yaban hayatı ve ekoloji anabilim dalı

TÜRKİYE VETERİNER FAKÜLTELERİNDE YENİ BİR VİZYON
“YABAN HAYATI VE EKOLOJİ ANABİLİM DALI”
ÖZET: Afyon Kocatepe Üniversitesi Veteriner Fakültesi Yaban Hayatı ve Ekoloji Anabilim Dalı Başkanı Doç.
Dr. Emine Hesna Kandır: ““Yaban Hayatı ve Ekoloji Anabilim Dalı” Yüksek Öğrenim Kurumunun 08.10.2014 tarih
ve 59201 sayılı onayı ile Türkiye’de ilk kez Afyon Kocatepe
Üniversitesi Veteriner Fakültesi bünyesinde kurulmuştur.
Yaban Hayatı; insan müdahalesi olmaksızın, bitki ve hayvan
topluluklarının meydana getirdiği bir hayat birliği olarak tanımlanabilir. Yaban Hayatı ve Ekoloji; hayvan ve bitkilerin
çevreleri, birbirleri ve insanoğlu ile olan ilişkilerini inceleyen
bilim dalıdır. “Yaban Hayatı ve Ekoloji Anabilim Dalı” çerçevesinde Veteriner Hekim adayı öğrencilere verilecek eğitim,
uygulama imkânları ile Amerika ve Avrupa’da rağbet gören
ve Veteriner Hekimliğe yeni bir bakış açısı katan “Yaban Hayatı Veteriner Hekimi” vizyonunu öğrencilere kazandırmak
mümkün olacaktır.”
ABSTRACT: Assoc. Prof. Emine Hesna Kandır, head
of the department of Wild Life and Ecology at Afyon Kocatepe University Veterinary Faculty, reports ‘Wild Life and Ecology Department was launched for the first time in Turkey
approved by Higher Education Board Nr: 59201 and dated
08.10.2014 in the body of Afyon Kocatepe University Veterinary Faculty. Wild Life can be identified as a life union which
is formed of plant and animal gatherings without human intervention. Wild Life and Ecology is the science which study
the relations between the animal and plant communities and
human. It will be possible to make the students to obtain
‘Wild Life Veterinary Surgeon’ vision which is popular in US
and Europe and which brngs a new viewpoint for Veterinary,
via the opportunities of education and application for the veterinary nominees at “Wild Life and Ecology Department”.
Göller Bölgesi Aylık Hakemli Ekonomi ve Kültür Dergisi Ayrıntı/ 27
“Yaban Hayatı ve Ekoloji Anabilim Dalı” Yüksek Öğrenim Kurumunun
08.10.2014 tarih ve 59201 sayılı onayı
ile Türkiye’de ilk kez Afyon Kocatepe
Üniversitesi Veteriner Fakültesi bünyesinde kurulmuştur.
Yaban Hayatı; insan müdahalesi
olmaksızın, bitki ve hayvan topluluklarının meydana getirdiği bir hayat birliği
olarak tanımlanabilir. Yaban Hayatı ve
Göller Bölgesi Aylık Hakemli Ekonomi ve Kültür Dergisi Ayrıntı/ 28
Ekoloji; hayvan ve bitkilerin çevreleri,
birbirleri ve insanoğlu ile olan ilişkilerini inceleyen bilim dalıdır. Yaban hayatı
ve yaban hayatının barındığı yaşam ortamları genetik çeşitliliğin korunması
ve sürdürülmesi açısından önemlidir.
Dolayısıyla yaban hayvanları ve bunların habitatları, canlılarla ilgilenen
birçok bilim dalına çalışma imkânı sunmak suretiyle bilime hizmet ederler.
Yaban hayatı ekolojik sistemlerin analizinde paha biçilemez bilimsel
bir kaynak olarak bilime hizmet etmektedir. Yaban hayvanlarını yaşadıkları
alanlarda muhafaza etmek ve hatta yaşama ortamlarını yabani türlerin biyolojik ve ekolojik ihtiyaçları istikametinde geliştirmek sürdürülebilir bir yaban
hayatı ve insanoğlunun geleceği için
gereklidir. Bu konudaki başarı hem türlerin biyolojilerini ve ekolojik isteklerini
hem de yaşadıkları ortamın şartlarını
ve özelliklerini iyi bilmek ile gerçekleşebilir.
Yaban Hayatı, farklı disiplinlerden mezunların (Veteriner hekim, Ziraat Mühendisi, Genetik Mühendisleri,
Orman Mühendisleri, Biyoloji mezunları gibi) ortaklaşa çalışabileceği ve sinerji
yaratabileceği disiplinlerarası bir alandır. Türkiye deki eğitim uygulamaları-
na bakıldığında bugüne kadar; Yaban
Hayatı ve Ekoloji konusunda yeterli bir
lisans ve lisansüstü eğitim verilmediği
görülmektedir. Bazı Orman Fakülteleri
ya da Meslek Yüksek Okulları bu konuda eğitim vermekte olup “Yaban Hayatı
Mühendisi” ile “Yaban Hayatı Teknikeri”
yetiştirmektedirler. Oysaki Ülkemizde
Yaban Hayatı konusunda uzman Veteriner Hekimlere de ihtiyaç vardır.
Yaban Hayatı ve Ekoloji Anabilim Dalı; doğa koruma, biyoçeşitlilik,
yaban hayvanları üretimi ve doğaya
salımı, yaban hayatı rehabilitasyonu,
yaban hayvanları hastalıkları, yaban
hayvanları davranışları, yaban hayvanlarının refahı, yaban hayatı envanteri
ve izlenmesi, yaban hayatında teknolojinin kullanımı ve ekoturizm konularındaki çalışmaları içermekte olup bu konularda bilgi sahibi Veteriner Hekimler
mezun etmeyi hedeflemektedir.
Yaban hayatındaki canlılık,
çevre sağlığının mükemmel bir göstergesidir. Zira, yaban hayatı, dengesi
bozulmamış ve kirlilikten uzak kalmış
ortamlarda varlığını sürdürebilmekte
ve iyi gelişme göstermektedir. “Tek Tıp,
Tek Sağlık” terimi; yerel, ulusal ve evrensel anlamda; insanların, hayvanların ve
çevrenin optimal sağlığına ulaştırılması
için farklı disiplinlerin birlikte çalışması
olarak ifade edilir (American Veterinary
Association, One Health: A New Professional Imperative, One Health Initiative
Task Force: Final Report July 15, 2008).
Aynı zamanda tek tıp, tek sağlık; insan
ve hayvan sağlığına hizmet eden Veteriner Hekimleri, beşeri hekimleri ve
diğer sağlık profesyonellerini kapsayan
bir terim olmakla birlikte, hayvanlardan
insanlara geçebilen ve halk sağlığı açısından tehdit oluşturan enfeksiyöz hastalıkların kontrolü ile bu hastalıkların
yayılımı ve evriminin anlaşılmasını sağlayan bir kavramdır. Bugün için Dünya
Sağlık Örgütü tarafından, 250 civarında
zoonoz hastalığın varlığından bahsedilmekte ve zoonoz kökenli hastalıklara yeni hastalıklar eklenerek artacağı
ifade edilmektedir. Yabani hayvanların
da hastalık bulaşmasında önemli bir rol
üstlendiği göz önüne alındığında, tek
tıp-tek sağlık kavramı; Veteriner Hekimlerin insan sağlığı ve evcil hayvanların sağlığı üzerine olduğu kadar, yaban hayatı ile ekolojik sağlık üzerinde
de etkin olmalarını gerektirmektedir.
Gelişmiş ülkelerde özellikle
Kanada (St. Georges University-Canada-MSc in Wildlife Conservation Medicine), Amerika (B. Tufts University-Cumming School of Veterinary Medicine
-Wildlife Medicine Programme), İngiltere (C. University of London, Royal Veterinary College-Master in Wild Animal
Health), İngiltere (D. Edinburg Napier
University-MSc Wildlife Biyology and
Conservation), Avustralya (E. The University of Sdney-Master of Wildlife
Health and Population Management)
yaban hayatı konusundaki gelişmelere
çok önem verilmektedir. Özellikle yaban hayvanlarının korunması ve rehabilitasyonu konusunda hükümetlerin
ciddi bir alt yapı destekleri bulunmakta, geliştirmeye yönelik yoğun çabalar
harcanmaktadır. Bu ülkelerde yaban
hayatı ve ekoloji birimleri, yaban hayvanlarının korunması, hastalıklarının
tedavisi, yaban hayvanlarının üretimi
ve doğaya salımları, barındırılması üzerinde çalışan ve bilgi üreten yetişmiş
uzmanlar tarafından yürütülmektedir.
Türkiye’de ise Yaban Hayatı ve
Ekoloji Bilimi henüz az gelişmiş ve tam
organize olamamış düzeydedir. Oysa
Türkiye biyoçeşitlilik açısından dünyanın en zengin ülkelerinden biridir.
Bitkisel zenginliğinin yanı sıra, hayvan
çeşitliliği açısından dünyanın zengin
coğrafyalarından birinde yer almaktadır. Türkiye’nin çarpıcı biyolojik çeşitliliğinin oluşmasında iklim ve topografya
çok önemli bir rol oynamıştır. Ülkemiz
11 000’den fazla bitki, 162 memeli, 460
kuş, 716 balık ve 141 sürüngen türünden oluşan çok zengin bir fauna ve floraya sahiptir. 3000 den fazla bitki türü
sadece Türkiye’ye özgüdür. Türkiye’nin
Göller Bölgesi Aylık Hakemli Ekonomi ve Kültür Dergisi Ayrıntı/ 29
yüzölçümü Dünya yüzölçümünün %
0,1’ine tekabül etmesine karşın, Dünya’da bulunan bitkilerin % 2,4’ü balık
ve memelilerin ise % 2,9’u Türkiye’de
bulunmaktadır. Avrupa’da 12000 bitki ve 500 kuş türü olduğu gerçeği
düşünülürse, Türkiye’nin biyolojik çeşitliliğinin büyüklüğü ve önemi daha
açık olarak ortaya çıkacaktır. Ayrıca,
milyonlarca göçmen kuşun kullandığı ve Batı Palearctik-Afrika arasında
bulunan üç ana göç yolundan ikisi
Türkiye’den geçmektedir. Ülkemizde
yer alan bu zengin biyoçeşitliliğin korunması ve sürdürülebilir bir yaban
hayatı için Veteriner Hekimlerin de
üzerlerine düşen görevleri yerine getirmeleri bu konuda etkin bir eğitim
alarak bilinçlenmeleri gerekmektedir.
Yaban Hayatı ve Ekoloji Anabilim Dalı
bu misyonu gerçekleştirmek üzere
kurulmuştur.
Her yıl birçok tür, özellikle yırtıcı kuşlar, ateşli silahlarla vurularak,
elektrik tellerine çarparak, kapanlara düşerek ve yaşam ortamlarını
bir bıçak gibi kesen otoyollardan ya
da demiryollarından geçerken araç
çarpması sonucu ya ölmekte ya da
yaralanmakta, gerekli tedavi ve operasyonlar ise Veteriner hekimler tarafından yapılmaktadır. Bu tedavilerde
ve sonrasındaki rehabilitasyon çalışmaları sırasında ise Yaban Hayatı
Göller Bölgesi Aylık Hakemli Ekonomi ve Kültür Dergisi Ayrıntı/ 30
Veteriner Hekimliği konusunda yeterli
bilgi sahibi olmak gerekmektedir. Şu
an Veteriner Fakültelerindeki mevcut
eğitim daha çok çiftlik hayvanları üzerine yoğunlaşmış olup, yaban hayatı konusunda tamamen yetersiz kalmaktadır. Bu konudaki ihtiyaç, kendini yaban
hayatı konusunda özveriyle geliştirmiş
sınırlı sayıdaki Veteriner hekimler tarafından karşılanmaktadır. Yaban hayatı
hususunda yeterli eğitimin Veteriner
Fakültelerinde verilmemesi, konuya
ilgi duyan öğrencilerin farkındalıklarının olmamasına, böylece bu alana uzak
kalmasına neden olmaktadır.
Son yıllarda ülkemizde de Yaban hayatı ve biyolojik çeşitlilik üzerine
gereken ilgi gösterilmeye başlanmış ve
çeşitli eğitim programları, Yaban Hayatı
Rehabilitasyon Merkezleri, Biyoçeşitlilik Araştırma ve Uygulama Merkezleri,
Biyoçeşitlilik ve Koruma Laboratuvarları, Yaban Hayatı Koruma Merkezleri gibi
Araştırma Merkezleri açılmıştır. Bu Merkezlerde görev yapacak Yaban Hayatı
konusunda yetişmiş Veteriner Hekimlere de ihtiyaç gün geçtikçe artmaktadır. Bu Anabilim Dalı sayesinde yetiştirilen Veteriner Hekimler söz konusu iş
gücü ihtiyacını karşılayacaklardır. Görev alacak deneyim sahibi, uzman Yaban Hayatı Veteriner Hekimlerinin yetiştirilmesinin yanı sıra bu merkezlerin
sayılarının artırılması da sürdürülebilir
bir yaban hayatı için elzemdir. Yine tüm
dünyada yaban hayvanlarını dar kafeslere kapatan hayvanat bahçeleri şekil
değiştirmekte ve yabani hayvanların
doğadaki yaşam ortamlarına benzer
şekilde planlanmış doğal park alanlarına dönüştürülmektedir. Ayrıca İstanbul, Ankara ve Antalya’da şu an dünyanın ilk beşi içerisinde yer alan su altı
tüneline sahip dev akvaryumlar tesis
edilmiştir. Sayılarının hızla artacağı ön
görülen doğal park alanları ve dev akvaryumlarda barındırılan birçok türün
sağlığı açısından bu alanlarda istihdam
edilecek uzman Yaban Hayatı Veteriner
Hekimlerine ihtiyaç duyulacağı şüphesizdir.
“Yaban Hayatı ve Ekoloji Anabilim Dalı” çerçevesinde Veteriner Hekim adayı öğrencilere verilecek eğitim,
uygulama imkânları ile Amerika ve
Avrupa’da rağbet gören ve Veteriner
Hekimliğe yeni bir bakış açısı katan “Yaban Hayatı Veteriner Hekimi” vizyonunu öğrencilere kazandırmak mümkün
olacaktır. Yaban hayatı ile ilgili mevcut
sorunların çözümüne, yaban hayatı ve
doğal kaynakların tahribinin engellenmesine, yaban hayatının korunmasına
ilişkin bilincin yaygınlaştırılmasına ve
alanla ilgili akademik çalışmaların gerçekleştirilmesine imkân sağlayacaktır.
Türkiye Yaban hayatının geleceğine dair yeni umutlar taşıyan bu Anabilim Dalının ülkemize hayırlı olmasını
diler, tüm Veteriner Fakültelerinde açılmasını temenni ederim. Saygılarımla…
Göller Bölgesi Aylık Hakemli Ekonomi ve Kültür Dergisi Ayrıntı/ 31