Hü Bölü i Hücre Bölünmesi Mekaniği ve Sitokinez

Hücre Bölünmesi
Hü
Bölü
i
Mekaniği ve Sitokinez
Prof.Dr. Alp Can
Histoloji-Embriyoloji
Anabilim Dalı
Interfa
z
Mitoz
A. Can, 1999
Mayoz
A. Can, 2001
Siklin (Cyclin)
Tanım: Hücre döngüsünün ilerlemesinde yer alan bir grup protein.
İşlev: Siklinler, siklin bağımlı kinazlarla (CDK) birleşerek bunların protein kinaz işlevini aktive eder. eder
Adlarına
d a a uygu
uygun o
olarak
a a hücre
üc e dö
döngüsü
güsü sü
süresince
es ce yap
yapım vee yyıkım dö
döngüleri
gü e
geçirirler.
Sitoplazma düzeyleri düşünce CDK’lardan ayrılırlar ve böylece onların
enzim aktiviteleri düşer.
düşer
Faz
G1
S
G2
M
Cyclin
D, E
A, E
A
B
CDK
CDK4, CDK2, CDK6
CDK2
CDK2
CDK1
Geç G1
Erken G1
DNA prereplikasyon kompleksi
defosforile olur.
Ve kromozomlarında replikasyonun
başlayacağı bölgeye tutunur.
Transkripsiyon faktörleri S fazı CDK
Bu aşamada S fazı CDK
genlerini aktive eder kompleksi spesifik inhibitörü ile blokedir
G1 CDK kompleksleri sentezlenir
CDK kompleksleri transkripsiyon
faktörlerini fosforile ederek aktifleştirir
G1‐S geçişi
g çş
S fazının başlangıcı
S fazının başlangıcı
Bir G1‐CDK kompleksi S‐CDK kompleksini
fosforile ederek onu parçalar ve inhibisyonu
p ç
y
kaldırır
S fazı boyunca
Kohezin
S‐CDK kompleksi prereplikasyon kompleksini
fosforile ederek onun bir kez replikasyonu sağlar
Ve iki kardeş kromatid oluşur
Her kromozom kendilerini eşler
S fazının sonu ve G2 fazında
Mitotik CDK kompleksleri CDK kompleksleri
oluşur ancak aktiviteleri DNA sentezi bitene kadar durdurulmuştur
Mitotik CDK kompleksleri
p
M fazında aktifleşir ve hemen bir takım sübstratları fosforile eder.
Böylece Mitozun ilk aşaması
Başlar.
ş
profaz
Kromozomlar paketlenir
prometafaz
Sentrozomlar çiftlenir ve karşı kutuplara göç eder
Mekik ortaya çıkar
metafaz
Anafaz Uyarıcı Kompleks Anafaz
Uyarıcı Kompleks
(APC) aktive olur
metafaz
anafaz
f
telofaz
Aktif APC, kohezin
düzenleyicilerini
parçalar
Kardeş kromatidler
birbirinden ayrılır
birbirinden ayrılır
APC, M‐CDK kompleksini de parçalayarak mitozun sona ermesini sağlar
ermesini sağlar
MTOC
A. Can, 1997
S t
Sentrozom= MTOC = Mikrotübülüs
MTOC Mik tübülü Düzenleyici
Dü l i i Merkez
M k
MTOC
A. Can, 2006
A. Can, 1999
Sentrozom (MTOC)
(Hücrenin merkezi)
İşlevleri;
1. Tubulin altünitelerinden MT polimerizasyonunu sağlamak
2. MT’lerden işlevsel yapılar oluşturmak
3. Her hücre bölünmesinde sayısını ikiye çıkarmak
Ross, Pawlina, 2006
Gamma tubulin
Gamma tubulin
N
Nükleus bazal cisim bağlacı
cisim bağlacı
Ross, Pawlina, 2006
Kinetokor kromozom ilişkisi (video)
MİTOZ MEKİĞİ
MİTOZ MEKİĞİ
(sentrozomlarca kontrol edilir)
interpolar MT
astral
t l MT
kinetokor MT
PROFAZ
ANAFAZ‐A
PROMETAFAZ
ANAFAZ‐B
METAFAZ
TELOFAZ
Lodish, 1999
Ross, Pawlina, 2006
Bipolar mekik
Tripolar mekik
Can & Albertini, 1997
Mikrotübülüsler + Sentrozomların
Mayozdaki Etkisi
Ovosit
O
it büyümesi sırasında sitoplazma bü ü
i
d it l
bütünlüğünü sağlamak
Asimetrik yerleşimli mayoz mekiğini mekiğini
Asimetrik yerleşimli mayoz
oluşturmak
MAYOZ MEKİĞİ
(kromozomlarca kontrol edilir)
Szollosi et al, 1972