Üreme Sağlığının Değişen Çehresi

ÜREME SAĞLIĞININ DEĞİŞEN
ÇEHRESİ,
ULUSLAR ARASI METİNLER
Işıl Ergin
Aralık- 2006
Uluslararası Metinler
z
z
z
z
z
z
z
“Uluslar arası camia”
Bakanlar, diplomatlar, bürokratlar, STK temsilcileri,
özel sektör, uluslar arası örgütler
Halk iradesi? Toplumsal mutabakatın dile getirilmesi
mi? Siyasi karar? İdeolojik çerçeve?
Reformistler, Karar vericiler/ Aktivistler
Kamusal alanın sınırları çizilmekte, kamunun rolü?
Uluslar arası aktörlerin rolü?
Kamusal alanda haklar?
Yaptırım?
Kamusal alana görev
z
Kamusal alan “pazarın yapamadıkları”nı
düzeltecek “boşluk doldurma” işi ile
görevlendirilir. Hastalık yükü ölçütleri
üzerinden maliyet-etkin bir takım hizmetlerin
kamu sektörü aracılığıyla sadece yoksullara
nasıl sağlanacağının planı yapılır.
Task force on child and maternal mortality .
Who’s got the power?UN millenium Project, 2006
z
“Ekmeklerin sayısını artıramayan emperyalizm davetlilerin
sayısını azaltma yoluna gidiyor”
z
Malthus’un mirasçıları
z
İlerleme yolundaki en büyük engel NÜFUS PATLAMASI
z
Lyndon Johnson: “Nüfusun artmasını önlemek için yatırılan
beş dolar, ekonomik gelişmeyi sağlamak için yatırılacak
100 dolardan daha verimlidir.”
“Latin Amerikanın Kesik Damarları”, Eduardo Galeano
Aile planlamasına dair programlar üç
farklı açıklama ile şekillenmekte:
1.
DEMOGRAFİ (nüfus büyümesinin durdurulması)
2.
SAĞLIK (öncelikle çocukların fakat sonrasında
kadınların sağlığı)
3.
İNSAN HAKLARI (hem erkek hem kadın için)
Sağlık sistemin işleyişi açısından örneğin bir kontraseptif
programının bu açıklamaların hangisinden yola çıktığı
önem taşır mı?
EVET
1950-60 lar: hızlı nüfus artışı
Mortalitedeki azalma
DEMOGRAFİ
“Eğer doğurganlığı kontrol
edemezsek ekonomik gelişmeye ve sosyal
hizmetlere ayrılabilecek kaynaklar yetmeyecek”
Nüfus kontrolü
SAĞLIK
Vertikal programlar
İNSAN HAKLARI
TC 1965;antenatalist politikalar,
1963 AÇSAP Gn Md kuruluşu-
Sağlık sisteminin biçiminde bozulmalar
Hindistan’daki yardımcı ebeler örneği
Nüfus artışı hızı yüksek,
doğurganlığın kontrol edilme motivasyonu zayıf
DEMOGRAFİ
Çocuk sağlığını iyileştirmeye
yönelik aile planlaması çalışmaları
SAĞLIK
1985 Lancet: “Where is the M in the MCH”
İNSAN HAKLARI
1980ler uluslar arası aktör kalabalığı:
WHO, USAID, UNICEF
1960 lar kadının doğurganlığını kontrol etme
ve çocuk sayısına karar verme hakkı
DEMOGRAFİ
SAĞLIK
CEDAW-1981
Kadına karşı ayrımcılığın eliminasyonu:
doğurganlığını kontrol etme
ve çocuk sayısına karar verme hakkı yanı sıra eğitim,
bilgiye erişim ve bunları hayata geçirebilme hakkı.
İLK yasal metin
İNSAN HAKLARI
Sadece sağlığını koruma ve kadın hakkını savunmak değil
vatandaşlık hakkını da savunmaya dayanır.
Kahire Eylem Planının temelleri
z
1974- Bükreş; Dünya Nüfus Konferansı
Dünya Nüfus Eylem Planı
z
z
1979-Kolombiya; Nüfus ve gelişim ile ilgili olarak
parlementerleri biraraya getirme özelliği olan ilk
toplantı
1984-Mexico City; Uluslararası Nüfus konferansı
Öneriler
Hazırlıklara devam
z
1981-Pekin
z
1982-Brezilya
z
1984-Yeni Delhi(Vizyon
2000), Tunus, İngiltere
z
1986-Harare
Nüfus ve Gelişim her alanda tartışılır
z
1985 (Nairobi) Dünya Kadın Konferansı
z
1990 (New York) Dünya Çocuk Zirvesi
z
1992 (Roma) Uluslar Arası Besl Konferansı
z
z
1992 (Rio) BM Çevre Ve Gelişim Konferansı
z
1993 (Viyana) Dünya İnsan Hakları Konferansı
z
1994 (Barbados) Sürsürülebilir Gelişme Ve Gelişen Küçük
Ada Devletler Küresel Konferansı
z
1994 Uluslararası Aile Yılı Etkinlikleri
Kahire toplantısı- ICPD’nin kabulü
z
z
z
z
z
3 Eylül 1994
Hüsnü Mübarek, Boutros Ghali, Dr. Nafiz
Sadık
Mahler-IPPF Gn Sekr.
179ülke
11 000 kayıtlı katılımcı
Nafiz Sadık’ın açılış konuşmasının
vurgusu
z
z
z
z
z
z
Nüfus planlamasının sadece aile planlaması olmadığı
İnsana yatırım
Eşitsizlikler
Yapılan hesaplar, çok ucuz bir programla 2015’e kadar nasıl
düzeleceği
Parlementerlere düşen rol
4 görev:
1.
2.
3.
4.
z
Toplumda duyarlıklık oluşturmak
Kaynak oluşturacak ulusal desteği harekete geçirmek
Yasal düzenlemeler yapmak
İzlem çalışmaları ile uygulamanın takip edileceği mekanizmalar
geliştirmek
IPPF kanadının yorumu, MAHLER’in sözleri
ICPD Eylem planı: 20 yıllık hedefler
4 ana başlık
1.
2.
3.
4.
Evrensel eğitim
Bebek ve çocuk ölümlülüğünün azaltılması
Anne ölümlülüğünün azaltılması
Aile planlaması da dahil olmak üzere üreme ve cinsel sağlık hizmetlerine
ulaşabilirlik
14 alt başlık
Eylem temelleri
Eylemler
Hedefler
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
Nüfus, ekonomik büyüme , gelişme
Cinsiyet eşitliği
Aile
Nüfus artışı ve yapısı
Üreme hakları ve üreme sağlığı
Sağlık, morbidite, mortalite
Kentleşme, iç göç
Uluslar arası göç
Gelişim, eğitim
Teknoloji, araştırma, eğitim
Ulusal eylem
Uluslarası işbirliği
STKlarla işbirliği
İzlem
Sağlık politikalarını belirlerken yeni
yöntem
z
z
z
z
z
Sağlık politikaları ve politika araştırmalarına bu
yaklaşım 1993 Dünya Gelişim Raporu ile girdi ve
üstünlük sağladı.
“Reçete tarzı” düzenlemeler
Sistemin belli ögeleri belli çıktı hedefleri üzerinden
test edilir.
Sistemlere bir “mühendis” gözü ile bakılıp her bir
hareket eden parçanın “kalibre edilmesi” ile diğer
parça üzerinde kantitatif bir değiştirici etkisi olacağı
varsayılır!
Oysa her ülkenin sistemi kendine özgü örgütsel
kültürünü taşır
ICPD ve Üreme Sağlığı tanımı
z
Üreme sistemi, işlevleri ve süreci ile ilgili sadece hastalık ve sakatlığın
olmaması değil, tüm bunlara ilişkin fiziksel, zihinsel ve sosyal
yönden tam bir iyilik halinin olmasıdır
z
Tatmin edici ve güvenli bir cinsel yaşamlarının olması, üreme
yeteneğine sahip olmaları, üreme yeteneklerini kullanmada karar
verme özgürlüğüne sahip olmaları demektir.
z
Gebeliğin meydana gelişinden, doğum, çocukluk, adölesan, erişkin ve
ileri yaş dönemleri dahil ölüme dek her yaşı ve her iki cinsiyeti de
ilgilendirmektedir.
z
Doğumdan ölüme kadar kadın ve erkeğin yaşamının bir bütün olarak
ele alınması gerektiği; yaşama sağlıklı başlamanın ilk adım olduğu,
bireyin sağlıklı gelişiminin bir çok faktörün kümülatif etkisiyle
oluştuğu vurgulanmaktadır.
En temel ayrım
z
z
Kadının güçlendirilmesi, haklarının teslim
edilmesi ve eşitsizliklerin giderilmesi
sürdürülebilir kalkınmanın sağlanmasını
mümkün kılar.
MDG’ye göre ise sürdürülebilir büyüme ve
kalkınma sağlanmadan kadın
güçlendirilemez.
Üreme Sağlığı hizmetleri
z
Hizmetlerin tüm yaşam boyu,
z
Herkesi hedefleyerek,
z
Birey ve toplumun gereksinimlerine uygun kontraseptif seçenekler
sunarak,
z
İnsanların bilinçli-özgür seçim yapmalarını sağlayan,
z
Hizmet veren ve alan arasında etkileşimi olası kılan,
z
Üreme hedeflerinin gerçekleştirilmesine yardımcı
z
Üreme organları ve işlevleri ile ilgili hastalık ve yaralanmaları
önleyici nitelikte olması gerekmektedir
5 temel bileşeni
z
z
z
z
z
Antenatal, perinatal, postpartum ve
yenidoğan dönemi hizmetlerinin iyileştirilmesi
Kaliteli Aile planlaması hizmetleri, infertilite
dahil
Güvenli olmayan küretajların eliminasyonu
CYBH’ın önlenmesi ve tedavisi (HIV dahil)
Sağlıklı cinselliğin özendirilmesi
Paradigma değişimi
9
9
9
9
ICPD nüfus ve gelişim kavramlarını
makro düzeydeki nüfus
büyümesinin ekonomik büyüme
üzerindeki etkileri anlayışından
bireysel gelir ve kalkınma ve
karşılanmamış ihtiyaçlara
kaydırmıştır.
Üreme sağlığının aile planlaması
noktasından daha geniş bir
kavramsal çerçeve olarak üreme
sağlığı ve hakkı boyutuna
taşınması.
Multisektörel yaklaşımın önemine
vurgu
Yoksuluğun azaltılması ve
eşitliğe odaklanma
9
Çıktılara dayalı gelişim , ölçülebilir
hedefler
9
Borç yükünün azaltılması
9
Donörlerin parçalanmasından
eşgüdüm ve uyum içinde çalışması
9
Projeler yerine bütçe veya
programların desteklenmesi
9
Çoklu vertikal programlarla bulaşıcı
hastalık mücadelesi
9
Sağlık sistemindeki eksiklikler ve
sağlık reformlarına odaklanma
Ölçütlerde değişim
z
“Karşılanmamış ihtiyaç”
Başka bir çocuk sahibi olmadan
önce beklemek isteyen
(doğumların arasını açmak
isteyen) ya da artık başka çocuk
sahibi olmak istemeyen
(doğurganlığını sonlandırmak
isteyen) ancak bunlara karşın
gebeliği önleyici herhangi bir
yöntem kullanmayan doğum
yapabilme yetisine sahip kadınlara
karşılık gelir.
z
z
Payda? Doğurganlık tercihini
oluşturmuş birey sayısı
Talep yönelimli bir yaklaşım
Tartışmalı konular
z
z
z
z
Adolesanların cinsel sağlık ve üreme hizmetlerine erişimi
Güvenli kürtaj
Güvenli annelik
Vatikan , Benin, Malta, Honduras ve Nikaragua,
US National Conference of Catholic Bishops
temsilcileri
Kahire Sonrası
z
1995- Pekin “kadın ve gelişim konferansı”
–
–
z
z
z
Toplumsal Cinsiyet
Eşitlik, gelişim ve barış eylem planı
1995-Kopenhag-Sosyal Zirve- Yoksulluk
1996-Habitat II İstanbul
1996- OECD/DAC – 21. yy’ı şekillendirmek
ICPD neden başarılı olamadı?
z
Planlama ve öncelik belirleme ile ilgili
eylemlerde toplumsal cinsiyet ve haklar
yaklaşımını birleştirmede etkin olabilecek
araçların tanımlanmasında kapasite
eksikliği
1999
z
z
z
z
z
z
z
z
z
ICPD+5 (IDG) “International Development Goals”
Şubat 99’dan itibaren çeşitli forumlarda tartışılan sorunlar Asamblenin
3 günlük özel oturumuna taşınır
100 kadın organizasyonundan oluşan “Kadın Koalisyonu” sürecin
takipçisi ama mağdurları
Karşıt lobi faaliyeti
Uluslar arası Nüfus ve gelişim konferansı
30 haziran-2 temmuz 1999
106 paragraf-”Anahtar eylemler dokümanı”
Engeller tanımlanır, öneriler getirilir
Dünyadaki makroekonomik süreçlerin ve sosyal bileşenlerin değişimi
programın uygulanmasının önünde engel:
1.
2.
Küreselleşme
Piyasanın artan rolü
1999 IDG
2000 MDG
Milenyum Gelişim Hedefleri
z
z
z
z
z
z
z
6-8 Eylül 2000 tarihlerinde 147 devlet ve hükümet
başkanı
189 ulusun temsilcileri,
New York’da
Tarihi Milenyum Zirvesi
“Milenyum Deklarasyonu”
Deklerasyonu Kenedy Üniversitesi dekanı kaleme
alır!
BM sekreteryası, DB, IMF, OECD’nin karar verilen
hedefleri gözden geçirip incelemesinin ardından
Eylül 2001’de yayınlanır
“Binyıl Kalkınma Hedefleri”
z
z
z
z
z
z
z
Barış,
Güvenlik,
Kalkınma,
Çevre,
Yardıma Muhtaç Grupların Korunması,
İnsan Hakları
Yönetişim
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
Hedeflere yönelik ilerlemeyi
izlemek için uygun
göstergeler
Aşırı Yoksulluğu Ve Açlığı Eradike Etmek
Evrensel Düzeyde İlköğretimi Sağlamak
Cinsiyet Eşitliğini Ve Kadınların Güçlenmesini Sağlamak
Çocuk Mortalitesini Azaltmak
“YOKSULLUĞU ERADİKE
AnneTEMA:
Sağlığını Geliştirmek
HIV/AIDS, Sıtma Ve Diğer
Hastalıklarla Savaşmak
ETMEK”
Çevresel Sürdürülebilirliği Sağlamak
Gelişim İçin Küresel İşbirliği Geliştirmek
MDG sonrası
z
z
Doha Bakanlar Deklarasyonu (2001)
Uluslararası Kalkınmanın Finansmanı Konferansı
“Monterrey Konsensusu” (2002)
z
8 hedef bugün küresel gündemin en önemli
konularını oluşturmakta
z
Sadece BM değil birçok önemli uluslararası
organizasyon için de temel prensipler haline
gelmiştir.
MİLENYUM GELİŞİM HEDEFLERİ
1. Aşırı yoksulluğu ve açlığı eradike etmek
Sadece
yoksullar
hedefte.
yanüfusu
orta gelir
grubu?arasında %50
1. Hedef 1: günlük
gelirin
1 doların
altında Peki
olduğu
1990-2015
azaltmak
Veya
ülkelerin top yekün iyileştiğini gösteren bulgular da izlenecek mi?
2. Hedef 2: açlık çeken kişi sayısını 1990-2015 arasında %50 azaltmak
2. Evrensel düzeyde ilköğretimi sağlamak
3. Hedef 3: 2015 itibarı ile tüm çocukların ilköğretimi tamamlaması
3. Cinsiyet eşitliğini ve kadınların güçlenmesini sağlamak
4. Hedef 4: İlk ve orta öğretimdeki cinsiyet eşitsizliklerinin tercihen 2005’e
kadar giderilmesi ve 2015’e kadar tüm eğitim düzeylerinde bunun
sağlanması
4. Çocuk mortalitesini azaltmak
Ortalamalar işimizi
5. Hedef 5: 5 yaş altı ölümleri 1990-2015 arasında 2/3 azaltmak
görecek mi? Ortalamalardaki iyileşme yoksulların
5. Anne sağlığını geliştirmek
değerlerindeki
iyileşmeleri
de yansıtır
mı?
6. Hedef 6: anne
ölümlerini 1990-2015
arasında
2/3 azaltmak
Temanın en önemli
6. HIV/AIDS, sıtma ve diğer hastalıklarla savaşmak
hedefi olan yoksullardaki
7. Hedef 7: 2015’e kadar durdurma ve yayılmayı geriletmeye başlama
izlenecek
mi?
8. Hedef 8: sıtma ve diğer durum
hastalıklarda
2015’e
kadar durdurma ve yayılmayı
geriletmeye başlama
7. Çevresel sürdürülebilirliği sağlamak
8. Gelişim için küresel işbirliği geliştirmek
Öne çıkan iki hedef
7. Çevresel sürdürülebilirliği sağlamak
9.Hedef 9: sürdürülebilir kalkınma ilkelerinin ülke politikalarına entegre
edilmesi ve çevresel kaynakların kaybının tersine çevrilmesi
10.Hedef 10: güvenli suya erişemeyen insanların sayısını %50 azaltmak
11.Hedef 11:2020’ye kadar 100 milyon kenar mahalle sakininin
hayatlarında iyileştirme sağlanması
8. Gelişim için küresel işbirliği geliştirmek
12. Hedef 12: açık, yasalara dayalı, öngörülebilir, ayrımcı olmayan ticari
ve finansal sistem ( iyi yönetişim, gelişim ve yoksulluk azaltıcı
taahhütler-ulusal ve uluslar arası düzeyde)
13. Hedef 13: Az gelişmiş toplulukların ihtiyaçlarına hitap etmek(tarifesiz
ve kotasız ticaret vs.)
14. Hedef 14: Küçük ada devletlerin ihtiyaçlarına hitap etmek
15. Hedef 15:Uzun dönemde borcu sürdürülebilir kılmak için gelişmekte
olan ülkelerin borçlanma problemleri ile ulusal ve uluslar arası
düzeyde yakından ilgilenme
16. Hedef 16:Gelişmekte olan ülkelerle işbirliği içinde gençler için onurlu
ve üretken işler geliştirmek ve uygulamak
17. Hedef 17:İlaç şirketleri ile işbirliği içinde, gelişmekte olan ülkelerde
temel ilaçlara erişimin sağlanması
18. Hedef 18:Özel sektörle işbirliği içinde, yeni teknolojilerin-özellikle de
bilişim ve iletişimde- yararlarına erişilebilir hale getirmek
Üreme sağlığı hizmetlerine erişim?
Haklar?
Karşıt görüşler
z
Kürtajın reklamı yapılıyor
z
Adolesanlara cinsel eğitim verilerek ailevi değerler
aşağılanıyor
z
Üreme sağlığı ile ilgili maddenin dahil olması halinde diğer
MDGlerde görüş birliğini bloke etmekle tehdit ettiler
z
G77’lerin bu karşıt görüşleri ortaya koyarak toplantının bu
kısmını bloke ettikleri söyleniyor ama orijinal metinde de
aslında bu alandaki vurgunun zayıflığı dikkati çekiyor.
Çıkarılan cümlelere bakıldığında metnin daha baştan haklar
konusunda fazla bir şey hedeflemediği görülüyor.
1999 WB çalışması
z
z
44 NSA incelendi
Üreme sağlığına ilişkin sağlık hizmetleri tüm
hizmet kümeleri içinde en eşitsiz yararlanılan
hizmetti.
Sağlıkta
hakkaniyet
z
Değişik düzeyde sosyal
farklılıkları olan gruplar
arasında sağlık açısından
(sağlık çıktıları ve sağlık
hizmetlerine erişim dahil)
sistematik eksikliklerin
olmamasıdır.
z
Sağlıkta hakkaniyet; bir
anlamda sosyal adaletin de
bir ifadesidir.
Task force on child and maternal mortality .
Who’s got the power?UN millenium Project, 2006
Sağlık Pazarı
z
z
z
Sağlık bakımının pazarlaşması ve düzensiz pazar
unsurlarının çöken organize yapıların yanı başında
mantar gibi çoğalmasının sağlık eşitsizlikleri
açısından çarpıcı sonuçları vardır.
“Düzensiz pazar” en büyük kötülüğü yoksullara
yapar. Onlar belirgin bir bilgi asimetrisinin
mağdurudur ve kötü veya tehlikeli hizmetleri,
malları satın almaya en yatkın olanlardır.
Eşitsizliklerin derin ve köklü olduğu toplumlarda
sağlığın pazarlaştırılması, üstü örtülü ama güçlü bir
şekilde dışlamayı yasalaştırır.
Task force on child and maternal mortality .Who’s got the power?UN millenium Project, 2006
Örnekler
z
Ekvator’daki Saraguaro yerlileri hastane temelli hizmetleri özel
hayatın hiçe sayıldığı, erkek sağlık çalışanları tarafından hizmet
verilmesinin kabul edilemez olduğu ve hiç bilmedikleri doğum
pozisyonlarına maruz bırakıldıkları yerler olarak tanımlamış.
z
Sudan’da yapılan çalışmada yoksul kadınların sağlık çalışanları
önünde kötü giyimli olmaktan utandıkları (çünkü doktorlar daha yüksek
sınıftan ve daha iyi giyimli oldukları için) ve okuryazar olmayanların
bu durum dolayısıyla azar işitmekten korktukları tespit edilmiş.
z
Tanzanya’da kadınların %21’i sağlık çalışanlarının kabalığı nedeni
ile daha güvenli olduğunu bilmelerine rağmen hastane yerine evde
doğum yapıyor.
z
Gana’da gebelik nedeni ile ölen kadınların %64 ünün sağlık
hizmetine ulaşmadan önce bir geleneksel iyileştiriciden yardım aldığı
görülmüş.
Reproductive health, The missing millenium devlopment goal, WB
Yoksul ülkeler için hastalık ve ölümlülüğün
önde giden risk faktörleri (DSÖ,2002)
1.
2.
3.
Düşük kiloluluk
Güvenli olmayan cinsel ilişki
Güvenli su ve sanitasyon olmaması
“Bireylerin yüksel kalitedeki cinsel sağlık ve üreme sağlığı hizmetlerine
kapsayıcı ve karşılanabilir erişimin olmadığı toplumlarda güvenli olmayan cinsel ilişkiden
kaynaklı hastalık ve ölüm yükünü azaltmak mümkün değildir.”
Ana Glasier, Lancet, 2006
Dünyada Anne Ölümleri, 2000
BÖLGE
Anne ölümlülük
hızı(100000de)
Anne ölümlerinin
sayısı
Yaşam boyu anne
ölümlülüğü riski
Dünya
Gelişmiş ülkeler
Gelişmekte olan ülkeler
Afrika
Asya
Latin Amerika ve
Karayipler
Okyanusya
“Maternal mortalite ve morbidite yükü; zenginle yoksul ülkeler
arasındaki hastalık yükleri açısından en önemli farklardan birini oluşturur.”
UN, Millenium Project, 2006
Hedefler eşitsizlikleri derinleştirecek mi?
D. Gwatkin’in senaryolarından yola çıkarak..
z
Top-down ve bottom-up senaryolar
Sosyo ekonomik düzeyin daha iyi olduğu
nüfuslara hizmetin öncelenmesi?
z
Daha kolay ulaşılabilirler… Böylelikle örneğin ölümlülükte
daha hızlı düşüşler sağlamak mümkün olur.
–
Çünkü yoksulların;
z
z
z
z
z
Bireysel kaynakları kısıtlı (eğitsel, ekonomik)
Verilen bilgiyi anlamakta yetersiz
Kendi sağlık problemlerini anlamakta ve sağlık hizmetinin onlara
kazandırabilecekleri konusunda yetersiz,
Coğrafi engelleri daha çok
Küresel inisiyatiflerin süresi ile yoğunluğu ne yazık ki ters
orantılı. Kısa sürede sonuç alma hevesi genelde baskın, bu da
daha dezavantajlı grupların öncelenmesini geciktiriyor.
Zimbabwe
1.00
0.90
0.80
0.70
Gelir kuantillerine
göre
doğumda
yardım
alanların
oranlarındaki
değişim
0.60
1994
0.50
1999
1988
0.40
0.30
0.20
0.10
0.00
1
Bolivia
1.00
2
3
4
1.00
0.90
0.90
0.80
0.80
0.70
0.70
5
Mısır
0.60
1994
0.60
1995
0.50
1998
0.50
2000
0.40
1989
0.40
1992
0.30
0.30
0.20
0.20
0.10
0.10
0.00
1
2
3
4
5
0.00
1
2
3
4
5
HIV/AIDS in ayrı program olarak yürütülmesi:
Vertikal programlar ve projeci yaklaşım/
Bütüncül ve kamusal yaklaşım
z
z
z
z
z
z
Kamunun değerli bilgi ve deneyim birikimine sahip kişiler
kendi sağlık sistemlerini yönetmekle uğraşacakken dikey
programlarda kullanılmakta.
Parçalı yaklaşımın hizmet sunumu ve önceliklerin tercihinde
negatif etkisi var
Parayı veren kuruluşun öncelikleri karşılanıyor
Pek çok paralel yapı birbirinden habersiz çalışıyor: kaynak
israfı
Kamu bütçesi “diğer” alanlara kaydırılıyor. Kamu asıl görev
alanı olan noktalardan çekilmeye başlıyor.Yardım kesilince
hizmet de sahipsiz kalıyor.
Yardımsa genel bütçeye yardım, ama harcama planı ve çıktılar
üzerinden anlaşma olsun.
Doğurgan çağ
kadınlarda(1544Y) DALY
kaybı, 2001
Cinsel veya üreme sağlığına ilişkin tüm diğer durumlar
Kürtaj veya tüm diğer nedenlere bağlı kötü anne sağlığı
HIV/AIDS
Doğu
Avrupa ve
Orta Asya
Doğurgan çağ
kadınlarda cinsel
veya üreme
sağlığı ile ilgili
durumlar nedeni
ile olan DALY
kaybı, 1990 ve
2001
Doğu ve
Güneydoğu
Asya(Çin
dahil)
Latin
amerika ve
karayipler
Güney
Asya
Kuzey
Afrika ve
Doğu Asya
Sahra Altı
Afrika
Dünya
Cinsel veya üreme sağlığına ilişkin tüm diğer durumlar
Perinatal durumlar
Maternal durumlar
HIV/AIDS dışındaki CYBH
HIV/AIDS
Tüm dünyadaki hastalık yükünün %17.8i. Doğurgan çağ kadınlarda ise bu yük %31.8.(%16 sı HIV)
HIV/AIDS Programlarının Üreme Sağlığı
Üzerindeki Etkisi
Ortak hedefler:
z İnsan cinselliği ile ilgilenmesi
z Benzer hedef gruplar
z Güvenli ve sorumlu cinsel
davranışı geliştirmesi
z CYBH’ın tedavisi
z Korunmayı öncelemesi
z Sağlık hizmet alanlarında ve
dışında kondom
dağıtılmasını sağlaması
Sorunlar
z HIV açısından riskli
gruplara ulaşmak anne
ve çocuk sağlığına
odaklanmış rutin
üreme sağlığı
programları ile zor.
z
Kaynaklar açısından
rekabet
Kaynaklar açısından rekabet
z
İnsan kaynakları ve örgütsel yapıda rekabete yol
açıyor.
z
Risk gruplarını sağlık hizmetleri alanına çekmek
antenatal bakım veya üreme sağlığı hizmeti almaya
gelenleri kaçırabilir mi?
z
Ortaya çıkan pek çok inisiyatifin ilgisi HIV/AIDS
programlarına kaymış durumda. Üreme sağlığı
hizmetlerine donör desteğinde ciddi azalma.
Grafik:
z
Farklı Bireyler İçin HIV/AIDS Ve Üreme
Sağlığı Programlarını Olası Entegrasyonu
HIV/AIDSli bireyler
Adolesanlar
Gebeler
İlaç bağımlıları
Aile planlaması
isteyenler
HIV Hizm.
Eşcinseller
Üreme sağlığı
hizmetleri
Seks işçileri
İstenmeyen gebeliği
olan kadınlar
CYBH’ı olanlar
HIV+ gebeler
İzlem: Yıllık raporlar
z
z
z
İzlem ve değerlendirme açısından metodolojik zorluklar
Ülke raporlarını oluştururken veri kaynaklarını geliştirmek de
hedeflenecek mi?
Özellikle gelişmekte olan ülkeler için ülke verileri olarak büyük
ölçekli ulusal sağlık araştırmaları kullanılmakta. Rutin ulusal
sağlık sistemi veri kaynağı olarak zayıf veya yoktur.
–
–
–
–
–
–
Doğum sonrası bakım
Danışmanlık hizmeti,
Genç bireylere verilen üreme sağlığı hizmeti
CYBH
Kürtaj
Kürtaj sonrası bakım
Anahtar
üreme sağlığı
hizmet
verilerine
ihtiyacımız
var
Hedeflere yönelik ülke raporları-yıllık
z
z
z
z
z
z
BM Ülke Ofisi-koordinatör
Boğaziçi Üniversitesi İnsani Gelişme Merkezi,
Hacettepe Üniversitesi Nüfus Etütleri Enstitüsü
Devlet İstatistik Enstitüsü
DİE
DPT
Hazırlık süreci boyunca:
z
Dışişleri
z
Hazine Müsteşarlığı
z
Sağlık bakanlığı
z
Milli Eğitim Bakanlığı
z
Çevre ve Orman Bakanlığı
z
Kadının Statüsü Genel Müdürlüğü,
z
Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Genel Müdürlüğü
Anne Sağlığını İyileştirmeye Yönelik Amaç
Açısından İzleme Ölçütleri Ve İmkanları, 2005
DPT, 2005
•ICPD ciler de bir diğer taraftan yollarına devam
etmeye çalışıyor
•“HAKLAR VE REFORMLAR İNİSİYATİFİ”
reformistlerle aktivistlerin arasını bulmak için 2003’te
Ford Foundation tarafından kuruluyor.
z
MDG aleyhtarı sesler DSÖ’nün ve DB’nın
kendi içinde bile artmaya başlıyor.
z
“UN Milenyum project”
Herbir madde üzerinde çalışmak üzere Task
Force’lar kuruluyor. Akademisyenler,STK,
DB, DSÖ temsilcileri
z
Anne ve Çocuk Ölümlülüğü Grubu
Hedefler-Uygun endikatörler?
z
AMAÇ 4:
ÇOCUK ÖLÜMLÜLÜĞÜNÜN AZALTILMASI
z
Hedefler :
1990-2015 arasında beş yaş altı ölüm hızını 2/3 azaltmak,
yoksul ve diğer marjinal gruplarda daha hızlı bir iyileşmeyi
garanti ederek
z
Endikatörler:
–
–
–
–
–
5 yaş altı ölüm hızı
Bebek ölüm hızı
Kızamığa karşı bağışıklanmış 1 Y çocuk oranı
Neonatal mortalite
5 yaş altı çocuklarda düşük kiloluluk prevalansı
Hedefler-Uygun endikatörler?
z
AMAÇ 5:
ANNE SAĞLIĞINI GELİŞTİRME
z
Hedefler :
1. 1990-2015 arasında anne ölüm hızını 2/3 azaltmak, yoksul ve diğer
marjinal gruplarda daha hızlı bir iyileşmeyi garanti ederek
2. 2015’e kadar üreme sağlığı hizmetlerine birinci basamak sağlık bakımı
yoluyla evrensel erişim, yoksul ve diğer marjinal gruplarda daha hızlı
bir iyileşmeyi garanti ederek
z
Endikatörler:
–
–
–
–
–
–
–
Anne ölüm hızı
Sağlık personelince yaptırılan doğumların oranı
Acil obstetrik bakımın kapsayıcılığı
Aile planlaması ihtiyacının karşılanması oranı
Adolesan fertilite hızı
Kontraseptif prevalans hızı
15-24 yaş gebe kadınlarda HIV prevalansı
Ayrılması düşünülen kaynaklar yeterli
mi?
z
1995-2003 arasında
–
z
Donör desteği 560 milyon$ dan 460 milyon $ a
düşmüş
Afrika’daki kontraseptif uygulamaların
maliyeti
–
–
–
–
2006’da: 270 milyon $
2015’te: 500 milyon $
Planlanan donör desteği: 113 milyon $
Planlanan ulusal destekler toplamı: 87 milyon $
Anne ölüm
hızı(100 bin canlı
doğumda)
ÜLKE
Hindistan
Nijerya
Pakistan
Kongo
Etiyopya
Tanzanya
Afganistan
Bangladeş
Angola
Çin
Kenya
Endonezya
Uganda
Anne ölüm sayısı
Yaşam boyu anne
ölümü riski
Doğumda eğitimli sağlık
personeli bulunması(%)
1995-2001
1994’ten beri neden yol alınamıyor?
z
Azalan mali destek
z
Giderek daha da tutucu hal alan uluslar arası
camiada cinsel ve üreme sağlığı alanındaki
paradigma değişimine karşı ideolojik bir
direnç
Ana Langer, Lancet, Kasım 2006
z
z
HIV/AIDS dışındaki alanlar artık donörlerin ilgisini
çekmiyor.
Gelişmiş ülkeler
–
z
Nüfus krizinin atlatıldığını düşünüyor
Gelişmekte olan ülkelerde
–
–
Ulusal kaynaklar yetersiz,
Hassas konularda(adolesan cinselliği, kürtaj vs.) politika üretme
isteği zayıf
Anna Glasier, Lancet, Kasım 2006
Yapılması gereken ne?
Farklı görüşler var
z
z
z
z
z
z
“Haneler sağlığın ve sağlıklılığın üretildiği ünitlerdir.
Hanelerin sağlıklı olmayan davranış biçimlerini
neden tercih ettiğinin üzerinde durulmalı”
“Sağlık hizmetlerinin daha iyi tüketilebilmesi” (better
consumption of health services!)
Talep yönelimli yaklaşım, talebe ilişkin değişkenlere
yönelik politika geliştirilmesi-sosyal pazarlama.
Tanzania’dan cibinlik örneği
Şartlı nakit transferi:(Conditional cash transfer) Ör:
Meksika, TC. Çocuğunu okula gönderene para
verme ve karşılığında koruyucu sağlık hizmeti
almasını isteme
Özel sektör işbirliği
Reproductive health, The missing
millenium devlopment goal, WB
STK larla sözleşme yapılması
Cinsiyet eşitsizliklerini azaltarak yoksullukla mücadele
ve sağlığın geliştirilmesine dair bir öneri
4 kamusal müdahale programı:
1.
2.
3.
4.
Kız çocuklarının eğitimi
Hane ekonomisinin düzeltilmesine yatırım
Temel sağlık ve üreme sağlığına yatırım
Kadınların mülk edinmeleri önündeki
engellerin ve eşitsizliklerin kaldırılması
Reproductive health, The missing millenium devlopment goal, WB
Daha iyi üreme sağlığı çıktıları için
nasıl bir sistem?
z
z
z
z
z
z
z
z
Yoksulları ve diğer dezavantajlı grupları dışlamayan
Vatandaşlık öğretisini barındıran
Hizmet verdiği insanlara saygı duyan
Hizmet alanların ona güvendiği
Hizmete erişimi ve kullanımı artıran, kapsayıcılığı
tam
Donör desteği ile ayakta durmayan
Periferdeki yapıları iyi denetleyen, eksikleri tespit
edip müdahale edebilen merkezi yapılanması olan
Pazarlaşmamış bir sağlık sistemi
Task force on child and maternal mortality .
Who’s got the power?UN millenium Project, 2006
“Milenyum gelişim hedeflerinin birinci basamak sağlık hizmetleri
önderliğinde yürümeyen bir sağlık sisteminde gerçekleşmesini
beklemek gerçekçi değildir” WHO
z
z
z
z
Hane düzeyinde koruyucu uygulamalar, sağlık
bakımına erişim, arama davranışının geliştirilmesi
Topluma en yakın şekilde konuşlanmış sistemde
(toplum sağlığı çalışanları aracılığı ile) klinik eğitim
almış profesyonellerce desteklenen ve ciddi
hastalıkların hızla tanımlayıp sevk edilebilen 1.
basamak
Daha ciddi hastalıkların yönlendirildiği 24 saat açık,
sezaryen yapılabilen, kan transfüze edilebilen, 24 saat
yoğun bakım izlemin mümkün olduğu 2. basamak
Bunun için etkin çalışan bir periferik ünit, güçlü
merkezden iyi bir destek ve yönlendirme ile bunu
başarabilir.
Task force on child and maternal mortality .
Who’s got the power?UN millenium Project, 2006
Sosyal sorumluluk
z
Sağlık sistemleri sadece tıbbi uygulamaları
yürütmek üzere yapılandırılmış
mekanizmalar değildir. Aynı zamanda
“çekirdek sosyal kurumlardır”- ki bu rol
yoksulluğun azaltılması, kadının statüsünün
yükseltilmesi stratejilerindeki en önemli unsur
olarak işlevlerinin iyileştirilmesini zorunlu
kılar.
Task force on child and maternal mortality .
Who’s got the power?UN millenium Project, 2006