vermeye başlamıştır.
İki sağlık ocağı ve 3 sağlık evi kapatılmıştır.
Bölgedeki BBSH (ASM-TSM’den) alan 547 kişiye
anketle aldıkları hizmet için düşünceleri sorulmuştur. Bu