istanbul`da üç tekstil fabrikasında çalışan işçilerde mekanik bel ağrısı

Bakırcı ve diğerleri
TOPLUM HEKİMLİĞİ BÜLTENİ • Cilt 26, Sayı 2, Mayıs-Ağustos 2007
Araştırma makalesi
TOPLUM HEKİMLİĞİ BÜLTENİ • Cilt 26, Sayı 2, Mayıs-Ağustos 2007
İstanbul’da Üç Tekstil Fabrikasında Çalışan
İşçilerde Mekanik Bel Ağrısı
Nadi BAKIRCI
Sebahat Dilek TORUN2
Mustafa SÜLKÜ3
Kerem ALPTEKİN4
Mechanic Low Back Pain Among The
Workers in Three Textile Factories in
Istanbul
® ÖZET
® ABSTRACT
Amaç: Mesleki bel ağrısı, çalışanları etkileyen en önemli
sağlık sorunlarından biridir. Bu çalışmanın amacı tekstil fabrikasında çalışan işçilerin mekanik bel ağrısı sıklığını ve risk etkenlerini bulmaktır.
Yöntem: Bu araştırma İstanbul’daki üç tekstil fabrikasında
yürütülen kesitsel bir araştırmadır. Fabrikalarda çalışan 1407
işçinin tümü araştırmaya katılmak için çağrılmıştır. Üç fabrikadan 1153 işçi araştırmaya katılmıştır (%82). Yapılandırılmış
bir anket formu yüz yüze görüşme tekniği ile uygulanmıştır.
Mekanik bel ağrısı, son altı ay içinde, ayda en az bir kere olan
ve en az bir hafta süren bel veya sırt ağrısının olması şeklinde
tanımlanmıştır
Bulgular: Araştırmaya katılanların %84,7’si erkektir. Araştırmaya katılan işçilerde son altı ayda bel ağrısı olanların sıklığı
%28,1’dir. Mekanik bel ağrısı prevalansı ise %7’dir. Kadınlar,
beş paket-yıldan fazla sigara içenler, ofis çalışanları ve 10 yıldan fazla tekstil işinde çalışanlar bel ağrısı açısından daha fazla
risk taşımakta iken, düzenli egzersiz yapmanın bel ağrısına karşı koruyucu olduğu saptanmamıştır.
Sonuç: Tekstil sanayiinde çalışan işçiler için bel ağrısı önemli bir sorundur. Ofis işçilerinin ve kadın işçilerin mekanik bel
ağrısı açısından yüksek risk taşıdığı dikkate alınmalıdır. Sigara
içimini azaltmak için uygun önlemlerin alınması, mekanik bel
ağrısını önlemek açısından da önemli olduğu görülmektedir.
Objectives: Work related low back pain is one of the most
important health problems among industrial workers. The aim
of this study was to investigate the prevalence and risk factors
of self reported low back pain among textile workers.
Methods: This cross sectional study was performed in three
textile factories in Istanbul. All of the 1407 workers in the factories were invited to attend the study. From three factories, 1153
workers participated in the study (82%). A structured questionnaire was implemented by face-to face interview. Self-reported
back pain, which occurs at least every month and lasts a week
or more during the last six months, was considered as “low
back pain.”
Findings: The study population consisted of 1153 factory
workers of which 84.7% were males. Twenty eight percent of
the workers experienced at least once low back pain during
the last six months. The prevalence of mechanical low back
pain was 7%. Being female, working more than ten years in
textile industry, smoking and working in the office were the risk
factors for self-reported low back pain, and making exercise regularly was a preventive factor. Workers who exercise regularly
routine reported of low back pain.
Conclusion: Low back pain is a common problem in textile
industry workers. Female workers and office workers should
be considered as the high-risk groups in terms of low back
pain. Preventive interventions should be implemented for these groups; and non-occupational risk factors such as smoking
should be controlled.
Key Words: Occupational Health, Mechanic Low Back
Pain, Textile Industry, Occupational Disorders
Anahtar Kelimler: İş Sağlığı, Mekanik Bel Ağrısı, Tekstil Sanayii, Meslek Hastalıkları
Yrd.Doç.Dr., Marmara Üniversitesi Tıp Fakültesi Halk Sağlığı Anabilim Dalı
Dr., İşyeri Hekimi
3
Dr., İşyeri Hekimi
4
Dr., İstanbul Üniversitesi İstanbul Tıp Fakültesi. Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon Anabilim Dalı
2
Yazışma Adresi: Dr. Nadi Bakırcı
Marmara Üniversitesi Tıp Fakültesi Halk Sağlığı Anabilim Dalı, 34668 Haydarpaşa/ISTANBUL
e-posta: [email protected]
10
[Geliş Tarihi: 26.01.2007 – Kabul Tarihi: 15.11.2007]
Bakırcı ve diğerleri
TOPLUM HEKİMLİĞİ BÜLTENİ • Cilt 26, Sayı 2, Mayıs-Ağustos 2007
araştırma için bilgilendirilmiş ve araştırmaya katılmak
isteyenlere anket uygulanmıştır.
Giriş ve Amaçlar
Mesleki kas iskelet hastalıkları, çalışanları etkileyen en
önemli sağlık sorunlarından biridir. Birçok iş kolunda
işçiler bu grup hastalıklara sıklıkla yakalanmaktadırlar.
Çiftçiler, sağlık çalışanları, ağır yüklerle çalışanlar, yapı
işçileri, ofis işçileri, otomobil tamircileri gibi birçok alanda çalışan işçiler kas iskelet hastalıkları açısından risk
altındadırlar.
Üç tekstil fabrikasında toplam 1407 işçi çalışmaktadır. Örnek seçilmemiş ve tüm işçilere ulaşmak hedeflenmiştir. 246 işçiye izinde olmaları ve fabrika dışında olmaları nedeniyle ulaşılamamış; ayrıca araştırmaya katılmak
istemedikleri için araştırma kapsamına alınmamışlardır.
Katılım, %82,5 olmuştur. Sekiz işçi lumber veya servikal disk hernisi olması nedeniyle değerlendirme dışında
tutulmuştur. Toplam olarak 1153 işçi değerlendirmeye
alınmıştır.
Yapılandırılmış bir anket formu yüz yüze görüşme
tekniği ile uygulanmıştır. Demografik veriler, sigara kullanma alışkanlığı, egzersiz yapma, mesleksel maruz kalım hikayesi, çalışma süresi, vardiyalı çalışma ve yaptığı
iş sorulmuştur. Anket toplam 53 sorudan oluşmaktadır.
Mekanik bel ağrısı, “son altı ay içinde, ayda en az
bir kere olan ve en az bir hafta süren bel veya sırt ağrısının olması” ile tanımlanmıştır. Ağrının şiddeti, süresi,
aktivite kısıtlamasına yol açması, tedavi görmüş olmak
ve bu nedenle izin kullanmış olmak ağrının sonuçlarını
değerlendirmek için sorulmuştur.
İşçiler, ofiste masa başı işi yapanlar (I), yöneticiler
(II), üretimde bel ağrısı açısından düşük riskli işlerde çalışanlar (III) ve yüksek riskli işlerde çalışanlar (IV) olarak dört grupta toplanmıştır. Bel ağrısı için fiziksel risk
etkenleri, zorlayıcı iş yapma, ağır kaldırma, vibrasyona
maruz kalma ve uygun olmayan bir duruşta çalışma olarak tanımlanmış ve bu özellikteki işler yüksek riskli işler
olarak değerlendirilmiştir (Grup IV). İstatistiksel karşılaştırma yaparken ve regresyon analizinde, yöneticiler ve
ofis çalışanları “ofiste çalışma”, düşük ve yüksek riskte
üretimde çalışanlar “üretimde çalışma” olarak grubunda
değerlendirilmiştir.
Sigara kullanma ile ilgili davranışlar, mekanik bel ağrısı için bir risk faktörü olarak değerlendirilmek üzere,
sigara içmeyenler (son altı aya kadar içmiş veya içmemişler), beş paket-yıldan fazla içenler ve beş paket-yıl ve
altında içenler olarak üç grupta incelenmiştir.
Mekanik bel ağrısının sıklık dağılımları, işçilerin temel demografik özelliklerine ve çalışma koşullarına göre
incelenmiştir. Gruplar arasındaki farkın istatistiksel anlamlılığına ki-kare testi ile bakılmıştır. Yaş, sürekli değişken olarak alınmış ve grupların ortalamaları arasındaki
fark T-testi ile incelenmiştir. Mekanik bel ağrısının risk
faktörlerini incelemek için çoklu regresyon analizi uygulanmıştır. Modele yaş, cinsiyet, sigara kullanma, düzenli
egzersiz yapma, çalışılan fabrika, vardiyalı çalışma, yapılan iş ve çalışma süresi bağımsız değişken olarak alınmıştır.
Bel ağrılarının ortalama %37’si mesleki risk etkenlerine bağlı olarak ortaya çıkmaktadır. Bu durum, kadınlarda %12 ile %38, erkeklerde ise %31 ile %45 arasında
değişmektedir. Bel ağrısı bir ölüm nedeni olmasa da,
görülme sıklığı çok yüksektir ve toplum için önemli bir
hastalık yükünü oluşturmaktadır. Dünyada bel ağrısı nedeni ile 800 bin DALY (Disability Adjusted Life Years-Sakatlığa Ayarlanmış Yaşam Yılı) kaybı olmaktadır (1).
Amerika Birleşik Devletleri’nde her yıl işçilerin yarısında bel ağrısı ortaya çıkmaktadır (2). İş kazası ve meslek hastalıkları nedeniyle oluşan iş günü kaybının üçte
biri bu grup hastalıklar nedeniyle olmaktadır (3). 1992
yılında meslek hastalıkları ve iş kazalarının toplam maliyeti 171 milyar ABD $ iken bunun 49 milyar ABD $ bel
ağrısı nedeniyledir (4).
Bu sağlık sorunu asıl olarak sanayileşmiş ülkelerin
öncelikli bir sorunu olsa da, gelişmekte olan ülkelerden
gelen veriler bu sorunların gelişmiş ülkelerdeki ile benzer
sıklıkta görüldüğünü ortaya koymaktadır (5). Türkiye’de
meslek hastalıkları tanı sistemlerinin işlememesi ve ulusal düzeyde izlemenin yapılmaması nedeniyle bu konudaki bilgi yetersizdir. Buna rağmen, yerel araştırmaların
sonuçları mesleki kas iskelet hastalıklarının önemli bir
sağlık sorunu olduğuna işaret etmektedir (6-8).
Mesleki kas iskelet hastalıklarında kişisel faktörler
olarak, daha önce hastalık veya kaza geçirmiş olmak,
yaş, cinsiyet, yetersiz fiziksel aktivite, tütün kullanma ve
obezite sayılabilir. Tekrarlayan veya uzun süren zorlanmalar, yüksek ağırlıkla çalışma, uygun olmayan duruşlar,
mekanik baskı, vibrasyon ve düşük sıcaklıkta çalışmak
çevresel risk faktörleri olarak değerlendirilmektedir.
Bu araştırmanın amacı, İstanbul’daki üç tekstil fabrikasında çalışan işçilerin mekanik bel ağrısı sıklığını ve
risk etkenlerini belirlemektir.
Yöntem
Bu çalışma İstanbul’daki üç tekstil fabrikasında yürütülen kesitsel bir araştırmadır. Araştırma verileri 2005 yılında, yaklaşık bir yıllık dönemde toplanmıştır. Verilerin
toplanmasında ve anketlerin uygulanmasında eğitilmiş
işyeri hekimi ve intörn hekimler görev almıştır. İşyerlerinin yönetimlerinden araştırma için izin alınmıştır. İşçiler
11
Bakırcı ve diğerleri
TOPLUM HEKİMLİĞİ BÜLTENİ • Cilt 26, Sayı 2, Mayıs-Ağustos 2007
lizde riskli olarak görülen vardiyalı çalışma çok değişkenli analizde risk etkeni olarak görülmemektedir.
Ağrının çoğunlukla bir yıldan fazla sürdüğü ve orta
şiddette olduğu görülmektedir. İşçilerin %34,6’sının mekanik bel ağrısı nedeniyle aktiviteleri kısıtlanmaktadır.
Yarıya yakını bu yakınmaları nedeniyle tedavi görmüş,
ancak beşte biri izin kullanmıştır. Ağrısı olan işçilerin
%59,3’ü ağrılarının çalışma ortamı ile ilişkisi olduğunu
düşünmektedir (Tablo 4).
Bulgular
Araştırmanın yürütüldüğü üç fabrikaya göre tekstil işçilerinin demografik özellikleri Tablo 1’de sunulmaktadır.
İşçilerin yaş ortalaması 31,6+7,5 yıldır. Birinci fabrikada
erkeklerin payı %84,7’dir. İkinci fabrikada kadın işçi çalışmamaktadır. İşçilerin %81,2’si vardiyalı olup, %84,0’ı
üretimde çalışmakta, %9,9’u düzenli egzersiz yapmaktadır. Halen sigara içen veya bırakalı altı ayı geçmemiş
işçilerin payı %42,1’dir. İkinci fabrikadaki işçilerin tekstilde çalışma süresi diğer iki fabrikaya göre daha kısadır.
Tartışma ve Sonuç
Araştırmaya katılan işçilerde kendi ifadelerine göre
son altı ayda bel ağrısı olanların sıklığı %28,1’dir. Mekanik bel ağrısı prevalansı ise %7’dir. Üç fabrikada mekanik bel ağrısı sıklığı farklılık göstermemektedir. Ancak,
kadınlarda erkeklere göre (sırasıyla, %11,4 ve %6,2),
ofis işlerinde çalışanlar ve yöneticilerde düşük ve yüksek riskli üretimde çalışanlara göre (sırasıyla %13,6 ve
%13,0 ile %5,9 ve %4,3) ve vardiyasız çalışanlarda vardiyalı çalışanlara göre (sırasıyla %11,1 ve %6,1) mekanik bel ağrısı daha sık görülürken, düzenli egzersiz yapanlarda yapmayanlara göre (sırasıyla %2,6 ve %11,1)
daha seyrek görülmektedir (Tablo 2).
Çok değişkenli analizde tek değişkenli analizlere
paralel olarak kadınların, beş paket-yıldan fazla sigara
kullananların, ofis çalışanlarının ve 10 yıldan fazla tekstil işinde çalışanların daha fazla risk taşıdığı görülürken,
düzenli egzersiz yapmanın bel ağrısına karşı koruyucu
olduğu ortaya çıkmaktadır (Tablo 3). Tek değişkenli ana-
Üç tekstil fabrikasında çalışan toplam 1153 işçide mekanik bel ağrısı sıklığı bu kesitsel araştırma ile değerlendirilmiştir. Son altı ayda bel ağrısı sıklığı %28 iken mekanik bel ağrısı sıklığı %7 olarak bulunmuştur
Sanayileşmiş toplumlarda yaşam boyu bel ağrısı prevalansının %49-70, bel ağrısı nokta prevalansının ise
%12-30 arasında değiştiği bildirilmektedir (9). Öksüz’ün
Türkiye’de toplum tabanlı yaptığı çalışmada yaşam boyu
bel ağrısı prevalansını %44,1, nokta prevalansını ise
%19,7 olarak saptamıştır (6). Türkiye’de tekstil fabrikalarında çalışan işçilerin bel ve boyun ağrılarının araştırıldığı çalışmalar sınırlı sayıdadır. İstanbul’da dört tekstil
fabrikasını içeren 1084 kişi ile yapılmış olan çalışmada
bel ağrısı nokta prevalansı %33,9 olarak saptanmıştır (7).
Çalışmalara göre bel ağrısı sıklığı, endüstri kolu ve hatta
o endüstri kolunda yapılan işe göre farlılık göstermektedir (10). Araştırmalardaki farklılıklar, araştırmanın yapıldığı yer ve topluluklara göre değişmesinden kaynaklanı-
Tablo 1. Araştırmaya Katılan Tekstil İşçilerinin Demografik Özelliklerinin Çalıştığı Fabrikaya Göre Dağılımı (İstanbul, 2005)
Özellikler
S
Yaş, ortalama + SS
I
(n=301)
%
33,1 + 7,7
Fabrikalar
II
(n=414)
%
S
28,7 + 6,1
III
(n=438)
S
%
Toplam
(n =1153)
S
33,4 + 7,6
%
31,6 + 7,5
Erkek işçiler
258
85,7
414
100,0
305
69,6
977
84,7
Vardiyalı çalışanlar
226
76,1
354
85,5
353
80,6
936
81,2
Yapılan iş
Ofis işçisi
Yönetici
Üretimde (düşük risk)
Üretimde (yüksek risk)
58
3
219
21
19,3
1,9
72,8
7,0
75
8
326
5
18,1
1,9
78,7
1,2
29
12
377
20
162
23
922
46
14,1
2,0
80,0
4,0
Düzenli egzersiz yapanlar
33
11,0
42
10,1
39
8,9
114
9,9
114
64
123
37,9
21,3
40,9
176
49
189
42,5
11,8
45,7
207
70
161
47,3
16,0
36,8
497
183
472
42,1
15,9
41,0
75
128
98
24,9
42,5
32,6
223
93
98
53,9
22,5
23,7
113
123
202
25,8
28,1
46,1
411
344
398
35,6
29,8
34,5
Sigara kullanma
Kullanmayanlar
5 paket-yıl ve altında kullananlar
5 paket yıldan fazla kullananlar
Tekstilde çalışma süresi
< 4 yıl
5-9 yıl
> 10 yıl
12
6,6
2,7
86,1
4,6
Bakırcı ve diğerleri
TOPLUM HEKİMLİĞİ BÜLTENİ • Cilt 26, Sayı 2, Mayıs-Ağustos 2007
Tablo 2. Mekanik Bel Ağrısının Kişinin ve İşin Özelliklerine Göre Dağılımı (İstanbul, 2005)
Özellikler
Yaş, ortalama + SS
Cinsiyet, n ve %
Erkek
Kadın
Sigara kullanma
Kullanmayanlar
5 paket/yıl ve altında kullananlar
5 paket/yıldan fazla kullananlar
Düzenli Egzersiz
Yapıyor
Yapmıyor
Fabrika
I
II
III
Vardiya
Vardiyalı
Vardiyasız
Yapılan iş
Ofis işçisi
Yönetici
Üretimde (düşük risk)
Üretimde (yüksek risk)
Tekstilde çalışma süresi
< 4 yıl
5-9 yıl
> 10 yıl
Toplam
a
Var
Mekanik Ağrı
S
%
31,9 + 6,9
Toplam
Yok
S
%
31,6 + 7,5
S
%
31,6 + 7,4
61
20
6,2
11,4
916
156
93,4
88,6
977
176
100,0
100,0
29
10
42
5,8
5,5
8,9
468
173
431
94,2
94,5
91,1
497
183
473
100,0
100,0
100,0
3
78
2,6
7,5
111
961
97,4
92,5
114
1039
100,0
100,0
18
34
29
6,0
8,2
6,6
283
380
409
94,0
91,8
93,4
301
414
438
100,0
100,0
100,0
57
24
6,1
11,1
879
193
93,9
88,9
938
217
100,0
100,0
22
3
54
2
13,6
13,0
5,9
4,3
140
20
868
44
86,4
87,0
94,1
95,7
162
23
922
46
100,0
100,0
100,0
100,0
24
19
38
81
5,8
5,5
9,5
7,0
387
325
360
1072
94,2
94,5
90,5
93,0
411
344
398
1153
100,0
100,0
100,0
100,0
“ofis işçisi” ile “yönetici”, “düşük” ve “yüksek” riskli işlerde çalışanlar birleştirilerek test uygulanmıştır.
Tablo 3. Mekanik Bel Ağrısı İçin Lojistik Regresyon Analizi (İstanbul, 2005)
Özellikler
Yaş
Cinsiyet
Erkek
Kadın
Sigara kullanma
Kullanmayanlar
5 paket-yıl ve altında kullananlar
5 paket yıldan fazla kullanma
Düzenli Egzersiz
Yapmıyor
Yapıyor
Fabrika
I
II
III
Vardiya
Vardiyalı
Vardiyasız
İş
Üretimde çalışma a
Ofiste çalışma b
Tekstilde çalışma süresi
< 4 yıl
5-9 yıl
> 10 yıl
a
b
β
-0,03
p
0, 21
OR
0,97
GA (%95)
0,93-1,02
1,13
<0,01
3,01
1,53-6,25
0,02
0,65
0,95
0,02
1,02
1,91
0,96-2,61
1,09-3,35
-1,25
0,04
0,29
0,09-0,96
0,58
<0,01
0,09
1,00
1,79
1,00
0,91-3,50
0,52-1,93
0,53
0,08
1,70
0,93-3,10
0,76
0,01
2,14
1,18-3,89
0,07
0,80
0,85
0,04
1,07
2,23
0,54-2,11
1,05-4,73
Düşük ve yüksek riskte üretimde çalışanlar
Yöneticiler ve ofis çalışanları
13
p
0,72
0,02
0,12
0,05
0,47
0,02
<0,01 a
0,05
Bakırcı ve diğerleri
TOPLUM HEKİMLİĞİ BÜLTENİ • Cilt 26, Sayı 2, Mayıs-Ağustos 2007
kaldırma, vibrasyona maruz kalma ve uygun olmayan
bir duruşta çalışma olarak tanımlanmış ve beklenenin
tersine “yüksek riskli işler”de çalışması bir risk faktörü
olarak ortaya çıkmamıştır. Bu durum, mekanik bel ağrısı
olanların bu işleri yapamaz hale gelmeleri nedeniyle ya
işlerini bırakmaları ya da daha az riskli işlere geçmeleri
ile açıklanabilir. “Sağlıklı işçi etkisi” olarak bilinen bu
durum işyerlerinde yapılan epidemiyolojik araştırmalarda karşılaşılabilen bir seçim yanlılığıdır (16,17). Bu etkinin kontrol edilebilmesi için izleme çalışması yapmak ve
işten uzaklaşan işçilerin bel ağrısı açısından değerlendirilmesi gerekir.
Tek değişkenli analizlerde vardiyasız çalışanlarda
vardiyalı çalışanlara göre daha fazla mekanik bel ağrısı görülmesi, vardiyasız çalışanların çoğunlukla ofiste
çalışmalarından kaynaklanmaktadır. Bu durum çoklu
analizde vardiyasız çalışmanın risk etkeni olarak ortaya
çıkmaması ile de gösterilmiştir.
Uzun yıllar tekstil işinde çalışmanın mekanik bel ağrısını arttırdığı görülmektedir. Bu bulgu diğer çalışmalarla uyumludur (7, 8,18)
Kadınlar mekanik bel ağrısı açısından yüksek risk
taşımaktadır. Birçok araştırmada bel ağrısı insidansının
ve prevalansının kadınlarda erkeklere göre daha yüksek olduğu gösterilmiştir. İngiltere’de daha önce hiç bel
ağrısı olmayan 2715 yetişkin ile yapılmış olan Güney
Manchester Bel Ağrısı Çalışması’nda bir yıllık izleme
sonunda kadınlarda %5 olan bel ağrısı erkeklerde %3
olarak saptanmıştır (9). Eryavuz ve arkadaşlarının tekstil
fabrikalarında yaptıkları çalışmada, yaşamlarında en az
bir kez bel ağrısı sorunu olma, kadın çalışanlarda %62,7
iken erkek çalışanlarda %51,8 olarak saptanmıştır (7).
Birçok epidemiyolojik çalışmada hafif veya şiddetli ağrı
yakınmasının kadınlar tarafından erkeklere oranla daha
fazla belirtildiği görülmektedir (19). Bu araştırmada da,
kadınlarda mekanik bel ağrısının daha sık olduğu gösterilmiştir. Ancak bu konuda bir uzlaşma olmadığı görülmektedir. Erkeklerin daha fazla bel ağrısına yakalandığını gösteren bulgular da bildirilmiştir (20). Kişisel risk
faktörleri arasında kadın olmak yer alsa da, kadınlarda
işe bağlı kas iskelet sistemi bozukluklarının yaptıkları
işin niteliğinden kaynaklandığını vurgusu da yapılmaktadır (21).
Pek çok araştırma sigara ile bel ağrısı arasında bir ilişki olduğunu bildirmektedir (22-25). Bu araştırmada da
beş paket-yıldan fazla sigara içmenin mekanik bel ağrısı
için bir risk faktörü olduğu görülmektedir.
Mekanik bel ağrısı olan her üç çalışandan ikisi bu
ağrılarını yaptığı işe bağlamaktadır. Bu objektif bir değerlendirme olmamakla beraber, işçilerin ağrıları ile ilgili
algısını göstermesi açısından önemlidir.
Bu araştırma kesitsel olarak yapıldığı için sağlıklı işçi
Tablo 4. Araştırmaya Katılan İşçilerdeki Mekanik Bel Ağrısının
Bazı Özellikleri (İstanbul, 2005)
Özellikler
Ağrının süresi
6 ay altı
6-12 ay
12 ay üstü
Ağrının şideti
Hafif
Orta
Ağır
Yüzde
14
24
43
17,3
29,6
53,1
31
46
4
38,3
56,8
4,9
28
53
34,6
65,4
34
47
42,0
58,0
Ağrı nedeniyle izin kullanma
Kullanmış
Kullanmamış
17
64
21,0
79,0
Çalışma ortamı ile ilgisi a
Var
Kısmen var
Yok
Fikrim yok
16
32
20
13
19,8
39,5
24,7
16,0
Ağrı nedeniyle aktivite
Kısıtlanıyor
Kısıtlanmıyor
Tedavi görme
Görmüş
Görmemiş
a
Sayı
(n=81)
İşçinin kendi değerlendirmesi
yor olabilir. Bu araştırmada saptanan son altı aydaki bel
ağrısı sıklığının diğer araştırmalardakilere yakın olduğu
söylenebilir. Mekanik bel ağrısı sıklığı kronik bir özelliği
olması nedeniyle daha seyrek görülmektedir. Bu araştırmada mekanik bel ağrısının risk faktörleri incelenmektedir.
Mesleki kas iskelet sistemi hastalıkları birçok faktörün
etkisi ve etkileşimleri ile karakterize karmaşık bir sürecin
sonucunda ortaya çıkmaktadır. Kişinin yaptığı iş ile ilgili
olabildiği gibi yaş, cinsiyet, sigara içmek, antropometrik
ölçümler, yapısal anomaliler gibi yapılan işten bağımsız
da olabilir (11). Yeni yaklaşımlarda, işyerindeki fiziksel, organizasyonel ve sosyal etkenler, işyeri dışındaki
hayatın fiziksel ve sosyal yönleri ve kişinin fiziksel ve
psikososyal özelliklerinin bu süreçte rol oynayabileceği
bildirilmektedir (12). Bu araştırmada, çalışma şartları ile
ilgili olarak vardiyalı çalışma, yaptığı iş ve tekstil işinde
çalıştığı süre; kişisel özellikler olarak yaş, cinsiyet, sigara
kullanımı ve egzersiz yapma incelenmiştir.
Ofiste çalışma mekanik bel ağrısı açısından en önemli risk etkeni olarak görülmüştür. Bu beklenen bir sonuçtur. Masa başı işi, uzun süre aynı pozisyonda çalışma,
sandalye ve masa seçeneklerinin ergonomik özelliklere
sahip olmaması ve bilgisayarda çalışmanın doğurduğu
zorlanma nedeniyle sıkça bel ağrısına neden olmaktadır (13-15). Üretimdeki işçilerin bel ağrısında risk etkeni olabilecek koşullar açısından zorlayıcı iş yapma, ağır
14
Bakırcı ve diğerleri
TOPLUM HEKİMLİĞİ BÜLTENİ • Cilt 26, Sayı 2, Mayıs-Ağustos 2007
etkisini kontrol edememektedir. Mekanik bel ağrısının
yapılan işin yükü ile ilişkisini göstermesi açından sınırlığı vardır. Bu araştırmadaki hatırlama ile ilgili yanlılık
da sonuçları değerlendirirken bir sınırlılık olarak dikkate
alınmalıdır.
Sonuçta araştırma, tekstil sanayiinde çalışan işçiler
için bel ağrısının önemli bir sorun olarak değerlendirilmesi gerektiğini ortaya koymaktadır. Koruyucu önlemler
için, araştırmanın sonuçlarından hareketle, sürekli oturarak çalışılması gereken ofis işlerinde çalışanların ve kadın
işçilerin mekanik bel ağrısı açısından dikkatle izlenmesi
gerekliliği ortaya çıkmaktadır. Sigara kullanımının azaltılması için işyerlerinde etkili politikalar ve çalışanların
düzenli egzersiz yapmalarını sağlayacak uygulamalar sorunun giderilmesi için önerilebilir.
and the Workplace. Commission on Behavioral and Social
Sciences and Education. Washington, DC 2001: National
Academy Press.
13.Juul-Kristensen B, Jensen C. Self-reported workplace related ergonomic conditions as prognostic factors for musculoskeletal symptoms: the “BIT” follow up study on office
workers. Occup Med: State Art Rev 2005;62:188-194.
14.Omokhodion FO, Sanya AO. Risk factors for low back pain
among office workers in Ibadan, Southwest Nigeria, Occup Med (Lond) 2003;53(4):287-289.
15.Burdorf A, Naaktgeboren B, de Groot HC. Occupational
risk factors for low back pain among sedentary workers. J
Occup Med 1993;35:1213-1220.
16.Nahit ES, Hunt IM, Lunt M, Dunn G, Silman AJ, Macfarlane GF. Effects of psychosocial and individual psychological factors on the onset of musculoskeletal pain: common
and site-specific effects. Ann Reum Dis 2003;62:755-760.
® KAYNAKLAR
17.Li CY, Sung FC. A review of the healthy worker effect in occupational epidemiology. Occup Med 1999;49:225-229.
1. WHO. The World Health Report 2002: Reducing risks,
promoting healthy life. World Health Organization, Geneva 2002.
18.Tiwari Rajnarayan R., Pathak Mrinalini C., Zodpey Sanjay
P. Low back pain among textile workers, Ind Occup Environ Med 2003;7:27-29.
2. Nachemson AL. Advances in low-back pain. Clin Orthop
Relat Res 1985;200:266-278.
19.Unruh AM. Gender variation in clinical pain experience.
Pain 1996; 65:123-167.
3. Bureau of Labor Statistics. Lost work time injury and illnesses: characteristics and resulting days away from work,
2002.
.http://www.bls.gov/news.release/archives/osh2_
03252004.pdf. Erişim Tarihi: 25 Mart 2004.
20.Manchikanti L. Epidemiology of low back pain. Pain Physician 2000; 3:167-192.
21.Punnet L, Herbert R. Work-related musculoskeletal disorders: Is there a gender differential, and if so, what
does it mean? The 128th Annual Meeting of APHA
Boston, November 12-16, 2000.
4. JP Leigh, SB Markowitz, M Fahs, C Shin and PJ Landrigan.
Occupational injury and illness in the United States. Estimates of costs, morbidity, and mortality, Arch Inter Med
1997;57(14):1557-1568.
22.Leboeuf-Yde C, Yashin A, Lauritzen T. Does smoking cause
low back pain? Results from a population-based study. J
Manipulative Physiol Ther 1996;19:99-108.
5. Jin K, Sorock G, Courtney T, Lian Y, Yao Z, Matz S et al.
Risk factors for work-related low back pain in the People’s
Republic of China. Int J Occup Environ Health 2000;6:2633.
23.Hestbaek L, Leboeuf-Yde C, Kyvik KO. Are lifestyle-factors
in adolescence predictors for adult low back pain? A crosssectional and prospective study of young twins. BMC Musculoskelet Disord 2006;7:27.
6. Oksuz E, Prevalence, risk factors, and preference-based
health states of low back pain in a Turkish population, Spine 2006;31(25):968-972.
24.Brage S, Bjerkedal T. Musculoskeletal pain and smoking
in Norway. J Epidemiol Community Health 1996;50:166169.
7. Eryavuz M, Akkan A. Fabrika Çalışanlarında Bel Ağrısı Risk
Faktörlerinin Değerlendirilmesi. Türkiye Fiziksel Tıp ve Rehabilitasyon Dergisi 2003;49:5.
25.Goldberg MS, Mayo NE, Stock SR, Poitras B.The association between cigarette smoking and back pain in adults.
Spine 1999;24(11):1090-1098.
8. Çetin N, Kırdı N. The Pain. Clinic 2003;15(3):219-223.
9. van Tulder M, Koes B, Bombardier C. Low back pain. Best
Pract Res Clin Rheumatol 2002;16(5):761-775.
10.NIOSH: Low Back Musculoskeletal Disorders: Evidence
for Work-Relatedness. In: Musculoskeletal Disorders and
Workplace Factors: A Critical Review of Epidemiologic
Evidence for Work- Related Musculoskeletal Disorders of
the Neck, Upper Extremity and Low Back, National Institute for Occupational Safety and Health, ed., Cincinnati,
1997.
11.Garg A, Moore SJ. Epidemiology of low-back pain in industry. Occup Med: State Art Rev 1992;7(4):593-608.
12.National Research Council and the Institute of Medicine.
Musculoskeletal Disorders and the Workplace: Low Back
and Upper Extremities. Panel on Musculoskeletal Disorders
15