Sektör Raporu

2007
Sektör Raporu
2007 Yılı Sektör Raporu,
Ocak 2008
www.petder.org.tr
0
Sayfa:0/37
İÇİNDEKİLER
I.
2007 Yılı Sektör Raporu Özeti.............................................................2
II.
2007 Yılı Türkiye Akaryakıt İstatistikleri..........................................4
a. Motorinler..........................................................................................5
b. Benzinler............................................................................................7
c. Beyaz Ürünler...... .............................................................................9
d. Kalorifer Yakıtı (Kalyak) ................................................................11
e. Fuel Oil No: 6...................................................................................12
f. Siyah Ürünler...................................................................................13
g. Otomotiv Yakıtları...........................................................................15
h. Akaryakıt Ürünleri...........................................................................17
i.
III.
Sektör Büyüklükleri........................................................................19
Petrol Sektöründe 2007 Yılının Önemli Gelişmeleri.....................21
a. Uluslararası ham petrol fiyatları...............................................21
b. Vergiler ve akaryakıt ürünlerinde fiyat hareketleri..............23
c. Araç sayısındaki net değişimler ve toplam akaryakıt talebi
üzerindeki etkisi…………………………………....................................25
d. 2007 yılında sektördeki önemli gelişmeler ve mevzuat
değişiklikleri...........................................................................26
e. Sağlık, Emniyet ve Çevre Faaliyetleri....................................28
IV.
Avrupa Birliğinde Petrol Sektörü ve Önemi...................................30
V.
Kaynaklar..............................................................................................33
VI.
İletişim ve Üye Bilgileri......................................................................35
2007 Yılı Sektör Raporu,
Ocak 2008
www.petder.org.tr
1
I . 2007 Yılı Sektör Raporu Özeti:
Bu raporda kullanılan veriler pazar payı en yüksek olan ve toplam pazar payı % 95’i
aşan 11 akaryakıt dağıtım firmasının gönüllü katılım esasına göre verdikleri
beyanlarından yararlanarak derlenmiştir. Bu veriler, Türkiye toplam akaryakıt pazarının
% 95’ini kesin, kalan % 5’lik bölümünü ise, bir önceki yıl resmi tüketim değerleri
üzerinden yapılan tahminler ölçüsünde temsil etmektedir.
- Akaryakıt Pazarındaki Gelişmeler :
•
2007 yılında resmi ve kayıtlı motorinler (motorin, düşük kükürtlü motorin) tüketimi, 2006
yılı tüketimine göre % 8,1 artarak yaklaşık 15,3 milyon m³ ’e ulaşmıştır. Motorin
tüketimindeki bu önemli artışın en önemli nedeni dizel motorlu araçlara olan giderek artan
eğilimdir. 2007 yılında düşük kükürtlü motorin tüketimi bir önceki yıla göre % 70,1 artarak
2,7 milyon m3’e ulaşmıştır.
•
2007 yılında benzinler tüketimi (95, 98 ve üzeri oktanlı kurşunsuz benzinler ve katkılı
kurşunsuz benzin), 2006 yılı ile karşılaştırıldığında % 2,9 oranında azalarak yaklaşık 3,28
milyon m³ olarak gerçekleşmiştir. Sadece eski teknoloji ile üretilmiş araçlarda süper
benzinin yerine kullanılmakta olan katkılı kurşunsuz benzin tüketiminde önceki yıllarda
başlayan azalma eğilimi 2007 yılında % 42,9 ile devam etmiş ve 209 bin m³ olarak
gerçekleşmiştir. Bu üründeki talep hızla azalmaya devam etmekte ve yakın bir gelecekte
dozaj üniteli uygulamalara geçilmesi beklenmektedir.
•
2007 yılında toplam beyaz ürün tüketimi (toplam benzinler, toplam motorinler ve
gazyağı), 2006 yılı ile karşılaştırıldığında % 5,9 oranında artarak yaklaşık 18,6 milyon
m³ olarak gerçekleşmiştir.
•
Siyah ürün (fuel oil ve kalyak ) tüketimi 2007 yılında 2006 yılına göre % 13,3 oranında
azalarak yaklaşık 2,6 milyon ton olarak gerçekleşmiştir.
•
T.C. Enerji Piyasası Düzenleme Kurumunca yayınlanan LPG Sektör Raporu’na göre; 2007
yılında LPG Otogaz tüketimi 2006 yılına göre % 29,4 oranında artarak yaklaşık 2 milyon
ton olarak gerçekleşmiştir. Bu yüksek artışın bir bölümünün dökme ürün olarak
faturalanan otogaz satışlarındaki azalmadan kaynaklandığı düşünülmektedir.
•
2007 yılında Benzinler, Motorinler, Gazyağı, Kalorifer Yakıtı ve Fuel Oil’in toplamı olarak
ifade edilen toplam akaryakıt tüketimi 2006 yılına göre % 2,8 oranında artarak yaklaşık
18 milyon ton olarak gerçekleşmiştir.
2007 Yılı Sektör Raporu,
Ocak 2008
www.petder.org.tr
2
•
2007 yılında Benzinler, Motorinler ve LPG Otogaz’ın toplamı olarak ifade edilen toplam
otomotiv yakıtları tüketimi 2006 yılına göre % 8,5 oranında artarak yaklaşık 17,5 milyon
ton olarak gerçekleşmiştir.
- Sektör Büyüklükleri :
•
Akaryakıt ürünleri (siyah ve beyaz ürünler) toplam tüketim miktarının % 2,8 oranında
artması ile, 2006 yılında yaklaşık 44 milyar YTL olarak gerçekleşen akaryakıt pazarının
oluşturduğu toplam büyüklüğün, 2007 yılında % 8,2 oranında artarak yaklaşık 48 milyar
YTL’ye ulaştığı hesaplanmaktadır. Bu artış oranının toplam tüketim miktarı artış oranından
daha yüksek olması birim fiyatları ve vergileri daha yüksek olan beyaz ürünleri tüketiminin
toplam akaryakıt ürünleri tüketimi içerisindeki payının artmasından kaynaklanmaktadır.
PETDER üyelerinin faaliyette bulunduğu LPG, madeni yağ, denizcilik ve havacılık yakıtları ile
birlikte PETDER’in ilişkili sektörlerinin toplam büyüklüğünün 62 milyar YTL’nin üzerinde
olduğu tahmin edilmektedir.
Akaryakıt sektörünün (siyah ve beyaz ürünler) yarattığı dolaylı vergi gelirinin (ÖTV + KDV)
2007 yılında, 2006 yılına göre, % 7 oranında artarak (18,4 milyar YTL, ÖTV; 7,3 milyar
YTL, KDV olmak üzere) toplam 26 milyar YTL’ye ulaştığı tahmin edilmektedir.
- Ham Petrol Fiyatları :
•
2005 yılında varil başına günlük ortalama fiyatı yaklaşık 54 ABD Doları 2006 yılında 65,14
ABD Doları, olarak gerçekleşen Brent Ham petrolünün 2007 yılın ortalaması 72,40 ABD
Doları olmuştur.
(Petrol Fiyatları, 2007 yılı sonunda 96 ABD Dolarını aşarak tarihi bir
seviyeye ulaşmıştır.
- Taşıt Sayılarındaki Artış :
•
TÜİK verilerine göre, 2007 Ocak – Kasım döneminde 794.568 adet taşıtın trafiğe kaydı
yapılmış, 61.500 adet taşıtın ise trafikten kaydı silinmiştir. Böylece trafikteki net artan araç
sayısı 733.068 olmuştur. Kasım ayı sonu itibariyle trafiğe kayıtlı toplam 12.960.461 adet
taşıtın % 49,7’ini otomobil, % 15,4’ünü motosiklet, % 14,4’ünü kamyonet, % 10,2’sini
traktör, % 5,6’sını kamyon, % 2,9’unu minibüs, % 1,5’ini otobüs, % 0,3’ünü ise özel
amaçlı taşıtlar oluşturmaktadır.
2007 Yılı Sektör Raporu,
Ocak 2008
www.petder.org.tr
3
II . 2007 Yılı Türkiye Akaryakıt İstatistikleri ;
Özet Tablo
Kurşunsuz 95 Oktanlı
Kurşunsuz 98 ve Üzeri Oktanlı
Katkılı Kurşunsuz
Benzinler Toplamı
Gazyağı
Motorin
Düşük Kükürtlü Motorin
Motorinler Toplamı
Beyaz Ürün Toplamı
Kurşunsuz 95
Kurşunsuz 98
Katkılı Kurşunsuz
Benzinler Toplamı
Gazyağı
Motorin
Düşük Kükürtlü Motorin
Motorinler Toplamı
Beyaz Ürün Toplamı
Kalyak
6 No.FO
Siyah Ürün Toplamı
Toplam Akaryakıt
m3
m3
m3
m3
m3
m3
m3
m3
m3
ton
ton
ton
ton
ton
ton
ton
ton
ton
ton
ton
ton
ton
2006
2.884.939
123.878
366.890
3.375.707
26.077
12.588.855
1.589.643
14.178.498
17.580.282
2.235.828
96.005
284.340
2.616.173
20.862
10.637.582
1.343.248
11.980.831
14.617.865
482.942
2.461.617
2.944.559
17.562.424
2007
3.047.316
20.180
209.624
3.277.120
18.176
12.624.816
2.704.326
15.329.142
18.624.438
2.361.670
15.640
162.459
2.539.768
14.541
10.667.970
2.285.155
12.953.125
15.507.434
390.777
2.163.418
2.554.195
18.061.629
Değişim
5,6%
-83,7%
-42,9%
-2,9%
-30,3%
0,3%
70,1%
8,1%
5,9%
5,6%
-83,7%
-42,9%
-2,9%
-30,3%
0,3%
70,1%
8,1%
6,1%
-19,1%
-12,1%
-13,3%
2,8%
Tüplü
Dökme
Otogaz
Toplam LPG
ton
ton
ton
ton
1.491.580
475.454
1.550.605
3.517.639
1.302.434
216.470
2.006.263
3.525.167
-12,7%
-54,5%
29,4%
0,2%
2006
2007
Değişim
ABD $ /varil
65,1
72,4
11,1%
milyar YTL
milyar YTL
milyar YTL
milyar YTL
44,0
24,0
4,1
1,9
47,6
25,7
5,3
2,6
8,2%
7,0%
29,3%
36,8%
Brent
Akaryakıt Sektör Büyüklüğü *
Akaryakıt Toplam Dolaylı Vergi *
LPG Otogaz Sektör Büyüklüğü
LPG Otogaz Toplam Dolaylı Vergi
* siyah + beyaz ürünleri ifade etmektedir, LPG tüketimi dahil edilmemiştir.
2007 Yılı Sektör Raporu,
Ocak 2008
www.petder.org.tr
4
a. Motorinler
Motorin tüketiminde 1998’de başlayan artış eğilimi 2007’de de devam etmiştir. 2007 yılında
resmi ve kayıtlı motorin türleri tüketimi, 2006 yılına göre % 8,1 artarak yaklaşık 15,33
milyon m³ ’e ulaşmıştır. Otomotiv yakıtlarının en büyük bileşeni olan motorin tüketimindeki
bu önemli artış, kayıtdışı ve kaçak motorin tüketimindeki azalma eğiliminin sürdüğünü, kayıtlı
ve resmi satışlardaki artışın ekonomik büyüme ve araç pazarındaki gelişmelere ile orantılı
olduğunu göstermektedir. Kullanımı yaygınlaşan dizel motorlu binek araçlar ile yeni teknoloji ile
imal edilmiş ağır vasıta ve iş makinalarında düşük kükürtlü motorin tüketiminin tercih edilmesi
nedeniyle 2007 yılında düşük kükürtlü motorinin (DK Motorin) tüketimi % 70,1 artarak 2,7
milyon m3 olmuştur. Böylece düşük kükürtlü motorinlerin toplam motorin tüketimindeki payı
% 11,2’den % 17,6’ya ulaşmıştır. Bunun yanı sıra bazı dağıtım şirketleri, 2007 yılının
sonunda azami 10 ppm (% 0,001)
kükürt içeren düşük kükürtlü motorinin piyasaya
sunumuna başlamıştır.
Yıllara Göre Toplam Motorin Tüketimi
1997-2007
18.000
16.000
1000 m3
14.000
12.000
10.000
8.000
6.000
4.000
2.000
0
Motorin
2007 Yılı Sektör Raporu,
Ocak 2008
Düşük Kükürtlü Motorin
www.petder.org.tr
5
Toplam Motorin Tüketiminin Dönem Karşılaştırması
18.000
16.000
8,1%
14.000
1.590
2.704
1000 m3
12.000
10.000
8.000
6.000
12.589
12.625
2006
2007
4.000
2.000
0
Motorin
DK Motorin
Toplam Motorinler
Motorin Tüketiminin Türlerine Göre Yüzdesel Dağılımı; Dönem Karşılaştırması
100%
90%
11,2%
17,6%
88,8%
82,4%
2006
2007
80%
70%
60%
50%
40%
30%
20%
10%
0%
Motorin
2007 Yılı Sektör Raporu,
Ocak 2008
www.petder.org.tr
DK Motorin
6
b. Benzinler
2007 yılında toplam benzin tüketimi (95, 98 ve üstü oktanlı kurşunsuz benzinler ile katkılı
kurşunsuz benzin), 2006 yılı ile karşılaştırıldığında
% 2,9 oranında azalarak yaklaşık 3,28
milyon m³ olarak gerçekleşmiştir. Yalnızca eski teknolojili araçlarda kullanılmakta olan katkılı
kurşunsuz benzin tüketiminde önceki yıllarda başlayan azalma eğilimi 2007 yılında da devam
etmiş ve 209 bin m³ olarak gerçekleşmiştir. Bu ürüne talebin giderek azalması, azalan talep ile
beraber ikmal maliyetlerinin artması nedeniyle yakın gelecekte ürünün piyasadan kalkması
beklenmektedir. Benzin tüketimindeki azalma, daha düşük ÖTV uygulanması ile fiyat avantajına
sahip olan otogazın benzin tüketimi içerisinden artan miktarda pay alması ve dizel motorlu binek
araç kullanımının yaygınlaşmasından kaynaklanmaktadır.
Yıllara Göre Toplam Benzin Tüketimi
(1997 -2007)
6.000
1000 m3
5.000
4.000
3.000
2.000
1.000
0
Kurşunsuz Benzin (RON 95)
Kurşunsuz Benzin (RON ≥ 98)
Süper Benzin/Katkılı Kurşunsuz
Normal Benzin
2007 Yılı Sektör Raporu,
Ocak 2008
www.petder.org.tr
7
Toplam Benzin Tüketiminin Dönem Karşılaştırması
4.000
3.277
20
3.376
3.500
124
- 2,9 %
3.000
1000 m3
2.500
2.000
2.885
3.047
367
210
2006
2007
1.500
1.000
500
0
Kurşunsuz Benzin (RON ≥ 98)
Kurşunsuz Benzin (RON 95)
Katkılı Kurşunsuz
Toplam Benzinler
Benzin Tüketiminin Türlerine Göre Yüzdesel Dağılımı;
Dönem Karşılaştırması
100%
6,4%
10,9%
90%
80%
70%
60%
50%
93,0%
85,5%
40%
30%
20%
10%
3,7%
0%
0,6%
2006
2007
Kurşunsuz Benzin (RON ≥ 98)
Kurşunsuz Benzin (RON 95)
Katkılı Kurşunsuz
2007 Yılı Sektör Raporu,
Ocak 2008
www.petder.org.tr
8
c. Beyaz Ürünler (Benzinler, Motorinler ve Gazyağı)
2007 yılında toplam beyaz ürün tüketimi 2006 yılına göre hacimsel olarak % 5,9 oranında
artarak yaklaşık 18,62 milyon m³ olarak gerçekleşmiştir. 1997 yılından 2007 yılına kadar
olan dönemi kapsayan toplam beyaz ürün tüketimindeki değişimler aşağıdaki grafikte
verilmektedir. Bu grafikte görüldüğü üzere toplam beyaz ürün tüketimindeki motorinin payı
artmakta, buna karşılık benzin tüketimi ise azalma eğilimini sürdürmektedir.
Yıllara Göre Toplam Beyaz Ürünler Tüketimi
(1997 - 2007)
20.000
18.000
1000 m3
16.000
14.000
12.000
10.000
8.000
6.000
4.000
2.000
0
Motorin
Düşük Kükürtlü Motorin
Kerosene
ULG (RON 95)
Süper Benzin/Katkılı Kurşunsuz
Normal Benzin
ULG (RON ≥ 98)
2007 Yılı Sektör Raporu,
Ocak 2008
www.petder.org.tr
9
Toplam Beyaz Ürün Tüketiminin Dönem Karşılaştırması
20.000
18.000
16.000
14.000
12.000
10.000
8.000
6.000
4.000
2.000
0
5,9 %
1000 m3
2.885
3.047
367
1.590
2.704
12.589
12.625
2006
2007
210
Motorin
DK Motorin
Kurşunsuz Benzin (RON 95)
Kurşunsuz Benzin (RON ≥ 98)
Katkılı Kurşunsuz
Gazyağı
Toplam Beyaz Ürün
Beyaz Ürün Tüketiminin Türlere Göre Yüzdesel Dağılımı; Dönem Karşılaştırması
100%
90%
16,4%
80%
70%
16,4% 1,1%
2,1%
9,0%
14,5%
71,6%
67,8%
60%
50%
40%
30%
20%
10%
0%
2006
2007 Yılı Sektör Raporu,
2007
Motorin
DK Motorin
Kurşunsuz Benzin (RON 95)
Katkılı Kurşunsuz
Kurşunsuz Benzin (RON ≥ 98)
Gazyağı
Ocak 2008
www.petder.org.tr
10
d. Kalorifer Yakıtı (Kalyak)
2007 yılında toplam kalorifer yakıtı tüketimi, 2006 yılına göre % 19,1 oranında
azalarak yaklaşık 391 bin ton olarak gerçekleşmiştir. Söz konusu tüketim 2003,
2004, 2005, 2006 ve 10 yıllık tüketim ortalamasının altındadır.
Yıllara Göre Kalorifer Yakıtı Tüketimi
(1997 -2007)
2.500
1000 ton
2.000
1.500
1.000
500
0
Kalorifer Yakıtı
Kalorifer Yakıtı Tüketiminin Dönem Karşılaştırması
600
- 19,1%
500
1000 mTon
400
300
200
483
391
100
0
2006
2007
Kalorifer Yakıtı
2007 Yılı Sektör Raporu,
Ocak 2008
www.petder.org.tr
11
e. Fuel Oil No: 6
Fuel Oil No:6 tüketimi, 2007 yılında, 2006 yılına göre % 12,1 oranında azalarak
yaklaşık 2,16 milyon ton olarak gerçekleşmiştir. 2007 yılının son aylarında doğalgaz
ikmalinde yaşanan aksaklıklar nedeniyle fuel oil tüketiminde göreceli bir artış
gözlenmiştir.
Yıllara Göre Fuel Oil No:6 Tüketimi
1000 ton
(1997 -2007)
4.500
4.000
3.500
3.000
2.500
2.000
1.500
1.000
500
0
Fuel Oil No:6
Fuel Oil No:6 Tüketiminin Dönem Karşılaştırması
3.000
2.500
- 12,1 %
1000 mTon
2.000
1.500
1.000
2.462
2.163
500
0
2006
2007
Fuel Oil No:6
2007 Yılı Sektör Raporu,
Ocak 2008
www.petder.org.tr
12
f. Siyah Ürünler
Siyah ürün tüketimi 2007 yılında 2006 yılına göre % 13,3 oranında azalarak yaklaşık
2,55 milyon ton olarak gerçekleşmiştir. Siyah ürün tüketimindeki azalmanın temel
nedeni, doğalgazın tüm ülke çapında yaygınlaşmasıdır. 2007 yılı Kasım Aralık aylarında
doğalgaz ithalatında yaşanan aksaklıklar nedeniyle bu aylarda siyah ürün satışları
göreceli olarak artış göstermiştir.
Yıllara Göre Siyah Ürünler Tüketimi
(1997-2007)
7.000
6.000
1000 ton
5.000
4.000
3.000
2.000
1.000
0
Fuel Oil No:6
2007 Yılı Sektör Raporu,
Ocak 2008
Kalorifer Yakıtı
www.petder.org.tr
13
Siyah Ürünler Tüketiminin Dönem Karşılaştırması
3.500
3.000
483
1000 mTon
2.500
- 13,3 %
391
2.000
1.500
1.000
2.462
2.163
500
0
2006
Fuel Oil No:6
2007
Toplam Siyah Ürün
Siyah Ürünler Tüketiminin Türlere Göre Yüzdesel Dağılımı; Dönem karşılaştırması
100%
90%
80%
70%
60%
50%
40%
30%
20%
10%
0%
83,6%
84,7%
16,4%
15,3%
2006
2007
Kalorifer Yakıtı
2007 Yılı Sektör Raporu,
Ocak 2008
Fuel Oil No:6
www.petder.org.tr
14
g. Otomotiv Yakıtları ;
2007 yılınında toplam otomotiv yakıtları (Benzinler, Motorinler, ve LPG Otogaz)
tüketimi 2006 yılı ile karşılaştırıldığında, % 8,5 oranında artarak
yaklaşık 17,5
milyon ton olarak gerçekleşmiştir. 2007 yılında, Otogaz kullanımının artması ve
dizel motorlu binek araç kullanımının yaygınlaşması nedeniyle Benzin tüketiminde
azalma eğilimi devam ederken toplam resmi ve kayıtlı otomotiv yakıtları pazarında
büyüme gözlenmiştir. 2007 yılında toplam benzin satışları 76 bin ton azalırken
LPG Otogaz satışları 456 bin ton artmış ve benzinler ve LPG Otogaz toplamı 4,5
milyon tona ulaşmıştır.
Yıllara Göre Otomotiv Yakıtları Tüketimi
20
Milyon mTon
18
16
14
12
10
8
6
4
2
0
Benzinler
LPG Otogaz
Motorin
Düşük Kükürtlü Motorin
1000 mTon
2006 ve 2007 Yılları Benzin ve LPG Otogaz Tüketimleri
5.000
4.500
4.000
3.500
3.000
2.500
2.000
1.500
1.000
500
0
2.540
2.616
2006
Benzinler
2007 Yılı Sektör Raporu,
2.006
1.551
Ocak 2008
2007
LPG Otogaz
www.petder.org.tr
15
Toplam Otomotiv Yakıtları Tüketiminin Dönem Karşılaştırması
20.000
%8,5
18.000
2.006
1000 mTon
16.000
1.551
2.540
14.000
2.616
12.000
10.000
8.000
6.000
12.953
11.981
4.000
2.000
0
2006
Motorinler
2007
Benzinler
LPG Otogaz
Toplam Otomotiv Yakıtları Tüketimi Yüzdesel Dağılımı;
Dönem Karşılaştırması
100%
11,5%
9,6%
90%
80%
16,2%
14,5%
70%
60%
50%
40%
74,1%
74,0%
30%
20%
10%
0%
2006
Motorinler
2007 Yılı Sektör Raporu,
Ocak 2008
2007
Benzinler
www.petder.org.tr
LPG Otogaz
16
h. Akaryakıt Ürünleri ;
2007 yılınında toplam akaryakıt (Benzinler, Motorinler, Gazyağı, Kalorifer Yakıtı ve
Fuel Oil) tüketimi 2006 yılı ile karşılaştırıldığında % 2,8 oranında artarak yaklaşık
18,06 milyon ton olarak gerçekleşmiştir.
Yıllara Göre Toplam Akaryakıt Tüketimi
(2000 – 2007)
20.000
18.000
1000 ton
16.000
14.000
12.000
10.000
8.000
6.000
4.000
2.000
0
Motorin
Düşük Kükürtlü Motorin
Kerosene
Kurşunsuz Benzin (RON 95)
Süper Benzin/Katkılı Kurşunsuz
Normal Benzin
Kurşunsuz Benzin (RON ≥ 98)
Kalorifer Yakıtı
Fuel Oil No:6
2007 Yılı Sektör Raporu,
Ocak 2008
www.petder.org.tr
17
1000 Ton
Toplam Akaryakıt Tüketiminin Dönem Karşılaştırması
20.000
% 2,8
18.000
16.000
2.462
21
14.000
2.236
1.343
12.000
10.000
483
284
96
391
2.163
15
2.362
162
16
2.285
8.000
6.000
10.668
10.638
4.000
2.000
0
2006
2007
Kalorifer Yakıtı
Gazyağı
Katkılı Kurşunsuz
Kurşunsuz Benzin (RON ≥ 98)
Kurşunsuz Benzin (RON 95)
DK Motorin
Motorin
Toplam Akaryakıt Tüketimi Türlerin Yüzdesel Dağılımı; Dönem
Karşılaştırması
100%
90%
80%
2,2%
2,7%
0,1%
0,5%
70%
60%
14,0%
12,7%
12,0%
0,9%
1,6%
13,1%
7,6%
12,7%
60,6%
59,1%
0,1%
0,1%
50%
40%
30%
20%
10%
0%
2006
Motorin
Kurşunsuz Benzin (RON 95)
Katkılı Kurşunsuz
Fuel Oil No:6
2007 Yılı Sektör Raporu,
Ocak 2008
www.petder.org.tr
2007
DK Motorin
Kurşunsuz Benzin (RON ≥ 98)
Gazyağı
Kalorifer Yakıtı
18
i. Sektör Büyüklükleri ;
Akaryakıt ve LPG sektörü dolaylı vergiler açısından önemli büyüklükte vergilerin
sağlandığı sektörlerin başında gelmektedir. 2007 yılında Akaryakıt pazarının (siyah ve
beyaz ürünler) oluşturduğu toplam büyüklüğün, toplam tüketim miktarının % 2,8
oranında artmasının da etkisi ile,
yaklaşık % 8 oranında artarak yaklaşık 47,6
milyar YTL’ye ulaştığı hesaplanmaktadır. Bu artış, birim fiyatları ve vergileri daha
yüksek olan beyaz ürünlerdeki satış artışından kaynaklanmaktadır. Akaryakıt pazarının
oluşturduğu toplam büyüklük 2006 yılında yaklaşık 44,01 milyar YTL olarak
gerçekleşmiştir.
PETDER üyelerinin faaliyet alanı içine giren LPG (tüplü, dökme, otogaz), madeni yağ,
havacılık ve denizcilik yaktılarının da dahil edilmesi ile toplam sektör büyüklüğünün 62
milyar YTL olduğu tahmin edilmektedir.
Akaryakıt (Benzin, Motorin, Gazyağı, Kalorifer Yakıtı ve Fuel Oil No:6)
Tüketimi Sektör Büyüklüklerinin Dönem Karşılaştırması*
55
% 8,24
50
2,8
Milyar YTL
45
2,9
40
9,5
9,5
35
30
25
20
35,3
31,6
15
10
5
0
2006
Toplam Motorinler
2007
Toplam Benzinler
Siyah Ürünler Toplamı
Gazyağı
2007 yılında akaryakıtlardan yaklaşık 25 milyar YTL, otomotiv yakıtlarından ise
yaklaşık 27 milyar YTL dolaylı vergi (ÖTV+KDV) gelirinin oluştuğu tahmin
edilmektedir.
2007 Yılı Sektör Raporu,
Ocak 2008
www.petder.org.tr
19
Akaryakıt Tüketiminden Yaklaşık Olarak Hesaplanan
Milyar YTL
Tahmini ÖTV ve KDV Toplam Miktarları*
28
26
24
22
20
18
16
14
12
10
8
6
4
2
0
7,1 %
24,0
25,7
1,1
1,2
6,0
6,0
18,6
16,7
2006
2007
Toplam Benzinler
Siyah Ürünler Toplamı
Gazyağı
Toplam Akaryakıt
Otomotiv Yakıtları (Benzin, Motorin, LPG Otogaz) Tüketiminden Yaklaşık
Olarak Hesaplanan Tahmini ÖTV ve KDV Toplam Miktarları*
Milyar YTL
30
25
20
27,2
10,1 %
24,7
2,6
1,9
6,0
6,0
15
10
16,7
18,6
2006
2007
5
0
Toplam Motorinler
LPG Otogaz
Toplam Benzinler
Otomotiv Yakıtları
*Yapılan hesaplamalarda; ÖTV ve/veya KDV’si sıfır olan satış türleri (havacılık, deniz yakıtları, transit
akaryakıtlar ve serbest kullanıcı tüketimleri) ve madeni yağ tüketimleri dahil edilmemiştir.
2007 Yılı Sektör Raporu,
Ocak 2008
www.petder.org.tr
20
III . Petrol Sektöründe 2007 Yılının Önemli Gelişmeleri :
a . Uluslararası Ham Petrol Fiyatları ;
2005 yılında ortalama varil başına yaklaşık 54 ABD Doları, 2006 yılında varil başına
ortalama 65,1 ABD Doları olan Brent Ham petrolünün, 2007 yılında varil başına
ortalaması 72,4 ABD Doları olarak gerçekleşmiştir. Yıl sonunda petrol fiyatları varil
başına 100 ABD Dolarına yaklaşarak tarihi zirveye ulaşmıştır. Özellikle hızla büyümekte
olan Çin ve Hindistan ekonomilerinin artan enerji talepleri, petrol arzında yaşanan
(hava koşulları, teknik sorunlar, kaza vb. nedenler ile) dönemsel aksaklıklar ve yaşanan petrol
üreten ülkelerdeki siyasal veya terör içerikli gelişmeler, başta petrol piyasaları olmak
üzere 2007 yılında da dünya enerji piyasalarını yönlendirmeye devam etmiştir. Bu ve
benzeri etkenlerin bir araya gelmesinin yanı sıra dünya petrol arz ve talebi arasındaki
dengenin giderek daha daralması ve ham petrol talebinin daha yüksek kaliteli petrole
doğru yönelmesi petrol fiyatları üzerindeki baskıyı arttırmış ve petrol fiyatlarının varil
başına 100 ABD Doları düzeyine ulaşmasına neden olmuştur.
Brent Tipi Ham Petrol 2004, 2007 Yılları
Brent Tipi Ham Petrol $/varil
Günlük Ortalama Fiyatları (ABD Doları/varil) PLATTS'
100
90
2007 Ortalama
72,4 $/b
80
2006 Ortalama
65,1 $/b
2005 Ortalama
54,6 $/b
70
60
50
2004 Ortalama
38,2 $/b
40
30
20
2007 Yılı Sektör Raporu,
Ocak 2008
www.petder.org.tr
21
Dünya enerji talebi % 2-3 aralığında artmaya devam etmektedir. Bu artış önemli
ölçüde Asya Pasifik ülkelerinin ekonomilerindeki hızlı büyümeden kaynaklanmaktadır.
Petrol talebi 2006 yılında % 0,7 artarak günlük 83,7 milyon varil düzeyine
gelmiştir. 2006 yılındaki petrol talep artışı son on yılın en düşük talep artışı olmuştur.
Dünya petrol arz ve talebi arasındaki denge aşağıdaki grafikte verilmekte ve özellikle
son üç yılda üretim ve tüketim arasındaki farkın oransal olarak azaldığı da
görülmektedir.
Milyon Ton
Dünya Petrol Üretim Tüketim Miktarları Değişimi
4.000
3.900
3.800
3.700
3.600
3.500
3.400
3.300
Üretim
Dünya
petrol
tüketiminin
en
büyük
Tüketim
bölümü
Kuzey
Amerika
ülkelerinden
kaynaklanmaktadır. Toplam tüketimin % 30’u Kuzey Amerika ülkelerine aitken, Avrupa
Birliği ülkeleri ile Çin ve Hindistan %17’lik tüketim ile ikinci büyük tüketim bölgelerini
temsil etmektedir. AB deki petrol tüketiminin çevre ve enerji verimliliği yasaları,
Dünya Petrol Talebinin Dağılımı
ilerleyen otomotiv teknolojisi
nedenleri ile azalma eğiliminde olması
diğer taraftan Çin ve Hindistan’ın
talebinin % 10 düzeyinde büyümeye
devam etmesi önümüzdeki dönemde
D iğ e r
19%
K uz e y
Am e rika
30%
Orta D oğ u
7%
Çin ve Hindistan’ı dünyanın en büyük
petrol tüketicisi ülkeler sıralamasında
ikinci
sıraya
yükseltmesi
beklenmektedir.
2007 Yılı Sektör Raporu,
Ocak 2008
Ç inv e
H indis ta n
17%
www.petder.org.tr
P a s ifik
B ölg e s i
10%
Av rupa
17%
22
b. Vergiler ve akaryakıt ürünlerinde fiyat hareketleri ;
2004 yılında serbest fiyatlandırma sürecinin başlaması ile birlikte akaryakıt ve LPG
ürünlerindeki ÖTV tutarı sabitlenmiştir. 2007 yılının sonuna kadar değişmeden devam
eden ÖTV miktarı 2 Kasım 2007 tarihli düzenleme ile yeniden belirlenmiştir. Bu
düzenleme ile akaryakıt ürünlerindeki ÖTV miktarı % 8-10 arası, LPG ürünlerinde ise
% 15-25 arasında artırılmıştır. Akaryakıt ve LPG ürünleri üzerindeki yeni vergileri
gösterir tablo aşağıda sunulmaktadır. ÖTV tutarındaki bu artışın yılın son iki ayından
itibaren pompa fiyatlarına yansıması bu ürünlerin tüketimi üzerinde olumsuz bir etki
yaratmıştır.
ESKİ ÖTV
YTL/Lt
ÜRÜN ADI
Benzin (K. 95)
Benzin (K.98)
Motorin 50
Motorin 1000, 2000, 7000
Fuel Oil
Oto LPG
Tüplü LPG
YENİ ÖTV
YTL /Lt
1,3625
1,4845
0,927
0,8345
0,204
0,862
0,743
1,4765
1,5985
0,9945
0,9245
0,224
0,998
0,93
FARK %
8,40%
7,70%
7,30%
10,80%
9,80%
15,80%
25,20%
2007 yılında da akaryakıt ürünlerinin pompa fiyatları, rafinerilerce ilan edilen rafineri çıkış
fiyatları ile paralel hareket etmiştir. Dünya petrol fiyatlarındaki değişimler rafineri
fiyatlarına, dolayısı ile pompa fiyatlarına yansımaktadır. 2007 yılında akaryakıt
ürünlerindeki pompa fiyat hareketleri
(İstanbul Avrupa yakası günlük pompa fiyat
değişimleri) aşağıdaki grafikte görülmektedir. Grafik üzerinde özellikle 3 Kasım 2007
itibarı
ile
uygulamaya
geçen
ÖTV
artışının
pompa
fiyatlarına
etkisi
gözlemlenebilmektedir.
2007 Yılı Sektör Raporu,
Ocak 2008
www.petder.org.tr
23
2007 Yılı İstanbul İli Şişli İlçesi Pompa Satış Fiyatları Değişimi :
3,50
YTL / Litre
3,00
2,50
2,00
1,50
ÖTV Artışı
1,00
95 Oktan Kurşunsuz Benzin
Motorin
Düşük Kükürtlü Motorin
LPG Otogaz
Akaryakıt ürünlerindeki dolaylı vergilerin toplam pompa fiyatı içerisindeki payı, ürün
cinsine bağlı olmakla birlikte % 50 – 65 arasında değişmektedir. 2007 yılında, dolaylı
verginin pompa fiyatına oranının benzinde % 64, motorinde ise
% 53 olduğu
görülmektedir. Normal piyasa fiyat hareketleri ve ÖTV değişimleri sonucunda 2007
yılında ortalama benzin pompa fiyatı 2006 yılına göre % 3,6 artarken motorin pompa
fiyatları % 3,2 oranında artış göstermiştir.
Dolaylı Vergilerin Ortalama Pompa Fiyatları Üzerindeki Payı
Kurşunsuz Benzin 95 Oktan
YTL / Litre
% 3,6
Motorin
3,00
% 3,2
2,50
% 15
% 49
% 48
% 36
% 37
% 15
% 15
2,00
1,50
% 15
% 37
% 38
1,00
0,50
% 47
% 47
0,00
Ürün+Dağıtım
2007 Yılı Sektör Raporu,
Ocak 2008
ÖTV
KDV
www.petder.org.tr
24
c. Araç sayısındaki net değişimler ve toplam akaryakıt talebi üzerindeki
etkisi :
Resmi / kayıtlı akaryakıt tüketimi ile araç parkındaki net değişim, araçların kullandığı
yakıt türü ve araç başına ortalama yakıt tüketimi değişimi arasında genel bir ilişki
olması beklenmektedir. Bu doğrultuda yararlı bir gösterge teşkil eden toplam otomotiv
yakıtları tüketimi ile toplam araç parkındaki yüzdesel değişimleri gösteren grafik
aşağıda verilmektedir. Bu grafikte belirli dönemlerde iki önemli değişken arasındaki
ilişkinin bozulması, resmi ve kayıtlı tüketimi etkileyen yeni olguların bulunduğuna
işaret etmektedir. Örneğin 1999-2000 yıllarında sınır ticaretinin, 2001 ekonomik
krizinin,
2004
yılı
gözlemlenebilmektedir.
sonuna
doğru
sahte
biyodizelin
Grafik,
2006’nın
ikinci
yarısından
yakıtlarındaki
tüketimin
ile
uyumlu
bir
grafikte
itibaren
otomotiv
Otomotiv yakıtları tüketimi ve araç sayısı değişimi
bir önceki yıla göre %
diğer
göstergeleri
etkileri
0,2
çizgiye girdiğini
de
göstermektedir.
0,15
0,1
0,05
0
-0,05
1996
1997
1998
1999
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
-0,1
Toplam otomotiv yakıt tüketim değişimi
Toplam araç sayısı değişimi
Araç Sayısındaki Yıllık Net Değişim :
1.200.000
* 2007 yılı verileri Kasım ayı
sonu itibari ile TUİK
tarafından yayınlanan
verilerden hesaplanan
tahmini verilerdir.
1.000.000
800.000
600.000
400.000
200.000
0
Otomobil
2007 Yılı Sektör Raporu,
Ocak 2008
Minibüs, Otobüs
Kamyonet, Kamyon
www.petder.org.tr
Motosiklet
Diğer
25
d . 2007 yılında sektördeki önemli gelişmeler ve mevzuat değişiklikleri ;
Akaryakıt dağıtım sektörü 2007 yılında, Petrol Piyasası Kanunu ile başlayan yapısal
dönüşüm sürecinde, piyasa disiplini, kurumsal rekabet ve tüketici memnuniyeti
açısından büyük aşamalar kaydetmiştir. 2007 yılı, uzun ve yoğun çabalardan sonra
yeniden yapılanan, liberal ve rekabetçi piyasa yapısına ulaşmada önemli bir değişim
sürecinin devam ettiği bir yıl olmuştur.
Akaryakıt sektörünün dinamosu olarak kabul edilen motorin tüketiminde iki yıldır üst
üste kaydedilen % 8-9 luk artış, pazarın büyümesinin ve aynı zamanda da kayıt dışı
faaliyetlerde azalma eğiliminin önemli bir göstergesi olarak kabul edilmektedir.
Piyasada artan rekabet, çok ileri aşamalara gelen sağlık, emniyet ve çevre yatırımları
ile depolama tesisleri, istasyonlar ve dağıtım şebekelerindeki ileri teknoloji yatırımları
ve sektördeki yurt içi ve yurt dışı kaynaklı yatırımlardaki artışlar sektörün serbest
piyasa yapısına geçişinin doğal fakat önemli sonuçları olarak görülmektedir.
2007 yılında, AB uyum süreci çerçevesinde çalışmalarını hızla sürdürmekte olan Kamu
Kurumlarımızın yayımladığı Yönetmelik ve Tebliğlerin yoğunluğu dikkat çekmiştir.
Gelişen serbest piyasa yapısı içinde tamamlanması gereken bu düzenlemeler, zaman
zaman
uygulamada
getirmektedir.
bir
takım
zorlukları
ve
eşgüdüm
sorunlarını
gündeme
Bir çok Kamu Kurumunca yeni yayınlanan Yönetmelikler, işletmeleri
tekrar tekrar aynı veya benzeri konularda izin/ lisans gibi yükümlülükler altına almakta
ve çoğu kez iki farklı Kurumun düzenlemesi birbiri ile çelişebilmektedir. Bu açıdan
bakıldığında, bir çok teknik mevzuatın birbiri ile yarattığı çelişkiler nedeni ile uygulama
bütünlüğü açısından ciddi zorluklara neden olduğu görülmeketdir.
2007 yılının sektör açısından en önemli iki konusu dağıtıcılara verilmiş olan cezalar ile
ilgili olarak yürütmenin durdurulması kararı ve ulusal marker uygulaması olmuştur.
2006 yılında lisanssız bayilere yapılan ikmal nedeni ile EPDK tarafından verilen
cezalara ilişkin Ocak 2007’de verilen yürütmenin durdurulması kararı, dağıtım
şirketlerinin faaliyetlerini ve varlıklarını sürdürebilmeleri açısından büyük önem
taşımaktadır. Sektördeki bir diğer önemli gelişme ise 1 Ocak 2007 tarihi itibarı ile
2007 Yılı Sektör Raporu,
Ocak 2008
www.petder.org.tr
26
uygulanmaya başlanan Ulusal Marker sistemidir. Marker uygulamasının ilk aylarında
yaşanan teknik zorluklara rağmen zaman içerisinde yapılan iyileştirmeler ile ilgili
Kurumlar ve Sektörün çabaları sonucunda uygulamadaki sorunlar büyük ölçüde
aşılarak olumlu bir noktaya gelinmiştir. Yıl içinde yapılan marker denetimlerinin
sonuçları da büyük ölçüde olumlu sonuçlar vermiş ve bu kapsamda yazar kasa ve
Ulusal Marker uygulamaları kayıt dışı faaliyetlerin azalmasında önemli bir rol
oynamıştır.
Lisanslandırma süreci Enerji Piyasası Düzenleme Kurumunun getirmiş olduğu çok
sayıda yükümlülük ve düzenlemeler sektörde belirli kalite düzeyinin oluşmasına katkı
sağlayan önemli bir unsur olarak görülmektedir. Tüm bunlara rağmen sektörde kayıt
dışı ve kaçak faaliyetlerin azalmakla birlikte devam ettiği görülmektedir. Geçtiğimiz
yıllarda büyük ölçekli bir vergi kaybına neden olan sahte biyodizel uygulamalarının
yapılan etkin denetimler sonucunda azaldığı ancak bu şekildeki kayıt dışı faaliyetlerin
yapılan denetim ve kontrollere rağmen devam ettiği görülmektedir. 2007 yılında 10
numara yağ adı altında çeşitli ürünlerin akaryakıt piyasasına önemli miktarlarda ve
yasal olmayan bir şekilde girdiği görülmektedir. 10 numara yağ adı altında piyasaya
sunulan ürünlerin büyük bir kısmının standart dışı yağlar, piyasadan toplanan atık
yağlar ve zaman zaman kanun dışı yollardan temin edilen çeşitli akaryakıt
ürünlerinden oluştuğu ifade edilmektedir. Akaryakıt piyasasına bu şekilde kayıt dışı
yollardan giren standart dışı maddelerin satışının önlenmesi ve doğrudan bu tür
faaliyetlere yönelik denetimlerin artırılması gerekmektedir.
2007 yılı sonu itibarı ile Motorin 2000 adı altında piyasada tüketilmekte olan azami
2000 ppm kükrt içerikli Motorin, 1 Ocak 2008 tarihinden itibaren azami 1000 ppm
kükürt içerikli Motorin 1000 ile yer değiştirmiştir. 1 Temmuz 2008 tarihinde azami
7000 ppm kükürt içeren Motorin 7000’de piyasadan tamamen kalkacaktır. Bu
gelişmeler ile 2008 yılı sonunda Türkiye’nin düşük kükürtlü yakıtlara geçişini büyük
ölçüde tamamlanması beklenmektedir.
2007 Yılı Sektör Raporu,
Ocak 2008
www.petder.org.tr
27
e . Sağlık, Emniyet ve Çevre Faaliyetleri ;
Petrol Sanayi Derneği olarak faaliyetlerimizden kaynaklanabilecek kazaların önlenmesi,
faaliyet nedenli risklerin asgariye indirilmesi ve bu tür kazalarda ortaya çıkabilecek
olumsuz sonuçların en hızlı şekilde giderilmesi için kollektif çalışmalar yürütmekteyiz.
Bu kapsamda, PETDER üyeleri aralarında imzaladıkları protokol çerçevesinde üye
kuruluşların tüm tesislerinde bulunan acil durum müdahale ekipmanlarının envanteri
ile bir ekipman paylaşım havuzu oluşturmuş ve acil durumlar için eylem ve iletişim
planlarını tamamlanmıştır. Bu çalışmalar kapsamında akaryakıt ikmal tesislerinde
denize veya karaya olabilecek akaryakıt dökülmesi durumunda yapılacaklar ile ilgili
kapsamlı ve detaylı planlar çıkarılarak eğitimler ve ortak tatbikatlar düzenlenmektedir.
PETDER Sağlık, Emniyet ve Çevre Komitesi aylık olarak düzenlediği toplantılar ile üye
kuruluşların sağlık, emniyet, çevre ve güvenlik seviyelerinin daha yukarılara taşınması
ve sektörde bu konularda bilgi ve deneyimlerin arttırılması için çalışmaktadır.
Tehlikeli maddelerin karayolu ile taşınması hakkında AB üyesi ülkelerce imzalanmış
olan
ADR
anlaşmasının
yakın
zamanda
TBMM
tarafından
da
onaylanması
beklenmektedir. Bu doğrultuda, sektörümüzün yanı sıra, diğer ilgili sektörlerde
ulaştırma ve lojistik alanında kapsamlı çalışmaların yapılmasına başlanmıştır. PETDER
üyesi şirketlerin mevcut şirket nakliyelerinin bütünü ile ADR uyumlu olması sektörün
endüstriyel anlamda üstlendiği öncülük sorumluluğunu da ortaya koymaktadır.
PETDER’in ilgili teknik çalışma gruplarında ADR düzenlemelerinin yanı sıra, sürücü ve
personel eğitimleri, 2008 yılında uygulamaya geçilecek olan; kimyasal hammadde ve
ara mamullerin kayıt ve tescili hakkındaki AB direktifi REACH ve büyük endüstriyel
kazaların kontrolü konusundaki AB direktifi SEVESO, konuları ele alınmakta ve
uygulama üzerindeki etkileri görüşülmektedir.
Ayrıca, PETDER üyelerinin bir sosyal sorumluluk projesi olarak büyük önem verdiği,
Çevre ve Orman Bakanlığı ile imzalanan protokol kapsamında dördüncü uygulama
yılını tamamlayan atık motor yağlarının çevre ve insan sağlığına zarar vermeyecek
şekilde toplanması ve bertarafı projesi 2007’de de başarı ile yürütülmüştür.
2007 Yılı Sektör Raporu,
Ocak 2008
www.petder.org.tr
28
Bu proje kapsamında PETDER, 2007 yılında, 78 farklı ilde bulunan 3.231 adet
işyerinden 10.943 seferde 15.080 mTon atık motor yağı toplamıştır. Toplanan Atık
Motor Yağları, lisanslı araçlar ile taşınarak, 20 ayrı lisanslı bertaraf tesisinde alternatif
yakıt olarak kullanılmıştır. Bu miktar 2006 yılına ait toplama miktarı olan 10.425 ton ile
karşılaştırıldığında % 44,7’ lik bir artış olduğu görülmektedir.
Tamamen Kamu yararına yapılan, elinde atık motor yağı bulunduran tüm işletmelere
bedelsiz olarak hizmet sağlamayı amaçlayan bu proje için PETDER 2,6 milyon YTL’si
2007 yılında olmak üzere toplam 6,5 milyon YTL kaynak aktarımı sağlamıştır.
Metric Tones
PETDER Atık Motor Yağı Toplama Miktarları (Ton) ;
16.000
14.000
12.000
10.000
8.000
6.000
4.000
2.000
0
2005
2007 Yılı Sektör Raporu,
Ocak 2008
2006
2004
www.petder.org.tr
2007
29
IV . Avrupa Birliğinde Petrol Sektörü ve Önemi ;
PETDER, Avrupa Petrol Endüstri Birliği (EUROPIA) ve bu birliği oluşturan Ulusal Petrol
Endüstri Birlikleri (NOIA) ile ortak çalışmalar yürütmektedir. Europia’nın 2007 yılında
yayınladığı Avrupa Birliği üye ülkelerinin petrol endüstrilerinin faaliyetlerini kapsayan
raporda; 105 rafinerinin bulunduğu AB ülkelerinde toplam rafineri kapasitesi 723
milyon ton, toplam petrol talebi 662 milyon ton olarak raporlanmaktadır.
Bu
raporda yayınlanan AB Ülkelerindeki benzin ve motorin tüketim miktarları aşağıdaki
grafikte verilmektedir.
AB Üyesi Ülkelerin ve Türkiye’nin Benzin ve Motorin tüketimleri ;
(milyon ton/yıl)
Ülke bazında motor yakıtları tüketimine baktığımızda en fazla tüketimin Almanya’da
olduğunu, bunu takiben Fransa, İtalya ve İngiltere ve İspanya’nın geldiğini,
Türkiye’nin ise AB’nin 6. büyük motor yakıtı tüketicisi olduğu görülmektedir. Bu tablo
2007 Yılı Sektör Raporu,
Ocak 2008
www.petder.org.tr
30
kişi başına düşen akaryakıt tüketimi açısından değerlendirildiğinde, Türkiye’nin,
gelişmiş AB ülkelerindeki kişi başı motor yakıtları tüketiminin yaklaşık üçte biri
düzeyinde olduğu görülmektedir. Ancak son üç dört yılda büyüyen ekonomi ve artan
araç sayısı ile birlikte büyüyen akaryakıt tüketimimizin artış hızı AB üyesi ülkelerdeki
talebin üzerinde gerçekleşmiştir. Bu gelişimin, önümüzdeki on yıllık süreç içinde
Türkiye’nin AB de en fazla akaryakıt tüketimi olan ilk beş ülke arasında yer alacağının
göstergesi olduğu düşünülmektedir.
AB’de akaryakıt talebini karşılamak üzere kurulmuş 110.000’den fazla akaryakıt
istasyonu bulunmaktadır. AB Ülkeleri ve Türkiye Akaryakıt İstasyon Sayıları (Adet)
Türkiye,
yaklaşık
13.000
adet
akaryakıt ve
LPG
Otogaz istasyonu ile
Fransa ve Almanya
ile birlikte en fazla
istasyona
sahip
ülkeler arasında üst
sıralarda
yer
almaktadır. İstasyon
başına
düşen
ortalama
akaryakıt
ikmalinde
ise,
başına
kişi
düşen
akaryakıt
tüketiminde
olduğu
gibi Türkiye en alt
sıralarda
yer
almaktadır.
2007 Yılı Sektör Raporu,
Ocak 2008
www.petder.org.tr
31
•
AB’de Petrol Endüstrisinin gündemi :
Avrupa Birliği, diğer gelişmiş ekonomilere sahip ülkeler ve/veya gelişmekte olan büyük
nüfuslu ülkelere kıyasla küresel ısınma etkilerine karşı büyük ölçekli, kapsamlı ve daha
etkin önlemler almakta ve üye ülkeleri de bu yönde davranmaya zorlamaktadır. Bunun
önemli bir sonucu olarak; sürdürülebilir, rekabetçi ve güvenli Enerji konusu, AB’nin en
önemli gündem maddeleri arasında yer almaktadır. 2007 yılında Avrupa Birliği, bir
taraftan enerji talebini ve talebin sağlandığı kaynakları güvence altına almaya
çalışırken, diğer taraftan iklim değişikliği üzerine çok daha etkin önlemler alma
çalışmalarını sürdürdü.
AB, Kasım 2006’da kabul edilen tasarı ile 2020 yılına kadar toplam enerji kullanımının
% 20’sinin yenilenebilir kaynaklardan olmasını ve CO2 emisyonlarının da aynı süreç
içinde % 20 azaltılmasını öngörmektedir. Her iki hedef de petrol endüstrisi açısından
büyük önem taşıyan ve önemli maliyetlerin üstlenilmesini gerektirmektedir. Bununla
birlikte enerji arzı güvenliğinin sağlanması amacıyla oluşturulan AB stratejik stoklarına
yönelik düzenleme ve işleyişler de ilgili komisyonlarca tekrar gözden geçirilmektedir.
Avrupa Komisyonu iklim değişikliği sözleşmesi uyarınca AB, üyesi on ülkenin 2006
yılına ait Ulusal tahsis planlarını kabul ederek, karbon ticaretinde ve 2012 Kyoto
hedefinde etkinliğini arttırma yönünde çalışmalar yapmaya devam etmektedir.
Bununla birlikte, enerji verimliliği üzerine AB kapsamında yapılan çalışmalar da petrol
endüstrisinin yakın ilgi alanı içine girmekte, esasen ülkemizde yeni kabul edilen Enerji
Verimliliği Yasası ile bir çok endüstri kolunda enerji verimliliğini ön plana getirecek
uygulamalara geçilmektedir. Bu konuda AB Enerji Komisyonunun 2006 sonunda kabul
ettiği ve yetmişten fazla önlem içeren bu plana göre AB, 2020 yılına kadar % 20 enerji
tasarrufu sağlanması hedeflenmektedir.
Otomotiv yakıtları ile ilgili direktifler kapsamında AB, bu yıl itibarı ile azami 10 ppm
kükürt içerikli motorine geçişi başlatmış bulunuyor. Benzin ve motorin kalitesine ilişkin
2007 yılı direktifinin yanı sıra biyoyakıtlar, denizcilik yakıtları
düzenlemeler
üzerine,
taşımacılıktan
kaynaklanan
olumsuz
konularında mevcut
çevre
etkilerinin
azaltılmasını amaçlayan önemli revizyon çalışmaları başlatılmıştır.
2007 Yılı Sektör Raporu,
Ocak 2008
www.petder.org.tr
32
V . Kaynaklar :
Bu raporda kullanılan veriler pazar payı en yüksek olan ve toplam pazar payı %
95’i aşan 11 akaryakıt dağıtım firmasının ( BP, DELTA, POAŞ, SHELL, TOTAL, TURCAS,
OPET, PETLINE, MOIL, AYTEMİZ, ALPET, TURKUAZ ) gönüllü katılım esasına göre verdikleri
beyanlarından yararlanarak derlenmiştir. Bu veriler, Türkiye toplam akaryakıt
pazarının % 95’ini kesin, kalan % 5’lik bölümünü ise, bir önceki yıl resmi tüketim
değerleri üzerinden yapılan tahminler ölçüsünde temsil etmektedir. Bu veriler
içinde ticari ve perakende akaryakıt satışları ile ÖTV’siz deniz satışları toplam olarak
yer almakta, transit geçiş yapan gemilere doğrudan yapılan deniz ihrakiye satışları,
havacılık yakıtları satışları ile akaryakıt ihracatı ve transit satışlar bu toplamların
içerisinde yer almamaktadır. Derlenen verilerin toplam üzerinden düzeltilmesi
işleminde ise, 2005 yılı sonrası Türkiye toplam tüketimi için EPDK verileri, 2005 yılı
öncesi Türkiye toplam verileri için PİGM verilerinden yararlanılmıştır.
LPG rakamları EPDK tarafından yayınlanan 2007 LPG Sektör Raporundan temin
edilmiştir.
Enflasyon, GSMH, TÜFE, kur değerleri, taşıt sayısı ve toplam araç parkı verileri için
için Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) ve Merkez Bankası tarafından halka açık
olarak yayınlanan değerler dikkate alınmıştır.
Ham Petrol fiyatları için kaynak olarak Platts değerleri kullanılmaktadır.
AB ile ilgili sayısal verilerde EUROPIA ( Europia European Petroleum Industry
Association) verileri esas alınmıştır.
Dünya petrol ve enerji verilerinde BP Statistical Review of World Energy June
2007, yararlanılmıştır.
2007 Yılı Sektör Raporu,
Ocak 2008
www.petder.org.tr
33
2007 Yılı Sektör Raporu,
Ocak 2008
www.petder.org.tr
LPG (tüplü, dökme, otogaz)
Toplam Akaryakıt
Kurşunsuz 95 Oktanlı
Kurşunsuz 98 ve Üzeri Oktanlı
Süper/Katkılı Kurşunsuz
Benzinler Toplamı
Gazyağı
Motorin
Düşük Kükürtlü Motorin
Motorinler Toplamı
Beyaz Ürün Toplamı
Kurşunsuz 95
Kurşunsuz 98
Katkılı Kurşunsuz
Benzinler Toplamı
Gazyağı
Motorin
Düşük Kükürtlü Motorin
Motorinler Toplamı
Beyaz Ürün Toplamı
Kalyak
6 No.FO
Siyah Ürün Toplamı
m3
m3
m3
m3
m3
m3
m3
m3
m3
ton
ton
ton
ton
ton
ton
ton
ton
ton
ton
ton
ton
ton
ton
2000
2.014.354
0
1.599.493
5.294.667
51.353
9.691.472
0
9.691.472
15.037.491
1.561.124
0
1.239.607
2.800.731
41.082
8.189.294
0
8.189.294
11.031.107
1.309.576
3.813.166
5.122.742
16.153.849
4.546.884
2001
2.305.525
0
1.176.463
4.829.565
41.216
9.963.639
0
9.963.639
14.834.420
1.786.782
0
911.759
2.698.541
32.973
8.419.275
0
8.419.275
11.150.789
1.397.577
2.714.688
4.112.265
15.263.054
3.851.176
2000-2007 Yılları Akaryakıt ve LPG Tüketimleri
2002
2.160.712
0
1.906.795
4.067.507
37.430
11.234.997
0
11.234.997
15.339.934
1.674.552
0
1.477.766
3.152.318
29.944
9.493.572
0
9.493.572
12.675.834
987.773
3.888.676
4.876.449
17.552.283
3.500.383
2003
2.260.772
16.959
1.552.788
3.830.519
47.977
11.504.277
0
11.504.277
15.382.773
1.752.098
13.144
1.203.411
2.968.652
38.382
9.721.114
0
9.721.114
12.728.148
951.716
3.784.642
4.736.359
17.464.507
3.551.623
2004
2.436.466
285.489
1.005.699
3.727.653
41.118
12.445.391
248.634
12.694.025
16.462.796
1.888.261
221.254
779.416
2.888.931
32.894
10.516.355
210.096
10.726.451
13.648.277
720.482
3.746.051
4.466.533
18.114.810
3.943.484
2005
2.607.834
262.218
625.519
3.495.570
34.792
12.291.514
783.791
13.075.305
16.605.667
2.021.071
203.219
484.777
2.709.067
27.834
10.386.329
662.304
11.048.633
13.785.533
612.175
3.399.622
4.011.797
17.797.330
4.156.506
2006
2.884.939
123.878
366.890
3.375.707
26.077
12.588.855
1.589.643
14.178.498
17.580.282
2.235.828
96.005
284.340
2.616.173
20.862
10.637.582
1.343.248
11.980.831
14.617.865
482.942
2.461.617
2.944.559
17.562.424
3.517.639
2007
3.047.316
20.180
209.624
3.277.120
18.176
12.624.816
2.704.326
15.329.142
18.624.438
2.361.670
15.640
162.459
2.539.768
14.541
10.667.970
2.285.155
12.953.125
15.507.434
390.777
2.163.418
2.554.195
18.061.629
3.525.167
Değişim
5,6%
-83,7%
-42,9%
-2,9%
-30,3%
0,3%
70,1%
8,1%
5,9%
5,6%
-83,7%
-42,9%
-2,9%
-30,3%
0,3%
70,1%
8,1%
6,1%
-19,1%
-12,1%
-13,3%
2,8%
0,2%
2000-2007 Yılları Akaryakıt ve LPG Tüketimleri
34
VI . İletişim ve Üye Bilgileri ;
Petrol Sanayi Derneği
Bayar Cad. Gülbahar Sok. No:17/14, Perdemsaç Plaza, Kozyatağı, İstanbul
Telefon : 0 216 445 29 23, Faks : 0 216 445 29 25
[email protected]
[email protected]
Belgin Madeni Yağlar
PETROL OFİSİ A.Ş.
BP Petrolleri A.Ş.
Shell & Turcas Petrol A.Ş.
BP Gaz A.Ş.
The SHELL Company of
TURKEY Ltd.
DELTA Petrol Ürünleri
TOTAL Oil Türkiye A.Ş.
San. Tic.A.Ş.
ERK Petrol Yatırımları
TURCAS Petrol A.Ş.
A.Ş.
MOBIL Oil Türk A.Ş.
PETDER YÖNETİM KURULU :
Yönetim Kurulu Başkanı
Melih Türker
Petrol Ofisi A.Ş.
Yön. Kur. Başk. Yard.
Varol DERELİ
Delta Pet.Ürün. Tic. A.Ş.,
Yön. Kur. Muhasip Üye
Samet ÜNER
Mobil Oil Türk A.Ş.
Yönetim Kurulu Üyesi
Tahir UYSAL
BP Petrolleri A.Ş.
Yönetim Kurulu Üyesi
Canan EDİBOĞLU
The Shell Company of Turkey Ltd.
Yönetim Kurulu Üyesi
Muammer EKİM
Total Oil Türkiye A.Ş.
Yönetim Kurulu Üyesi
Yılmaz TECMEN
Turcas Petrol A.Ş.
2007 Yılı Sektör Raporu,
Ocak 2008
www.petder.org.tr
35
2007 Yılı Sektör Raporu,
Ocak 2008
www.petder.org.tr
36