ilköğretim çağı çocukları ve annelerinin okul önlük ve formalarının

ilköğretim çağı çocukları ve annelerinin okul önlük ve formalarının

İLKÖĞRETİM ÇAĞI ÇOCUKLARI VE ANNELERİNİN OKUL ÖNLÜK VE
FORMALARININ KONFORUNDAN MEMNUNİYET DURUMLARININ
İNCELENMESİ
Yrd. Doç. Dr. Gülçin ÜSTÜN* ,
Öğr. Gör. Dr. Neşe Y. ÇEĞİNDİR*
ÖZET
Bu çalışmanın amacı; ilköğretim çağı çocukları ve annelerinin okul önlük ve formalarının
konforundan duydukları memnuniyeti incelemektir. Araştırmanın materyalini Ankara’da yaşayan 7-14
yaş ilk öğretim çağı 204 çocuk ve 122 anne oluşturmaktadır. Veriler, anne ve çocuklara ayrı ayrı olmak
üzere görüşme şeklinde geliştirilen anket formu ile toplanmıştır. Araştırma bulgularına göre; genel
olarak, çocukların % 65’inin forma modellerinden memnun olduğu tespit edilmiştir. Erkek çocukların
forma modellerinden memnuniyeti kızlara oranla daha fazladır. Forma çeşidine göre incelendiğinde
önlük kullananlar›n % 96’s›n›n özel forma kullananlar›n % 34.3’ünün forma modelinden memnun
olduğu belirlenmiştir. Forma çeşitlerine göre; önlük kullananların % 51’i formalarının renginden
memnun iken, özel forma kullananlar›n % 37’si memnun görünmektedir. Çocuklar›n % 67’sinin forma
kalıplarından memnun olduğu ancak % 60’ının formalarının kullanım özelliklerinden memnun
olmad›klar› görülmektedir.
Annelerin % 57’sinin çocuklar›n›n okul forma modellerinden memnun olduklar›, % 49’unun
forma kalıplarından memnun, % 44’ünün memnun olmadıkları saptanmıştır. Annelerin % 48’i
çocuklarının forma renginden memnun, % 52’si memnun değildir. Annelerin % 73’ü çocuk formalar›n›n
kullanım özelliklerinden memnun olmadığı tespit edilmiştir.
Anahtar Kelimeler: Okul Formas›, Giysi Fizyolojisi, Giysi Kulan›m Konforu.
INVESTIGATION OF ELEMANTARY SCHOOL CHILDREN AND MOTHERS’ SATISFACTION WITH
SCHOOL APRONS AND UNIFORMS
ABSTRACT
The purpose of study is to investigate elemantary school children and mothers’ satisfaction
with school aprons and uniforms. Meterial of the research consists 204 elementary school children
aged from 7 to 14 and 122 mothers. All data is is gathered with questionnaries by interviews with
children and mothers sperately. According to research results; generally, % 65 of the children is
satisfied with uniform models. Boys are more satisfied with uniform models than girls. When
investigateed with respect to uniform kind, it was determined that %96 of apron users and % 34 of
custon uniform uses are satisfied with uniform models. In addition, while % 51 0f apron users are
satisfied with their uniforms’ colour, % 37 of custom uniform users are satisfied with the uniform’s
color. It was also determined that % 67 of children are satisfied with uniform patterns, but % 60 of
them are unsatisfied with usage properties.
It is determined that % 57 mothers are pleased with their children’s school uniform models, %
49 of them are pleased with uniform patterns and % 44 of them are not pleased. % 48 of mothers are
pleased with their children’s uniform colour, and % 52 are not. % 73 of mothers were determined to be
unsatisfied with children uniforms’ usage properties.
Key Words: School Uniform, Clothing Physicology, Clothing Usage Comforts.
1.
GİRİŞ
Forma; Latince; “formattus”, Frans›zca; “format”, yani; biçim, şekil, biçimlendiril-miş
kelimesinden türetilmiştir. Genellikle, “Sporcuların kulüplerini, öğrencilerin okullarını yada
kimi mesleklerde çalışanların kurumlarını tanıtan tek tip giysi” olarak tan›mlanmaktad›r.
Tarihsel bazı araştırmalara göre okul formaları 16. yüzyılda İngiltere’de yetim ve
düşük gelirli ailelerin çocuklarını belirtmek amacıyla ortay çıkmıştır (Viadero, 2005).
Forma giymenin sosyal, fiziksel ve psikolojik bak›mdan bir çok amac› bulunmaktad›r.
Ancak, formanın birinci amacının; kişiye ve çevresine, belirli bir grubun üyesi olma
ayrıcalığının hissettirilmesi ve bu grubun üyesi olma sorumluluğunun yüklenmesi olduğu
söylenebilir.
Amerikan okullarında forma kullanımı ile ilgili olarak çok çeşitli görüşler olmakla
birlikte forma kullanımının getireceği faydalar şöyle sıralanmaktadır;
 Okullarda çete gibi zararlı gruplaşmaları ifade edecek giysi birlikteliğini
engeller,
 Ayakkabı ve giysi yüzünden çıkacak hırsızlık ve şiddeti azaltır,
 Öğrenciler arasında disiplini aşılar,
 Yönetici ve öğretmenlerin öğrenci giysilerinin uygunluğu denetleme
yükümlülüğünü azaltır,
 Topluluğa ait olma hissini aşılar, öğrenciler arasında böyle bir ruh birliği
oluşturarak kendi benliklerine olan saygıyı artırır,
 Okul alanı ve çevresinde öğrencinin tanınmasına yard›mc› olur, kampus
güvenliğini sağlar,
 Davranış problemlerini ve madde kullanımını azaltırken hazır bulunuşluk
düzeylerini yükseltir.
 Ekonomik imkanlar› k›s›tl› ailelerin bütçelerine fazla masraf ç›kmas›n›
engeller (Kelly, 2006; David ve Hudson, 2004; Gursky,1996; Thomas,
1994).
Bu görüşlere karşı gruptaki aileler ise, formanın öğrencilerin bireysel özgürlüklerini
kısıtladığını savunmaktadır (Bryk, Lee ve Holland, 1993).
Türkiye’de ilköğretim öğrencilerinin okul kıyafetlerine yönelik yapılan ilk düzenleme
1981’den sonra siyah önlüğün mavi ile değiştirilmesidir. Daha sonraki dönemde yapılan
yönetmelik değişikliğinde ise, ilköğretim okullarındaki kıyafetler, belirli kurallara uyulması
şartıyla serbest bırakılmıştır. Bugün ilköğretim okulları, öğrenci kıyafetlerini Milli Eğitim
Bakanlığının yönetmelikleri doğrultusunda, önlük veya forma şeklinde seçebilmektedir.
Okulların öğretim durumuna göre çocuklar, günlerinin yaklaşık olarak ½’sini veya
2/3’ünü okul formas› ile geçirmektedir. Bu nedenle, forma gerek fiziksel gerekse psikolojik
bakımdan çocukların rahat kullanabileceği, severek giyebileceği bir giysi olmalıdır.
Çağdaş insanın yaşamında kullandığı her ürünün kalitesinin yükseltilmesini
amaçlayan ürün ergonomisine uygunluk, giyim ürünlerinde rahatsız etmeyen, sağlıklı
anlam›na gelen “konfor” kelimesi ile ifade edilmektedir (Üstün ve Çeğindir, 2006).
Slater (1977), konforu; bireyin fizyolojik fonksiyonlar›n› rahat biçimde yerine
getirmesini sağlayan unsur olarak ifade etmiştir. Yani konfor; kullanıcın›n giysiden fizyolojik
ve psikolojik olarak rahats›zl›k duymamas›d›r (Kal›nkara, 1992). Giyside ortaya ç›kacak
konforsuzluk hisleri, alerjik reaksiyonlar, kaşıntı, üşüme hissi, aşırı darlık hissi, vücut
hareketlerinin k›s›tlanmas› gibi giysiden kaynaklanan çeşitli rahatsızlıklar olarak sıralanmıştır
(Oğulata, 1995).
Konfor ikiye ay›lmaktad›r. Bunlar;
A- Psikolojik Konfor: Giysiyi giyen kişinin giysiden beklentileri ve hissettiği
rahatl›klard›r (Hollies, 1996).
B- Fizyolojik Konfor: Estetikle ilgili, renk, biçim, moda, kumaş özellikleri, kullanım
amacı ve ön yargıya yönelik öğeleri içeren rahatlıklar olup kendi içinde üçe ayrılmaktadır.
1. Hissedilen (Duyumsal) konfor; Giysinin ten üzerinde bıraktığı duygulardır.
2.
3.
Termo-fizyolojik konfor; Soğuk- s›cak, nem çekme gibi duygulard›r.
Giysinin bedene uygunluğu; Hareket etme, kol uzatma, ad›m atma, v.b. gibi
tasarımın doğru yapılması ile oluşturulan giysinin uyumu (bel, beden kol, giysi boyu
uyumu) gibi konfor öğelerini içermektedir.
Konforla ilgili özellikler incelendiğinde çocuklar için giysi konforunun ne kadar önem
taşıdığı anlaşılmaktadır. Çünkü ürün ergonomisi yukarıda bahsedilen konfor özelliklerini
estetik ve fonksiyonellik kavramında birleştirmektedir.
Bu araştırmanın amacı; ilköğretim çağı çocukları ve annelerinin okul önlük ve
formalarının konforundan memnun olup olmadıklarını incelemektir. Ana amaç doğrultusunda
araştırmanın alt problemleri aşağıdaki şekilde tanımlanmıştır.
1. Çocuklar ve annelerinin okul önlük ve formalar›n›n konforundan memnuniyet durumu
nedir?
2. Cinsiyetlerine göre çocuklar›n okul önlük ve formalar›ndan memnuniyet durumu
aras›nda anlaml› bir farkl›l›k var m›d ›r?
3. Çocukların, okul önlük ve forma çeşitlerinden memnuniyet durumu arasında anlamlı
bir farkl›l›k var m›d›r?
4. Gelir durumlar›na göre annelerin, çocuklar›n›n okul önlük ve formalar›ndan
memnuniyet durumu aras›nda anlaml› bir farkl›l›k var m›d›r?
2.
MATERYAL VE YÖNTEM
Araştırmanın materyalini Ankara’daki 7-14 yaş ilk öğretim çağı çocukları ve anneleri
oluşturmaktadır. Tarama modelinin kullanıldığı araştırmada; verilerin toplanacağı Örneklem
grubun tespiti için öncelikle ildeki devlet okullarında kullanılan formalar incelenmiş ve kendi
içlerinde gruplandırılmıştır. Tablo 1’de önlük/formalar›n modellerine ve çocuklar›n cinsiyetine
göre ayrımı verilmiştir.
Tablo 1: İlköğretim Okullarında Kullanılan Önlük / Forma Modelleri
K›zlar
Seçenek
Üst giysi
Mavi renkli alpaka kumaştan
uzun kollu elbise tarz›nda önlük
Aksesuar
Beyaz yaka
Beyaz renkli uzun kollu klasik
gömlek bluz
Beyaz renkli bal›kç› yakal› uzun
kollu tişört/kazak
V yakal› yünlü trikodan süveter
Yakaya
tak›lan
okul armas›
V yakal› uzun kollu yünlü
trikodan ceket
Ceketin sol
taraf ›na okul
armas›
Üst giysi
Mavi renkli alpaka kumaştan
uzun kollu önlük
Beyaz renkli uzun kollu klasik
gömlek
Beyaz renkli bal›kç› yakal› uzun
kollu tişört/kazak
V yakal› yünlü koyu renkli
trikodan süveter
V yakal› uzun kollu yünlü
trikodan ceket/
Lacivert renkli Kumaş Ceket
Aksesuar
1
2
Erkekler
Seçenek
1
2
Beyaz yaka
Yakaya
tak›lan
okul
armas›/kravat
Ceketin sol
taraf ›na okul
Armas›
Alt giysi
Beyaz renkli külotlu
çorap
Yünlü/Pamuklu
Lacivert vb. koyu
renkli alpaka veya
çok renkli kareli
yünlü kumaştan
tümü pilili etek
Ayakkab›
Alt giysi
Koyu renkli
pantolon
Ayakkab›
Lacivert/gri renkli
pantolon
Koyu renkli
Alçak
Topuklu
Makosen
ayakkab›
veya bot
Koyu renkli
Alçak
Topuklu
Makosen
ayakkab›
veya bot
Araştırma örneklemi için, evreni temsil ettiğine inanılan, tablo 1’deki seçeneklerde yer
alan önlük ve formaları kullanan okullardan birer örnek tespit edilmiştir. Önlük için; Fatih
Gazneliler İlköğretim Okulu’na, forma için; Emek Hamdullah Suphi İlköğretim Okulu’na
devam eden çocuklar ve anneleri alınmıştır. Örneklem grubuna bu okulların alınış nedeni,
araştırmacıların bu okullardaki öğrenci ve velilerine rahat ulaşabilme avantajıdır.
Çalışma, anılan okullara devam eden, araştırmaya katılmayı gönüllü olarak kabul
eden, 204 çocuk ve bu çocukların 122 annesi üzerinde uygulanmıştır.
Araştırma, okul formalarından memnuniyetin incelenmesine örnek (pilot) bir çalışma
niteliğinde olup araştırmaya katılmayı kabul edenlerin verdiği cevaplardan elde edilen veriler
ve konu ile ilgili literatür taraması sonucunda ulaşılabilen kaynaklar ile sınırlıdır. Bu nedenle
veriler belirli bir yüzdelik sayı dilimine ulaşılması yerine, ölçme aracındaki soruları gönüllü
cevaplayanlardan elde edilenler ile oluşturulmuştur. Araştırmaya katılan çocukların yarısı
önlük, diğer yarısı forma giyinmektedir. Bu durum iki cinsiyette de ayn›d›r.
Veriler, anne ve çocuklara ayrı ayrı olmak üzere görüşme şeklindeki anket formu ile
toplanmıştır. Anket hazırlanmadan önce araştırmacılar tarafından konu ile ilgili kaynaklar ve
yapılan araştırmalar incelenerek ön bir çalışma yapılmıştır. Bu çalışmada 7-14 yaş arasında
çocuk sahibi olan yirmi annenin çocuklarının forma kullanımlarına ilişkin görüşleri alınmıştır.
Araştırmacıların araştırma kapsamına giren yaşlarda çocuklarının olması ve bu çocuklar
üzerinde yaşadıkları forma kullanım deneyimleri ve gözlemlerinin görüşmelerden elde edilen
verilerle birleştirilmesi ile örnek anket soruları oluşturulmuştur.
Soruların basit, sade ve anlaşılır olmasına, ölçülmek istenen tüm konuları
kapsamasına özen gösterilmiştir.Yirmi anne ve çocuğu üzerinde denenen ankete son şekli
verilmiştir. Çalışmanın sonuçlarının sağlıklı olabilmesi için sorular yedi ve sekiz yaş
çocuklarına anneleri ile birlikte araştırmacılar tarafından açıklanarak sorulmuş ve yine
araştırmacılar tarafından doldurulmuştur.
Anket formları, iki bölümden oluşmaktadır. Birinci bölüm, bireylerin kişisel bilgilerini,
ikinci bölüm ise, çocukların forma kullanımına ilişkin bilgileri ölçen soruları kapsamaktadır.
Sorular, çocukların kullandıkları formaların kalıp, renk, kumaş, kullanım özellikleri başlıkları
ile sınırlandırılmıştır.
Elde edilen veriler bilgisayar ortamına aktarılmış, SPSS (11.05) istatistik programında
sayı ve yüzdeleri bulunmuştur. Çocukların cinsiyetleri ve ailenin gelir durumlarına göre
verilen cevaplar aras›nda anlaml› bir fark olup olmadığının tespiti için elde edilen verilere ki
kare (chi square) testi uygulanmış, bulgular p<.05 düzeyi dikkate alınarak yorumlanmıştır.
Bulgular doğrultusunda çıkarılan sonuçlara göre forma konusunda öneriler sunulmuştur.
3. BULGULAR VE YORUM
Araştırmanın bu bölümünde, araştırmanın alt problemlerine dayalı olarak çocuklar ve
annelerinden elde edilen bulgulara yer verilmiştir.
1. Kişisel Bilgiler:
Görüşme formunu cevaplayan çocukların yaş-cinsiyet dağılımları tablo 2’de
sunulmuştur.
Tablo 2: Çocukların Yaş-Cinsiyet Dağılımı
Çocuğun
Yaşı
13
12
11
10
9
8
7
Çocuğun Cinsiyeti
K›z
Erkek
F
%
F
%
6
5.9
8
7.8
12
11.8
8
7.8
14
13.7
5
4.9
24
23.5
21 20.6
14
13.7
24 23.5
12
11.8
19 18.6
20
19.6
17 16.7
Toplam
F
14
20
19
45
38
31
37
%
6.9
9.8
9.3
22.1
18.6
15.2
18.1
Toplam
102
100
102
100
204
100
Araştırmaya katılan çocukların yarısı kız yarısı erkektir. En fazla yoğunluk % 22 ile 10
yaş grubundadır. Bunu 9 yaş izlemektedir.
Araştırmaya katılan ailelerin ortalama aylık gelir durumu tablo 3’de verilmiştir.
Tablo 3: Ailelerin Aylık Gelir Durumu Dağılımı
Ayl›k Gelir (YTL)
750
1500
1750
1850
2000
2500
Toplam
F
37
32
16
15
14
8
122
%
30.3
26.2
13.1
12.3
11.5
6.6
100
Araştırmaya kat›lan ailelerin % 30.3’ü 750 YTL, % 26.2’si 1500 YTL ayl›k gelire
sahiptir. En düşük gelir 750 YTL, en yüksek gelir ise 2500 YTL’ dir.
2. Çocukların Okul Önlük ve Formalarının Konforuna İlişkin Memnuniyet Durumu:
Aşağıdaki tablolarda rahat bir karşılaşt›rma yapabilmek amac› ile önce çocuklar›n
cinsiyetlerine göre daha sonra çocukların, farklı çeşitteki önlük ve forma konforundan
memnuniyet durumlarına yer verilmiştir.
Tablo 4’de cinsiyetlerine göre çocuklar›n önlük ve forma modellerinden memnuniyet
durumları sunulmuştur.
Tablo 4: Çocuklar›n Önlük ve Forma Modellerinden Memnuniyet Durumu
Forman›n modelinden
memnuniyet durumu
Çocuğun cinsiyeti
k›z
erkek
38
14
hay›r
37,3%
k›smen
evet
Toplam
x²= 15.107
p=.002
13,7%
Toplam
52
25,5%
9
10
19
8,8%
9,8%
9,3%
55
78
133
53,9%
76,5%
65,2%
102
102
204
100,0%
100,0%
100,0%
p<.05
Tablo 4’de görüldüğü üzere kızların % 53.9’u, erkeklerin % 76.5’i okul formalarının
modellerinden memnun olduklarını belirtmişlerdir. Buna göre çocukların % 65.2’sinin
formalar›n›n modelinden memnun olduğu söylenebilir. Cinsiyete göre memnuniyet durumu
aras›nda .002 düzeyinde fark bulunmuştur. Buna göre; erkek çocuklar›n›n formalar›n›n
modelinden memnuniyeti k›zlara oranla daha fazlad›r. K›zlar›n % 37.3’lük, erkeklerin %
13.7’lik oranı forma modellerini beğenmemektedir.
Kız öğrencilerdeki memnuniyetsizlik nedenleri,
Ø Eteklerinin pilili olmas› ve onları şişman göstermesi,
Ø Eteklerinin oyun oynarken aç›larak hareketlerini k›s›tlamas›,
Ø Etek yerine pantolon seçeneğinin olmaması
Ø Modelini seçme haklar›n›n olmamas›,
Erkek öğrencilerdeki memnuniyetsizlik nedenleri,
Ø Gömlek yerine tişört seçeneğinin olmaması,
Ø Pantolon yerine eşofman seçeneğinin olmaması,
Ø Kravat takma zorunluluğunun bulunması olarak tespit edilmiştir.
Tablo 5’de çocukların önlük ve forma çeşitlerinin modellerinden memnuniyetleri
sunulmuştur.
Tablo 5: Çocuklar›n Önlük ve Forma Çeşitlerinin Modellerinden Memnuniyet Durumu:
forman›n modelinden
memnuniyet durumu
forma çeşiti
önlük
özel forma
2
50
2,0%
49,0%
2
17
2,0%
16,7%
98
35
96,1%
34,3%
102
102
100,0%
100,0%
hay›r
k›smen
evet
Toplam
Toplam
52
25,5%
19
9,3%
133
65,2%
204
100,0%
x²= 85.992
p= .000
p<.05
Tablo 5’de çeşitlerine göre önlük kullananların % 96.1’i, özel forma kullananların %
34.3’ü forma modellerinden memnun olduğunu belirtmişlerdir.
Verilen cevaplarda çeşidine göre formaların modelinden memnuniyet durumu
aras›nda anlaml› fark bulunmaktad›r. Buna göre; önlük kullananlar›n memnuniyeti forma
kullananlara oranla daha yüksektir. Bunun nedeni; önlükte, istenilen modeli seçme
olanağının olması gösterilmiştir. Örneğin; kız çocuklarının pilili yerine kloş etekli önlük,
erkeklerin istedikleri modelde pantolon giyebilmeleri memnuniyeti oluşturan nedenlerden
sayılmıştır.
Çocuklar›n okul formalar›n›n kal›plar›ndan memnuniyet durumlar› tablo 6’da
verilmiştir.
Tablo 6: Çocuklar›n Forma Kal›b›ndan Memnuniyet Durumu
Forman›n kal›b›ndan
memnuniyet durumu
Çocuğun cinsiyeti
k›z
erkek
23
20
hay›r
22,5%
19,6%
13
12
25
12,7%
11,8%
12,3%
k›smen
evet
21,1%
66
70
136
64,7%
68,6%
66,7%
Toplam
x²= .367
Toplam
43
102
102
204
100,0%
100,0%
100,0%
p=.832
p>.05
Tablo 6’ya göre k›zlar›n % 64.7’si, erkeklerin % 68.6’s› formalar›n›n kal›b›ndan
memnun olduklarını belirtmişlerdir. Anket uygulanan çocukların genelinin % 66.7’si forma
kal›plarından memnundur. Bu bulgu öğrencilerin forma kalıplarından genel olarak memnun
olduklar›n› göstermektedir. Cinsiyetlerine göre çocuklar›n formalar›n kal›b›ndan memnuniyet
durumu aras›nda anlaml› bir fark görülmemektedir.
Bir giysinin estetik ve fonksiyonel karakteristikleri, o giysinin vücuda oturma
derecesi ile ilgilidir. Vücuda iyi oturan bir giysi estetik olarak iyi görüneceği gibi aynı
zamanda giyen kişi açısından da maksimum konfor ve hareket serbestisi
sağlamalıdır (Mete, 2001). Giysinin vücuda iyi oturmasını sağlayan unsurların
başında doğru kalıp kullanımı gelmektedir. Buradan forma kalıplarının istenen
konforu sağlayabildiği söylenebilir.
Çocukların okul önlük ve forma çeşitlerinin kalıplarından memnuniyet durumları tablo
7’de verilmiştir.
Tablo 7: Çocukların Okul Önlük ve Forma Çeşitlerinin Kalıbından Memnuniyet Durumu
forman›n kal›b›ndan
memnuniyet durumu
forma çeşiti
önlük
özel forma
15
28
14,7%
27,5%
11
14
10,8%
13,7%
76
60
74,5%
58,8%
102
102
100,0%
100,0%
hay›r
k›smen
evet
Toplam
x²= 6.173
p= .046
Toplam
43
21,1%
25
12,3%
136
66,7%
204
100,0%
p>.05
Tablo 7’den, forma çeşitlerine göre önlük kullananların % 74.5’i, özel forma
kullananların ise % 58.8’i forma kalıbından memnun olduğu görülmektedir. Bu verilere
dayan›larak, çocuklar›n yar›s›ndan fazlas›n›n formalar›n kal›plar›ndan memnun olduğu
söylenebilir.
Forma kal›b›ndan memnun olmayanlar›n nedenleri;
Ø Kol, etek ve pantolon boylar›n›n uygun olmamas› (uzun/k›sa),
Ø
Kol evi ve beden genişliğinin uygun olmaması (geniş/dar) olarak
göstermişlerdir.
Üstün ve Çeğindir (2006)’in “Annelerin Çocuklar›na Ald›klar› Giysilerde
Karşılaştıkları Problemler” adlı araştırmasındaki sonuçlar bu bulguları
desteklemektedir. Araştırma sonuçlarına göre; anneler, çocuklar›na sat›n ald›klar›
giysilerin herhangi bir genişlik yada uzunluk ölçüsünde karşılaştıkları problemi diğer
bir ölçüde de yaşamaktadır. Bu problemlerin yaşanmasının nedeni, çocukların her birisinin
gelişme özelliğinin farklı olmasından kaynaklanabileceğini düşündürmektedir. Çünkü, insan
yaşamı süresinde farklı olgunluk dönemleri geçirmektedir. Yaş, cinsiyet ölçü
değişiminde önemli bir faktördür. Yaşla birlikte vücut ölçüleri de değişim
göstermektedir (Akın ve Sağır, 1998; Panero ve Zelnik, 1979). Beslenme, kal›t›m,
çevre, ırk özellikleri ölçüler üzerinde etkisi olan diğer faktörlerdir.
Çocukların forma renginden memnuniyet durumları tablo 8’de verilmiştir.
Tablo 8: Çocuklar›n Okul Önlük ve Formalar›n›n Renginden Memnuniyet Durumu
Forman›n renginden
memnuniyet durumu
Çocuğun cinsiyeti
k›z
erkek
50
35
hay›r
49,0%
34,3%
41,7%
15
14
29
14,7%
13,7%
14,2%
37
53
90
36,3%
52,0%
44,1%
k›smen
evet
Toplam
x²= 5.526
Toplam
85
102
102
204
100,0%
100,0%
100,0%
p=.063
p>.05
Tablo 8 incelendiğinde, kızların % 49’u formalarının renginden memnun değil iken %
36.3’ü memnun, % 14.7’si k›smen memnundur. Erkeklerin % 52’si memnun, % 34.3’ü
memnun değildir. Genel olarak, memnuniyet ile memnuniyetsizlik seçenekleri birbirlerine çok
yak›n görünmektedir. Cinsiyete göre formalar›n renginden memnuniyet durumu aras›nda
anlamlı bir fark bulunmamıştır.
Çocuklar›n okul önlük ve forma modellerinden memnuniyet durumlar› ise tablo 9’da
verilmiştir.
Tablo 9: Çocuklar›n Okul Önlük ve Forma Renginden Memnuniyet Durumu
forman›n renginden
memnuniyet durumu
forma çeşiti
önlük
özel forma
34
51
33,3%
50,0%
16
13
15,7%
12,7%
52
38
51,0%
37,3%
102
102
100,0%
100,0%
hay›r
k›smen
evet
Toplam
x²= 5.888
p= .053
Toplam
85
41,7%
29
14,2%
90
44,1%
204
100,0%
p>.05
Tablo 9’da görüldüğü üzere, forma çeşitlerine göre önlük kullananların % 51’i,
formalar›n›n renginden memnun iken, özel forma kullananlar›n % 37’si memnun
görünmektedir. Özel forma kullananların memnuniyetsizliği % 50’dir.
Memnun olmayanlar; formalar›n›n renklerinden memnuniyetsizliklerinin nedenini
formalarının sevdikleri renklerde olmaması olarak göstermişlerdir. Kızlar, kırmızı, turuncu,
yeşil gibi renkleri tercih ettiklerini dile getirmişlerdir. Erkek çocuklarının dileği ise formalarının
tuttukları futbol takımının renklerini taşımasıdır.
Renklerin Satışa Etkisi başlıklı araştırma, çocukların en çok dikkatini çeken renklerin
mavi ve kırmızı olduğu (Anonim¹, 2005), Amerika’da yapılan bir araştırma, erkek çocuklarının
giysilerinde, tuttukları takımın renklerini taşımasını istedikleri belirlenmiştir (Hong ve Bruce,
1998). Çalışmada elde edilen verilerde bu sonuçlarla aynı yönde bulgular göstermektedir.
Çocuklar›n okul önlük ve formalar›n›n kullan›m›n özelliklerinden memnuniyet
durumları tablo 10’da verilmiştir.
Tablo 10: Çocuklar›n Okul Önlük ve Formalar›n›n Kullan›mdan Memnuniyet Durumu
Forman›n kullan›m›ndan
memnuniyet durumu
Çocuğun cinsiyeti
k›z
erkek
71
52
hay›r
69,6%
51,0%
60,3%
7
10
17
6,9%
9,8%
8,3%
24
40
64
23,5%
39,2%
31,4%
102
102
204
100,0%
100,0%
100,0%
k›smen
evet
Toplam
x²= 71464
Toplam
123
p=.024
p>.05
Tablo 10’a göre k›zlar›n % 69.6’s›n›n, erkeklerin % 51’inin genel toplam olarak ise; %
60.3’ünün formalar›n›n kullan›m özelliklerinden memnun olmad›klar› görülmektedir.
Cinsiyete göre verilen cevaplarda formalar›n kullan›m›ndan memnuniyet durumu aras›nda
anlamlı bir fark bulunmamıştır.
Formaların kullanım özelliklerinden memnuniyet düzeyi öğrencilerin üçte birini
oluşturmaktadır. Çocuklar, formaların kullanımından memnuniyetsizlik nedenlerini;
Ø Etek ve pantolonlar buruşuyor,
Ø Gömleklerin yaka, kol ve manşetleri çabuk kirleniyor,
Ø Lekeler ç›km›yor,
Ø Çabuk kurumuyor,
Ø Etek- Pantolon –Süveter ve Ceketlerde boncuklanmalar oluyor,
Ø Düğmelerini açıp kapamak zor ve zaman alıyor, sık sık kopup kayboluyor,
Ø Fermuarlar çabuk bozuluyor, kursörü (tutacak yeri) kopuyor,
Ø Kravat takmak zor oluyor, şeklinde cevaplamışlardır.
Çocuklar›n, okul önlük ve forma kullan›m özelliklerinden memnuniyet durumlar› tablo
11’de verilmiştir.
Tablo 11: Çocuklar›n Okul Önlük ve Forma Kullan›m Özelliklerinden Memnuniyet Durumu
forma çeşiti
forman›n kullan›m›ndan
memnuniyet durumu
hay›r
önlük
57
özel forma
66
Toplam
123
55,9%
64,7%
60,3%
k›smen
evet
Toplam
x²= 35438.
7
10
17
6,9%
9,8%
8,3%
38
26
64
37,3%
25,5%
31,4%
102
102
204
100,0%
100,0%
100,0%
p= .179
p>.05
Tablo 11’de görüldüğü üzere, forma çeşitlerine göre hem önlük hem de özel forma
kullananlar›n genel olarak % 60.3’ü formaların kullanımından memnun değildir.
Tablo 10 ve 11’de de görüldüğü gibi cinsiyetlerine ve forma çeşitlerine göre ayrı ayrı
incelendiğinde; öğrencilerin % 60’ı formalarının kullanımından memnun değildir. Bu
problem, forma için kullan›lan tekstil yüzeylerinin fiziksel ve kimyasal özelliklerinden
kaynaklanmaktadır. Problemin çözümü için formalarda kullanılacak yüzeylerin; buruşmazlık,
boncuklanmama, termo-fizyolojik konfor vb. özellikleri taşıması ile sağlanabilir.
3. Annelerin Okul Önlük ve Forma Konforundan Memnuniyet Durumu:
Annelerin önlük ve formalar›n›n modellerinden memnuniyet durumlar› tablo 12’de
sunulmuştur.
Tablo 12: Annelerin Önlük ve Forma Modelinden Memnuniyet Durumu
Forma Modeli evet
Memnuniyeti
hay›r
k›smen
Toplam
750
21
56,8%
11
29,7%
5
13,5%
37
100,0%
Ayl›k Gelir Durumu
1750
1850
12
6
75,0%
40,0%
4
8
25,0%
53,3%
0
1
,0%
6,7%
16
15
100,0%
100,0%
1500
20
62,5%
9
28,1%
3
9,4%
32
100,0%
x²= 10.511
2000
8
57,1%
4
28,6%
2
14,3%
14
100,0%
2500
Toplam
3
70
37,5%
57,4%
5
41
62,5%
33,6%
0
11
,0%
9,0%
8
122
100,0%
100,0%
p= .397 p>.05
Tablo 12’ye göre, çocuklar›n›n önlük ve forma modelinden memnuniyet durumlar›
sorulan annelerin % 57.4’ü evet memnunum, % 33.6’sı hayır memnun değilim cevabını
vermiştir. Kısmen memnun olanlar›n yüzdesi % 9’dur. Gelir durumlar›na göre cevaplar
arasında anlamlı bir fark bulunmamıştır. Bu cevaplar çocuklarının cevapları ile örtüşmektedir.
Tablo 13’de annelerin önlük ve forma kalıplarından memnuniyet durumları verilmiştir.
Tablo 13: Annelerin Önlük ve Forma Kal›b›ndan Memnuniyet Durumu
Forman›n
evet
hay›r
Kal›b›n›n
Toplam
k›smen
750
16
43,2%
19
51,4%
2
5,4%
37
100,0%
1500
19
59,4%
11
34,4%
2
6,3%
32
100,0%
Ayl›k Gelir Durumu
1750
1850
2000
11
6
6
68,8%
40,0%
42,9%
4
9
5
25,0%
60,0%
35,7%
1
0
3
6,3%
,0%
21,4%
16
15
14
100,0% 100,0% 100,0%
x²= 15.067
p= .130
2500
Toplam
2
60
25,0%
49,2%
6
54
75,0%
44,3%
0
8
,0%
6,6%
8
122
100,0% 100,0%
p>.05
Tablo 13 incelendiğinde, çocuklarının önlük ve forma kalıbından memnuniyetleri
sorulan annelerin % 49.2’si evet memnunum, % 44.3’ü hay›r memnun değilim cevabını
vermiştir. Cevapların yüzdesi birbirine çok yakın olup kısmen memnun olanların yüzdesi %
6.6’d›r.
Memnun olmayan annelerin gerekçesi, formaların uzunluk ve genişlik ölçülerinde
yap›lan tadilatlard›r. Bu problem, tablo 6 ve 7’nin bulgular›n›n yorumunda dile getirildiği üzere
çocukların bireysel gelişimlerinden kaynaklanmaktadır. Hazır giyim ürünleri istatistik olarak
çoğunluğun ölçülerine göre hazırlanmaktadır. Bireysel farklar tadilatlar ile giderilmeye
çalışılmaktadır.
Tablo 14’de annelerin çocuklar›n›n önlük ve forma renginden memnuniyet durumlar›
verilmiştir.
Tablo 14: Annelerin Önlük ve Forma Renginden Memnuniyet Durumu
750
Forma Rengi evet
Memnuniyeti
hay›r
Toplam
19
51,4%
18
48,6%
37
100,0%
1500
20
62,5%
12
37,5%
32
100,0%
Ayl›k Gelir Durumu
1750
1850
8
5
50,0%
33,3%
8
10
50,0%
66,7%
16
15
100,0%
100,0%
2000
2500
6
42,9%
8
57,1%
14
100,0%
0
,0%
8
100,0%
8
100,0%
Toplam
58
47,5%
64
52,5%
122
100,0%
x²= 11.713
p= .039
p>.05
Tablo 14’deki verilere göre; annelerin % 47.5’i çocuklar›n›n önlük forma renginden
memnuniyetlerine evet, % 52.2’si hayır cevabını vermiştir. Gelir durumlarına göre cevaplar
arasında anlamlı bir fark bulunmamıştır. Anneler memnuniyetsizlik nedenlerini, gömlek ve
çoraplar›n beyaz olmas› ve s›k kirlenmesi olarak göstermektedir. Bu neden, hakl› olarak
annelerin daha fazla y›kama ve ütü yapmalar›na yol açmaktad›r.
Tablo 15’de annelerin önlük ve forma kullanımından memnuniyet durumları verilmiştir.
Tablo 15: Annelerin Önlük ve Forma Kullan›m›ndan Memnuniyet Durumu
Forma
Kullan›m›ndan
evet
hay›r
Toplam
Ayl›k Gelir Durumu
750
1500
1750
1850
2000
2500
Toplam
13
10
4
3
3
0
33
35,1%
31,3%
25,0%
20,0%
21,4%
,0%
27,0%
24
22
12
12
11
8
89
64,9%
68,8%
75,0%
80,0%
78,6% 100,0% 73,0%
37
32
16
15
14
8
122
100,0% 100,0% 100,0% 100,0% 100,0% 100,0% 100,0%
x²= 5.114
p= .402
p>.05
Tablo 15’e göre, çocuklar›n›n okul formalar›n›n kullan›m›n özelliklerinden memnuniyet
durumlar› sorulan annelerin % 27’si evet, % 73’ü hay›r cevabını vermiştir. Gelir durumlarına
göre cevaplar arasında anlamlı bir fark bulunmamıştır. Annelerin cevapları çocukların
cevapları ile örtüşmektedir.
Anneler, formalar›n kullan›m›ndan memnuniyetsizlik nedenlerini;
Ø Etek ve pantolonlar›n sürekli ütülenmesi gerekiyor, giyer giymez buruşuyor,
Ø Gömleklerin yaka, kol ve manşetleri çabuk kirleniyor,
Ø Lekeler ç›km›yor, leke ç›kar›c›lar çabuk y›prat›yor,
Ø Külotlu çoraplar›n tabanlar› çok çabuk y›pran›yor, beyaz olduklar› için
çabuk kirleniyor,
Ø Kumaşlar çabuk kurumuyor, hafta içinde değiştirmek için ikinci forma almak
gerekiyor,
Ø Etek, pantolon, süveter ve ceketlerde k›sa sürede boncuklanmalar oluyor,
Ø Düğmeleri sık sık kopup kayboluyor,
Ø Fermuarlar çabuk bozuluyor, çocuklar kursörü ( tutma yeri) aç›p kapat›rken
koparıyor, rahat kullanamıyor, şeklinde sıralandırmaktadır.
Akgün Yılmaz (1999)’ın, İstanbul’un Anadolu yakasındaki ilköğretim okullarında
okuyan 1000 öğrencinin velileri üzerinde yapmış olduğu araştırmada benzer sonuçlar elde
edilmiştir. Araştırmada; çocuklarının forma veya önlüklerinden memnuniyetleri sorulan
ailelerin % 59’unun memnun olmadığı, % 38’inin memnun olduğu sonucu bulunmuştur.
Ailelerin, formaların birden çok parçadan oluşması, sürekli bakım istemesi, çabuk eskimesi
nedeni ile 5 yılda en az iki defa forma değiştirmek zorunda kalmaları gibi nedenlerden
şikayetçi oldukları belirlenmiştir. Ayrıca çalışmada, ailelerin, forma kumaşlarının lekelerinin
ç›kar›lamamas›, terletmesi gibi konularda da problemler yaşadıkları tespit edilmiştir.
David ve Hudson (2004), Amerikan ailelerinin okul formalar›n›n çocuklar›n bireysel
özgürlüğünü engellediği için memnun olmadıkları karşıt görüşte olanlar ise sosyoekonomik
ayr›m› engellemesinden dolay› memnuniyetlerini belirtmektedir. Brunsma ve Rockquemore
(1998), okul formalarının düşük gelirli aileler için çok önemli destek olduğunu, aksi takdirde
çocuklara farklı giysiler temin etmenin ailelere büyük bir yük getireceğini savunmaktadır.
Çalışmada ayrıca okul formalarının akademik başarıyı yükselttiğine dair kesin kanıt
bulunamadığından bahsedilmektedir.
SONUÇ
1. Çocuklar›n Forma Konforundan Memnuniyetlerine Yönelik Elde Edilen Sonuçlar:
Genel olarak, çocukların % 65’inin forma modellerinden memnun olduğu tespit
edilmiştir. Erkek çocukların forma modellerinden memnuniyeti kızlara oranla daha fazladır.
Forma çeşidine göre incelendiğinde, önlük kullananların % 96’sının, özel forma kullananların
% 49’unun forma modelinden memnun olduğu görülmektedir.
Forma çeşitlerine göre; önlük kullananların % 51’i, özel forma kullananların % 37’si
formalar›n›n renginden memnun görünmektedir. Çocuklar›n % 67’sinin forma kal›plar›ndan
memnun ancak % 60’›n›n formalar›n›n kullan›m›ndan memnun olmad›klar› görülmektedir.
2. Annelerin Çocuklar›n›n Forma Konforundan Memnuniyetlerine Yönelik Elde Edilen Sonuçlar:
Annelerin % 57’si çocuklar›n›n okul forma modellerinden memnun olduklar›, %
49’unun forma kal›plar›ndan memnun, % 44’ünün memnun olmadıkları saptanmıştır.
Annelerin % 48’i çocuklarının forma renginden memnun, % 52’si memnun değildir.
Annelerin % 73’ü çocuk formalarının kullanım özelliklerinden memnun olmadığı tespit
edilmiştir.
Çocuklar ve annelerinin yar›s›ndan fazlas› forma modellerinden memnundur. Ancak,
memnun olmayanların memnuniyetsizliğini ortadan kaldırmak için özellikle kızlar için pilili
etek ve beyaz çorap, erkekler için kravat yerine alternatiflerin geliştirilmesi sağlanabilir. Aynı
zamanda, k›zlar için etek yerine pantolon etek seçeneği geliştirilebilir. Çocukların formaları
severek kullanabilmelerini sağlamak amacı ile örneğin, erkeklerde ceketlerin mendil cebinin
sevdikleri tak›m›n logosu ile süslenmesine izin verilebilir. Gömlekler ve k›zlar›n çoraplar›
beyaz yerine daha az kirlenen renklerde olması sağlanabilir. Gömlek-pantolon ve etekler ütü
istemeyen kumaşlardan seçilebilir. Gömlek yerine tişört seçeneği düşünülebilir.
Hem çocuklar hem de anneler açısından en önemli unsur formanın kullanım özelliği
olarak görülmektedir. Günlerinin büyük k›sm›n› forma içinde geçiren çocuklar›n, formalar›n›
rahat kullanabilmelerinin sağlanmasında gerekli özen gösterilmelidir. Bunun için okul
yönetimleri ve okul aile birlikleri, öncelikle formalar›n seçiminde gerek dokuma gerekse örme
yüzeylerin termofizyolojik özellikleri taşımasına veya bu özelliklere en yakın olan yüzeylerin
belirlenmesine önem vermelidir. Onların talepleri doğrultusunda üreticilerin arzlarının da
değişeceği unutulmamalıdır. Artık, ütü istemeyen, ısıyı kolayca ileten, kirlenmeyi engelleyen
yüzeyler bir çok giysi türünde kullan›lmaktad›r. Bu yüzeylerin okul formalarda da
yaygınlaştırılması çocukların giysi konforunu olumlu yönde etkileyecektir.
KAYNAKLAR
Akgün Y›lmaz, F. (1999). İlk Öğretim Okullarında Kullan›lan Formalar›n Uyum ve
Kullanım Özelliklerinin Araştırılması. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). İstanbul.
Akın, G. ve Sağır, M. (1998), “İlköğretimde Sıra ve Altlıkların Ergonomik Tasarımında
Antropometrik Veriler”, 6. Ergonomi Kongresi. M.P.M. Yay›nlar›, No: 622 Ankara.
Anonim¹, (2005). “Renklerin Satışa Etkisi”, Ekometre On Line.
http://www.ekometre.com/araştırma_full.asp?a_id=56
Brunsma, D. L. ve Rockquemore, K. A. (1998). “Effects of Student Uniforms on Attendance,
Behavior Problems Substance Abuse and Academic Achievement”,The Journal of
Education Research. Cilt: 92,(1): 53-62.
Bryk, A., Lee, V. ve P. Holland. (1993). Catholic Schools and The Common Good.
Cambridge, MA: Harvard University Press.
David, L. ve Hudson, Jr. (2004). “Clothing Dress Codes and Uniforms”, First Amendment
Center.
http://www.firsamendmentcenter.org/speech/studentexpression7topic.aspx?topic=clothing_dr
ess_codes_uniforms.
Gursky, D. (1996). “Uniform Improvement?” The Edutacation Digest, March, 1996, 46-8.
Hollies, N. R. S. (1996). Investigation of The Factors Influencing Comfort in Cotton
Apparel Fabrics, Contract. 12-14-100-7183. USA. New Orleans.
Hoog, M. K., Bruce, M. ve Hill, A. J. (1998). “Fashion Brand Preferences Among Young
Consumers”, International Journal of Retail & Distribution Management. Say›: 26, (8):
293-300.
Oğulata, T. (1995). “Tekstil Ürünlerinin İnsan Isıl Konforuna Etkisi”, Tekstil Konfeksiyon
Dergisi. 6 (4):512-515.
Panero, J. ve Zelnik, M., (1979). Human Dimension, Interior Space, Watson Design on
Imprint of Goptill Publications/New York.
Slater, K. (1977). Tekstile Progress. Comfort Properties of Tekstiles, Magazine of Tekstile
Institue, Manchester. 9 (4): 70.
Üstün, G. ve Çeğindir, N. Y. (2006). “Annelerin Çocuklar›na Ald›klar› Giysilerde
Karşılaştıkları Problemler”. Konfeksiyon Teknoloji Dergisi. Daye Yayıncılık A.Ş.
Kal›nkara, V. (1992). “Giysi Tasar›m›nda Ergonomi”, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler
Enstitüsü, Yüksek Lisans Ders Notlar›. Ankara.
Kelly,M.(2006). “School Uniforms”,Your Guide to Secondary School Educators.
http://712educators.about.com/cs/scoolviolence/a/uniforms.htm
Mete, F. (2001). “Doğrudan Vücut Ölçülerine Dayalı, Vücuda Tan Oturan Yeni Bir Bayan Üst
Beden Temel Kalıp Hazırlama Tekniğinin Geliştirilmesi”, DEÜ Mühendislik Fakültesi Fen ve
Mühendislik Dergisi. Cilt: 3, Say›: 2, 69-82.
Thomas, S. (1994). “Uniforms in the Schools: Propenents Say It Cuts Competition; Others
Are Not So Sure”, Black Issues In Higher Education. October, 20: 44-47.
Viadero, D., (2005). “Uniforms Effects?”, Education Week. Cilt: 24, Say›: 18.
http://web104.epnet.com/citation.asp?tb=1&_ug=sig+94BBCFCD%2D7394%2d47C..
* Gazi Üniversitesi Mesleki Eğitim Fakültesi Giyim Endüstrisi ve Moda Tasarımı
Eğitimi Bölümü Beşevler/Ankara Tel: 0 312 212 64 60 126/236
E- Posta: [email protected] , [email protected]