biyokimya test rehberi - Orhaneli Devlet Hastanesi

Transkript

T.C.
SAĞLIK BAKANLIĞI
TÜRKİYE KAMU HASTANELERİ KURUMU
BURSA İLİ KAMU HASTANELERİ BİRLİĞİ GENEL SEKRETERLİĞİ
ORHANELİ İLÇE DEVLET HASTANESİ
Doküman Kodu
BİY.RH.02
BİYOKİMYA TEST REHBERİ
Yayın Tarihi
10.04.2013
Revizyon Tarihi
Revizyon No
0
Sayfa Sayısı
1/27
T.C.
SAĞLIK BAKANLIĞI
TÜRKİYE KAMU HASTANELERİ KURUMU
BURSA KAMU HASTANELERİ BİRLİĞİ
ORHANELİ İLÇE DEVLET HASTANESİ
2013
BİYOKİMYA TEST
REHBERİ
HAZIRLAYAN: ULAŞ ŞAMDAN
LABORATUAR TEKNİSYENİ-LABORATUAR SORUMLUSU
1
1-ÖN HAZIRLIK İŞLEMLERİ
1.1.BİYOKİMYA TESTLERİ ÖNCESİNDE HASTALARIN DİKKAT ETMESİ GEREKEN KONULAR
Yapılan testlerden doğru sonuç almak için burada belirtilenleri bütünüyle okumanız çok önemlidir.

Günlük biyolojik ritm, egzersiz, açlık, diyet, ilaç alınması, sigara kullanılması birçok laboratuar tetkikini
etkilemektedir. Kortizol,demir, vitamin B12, Folat, TSH testlerinde günlük biyolojik değişkenlik çok önemlidir. Bu
nedenle özellikle bu testler olmak üzere birçok laboratuar tetkiki için SABAH KAN VERİLMESİ önerilir.

Fiziksel aktivitenin testler üzerine kısa ve uzun vadeli etkileri izlenir. Egzersiz sonrası kısa süreli olarak laktat, CK,
AST, LDH yükselir. Bu değişiklikler egzersiz sonlandırıldıktan kısa bir süre sonra normale döner. Egzersizin uzun
süreli etkisiyle CK, AST, LDH, Plazma testesteronu, LH’da yükselmeye neden olduğu bilinmektedir. Bu nedenle
tetkik için hastanemize gelmeden önce ağır ve zorlayıcı egzersizden kaçınılması, kan vermeden önce yarım saat
kadar hastanın dinlendirilmiş olması önerilmelidir.

Kanda glukoz, trigliserid, kolesterol ve elektrolitler (sodyum, potasyum, klor) gibi testler için kan örnegi 10-12
saatlik açlık sonrası alınmalıdır. Uzamış açlık değişik oranlarda bilirubin, trigliserid, glukoz düzeylerini
değiştirmektedir. Et yenmesi plazma potasyumunu, trigliseridleri ve ALP enzimini yükseltir. ALP enzimi ayrıca B
Rh ve 0 Rh kan grubundakilerde özellikle yağlı yemeklerden 2 saat sonra artış göstermektedir. Tüm bunlara ek
olarak yemeklerden sonra kanda artan şilomikronlar serum veya plazmada bulanıklık yaparak ölçüm yapılan
metodların yanlış sonuçlar vermesine neden olabilmektedir. Bazı gıdalar kan ve idrar test sonuçlarını
etkilemektedir. Yüksek proteinli beslenme serumda üre, amonyak ve ürik asit değerlerini arttırabilmektedir. Kan
lipid paneli, folat, vitamin B12, magnezyum testleri için 12 saatlik açlık gerekmektedir.

Genel olarak rutin testler için 10-12 SAATLİK AÇLIK sonrası kan verilmesi laboratuvarımız tarafından
önerilmektedir. Test için kan vermeye gelmeden önceki gece saat 21:00'den sonra SU HARiÇ HiÇBiR ŞEY
YEMEYiNiZ VE İÇMEYiNiZ! ihtiyaç duyduğunuz miktarda su alabilirsiniz. Laboratuvar testlerimize bir etkisi
olmayacaktir. BU SÜRE BOYUNCA SiGARA, ÇAY KAHVEDEN SAKININIZ.

Alkol kullanımı plazma LDH, ALP, GGT, ürik asit ve trigliserid düzeylerini arttırabilmektedir.

Birçok ilaç laboratuvar testlerini değişik biçimlerde etkileyebilmektedir. Kullandığınız ilaçlar hakkında
doktorunuzdan bilgi isteyiniz. Düzenli kullandığınız ilaçlar varsa, doktorunuz almamanızı söylemediği sürece
kesinlikle günlük düzeninizi bozmaksızın ilaçlarınıza devam ediniz
Bu nedenle;

GENEL SAĞLIK TARAMASI LABORATUVAR TETKİKLERİ İÇİN 10–12 SAATLİK AÇLIK SONRASI SABAH KAN
VERİLMESİ

TETKİK İÇİN HASTANEMİZE GELMEDEN ÖNCE AĞIR VE ZORLAYICI EGZERSİZDEN KAÇINILMASI, KAN VERMEDEN
ÖNCE YARIM SAAT KADAR DİNLENİLMESİ

GECE SAAT 21.00’DEN SONRA SU HARİÇ HİÇ BİR ŞEY YENİLİP İÇİLMEMESİ

DÜZENLİ KULLANILAN İLAÇLAR VARSA KESİLMEDEN ÖNCE DOKTORA DANIŞILMASI ÖNERİLİR.

Ayrıca kanın hemolizli (kırmızı kan hücrelerinin Parçalanmış olması) bulanık, (yüksek şilomikron düzeyi) ve ikterik
(yüksek biluribin düzeyi) olması laboratuvarımızda yapılan tüm testlerin ölçümünü etkileyeceğinden sonuçların
bu özellikler gözönünde bulundurularak değerlendirilmesi gerekmektedir.
2
Kanda lipid (Kolesterol, Trigliserid, HDL)analizi öncesi bilmeniz gerekenler:
En az 3 hafta süresince beslenme alışkanlıklarının değiştirilmemesi, kilonun sabit olarak korunması (ani kilo
değişikliklerinden kaçınılması.) 12 saatlik açlık sonrası kan verilmesi, 3 gün öncesinden itibaren alkol alınmaması
önerilir.
2-ÖRNEK ALIMI İLE İLGİLİ KURALLAR
2.1. VENÖZ KAN ALIMINDA DİKKAT EDİLECEK HUSUSLAR:
 Hastanın 8-12 saatlik aç olmasına dikkat edilir. Birçok test tokluktan etkilenir. Hasta eğer toksa ve acilin hastası
değilse ertesi gün sabah aç karnına çağrılır.
Hasta kan alınmadan önce en az 15 dk. rahat bir pozisyonda bulunmalıdır.
 Kol omuz hizasında düz durmalıdır.
 Hasta mastektomili ise kan sağlam taraftaki koldan alınmalıdır.
 Hem geniş hem de yüzeye yakın damar seçilmelidir.
 Hastaya intravenöz infüzyon (damar içine sıvı verilmesi) yapılıyorsa, infüzyona 10 dk. ara verildikten sonra ve
tercihen diğer koldan kan alınmalıdır. Test edilecek mayide infüzyon mayisindeki parametreler olmaması için
(glukoz, elektrolitler) bu ara verilmelidir.
 Damar parmak ucu ile hissedildikten sonra uygun bölge uygun dezenfektan ile temizlenir.
 Palpasyon bölgesinin 10cm üst kısmına turnike uygulanır. (en fazla 1 dk, daha fazlası testlerde hataya yol açar)
Kan tüpün içine akmaya başladığında iğne hareket ettirilmeden turnike gevşetilmelidir.
 Vene girilmeden önce yumruk açılıp kapatılmamalıdır; bu hareket, plazma potasyum, fosfat ve laktat
konsantrasyonlarını arttırır.
 Vene girmek için iğne, kan alınacak venle hizalanmalı ve deriye yaklaşık 15 derecelik açı yapacak şekilde venin
içine itilmelidir.
 Bazı testler için günün belirli saatinde kan alımına dikkat edilmelidir.
 Önce katkı maddesiz tüplere sonra katkı maddeli tüplere kan alınır.
 Kan enjektörle alınmışsa iğnesi çıkarıldıktan sonra tüpe yavaşça ve tüp kenarından kaydırılarak boşaltılır. İğne
ucu olursa, kan iğneden tazyikli olarak boşaltılırsa veya iğne enjektör ve ya kanın boşaltılacağı tüp ıslak veya
nemli olursa hemoliz (kırmızı kan hücrelerinde parçalanma) meydana gelir. Hemolizde, eritrosit (kırmızı kan
hücresi) sitoplazması içindeki konsantrasyonu hücre dışından daha yüksek olan maddeler serumda anormal
yüksek sonuçlar vermektedir. Aldolaz, asit fosfataz, LDH, Potasyum, magnezyum, fosfat hemolizde artan
parametrelerdir. Bunun dışında dalga boyu 400-500 nm arasında okunan testlerde de yanlış yüksek sonuçlara
yol açacağından hemolizli numune çalışılması uygun değildir. Hemolizli numune, kan santrifüj edildikten sonra
üstte serum dediğimiz sarı kısım kalır eğer bu kısım kırmızı gözüküyorsa kan hemolizlidir.
Tablo.1.Turnike süresinin 1 dk’dan 3 dk’ya çıkması halinde testlerin sonuçlarında meydana gelen değişiklikler:
Test
T.Protein
Demir
T.Kolesterol
AST
Bilurubin
Potasyum



% Azalış
4.9
6.7
5.1
9.3
8.4
% Artış
6.2
Kan alımı esnasında hemoliz oluşumunu engellemek için mümkün olduğunca holder ve vakumlu tüp
sistemleri kullanılmalıdır. Hemolizli numunelerin çalışılması uygun değildir.
Hemogram, Sedimentasyon ve Koagülasyon için alınan kanlar mutlaka çizgisine kadar alınmalıdır.
Antikoagülanlı (EDTA, sitrat, heparin vb) tüplere alınan kan örnekleri nazikçe hemen alt-üst edilmelidir.
Pıhtılaşmanın gerçekleştiği numunelerin çalışılması uygun değildir.
Tüplerin seviye çizgisine dikkat edilmeli, eksik veya fazla kan alınmamalıdır.
3
2.2.KOAGULASYON TESTLERİ İÇİN KAN ALIMINDA DİKKAT EDİLMESİ GEREKEN HUSUSLAR










Enjektör ile kan alınması durumunda düşük hacimdeki (20 ml) enjektörler kullanılmalıdır.
Hava sızdırmamasına dikkat edilmelidir.
Kanın enjektör ile alınması durumunda kan enjektör iğnesi çıkartılıp koagülasyon tüpünün kapağı açılarak normal
bir hızda tüpe aktarılmalıdır.
Enjektörden koagülasyon tüpüne kan aktarımı 1 dakika içerisinde tamamlanmalıdır.
Turnike uygulamasında, turnike damara girilecek noktadan yaklaşık 7-10 cm yukarıdan uygulanmalı, hasta kolu
şiddetle sıkılmamalı ve koagülasyon tüpüne kan alımına başlar başlamaz turnike çözülmelidir.
Kan alımındaki koagülasyon tüpü 2. sırada olmalıdır. Eğer hastadan alınacak başka kan yoksa ilk tüp herhangi bir
katkı maddesi içermeyen (EDTA, Heparin, jel v.b) tüp olmalıdır.
Kan alımında kullanılan koagülasyon tüpünün üzerindeki işarete kadar alınmalı, fazla ya da az alınan kan hatalı
sonuçlara yol açar.
Kan tüpe alındıktan sonra 4 kez alt üst edilmelidir, çok fazla karıştırma işlemi hemolize yol açar.
Hastaya heparin verilen hattan kan alınmamalıdır, bu hatalı yüksek sonuçlara yol açar. Eğer heparin verilen
hattan kan alınmak zorunda kalınıyorsa hasta damar yoluna 5 ml saline solüsyonu verilmeli bundan sonra alınan
ilk 5 ml kan atılmalı daha sonrasında koagülasyon tüpüne kan alınmalıdır.
Kan alındıktan sonra 3500 devirde 15 dakika santrifüj edilmelidir.
DİKKAT!!!
İSTEM-BARKOD-TÜP UYUMUNU KONTROL EDİNİZ
UYGUN VE GÜVENLİ KAN ALIMI İÇİN HOLDER KULLANINIZ
TÜPLERE İŞARETLİ DÜZEYE KADAR, YETERLİ MİKTARDA KAN ALINIZ
AYRINTILI BİLGİ İÇİN LABORATUAR TEST KLAVUZUNU İNCELEYİNİZ
3-NUMUNELERİN HANGİ TÜP/KAP İÇİNE, HANGİ KOŞULLARDA ALINMASI GEREKTİĞİ İLE İLGİLİ TALİMATNAME





Yapılacak analiz türüne göre numuneler uygun hacimlerde, uygun numune ve analiz kabına alınmalıdır.
Hemogram (kan veya vücut sıvılarında hücre sayımı): EDTA'lı tüp (mor kapaklı) 2 mL. (numune alındıktan
hemen sonra nazikçe alt-üst edilmelidir) Tüplerin seviye çizgisine dikkat edilmelidir.
-Biyokimyasal ve hormonal analizler: Jelli kuru tüp (sarı kapaklı) 8 mL. Hasta numune alımı öncesinde 8-12 saat
aç kalmalıdır ve sirkadiyen ritm etkilerini önlemek için sabah ve aç karna örnek alımı tercih edilmelidir.
Tüm Biyokimya tahlilleri için tek bir sarı kapaklı jelli tüp yeterlidir.
Tüm Hormon tahlilleri için tek bir sarı kapaklı jelli tüp yeterlidir.
4
3.1.ÖRNEK ALMA TÜPLERİ
KAPAK RENGİ
İÇERİK
ETKİSİ
KULLANILAN TESTLER
Boş, pıhtı
aktivatör
ve jel
separatör
Pıhtı oluşumunu
hızlandırmak
Biyokimya, hormon
testleri
(özellikle jelli tüp tercih
edilir) ve ilaç düzeyleri
EDTA
Ca’u bağlayarak pıhtılaşmayı engellemek
Hemogram, HbA1C, Hb
elektroforezi
Sodyum
Sitrat
PT, aPTT, fibrinojen gibi
koagülasyon testleri
Sodyum
Sitrat
Sedimantasyon analizi
Not:Özellikle açlık kan şekeri, lipid profil testleri, protein analizlerinde hasta toksa analiz yapılması uygun
değildir.



Sedimentasyon: Sodyum sitratlı tüp (siyah kapaklı) 1,6ml. (numune alındıktan hemen sonra nazikçe alt-üst
edilmelidir).Tüplerin seviye çizgisine dikkat edilmeli,
Koagülasyon testleri: %3,2 lik Sodyum sitratlı tüp (mavi kapaklı) 2,7 mL. (numune alındıktan hemen sonra
nazikçe alt-üst edilmelidir) Numuneler venöz kandan, genel kan alım tekniklerine uyularak ve mutlaka mavi
kapaklı tüplere alınır. Tüplerin seviye çizgisine dikkat edilmeli, eksik veya fazla kan alınmamalıdır.
Tam idrar analizi: Sabah ilk idrarı veya spot idrar (günün herhangi bir saatinde alınan idrar) verilmesi uygundur.
Mümkün olduğu kadar sabah ilk idrarı tercih edilmelidir. (Çünkü bu idrar mikroskobik analiz ve protein gibi
maddeler bakımından daha konsantredir.)
5
4-LABORATUAR NUMUNELERİNİN TRANSFERİ



Laboratuvarımıza rutin analiz örnekleri hafta içi 08.00–16.00 arasında kabul edilir.
Servislerden ve polikliniklerden kan kabul kriterlerine uygun alınan numunelerin üzerine barkot etiketleri
yapıştırılır.
Yatan hastalardan alınan numuneler görevli ve eğitim almış kişiler tarafından transfer edilmelidir. Hasta, hasta
yakını, refakatçi vs. tarafından getirilen kanlar teslim alınmayacaktır. Numuneler transfer sporlarına konarak
numune taşıma kabı ile taşıma elemanlarına verilir.

Hormon testleri ve biyokimyasal testler için (glukoz ve ogtt hariç) alınan numuneler en geç 2 saat içinde
laboratuara ulaştırılmalıdır.

Nakil esnasında tüplerin ağzı kapalı olarak çalkalanmadan ve dik olarak taşınmasına dikkat edilmelidir.

Glukoz ve OGTT için numunenin bekleme süresinin uzamasıyla kan glukoz düzeyleri düşebildiğinden kan
alındıktan sonra en geç 1 saat içinde numunelerin biyokimya laboratuarına ulaştırılması gerekir.

PT, PTT için alınan numuneler 1 saat içinde laboratuara ulaştırılmalıdır. Kesinlikle buzdolabına konmamalıdır.

TİT için numunenin 1 saat içinde laboratuara ulaştırılması gerekir. Aksi halde flora elemanları materyal içerisinde
hızla çoğalarak patojen mikroorganizmaların tespit edilmesine engel olur. TİT girişi yapılan ve barkodunu alan
hasta biyokimya laboratuarına gelerek idrar numunesi için kap alır. Laboratuar teknisyeni tarafından bu kaba
hastanın barkodu yapıştırılır. Hasta numune vermesi için gönderilir.
5-NUMUNE KABUL KRİTERLERİ
Bilgisayar istem formunda aşağıdaki maddeler eksiksiz tamamlanmalıdır.
 Hasta giriş kaydının bilgisayar ortamında yapılmış olması gerekmektedir.
 Kliniğimizde yapılan testlerin kod numaraları doğru girilmelidir.
 Kan numuneleri uygun tüple ve uygun barkotla gönderilmelidir. Kan tüpünün üstünde mutlaka hasta adısoyadının yazılı olduğu barkot bulunmalıdır
 Tüm testler için hemolizsiz kan numuneleri olmalıdır.
 Yeterli miktarda kan alınmalıdır.
Yapılacak analiz türüne göre numuneler uygun hacimlerde, uygun numune ve analiz kabına alınmalıdır.
6-NUMUNE RED KRİTERLERİ
 Biyokimyasal testler için 2 saatten uzun süre bekletilmiş numuneler biyokimya tetkiklerinde yanlış sonuçlara
sebep olduğundan (düşük glukoz başta olmak üzere) kabul edilemez.
 Laboratuar girişi yapılmamış, barkotsuz materyaller işleme alınmaz.
 Yanlış tüpe alınan alınan numuneler kabul edilmez.
 Uygun şartlarda saklanmamış (aşırı soğuk, sıcak veya direkt gün ışığında uzun süre bekletilmiş) veya transfer
edilmemiş numunelerin çalışılması uygun değildir.
 Çalışma saatleri dışında alınmış örnekler kabul edilmez.
 Hemoliz, serumda potasyum, fosfor, enzimler gibi parametrelerin yüksek çıkmasına neden olur bu nedenle
özellikle gross hemolizli örnekler red edilir.
 Çalışılan günde alınmayan örnekler, otomasyona numune ve test seçimi yanlış girilen örnekler, çalışılan
saatlerde laboratuara ulaşmayan örnekler reddedilir
 OGTT testi istendiğinde hasta rehberindeki ön hazırlık ve kurallara dikkat etmeyen hastaların işlemi yapılmaz ve
laboratuara 1 saat içinde getirilmeyen numuneler kabul edilmez.
 PT APTT, testleri için, eksik ya da fazla alınan numuneler kabul edilmez. Laboratuara gelmeden önce
buzdolabında bekletilen numuneler kabul edilmez.
 TİT için herhangi bir şekilde uzun süre bekletilmiş idrar kabul edilmez. Menstrüasyon halindeyken gelen
bayanların idrarı kabul edilmez. Ancak bu durum geçince aynı barkodla (hasta direkt laboratuara gelerek) işlem
yapılır.
6
7.ÖRNEK KAPLARIN ETİKETLENMESİ
 Hastadan numune alındıktan sonra hbys deki tetkik ekranından alınan tüm numunelerin labaratuvar girişleri
yapılır ve hasta adına barkod basılır. Basılan barkodlar hastanın örneğinin bulunduğu tüp veya kaplara örnek
alım çizgisini kapatmayacak şekilde, düzgün olarak yapıştırılır. Etiketlerin kan veya idrar


bulaşığı ile kirlenmemesine ve hasta ad-soyadının tamamen görünür şekilde olmasına dikkat edilir.
Tüp veya kaplara mutlaka hasta ad-soyad-yapılacak tetkik ile uyumlu barkod yapıştırılır.
Barkodsuz ve otomasyon girişi olmayan numune asla laboratuara gönderilmez.
8.LABORATUVARDA ANALİZE BAŞLAMADAN ÖNCE NUMUNELER ÜZERİNDE YAPILAN ÖN İŞLEMLER:



Laboratuvara gelen numunelerin uygun tüp ve/veya kaba ve gerekli oranlarda (çizgi hizası dikkate alınarak)
alınıp alınmadığı, hemolizli/ pıhtılı olup olmadığı numune kabul red kriterleri göz önüne alınarak kontrol
edilir. Uygun olmayan örnekler numuneler ret edilir ve kayıtları tutulur.
Plazma veya serum şekilli elemanlarından santrifüjle ayrılır. Bu işlemin kan alındıktan sonra en geç iki saat
içinde yapılması gerekmektedir. Sarı kapaklı tüpe alınan kandan serum pıhtılaşmış kandan elde edilir. Oda
ısısında 20-30 dk geçtikten sonra kan pıhtılaşır. Ortalama 5-10 dk süreyle, 3000 devirde santrifüj edilir.
Uygunsuz santrüfüj ve yetersiz pıhtılaşma hemolize yol açar.
Analiz hemen yapılamayacaksa serum +4, -20, -40,-70’de derecelerde ağzı kapalı olarak saklanmalıdır.
9-NUMUNE STABİLİZASYONU VE SAKLANMASI


Serum veya plazma elde edildikten sonra ideal olanı en geç 4 saat içinde çalışılmasıdır. Hemen çalışmak mümkün
değilse, +4 derecede ağzı kapalı olarak 1 gün saklanabilir.
Numunenin bulunduğu ortam sıcaklığının fazla olması numunede buharlaşmaya ve serumdaki analitlerin
konsantrasyonunda rölatif artışa neden olabilir.
ACİL ÇALIŞILACAK TESTLER
BİYOKİMYA
GLUKOZ
HEMOGRAM
TAM KAN SAYIMI
KOAGÜLASYON
APTT
İDRAR VE GAİTA
TAM İDRAR TETKİKİ
ÜRE
PT
GEBELİK TESTİ
KRAETİNİN
INR
GAİTADA GİZLİ KAN
TOTAL BİLİRUBİN
KANAMA ZAMANI
DİREKT BİLİRUBİN
PIHTILAŞMA
ZAMANI
SEROLOJİ
TROPONİN
CK-MB
KALSİYUM
POTASYUM
SODYUM
AST-ALT
LDH
Β-HCG
7
10-BİYOKİMYA LABORATUVARINDA ÇALIŞILAN TESTLERİN ÇALIŞMA VE SONUÇ VERME SAATLERİ

Merkez biyokimya laboratuarımıza rutin analiz örnekleri hafta içi 08.00–16.00 arasında kabul edilir.
- 08.00–16.00 arasında alınan numunelerin sonuçları aynı gün raporlanır.

Hastalar tahlil sonuçlarını poliklinik binasındaki SONUÇ ALMA odasından alacaklardır.

Acil servis numuneleri haftanın 7 günü, her saat laboratuvarımıza kabul edilir. En kısa sürede (maksimum 1 saat
içinde) raporlanır.

Oral glukoz tolerans testi (OGTT), testlerinin numuneleri hafta içi sabah 08.00–12.00 saatleri arasında
laboratuvarımıza kabul edilir. Aynı gün raporlanır.
Acil parametreler için 24 saat kesintisiz hizmet verilir.

11- ÖRNEK TÜRLERİ
11.1.ŞEKER YÜKLEME TESTLERİ:

11-28. gebelik haftaları arasında, gebelik diyabeti taraması için 50 gram şeker yükleme testi yapılmaktadır. 50
gram şeker testi anormal olan hastalar ile aşağıdaki risk faktörlerine sahip hastalarda 100 gram şeker yükleme
testi yapılır. Gebelik diyabeti için risk faktörleri şunlardır:
- Aşırı kilo
-Ailede şeker hastağı bulunması
- 30yaş üzerinde olma
-Daha önceki gebelikte şeker hastağı olması
-Daha önce büyük bebek doğurmuş olma hikayesi
-Çoğul gebelik
Bu risk faktorleri varlığında 24-28. gebelik haftaları beklenmeden ilk başvuru anında 100 gramlık şeker yükleme
testi yapılır. Normal çıkması halinde bu test 24-28. haftalar arasında tekrarlanır.
 Şeker yükleme testi için gelirken bilinmesi gerekenler
Şeker yükleme testlerinde hastadan yoğun şeker içeren bir su içmesi istenir.

50 gram seker yükleme testi: Hastanın aç olması gerekli değildir. Sadece hafif bir kahvaltı yeterlidir. Şekerli su
içildikten 1 saat sonra hastadan kan alınır.
 75 gram şeker yükleme testi:
Hastanın aç olması gereklidir. Önce açlık kan şekeri alınmalıdır. OGGT 75 gram glukoz ile yapılır ve 2 saat süresince
her yarım saatte bir 4 kez hastanın şekerine bakılır.

100 gram şeker yükleme testi:
Hastanın kahvaltı yapmadan aç gelmesi gereklidir. İlk önce açlık kan şekerine bakılır, şekerli su içildikten sonra birer
saatlik aralar ile 3 defa kan alınır.
 OGTT (oral glukoz tolerans testi)
Şeker yükleme testi için, test öncesi 3 gün yeteri kadar karbonhidrat almak (en az 150 gram/gün karbonhidrat) ve bu
testi etkileyecek ilaç almamak ve test sırasında sigara içmemek gerekir.
OGGT, açlık kan şekeri 110 ile 126 mg/dl arasında olan kişilere yapılır. Açlık kan şekeri 126 ve üzerinde ise yapmaya
gerek yoktur, çünkü açlık kan şekerinin 126 ve üzerinde olması şeker hastalığı var anlamına gelmektedir.
8
11.2.BİYOKİMYA OTOANALİZÖRÜNDE ÇALIŞILAN TESTLER
GLUKOZ:
Sinonim: Açlık Kan Şekeri, AKŞ
Çalışma Zamani: Hergün
Numune Türü: Serum
Numune Kabı: Sarı kapaklı tüpe
Hastanın Hazırlanması: Numune alınması için en az 8 saatlik sabah açlığı gereklidir.
Kullanımı: Karbonhidrat metabolizmasının değerlendirilmesinde kullanılır.
Numune Red Kriterleri: Serumu ayrılmadan sarı kapaklı tüpte beklemiş kan, Hemolizli numune, Hastanın tok olması,
yetersiz serum, Numunenin alınma saati yazılmamışsa.
Referans Aralığı: 70-110 mg/dl
TOKLUK KAN ŞEKERİ (TKS)
Çalışma zamanı: Hergün
Numune Kabı: Sarı kapaklı tüp
Hastanın Hazırlanması: Yemekten 2 saat sonra
Numune Red Kriterleri: Serumu ayrılmadan sarı kapaklı tüpte beklemiş kan, hemolizli numune yetersiz serum.
ORAL GLUKOZ TOLERANS TESTI (50 gr)
Sinonim OGL, Oral glucose load
NumuneTürü: Serum
Hastanın Hazırlanması: Hastanın aç olması gerekli değildir. Sadece hafif bir kahvaltı yeterlidir. Şekerli su içildikten
(hastaya 200-250 ml. su içinde 50gr. Glukoz içeren solüsyon 5 dk. içerisinde içirilir) 1 saat sonra kan örneği alınır.
Kullanımı: 16-24 gebelik haftalarında gestasyonel diabet tarama testi olarak kullanılır. Test sonucu >140 mg/dl
çıkarsa hastaya 100 gr’ lık OGTT uygulanır.
Numune Red Kriterleri: Serumu ayrılmadan sarı kapaklı tüpte beklemiş kan, hemolizli numune, yetersiz serum.
Referans Aralığı: 140mg/dl.
ORAL GLUKOZ TOLERANS TESTI (75gr)
Sinonim: 75gr OGTT
Çalışma Zamanı: Hergün
Hastanın Hazırlanması: Numune alınması için 10-16 saatlik sabah açlığı gereklidir. Çok gerekli olmayan tedaviler
kesilir. Kahve ve sigaraya izin verilmez.Açlık örneği alındıktan sonra hastaya 400-500 ml su içinde 75 gr glukoz içeren
solüsyon 5 dk. içerisinde içirilir. 30,60,90 ve 120 dk'larda tekrar kan örneği alınır. Test sırasında hasta sakin ve
dinlenme durumunda olmalıdır. Su,sigara ve ilaç dahi hiçbir şey yiyip içmemelidir. Bulantı, kusma olması durumunda
test sonlandırılmalıdır.
Kullanımı: Açlık kan şekeri değeri 110-126mg/dl arasında olan gebe olmayan, erişkin hastalarda DM veya bozuk
glukoz toleransı tanısı koymak için uygulanan testtir.
Numune Red Kriterleri: Serumu ayrılmadan sarı kapaklı tüpte beklemiş kan, hemolizli numune, yetersiz serum, diyet
listesine uyulmaması.
Referans Aralığı:
Açlık: 110-126 mg/dl
30.dk: 110-170 mg/dl
60.dk: 120-170 mg/dl
90 dk: 110-140 mg/dl
120dk:140-199 mg/dl
2. saat ve diğer sonuçlardan (30,60,90 dk) en az birinin 200 mg/dl'den yüksek olması DM tanısı koydurur. Açlık
kan şekeri > 126 mg/dl ve rastgele yapılan en az 2 kan şekeri ölçümü değeri > 200 mg/ dl ise OGTT yapmaya
gerek yoktur. DM tanısı bu şekilde konabilir.
9
ORAL GLUKOZ TOLERANS TESTİ (100 gr)
Sinonim:100gr OGTT
ÇaIışma Zamanı: Hergün
Hastanın Hazırlanması: Numune alınması için 10-12 saatlik sabah açlığı gereklidir. Non-Esansiyel medikasyonlar
kesilir. Kahve ve sigaraya izin verilmez. Açlık örneği alındıktan sonra hastaya 400-500 ml su içinde 100 gr. Glukoz
içeren solüsyon 5 dk. içerisinde içirilir. 1,2 ve 3. saatlerde kan örneği alınır. Test sırasında hasta sakin ve
dinlenme durumunda olmalıdır. Su, sigara ve ilaç dahil hiçbir şey yiyip içmemelidir. Bulantı kusma olması
durumunda test sonlandırılır.
Kullanımı: 50 gr. Glukoz yükleme testi sonucu > 140 mg/dl çıkarsa hastaya 100 gr.lık OGTT uygulanır.
Numune Red Kriterleri: Serumu ayrılmadan sarı kapaklı tüpte beklemiş kan, hemolizli numune, yetersiz serum,
diyet listesine uyulmaması.
Referans Aralığı: Açlık: 110 mg/d
1.Saat: 190 mg/dl
2.Saat: 165 mg/dl
3.Saat: 145 mg/dl
Bu değerlerden en az 2'sinin yüksek olması gestasyonel diabet tanısı koydurur.
ÜRE NİTROJENİ
Sinonim: BUN, Üre
Kullanımı: Böbrek fonksiyon testlerinden biridir. Protein metabolizmasının değerlendirilmesinde kullanılır. Yaş ve
diyetteki protein içeriği arttıkça BUN düzeyi artar. Renal perfüzyonun azaldığı durumlar, akut ve kronik intrensek
böbrek hastalığı, postrenal obstrüksiyon ve yüksek proteinli diyet serum BUN düzeyini yükseltirken, düşük
proteinli diyet, gebeliğin son dönemleri, infarklar, akromegali, ağır karaciğer hastalıkları ve Coeliac Sprue'da BUN
düzeyi düşer.
Numune Red Kriterleri: Hemolizli numune, llipemi, eksik serum, serumu ayrılmadan sarı kapaklı tüpte beklemiş
kan.
KREATİNİN
Çalışılma Zamanı: Hergün
Kullanımı: Böbrek fonksiyonlanın değerlendirilmesinde kullanılır. Böbrek hastalıkları, şok maligniteler, SLE,
diabetik nefropati, konjestif kalp yetmezliği ve akromegalide serum kreatinin düzeyleri artarken, muskuler
distofi ve diabetik ketoasidozla düşer.
Numune Red Kriterleri: Hemolizli numune, eksik serum, serumu ayrılmadan sarı kapaklı tüpte beklemiş kan.
Referans Aralığı: 0.6-1,3 mg/dl
ÜRİK ASİT:
Sinonim: ürat, UA
Kullanımı: Gut ve diğer pürin metabolizma bozukluklarının tanı ve takibinde kullanılır. Gut, böbrek yetmezliği,
lösemi, multiple myeloma, polisitemi, lenfoma, gebelik toksemisi, psöriazis, polikistik böbrek hastalığı pürinden
zengin diyet (karaciğer, böbrek vb.) ve ağır egzersizden sonra serum ürik asit düzeyi yükselirken, Wilson hastalığı,
Fanconi sendomu, ksantinüri ve düşük pürin içeren diyetle beslenmede ise ürik asit düzeyi düşer.
Numune Red Kriterleri: Hemolizli numune, eksik serum serumu ayrılmadan sarı kapaklı tüpte beklemiş kan.
Referans Aralığı: 2.6-7.2 mg/dl
10
TOTAL PROTEİN
Sinonim: TP
Hastanın Hazırlanması: Turnikenin uzun süre tutulmasına bağlı olarak oluşan venöz staz ve ayakta durmak
serum total protein düzeyini yükseltirken, gebeliğin son trimesteri ve uzamış yatak istirahati total protein
düzeyini düşürür.
Kullanımı: Nutrisyonel durumun değerlendirilmesi ile böbrek ve karaciğer hastalıklarının takibinde kullanılır.
Hiperimmunglobulinemi, poliklonal veya monoklonal gammopatiler ve aşırı dehidratasyonda serum protein
düzeyi artarken, protein kaybettiren gastroenteropatiler, yanıklar, nefrotik sendrom, kronik karaciğer
hastalıkları, malabsorbsiyon, malnütrisyon agamaglobulinemi ise protein düzeyi düşer.
Numune Red Kriterleri: Hemolizli numune, eksik serum, serumu ayrılmadan sarı kapaklı tüpte beklemiş kan,
uzamış turnike uygulaması
Referans Aralığı: 6.4-8,2g/dl
ALBUMİN
Çalışma Zamanı: Her gün
Kullanımı: Nutrisyonel durum ve onkotik kan basıncı hakkında bilgi verir. Dehidratasyon ve ampisilin kullanımı
albumin yüksekliğine neden olurken, iv beslenme, hızlı hidrasyon, siroz ve diğer karaciğer hastalıkları alkolizm,
gebelik, nefrotik sendom, hidrasyon, siroz ve diğer karaciğer hastalıkları, alkolizm, gebelik, nefrotik
sendom,malabsorbsiyon,malnütrisyon, neoplaziler, protein kaybettiren enteropatiler (crohn hast, ülseratif kolit)
Hipertiroidizm, yanıklar, uzamış immobilizasyon, kalp yetmezliği ve diğer kronik hastalıklarda albumin seviyesi
düşer. SIVI tedavisi verilmiyor veya karaciğer böbrek hastalığı yoksa, serum albumin düzeyinin düşük olması
vücuttaki protein rezervinin azaldığını gösterir. Albumin, prealbumin ve transferrin birlikte negatif akut faz
reaktanı olarak kabul edilir. Akut enflamatuvar olaylarda serum albumini düşer.
Numune Red Kriterleri: Uzamış turnike uygulaması, hemolizli numune, eksik serum, serumu ayrılmadan sarı
kapaklı tüpte beklemiş kan
Referans Aralığı: 3.4-5 g/dl
BİLİRUBİN (TOTAL)
Kullanımı: Karaciğer ve safra kesesi fonksiyonlarının değerlendirilmesinde kullanılır. intrahepatik ve
ekstrahepatik safra yolları tıkanıklıkları hepatosellüler hasar, hemolitik hastalıklar, neonatal fizyolojik sarılık,
Criggler-Najar sendromu, Gilbert hastalığı, Dubin Johnson Sendromu, fruktoz intoleransı ve hipotiroidizmde
serum direk bilirubin düzeyi artar.
Numune Red Kriterleri: Hemolizli numune, eksik serum, serumu ayrılmadan sarı kapaklı tüpte beklemiş kan
Referans Aralığı: 0,-1mg /dl
BİLİRUBİN (DİREKT)
Sinonim: Konjuge bilirubin
Kullanımı: Karaciğer ve safra kesesi fonksiyonlarının değerlendirilmesinde kullanılır. intrahepatik ve
ekstrahepatik safra yolları tıkanıklıkları hepatosellüler hasar, kolestaz, Dubin Johnson Sendromu, Rotor
Sendromunda da artar.
Numune Red Kriterleri: Hemolizli numune, eksik serum, serumu ayrılmadan sarı tüpte beklemiş kan
Referans Aralığı: 0,-0,3 mg/dl
11
KOLESTEROL (TOTAL)
Sinonim: Total kolesterol
Numune Türu: Serum
Hastanın Hazırlanması: Sonbahar ve kış aylarında serum total kolesterol düzeyi daha yüksektir. Ayrıca kan alma
postürü en son yenilen yemek, emosyonel stres ve menstruel siklus serum total kolesterol miktarı üzerinde
etkilidir.
Kullanımı: Hipolipidemi ve hiperlipideminin tanısı ile atherosklerotik riskin değerlendirilmesinde kullanılır.
Numune Red Kriterleri:Hemolizli numune uzamış turnike uygulaması,Hastanın tok olması
Referans Aralığı: 0-3 ay
50-135 mg/dl
Erişkinlerde
<200 mg/dl
KOLESTEROL (HDL)
Sinonim: HDL-C,
Numune Türu: Serum
Kullanımı: Koroner kalp hastalığı riskinin değerlendirilmesinde kullanılır.
Numune Red Kriterleri: Hemolizli numune, uzamış turnike uygulaması, Hastanın tok olması
KOLESTEROL (LDL)
Sinonim: LDL-C
Hastanın Hazırlanması: Numune alınması için 10 Saatlik sabah açlığı gereklidir.
Kullanımı: Koroner kalp hastalığı riskini değerlendirilmesinde kullanılır.
TRiGLİSERİT
Sinonim :TG
Hastanın Hazırlanması: Numune alınması için 12 saatlik sabah açlığı gereklidir.
Kullanımı: Hiperlipidemin değerlendirilmesinde kullanılır.
ALANİN AMİNOTRANSFERAZ
Sinonim: ALT, Serum glutamil piruvat transaminaz, SGPT
Kullanımı: Karaciğer fonsiyon testlerinden biridir. Karaciğer hastalıkları, safra yolları obstruksiyonu, kas
zedelenmeleri, muskuler distrofiler, akut pankreatit, konjestif kalp yetmezliği, böbrek yetmezliği ve hepatotoksik
ilaçlar, yoğun egzersiz ayakta durma ALTdüzeyinde artışa neden olur.
Numune Red Kriterleri: Hemolizli numune
Referans Aralığı: 30--65 U/L
12
ASPARTAT AMiNOTRANSFERAZ
Sinonim: AST, SGOT, Serum glutamik oksaloasetik transaminaz
Kullanımı: Bütun vücut dokularında bulunmakla beraber, karaciğer, kalp ve iskelet kası en çok bulunduğu
dokulardır. Herhangi bir nedene bağlı karaciğer zedelenmesi veya hasarı kolestatik ve obstrüktif sarılık, kronik
hepatitler, enfeksiyoz mononukleoz, kalp veya iskelet kası nekroz veya travması kalp veya iskelet kası
inflamatuar hastalıkları, akut Ml, ağır egzersiz, kalp yetmezliği, ciddi yanıklar, hipotiroidizm, intestinal
obstrüksiyon, malign hipertermi ve talasemi majorde serum ASTdüzeyi artar.
Numune Red Kriterleri: Hemoliz
Referans Aralığı: 15-37 U/L
ALKALEN FOSFATAZ
Sinonim: ALP
Kullanımı: Karaciğer, safra kesesi ve kemik dokusuna bağlı hastalıkların değerlendirilmesinde kullanılır. Bilier
obstrüksiyon, bilier atrezi, siroz, osteitis deformans, hiperparatiroidizm, Paget hast, infiltratif karaciğer
hastalıkları, enfeksiyoz mononukleoz, metastatik kemik tumörleri, metobolik kemik hastalıkları, viral hepatitler,
gebelik, konjestif kalp yetmezliği ve çocukların büyüme dönemlerinde ALP düzeyi artar.
Referans Aralığı: 50-136 U/L
LAKTAT DEHİDROGENAZ
Sinonim: LDH, LD, Laktikasitdehidrogenaz
Kullanımı: Kalp ve karaciğer hastalıklarının tanısında kullanılır. AMI, megaloblastik ve pernisiyöz anemi, karaciğer
hastalıkları, şok, hipoksi, siroz, obstruktif sarılık, böbrek hastalıkları, kas hastalıkları, neoplastik hastalıklar,
konjestif kalp yetmezliği, lösemi, hemolitik anemi, orak hücreli anemi, lenfoma, renal enfarkt, akut pankreatitte,
LDH düzeyi artar.
Referans Aralığı: 100-190U/L
POTASYUM
Sinonim: K+
Hastanın Hazırlanması: Diurnal varyasyonu vardır. Sabah Saat 08.00'de maksimum, aksam 22.00'de ise
minimum düzeydedir
Kullanımı: Elektrolit ve asit baz değerlendirilmesinde ve böbrek fonksiyonlarının takibinde kullanılır.
Trombositoz, lösemi, hemoliz, doku hasarı, status epileptikus, malign hiperpireksi, asidoz, akut böbrek
yetmezliği, addison hastalığı, pseudohipoaldostronizm.ağır egzersiz, şok ve dehidratasyonda serum potasyum
konsantrasyonu artar. Kronik açlık, diare, kusma, intestinal fistul, renal tubuler asidoz fanconi sendromu, Primer
ve sekonder aldosteronizm, cushing sendromu, Bartter sendromu, alkaloz ve osmotik diurezde ise serum
konsantrasyonu düşer.
Numune Red Kriterleri: Hemolizli numune, uzamış turnike uygulaması.
Referans Aralığı: 3.5 -5.1 mmol/L
13
SODYUM
Sinonim: Na
Kullanım: Elektrolit ve su dengesinin değerlendirilmesinde kullanılır.
Referans Aralığı: 136-145 mmol/L
KLOR
Sinonim: Cl
Kullanımı: Elekrolit dengesi ve asit baz ile su metabolizmasının değerlendirilmesinde kullanılır. Dehidratasyon,
renal tubuler asidoz, akut böbrek
yetmezliği, diabetes insipidus, salisilat inoksikasyonu ve respiratuvar alkalozda serum Cl düzeyi artarken aşırı
kusma, aldosteronizm, respiratuvar asidoz ve su intoksikasyonu gibi durumlarda ise Cl düzeyi düşer.
Referans Aralığı: 98-107mmol/L
KALSİYUM
Sinonim: Ca
Hastanın Hazırlanması: Numune alınması için 10 saatlik sabah açlığı gereklidir. Numune alımı sırasında turnike
10 dk'dan uzun süre tutulmamalıdır. Kan kalsiyum seviyesi 02.00-04.00 saatleri arasında en düşük, saat 20.00'de
ise en yüksek seviyede bulunur.
Kullanımı: Çeşitli endokrin ve metabolik bozukluklarının değerlendirilmesinde kullanılır. Primer ve tersiyer
hiperparatiroidizm, kemik metaztazları, çeşitli maliginiteler, polisitemia vera, feokromasitoma, sarkoidozis,
vitamin D intoksikasyonu süt alkali sendomu, tirotoksikozis, akromegali ve dehidratasyona neden olan
durumlarda serum Ca düzeyi artar. Hipoparatiroidizm, Vit.D eksikligi kronik böbrek yetmezliği, magnezyum
eksikligi, akut pankreatit, hiperfosfatemi, sistinozis, osteomalazi, alkolizm, hepatik siroz ve hipoalbuminemi
durumlarında serum Ca düzeyi azalır. Masif kan transfüzyonu, alkolizm, besinlerle yetresiz kalsiyum alımıda
serum kalsiyum konsantrasyonunun düşmesine neden olabilir. Ayrıca total Ca düzeyi kandaki protein
konsatrasyonundanda etkilenir. Protein miktarı 1g/dl artarsa, kalsiyum miktari yaklaşık 0.8 mg/dl azalır.
Numune Red Kriterleri: Aşırı hemoliz
Referans Aralığı: 8.5-10.1 mg/dl
FERRİTİN (Bu test hastanemiz laboratuarında çalışılmamaktadır. Hastalardan aldığımız kan örnekleri Bursa
Çekirge Devlet Hastanesi Laboratuarına gönderilmekte ve testler bu laboratuarda çalışılmaktadır. Test
sonuçları ise 2 gün içinde hastanemiz laboratuarına gelmektedir)
Numune Kabı: Sarı kapaklı vakumlu jelli tüp
Numune Red Kriterleri: Hemolizli ve az miktarda alınmış örnekler çalışılmaz.
Kullanımı: Retikuloendotelial sistemden kaynak alır. Vücut demirinin %20-25’ini bünyesinde depolar. Demir
eksikliği anemisi, kronik hastalık anemisi, talassemi, hemakromatozis ve demir tedavisinin takibinde kullanılır. Bir
akut faz reaktanı olduğu için iltihaba yanıt olarak da kan düzeyi artar.
Demir yüklemesi, hemakromatozis, akut lösemiler, inflamatuar hastalıklar, akut veya kronik karaciğer
hastalıkları, Hodgkin hastalığı, meme kanserinde serum düzeyi artar. Demir eksikliği anemisinde azalır.
14
Referans Değerleri: ng/mL
Yetişkin erkek………..28-397
Yetişkin kadın………..6-159
Erkek çocuk 1-7 gün…34-432
8-15 gün ...32-233
Kız çocuk 1-7 gün…..46-620
8-15 gün …53-237
12-HORMON TESTLERİ
Bu testler hastanemiz laboratuarında çalışılmamaktadır. Hastalardan aldığımız kan
örnekleri Bursa Çekirge Devlet Hastanesi Laboratuarına gönderilmekte ve testler bu
laboratuarda çalışılmaktadır. Test sonuçları ise 2 gün içinde hastanemiz laboratuarına
gelmektedir
SERBEST T3
Sinonim: FT3
Kullanımı: Tiroid fonksiyonlarının değerlendirilmesinde kullanılır. Hipertiroidizm ve T3 tirotoksikozunda serum
FT3 düzeyi artarken hipotiroidizmde azalır. Ayrıca kronik hastalığı olan veya uzun süre hastanede yatmış, olan
kişiler ötiroid olsalar bile FT3 düzeyi düşük bulunabilir. Total T3 yaklaşık %0.2-0.5'I FT3' tür.
Numune red kriterleri: Hemoliz, lipemi, ikter
Referans Aralığı: pg/ml
Normal Değer
1.8-4.2
Yeni Doğan 1-7 gün (erkek) 1.68-9.2
Yeni Doğan 8-15 gün
2.0-9.8
Yeni Doğan 1-7 gün (kız)
1.87-14.8
1.99-5.6
SERBEST T4
Sinonim: FT4
NumuneTürü: Serum
Kullanımı: Tiroid fonksiyonlarının değerlendirilmesinde kullanılır. Hipertiroidizmde serum FT4 düzeyi artarken,
hipotiroidizmde azalır. Total T4'ün
yaklaşık %0.02-0.04'u serum FT4 tür.
Numune Red Kriterleri: Hemoliz, lipemi, ikter
Referans Aralığı: ng/dl
Normal Değer
0,8-1,9
Yeni Doğan 1-7 gün (erkek) 1,71-6,6
1,33-3,6
Yeni Doğan 1-7 gün (kız)
2,3-6,9
1,69-5,2
15
TOTAL T3
Sinonim: Total triiodothyroinine;TT3
Kullanımı: Normal koşullarda total T3’ün %0,3 kadar kısmı serbest halde bulunur. Geriye kalan çok büyük kısmı,
tiroksin bağlayıcı globülin ve albümine bağlı olarak bulunur.
Total T3 konsantrasyonu yükseklği, hipertiridizm olasılığını yükselttiği gibi, gebelik, oral kontraseptif kullanımı
gibi durumların neden olduğu bağlayıcı protein konsantrasyonunda yükselme ile de ilişkili olabilir. Serbest T3
yüksekliği ise yalnızca hipertroidizm durumlarında görülür.
Buna karşılık, kronik hastalığı olanlarda veya nefrotik sendromda, hastaların ötiroidi olmalarına rağmen bağlayıcı
protein düşüklüğü nedeniyle, total T3 konsantrasyonu düşük bulunabilir. Bu hastalarda serbest T3
konsantrasyonu normal sınırlarda bulunur.
Referans Aralığı: ng/mL
Normal Değer
84-172
Yeni Doğan 1-7 gün (erkek çocuk) 210-578
Yeni Doğan 1-7 gün (kız çocuk)
238-532
83-372
1.trimestr
121-308
2.-3.trimestr
152-362
TOTAL T4
Sinonim: Total tiroksin;TT4
Kullanımı: Klinik uygulamada tiroid fonksiyonlarının değerlendirilmesinde ve uygulanan tedavinin izlenmesinde
kullanılır.
Total T4 konsantrasyonu yükseklği, hipertiridizm olasılığını yükselttiği gibi, gebelik, oral kontraseptif kullanımı
gibi durumların neden olduğu bağlayıcı protein konsantrasyonunda yükselme ile de ilişkli olabilir.
Serum T4yüksekliği primer hipertiroidizm dışında akut tiroiditlerde de görülür.
Serbest formu aktif olduğundan klinik tablonun değerlendirilmesinde serbest T4 konsantrasyon ölçümü daha
fazla tercih edilir.
Kan konsantrastyonunun düşüklüğü yetişkinlerde miksödem, çocuklarda kretenizm tablosuna neden olur.
Hipotiroidizm ensık kronik tiroiditlere bağlı olarak gelişir. Radyoaktif iyot tedavisi, cerrahi olarak bezin çıkarılması
veya antitiroid ilaçlarda hipotirodizme neden olabilir.
TBG’nin azaldığı durumlarda da (nefrotik sendrom, genetik TBG düşüklüğü) total T4 düzeyi düşük bulunabilir.
Referans Aralığı: µg/dL
Normal Değer
5.2-12.5
Yeni Doğan 1-7 gün (erkek çocuk) 7.7-61
4.8-67
13.6-83
1. trimestr
7.8-16.2
2.-3.trimestr
9.1-18.3
TİROİD- STIMULATING HORMON
Sinonim: TSH, s-TSH, Tirotropin
Çalışma zamanı: Her gün
Hastanın Hazırlanması: Diurnal ritmi vardır. Saat 02.00-04.00 arasında maksimum 17.00-18.00 arasında ise
minumum düzeydedir.
16
Kullanımı: Tiroid fonksiyonlarının değerlendirilmesinde ve tedavi takibinde kullanılır. Hipotiroidizm, Hashimoto
tiroiditi, ektopik TSH salgılanan durumlar, subakut tiroidit ve tiroid hormon rezistan sında serum TSH düzeyi
artarken hipotalamik ve hipofizer hipotiroidizmde ise TSH düzeyi azalır.
Referans Aralığı: µIU/ml
Normal Değer
0,4-4
Yeni Doğan 1-7 gün (erkek çocuk) 1,99-28
Yeni Doğan 8-15 gün (erkek çocuk) 2,3-12,2
1,81-12
1,78-12,6
DEHIDROEPIANDROSTERON SÜLFAT
Sinonim: DHEA-S; DHEA-SO4; DHEA sülfat
Çalışma zamanı: Her gün
Kullanımı: Adrenal kortekste üretilen steroid yapılı bir hormondur.. Çocukluk çağında, adrenal korteksin genetik
enzim defektlerinin değerlendirilmesinde kullanılır. Adrenal androjen üretiminin göstergesi olarak kullanılır.
Testosteron gibi seks hormonlarına bağlı dolaşmaz. Hamilelik sırasında kord kanında yüksek düzeylerde bulunur
ancak doğumla birlikte düşer, prematürelerde yüksek sapanır. Virilize over tümörleri nadiren DHEA-S üretir.
Hirsutizmli kadınlar, konjenital adrenal hiperplazi, adrenal korteks tümörleri (karsinomlarda adenomlara oranla
daha yüksektir), Cushing hastalığı, ektopik ACTH üreten tümörler, polikistik over. Durumlarında serum düzeyi
artar.
Primer ya da sekonder adrenal yetmezlik durumlarında serum DHEA-S düzeyleri azalır.
Numune Red Kriteri: Hemoliz, ikter, lipemi
Referans Aralığı: 35-480 µ g/dL
FOLİKÜL STİMULAN HORMON
Sinonim: Follitropin, FSH, Pituiter gonadotropin
Kullanımı: Hipofiz fonsiyonlarının değerlendirilmesinde kullanılır. Özellikle primer ve sekonder over
yetmezliğinin ayırıcı tanısında değerlidir. Primer gonadal yetmezlik ovarien ve testiküler agenezis. Turner ve
Kleinifelter sendomu, kastrasyon, alkolizm, menapoz ve orşit serum FSH düzeylerinde artışa neden olurken,
anterior hipofiz hipofonksiyonu, hipotalamik hastalıklar, gebelik anoreksia nervosa, polikistik over sendromu,
hemokromatozis, orak hücreli anemi, hiperprolaktinemi ve östrojen veya androjenlerde tedavi edilen hastalarda
ise FSH düzeyi düşer.
Numune Red Kriterleri: Hemoliz, ikter, lipemi
Referans Aralığı: mIU/ml
Erkek
0,7-11,1
Foliküler faz
2,8-11,3
Foliküler faz (2-3 gün) 3 -14,4
Midcycle
5,8-21
Luteal faz
1,2-9
ESTRADİOL
Sinonim: E2,17-(3 Estradiol)
Kullanımı: Vücuttaki en potent östrojendir. Puberte prekoks, amenore, ovulasyon induksiyonun takibi ve
erkeklerde jinekomastinin değerlendirilmesi için kullanılır.
Numune Red Kriterleri: Hemoliz, ikter, lipemi
Referans Aralığı: pg/mL
Foliküler faz
10-160
Foliküler faz, 2-3 gün 10-84
17
Perovülatuar +/- 3 gün 34-400
Luteal faz
27-246
LUTEİNİZAN HORMON
Sinonim: LH
Kullanımı: Hipofizden salınan ve cinsiyete göre farklı etki gösteren hormondur. Erkeklerde, folikül uyarıcı
hormonla beraber olgun spermatozoon'ların gelişimini kolaylaştırmakla beraber, er bezlerindeki leydig
hücrelerinde testosteron üretimini artırır. Kadınlarda yumurtalık hormonlarının üretimini ve yumurtalık
foliküllerinin olgunlaşmasını denetler.
Numune Red Kriteri: Hemoliz, ikter, lipemi
Erkek
0,8-7,6
Foliküler faz
1,1-11,6
Midcycle
17-77
Luteal faz
0,7-14,7
Perimenstrual +/- 9 gün 0,7-12
PROLAKTİN
Sinonim: PRL
Çalışma Zamanı: Ertesi gün saat 13:30
Hastanın Hazırlanması: Uyku, stres, egzersiz, gebelikte PRL düzeyi artar. Sabahları PRL düzeyi en üst seviyede
bulunur. Bu nedenle hasta uyandıktan 3-4 saat sonra kan alınmalıdır. Ayrıca hastanın aç olması tercih edilir.
Kullanımı: PRL salgılayan tümörler, hipotalamopi tiüter hastalıklar, primer hipotiroidizm, anoreksia nervosa,
polikistik over sendromu, böbrek yetmezliği, insulin kaynaklı hipoglisemi ve adrenal yetmezlikte serum PRL
düzeyi artarken Sheehan sendomunda PRL düzeyi azalır. PRL salgılayan tümörlerde tedavi takibinde değerlidir.
Referans Aralığı: ng/ml
Erkek
2,5-17
Bayan
1,9-25
Foliküler faz 4,5-33
Luteal faz
4,9-40
Midcycle
6,3-46
PROGESTERON
Sinonim:C-21 Steroid,
Kullanımı: Ovulasyon, corpus luteum fonksiyonları ve gebelik plasental foksiyonların değerlendirilmesi,
indüksiyon takibi, progesteron tedavisi takibi ve erken abortus riski olan hastaların takibinde kullanılır. Konjenital
adrenal hiperplazi, lipoid ovarien tumor, teka lutein kisti, molar gebelik ve over koryoepiteliyomalannda serum
progesteron düzeyi artarken, abortus riski veya sekonder hipogonadizm ve kısa luteal faz sendromunda
progesteron düzeyi düşer.
Numune Red Kriterleri: Hemoliz, lipemi, ikter.
Erkek
0,2-0,75
Foliküler faz
0,2-1,13
Midfoliküler faz 0,2-0,98
Midcycle
0,48-1,72
Luteal faz
0,95-21
18
TESTOSTERON (TOTAL)
Hastanın Hazırlanması: Total testosteron düzeyi saat 07.00'de maksimum, 20.00'de ise minimum düzeydedir.
Egzersiz sonrası total testosteron düzeyi artarken, immobilizasyon ve glukoz yüklemesi sonrasında düşer, 50
yaşın üzerinde ise progressif düşüş olur.
Kullanımı: Adrenal Hiperplazi, Adrenokortikal Tümörler, Testiküler feminizasyon, virilizan over tümörlerinde
total testosteron düzeyi artarken, Down sendromu, primer ve sekonder hipogonodizm, üremi, myotonik distrofi,
karaciğer yetmezliği, puberte gecikmesinde ise total testosteron düzeyi düşer.
Numune Red Kriterleri: Aşırı hemoliz, lipemi, ikter.
Referans Aralığı: ng/dL
Foliküler faz
10-118
Midcycle faz
21-104
Luteal faz
10-119
Oral kontraseptif kullanımı 54-71
Menapoz sonrası
49-113
BETA HCG (Kantitatif)
Sinonim: β-HCG, human chorionic gonadotropin, Gebelik testi
Kullanımı: Gebeliğin teşhisi, ektopik gebelik şüphesinin değerlendirilmesi ve invitro fertilizasyon hastalarının
takibinde kullanılır. Ayrıca mol hidatiform, koryokarsinom, testis tümörü ve overin germ hücreli tümörlerinin
değerlendirilmesinde ve takibindede kullanılır.
Erkek
0,4-2,5
Gebe olmayanlar
0,4-5,3
Gebe olanlar 1.3-2 hafta 16-156
Gebe olanlar 2-3 hafta 101-4870
BETA HCG (İdrar) (Hastanemizde çalışılmaktadır)
Sinonim: β-HCG, human chorioc gonadotropin, Gebelik testi
Numune Türü: İdrar (sabah idrarı tercih edilir.)
Numune Kabı: Steril olmayan idrar bardağı( soğuk ortamda saklanmalı ve gönderilmelidir)
Kullanımı: Gebeliğin teşhisinde kullanılır.
Numune Red Kriterleri: Hematüri veya proteinüri, kemoterapi alan hastaların idrarları
Referans Aralığı: Negatif
ESTRİOL(serbest)
Sinonim: E3; Unkonjuge E3; uE3
Hastanın Hazırlanması: Serum estriol konsantrasyonunun sirkadiyen ritmi olduğu, gebeliğin takibi için ard arda
istemde bulunulması halinde numunenin her seferinde günün aynı saatinde alınmasında yarar olduğu
bildirilmektedir.
Kullanımı: Hamilelik sırasında fetal kaynaklı 16-alpha hidroksidehidroepiandrosteron kullanılarak plasentada
üretilir. Bu nedenle normal üretimin gerçekleşmesi fetoplasental ünitenin bütünlüğünün korunmasına bağlıdır.
19
Anne karnındaki serbest estriol konsantrasyonu gebelik boyunca sürekli yükselir. Doğumun başlaması ile serum
konsantrasyonunda ani bir sıçrama meydana gelir.
Günümüzde Down sendrom riskinin tahmin edilmesini amaçlayan ikinci trimestr de uygulanan üçlü tarama
testinin komponentlerinden biri olarak kullanılmaktadır.
Unkonjuge estriol’ün düşüklüğü, risk hesabının sonucunda Sown sendromu riskinin yüksek bulunması yönünde
etkide bulunur.
Fetal adrenal aplazi veya hipoplazi ve anensefali durumlarında da anne kanında unkonjuge estriol
konsantrasyonu ileri derecede düşük bulunabilir.
Fetusun sağlıklı olmasına rağmen, plasental sülfataz yetersizliği de uE3 konsantrasyonunun düşük bulunmasına
neden olabilir.
Buna karşılık konjenital adrenal hiperplazi durumunda maternal uE3 konsantrasyonu yüksek bulunabilir.
Gebelik haftasına göre
27 hafta: 2.9 -12.7
34 hafta: 6.3-27.0
28 hafta: 3.3 -14.3
35 hafta: 7.0-29.7
29 hafta: 3.7-16.0
36 hafta: 7.7- 30
30 hafta: 4.1-17.9
37 hafta: 8.5-30
31 hafta: 4.6-19.9
38 hafta: 9.3-30
32 hafta: 5.1-22.1
39 hafta: 10.2-30
33 hafta: 5.7-24.4
40 hafta: 11.1-30
Test neticesi yorumlanırken, elde edilen sonucun laboratuarın gebelik haftasına uyan medyan değeri ile
oranlanması yani multiple of median (MoM) değerinin hesaplanması tercih edilir.
ALFA-FETOPROTEİN
Sinonim: AFP
Kullanımı: Hepatosellüler ve germ hücreli (nonsemimolar) karsinomlarda kullanılan bir tümör belirleyicisidir.
Özellikle hepatosellüler karsinomlarda prognozun ve tedavinin etkinliğinin takibinde değerlidir. Germ hücreli
karsinomların sınıflandırılması ve derecelendirilmesinde hCG ile birlikte kullanılır. Diğer bazı kanserlerde de
(örn:Pankreas, mide, kolon, akc. vb.) AFP düzeyi yükselebilir. Ayrıca siroz, hepatit, alkolik karaciğer hastalığı gibi
bazı benign durumlarda da serum AFP düzeyinde artış. olabilir. Gebelik sırasında maternal AFP düzeyinin ölçümü
de önemlidir. Maternal AFP 12.haftadan itibaren artmaya başlar.
Numune Red Kriterleri: Aşırı hemoliz ve lipemi
Referans Aralığı: 0.56-2.64 IU/mL
İKİLİ TARAMA TESTİ
Sinonim: Down sendromu tarama testi (1.trimestr), ikili test
Hastanın Hazırlanması: Numunenin nuchal translucency ölçümünün yapıldığı gün alınması tavsiye edilir.
Kullanımı: Bu test Trizomi 21 taraması için gebliğin 1.trimestrinde kullanılan bir tarama testidir. Uygulama 10-14.
haftalar arasında yapılabilir. İdeal haftalar gebeliğin 10 ve 11.hafalarıdır.
Bu testte gebenin serumunda ölçülen free β-HCGve PAPP-A konsantrasyonları ile yüksek rezolüsyonlu
Ultrasonografik inceleme ile ölçülen nuchal translucency (ense saydamlığı) değeri kullanılır. Bu verilerin gebelik
haftasına uyan medyan değerlere oranlanarak MoM değerlerinin hesaplanması ve elde edilen bu sonuçların
anne yaşı ve diğer bazı bilgilerle kombine edilmesi sonucunda, down sendromu riskinin kantitatif olarak
değerlendirilmesi mümkün olmaktadır.
Bu testin bir tarama testi olduğu, elde edilen sonucun yalnızca bir olasılığı gösterdiği ve Down sendromu ile ilgili
kesin değerlendirmenin ancak karyotip analizi ile yapılabileceği unutulmamalıdır.
Yapılan risk hesabını etkilediği için aşağıdaki bilgilerin doğru bir şekilde alınması çok büyük önem taşır.
20
o Testi yaptıran kişinin doğum tarihi
o Vücut ağırlığı
o Son adet tarihi
o Son yapılan ultrasonografik incelemenin tarihi
o Son yapılan ultrasonografik incelemede belirlenen CRL değeri ve buna göre hesaplanan gebelik haftası
o Nuchal translucency (NT)
o Fetus sayısı
Numune Red Kriterleri: Uygun dönem dışında alınan numuneler, hemoliz, lipemi, ikter.
Referans Aralığı: Hesaplanan riskin 1/250 ve üzerinde olması, gebeliğin trizomi 21 açısından riskli olduğunu
gösterir.
ÜÇLÜ TARAMA TESTİ
Sinonim: Down sendromu tarama testi (2.trimestr), üçlü test, triple test
Hastanın Hazırlanması: Numune gebeliğin 14-22. haftaları arasında alınmalıdır. İdeal hafta 16. haftadır.
Kullanımı: Nöral tüp defektleri, Trizomi 21 ve Trizomi 18’in prenatal olarak taranması amacıyla kullanılır.
Nöral tüp defektleri için AFP, Trizomi 21 ve Trizomi 18 için AFP, uE3 veHCG’nin gebelik haftasına göre değerleri,
anne yaşı ile kombine edilerek kantitatif risk tayini yapılmaktadır.
Bir tarama testi olduğu unutulmamalıdır. Normal sonuçlar bebeğin herhangi bir defekt taşımadığı anlamına
gelmez.
Anormal test sonuçlarının doğrulanması için genetik incelemelere veya yüksek rezolüsyonlu USG incelemeye
ihtiyaç duyulur.
Testin nöral tüp defektlerini isabetli olararak belirleme oranı çok daha iyidir.
Yapılan risk hesabını etkilediği için aşağıdaki bilgilerin doğru bir şekilde alınması çok büyük önem taşır.
o Testi yaptıran kişinin doğum tarihi
o Vücut ağırlığı
o Son adet tarihi
o Son yapılan ultrasonografik incelemenin tarihi
o Son yapılan ultrasonografik incelemeye göre gestasyonel yaş (BPD’ye göre)
o Fetus sayısı
o İnsülin kullanımı gerektiren diyabetin olup olmadığı
o Ailede Nöral tüp defekti (NTD) hikayesi olup olmadığı
Numune Red Kriteri: Uygun dönem dışında alınan numuneler, hemoliz, lipemi, ikter.
Referans Aralığı: NTD için 1/1000, Trizomi 21 için 1/270 ve trizomi 18 için 1/100’ün üzerindeki değerler riskli
olarak kabul edilir.
ÜÇLÜ TARAMA TESTİNDE KULLANILAN BELİRTEÇLERİN HASTALIKLARDA VE BAZI PATOLOJİK DURUMLARDA
OLUŞTURDUĞU PATERNLER
Down send.
Trizomi 18
Turner
(+ hidrops)
Turner
(- hidrops)
Triploidi
Anensefali
Open spina bifida
Gestasyon yaşının yüksekliği
Çoğul gebelik
Fetal ölüm (yeni)
Fetal ölüm
(eski)
Alfafetoprotein
Düşük
Düşük
Unkonjuge E3
hCG
Düşük
Çok düşük
Düşük
Çok düşük
Normal
Çok düşük
Yüksek
Düşük
Çok düşük
Düşük
Değişken
Çok yüksek
Yüksek
Düşük
Yüksek
Çok yüksek
Çok düşük
Çok düşük
Normal
Düşük
Yüksek
Düşük
Çok düşük / Çok yüksek
Düşük
Normal
Yüksek
Yüksek
Düşük
Çok düşük
Çok düşük
Çok düşük
21
CA 15-3
Sinonim: Kanser antijen 15-3, CA 27-29
Kullanımı: Meme kanserli hastalarda tanı, rekürrens ve tedavi takibinde kullanılır. Özellikle metastatik meme
kanserlerinin %80’inde CA 15-3 düzeyi artar. Ayrıca diğer bazı maligniteler (pankreas, akciğer, over, kolon,
karaciğer vb) hepatit, siroz, sarkoidoz, tbc ve SLE’de CA 15-3 düzeyi artabilir. Tarama testi olarak
kullanılmamalıdır.
Numune Red Kriterleri: Aşırı hemoliz ve lipemi
Referans Aralığı: 9-51U/mL
CA 19-9
Sinonim Kanser antijen 19-9, karbonhidrat antijen 19-9, SLA
Kullanımı: Tüm GIS kanserleri (pankreatik kanserler, kolanjiokarsinomlar, kolon kanseri vb.) ve diğer
adenokarsinomlarda CA 19-9 düzeyi artar. Pankreatik kanserde sensitivitesi %70-80’dir. CA 19-9 düzeyi ile tümör
kitlesi arsında bir ilişki yoktur. CEA ile beraber kullanıldığında mide Ca rekürrensinin tespitinde sensitivitesi
%94’e kadar yükselir. Ayrıca kronik pankreatit, kolanjit, siroz gibi bazı benign durumlarda da CA 19-9
seviyelerinde yükseklik görülebilir. Tarama testi olarak kullanılmamalıdır.
Numune Red Kriterleri: Aşırı hemoliz ve lipemi, ikter
Referans Aralığı: 2-33U/mL
CA 125
Sinonim Kanser antijen 125, OVCA
Numune Alma: Ovulasyon ve menstruasyon zamanları dikkate alınmalıdır. Özellikle endometriozisi olan
kadınlarda regl dönemlerinde normal döneme göre iki kat veya daha fazla yükselme gösterebileceği
bildirilmektedir.
Kullanımı: Özellikle over malignitelerinin takibinde kullanılan bir tümör markırıdır. Seröz endometrial, şeffaf
hücreli ve indiferansiye over karsinomları, bazı non-jinekolojik maligniteler ve bazı benign durumlarda (hamilelik,
menstruasyon, peritoneal veya plevral inflamasyon over kistleri, endometriozis) CA 125 düzeyi artar. Ayrıca
sağlıklı insanların %1’indede CA 125 düzeyleri yüksek olabilir. Bu nedenle tarama testi olarak kullanılmamalıdır.
Numune Red Kriterleri: Hemoliz ve lipemi, ikter
Referans Aralığı: 1,9-16,3 U/mL
VİTAMİN B12
Sinonim Vit B12, Siyanokobalamin
Numune Alma: Numune almak için 10 saatlik sabah açlığı gereklidir.
Kullanımı: Kan yapımı ve normal nöronal fonksiyonlar için vit B12 gereklidir. Kronik böbrek yetmezliği, konjestif
kalp yetmezliği, DM, AML, KML, lökositoz, Polistemia vera, karaciğer hastalıkları, protein malnitrüsyonunda
serum vit B12 düzeyi yükselirken, intrensek faktör eksikliği, malabsorbsiyon ve vejeteryanlarda vit.B12 düzeyi
düşüktür.
Numune Red Kriterleri: Hemoliz ve lipemi, ikter
Referans Aralığı: pg/mL
Sağlıklı yetişkinler
160-800
Yatan erkek çocuk 0-1 yaş
293-1210
Yatan kız çocuk 0-1 yaş
228-1510
22
FOLİK ASİT
Sinonim: Folat
Numune Alma: Numune almak için 10 saatlik sabah açlığı gereklidir.
Kullanımı: Folat eksikliğinin tanı ve tedavisi takibi ile megaloblastik ve makrositik anemilerin
değerlendirilmesinde kullanılır. Diyet ile folat alımının azalması, hemodiyaliz, malabsorbsiyon, gebelik, kronik
alkolizm ve fenitoin vb. bazı ilaçlar serum folat düzeyini düşürürken, vejeteryan diyet ile serum folat düzeyi artar.
Numune Red Kriteri: Hemoliz ve lipemi, ikter
Sağlıklı yetişkinler
3-17
Yatan erkek çocuk 0-1 yaş
7,2-22,4
Yatan kız çocuk 0-1 yaş
6,3-22,7
13.HEMATOLOJİK TETKİKLER
Hemotoloji tetkikleri için numunenin 60 dakika içinde laboratuara ulaşması gereklidir.
TAM KAN SAYIMI:
Sinonim: CBC, Hemogram
Sonuç Verme Zamanı: Aynı gün
Numune Türü: EDTA’lı tam kan
Numune Kabı: Mor kapaklı tüp
Numune Alma: Numune tüpün üzerinde belirtilen çizgiye kadar mutlaka alınmalıdır. Numune tüpe alındıktan
sonra 4-5 kez alt-üst edilmelidir.
Numune Red Kriterleri: Numunenin pıhtılı olması ve çizgiye göre yetersiz veya fazla numune alınması.
Kullanımı: Anemi ve diğer hematolojik hastalıklar, enfeksiyon, kanama bozuklukları, alerjik durumların
değerlendirilmesinde yararlıdır.
SEDİMANTASYON:
Sinonim: ESR, eritrosit sedimantasyon hızı
Numune Türü: Sitrat’lı kan
Numune Kabı: Siyah kapaklı tüp
Kullanımı: Enfeksiyöz ve enflamatuvar olayların nonspesifik göstergesidir. Akut faz reaktanlarının seviyesini
yansıtır.
Enflamatuvar hastalıklarda, akut ve kronik enfeksiyonlarda, doku nekrozunda, temporal arteritte, romatizmal
hastalıklarda, malignitelerde, paraproteinemilerde(makroglobülinemi ve multiple myeloma), polimyalgia
romatica da yükselir. Hodking hastalarının % 50’sinde teşhis konulduğu sırada ESR yüksek bulunur.
Anemilerde aneminin şiddeti ile orantılı bir şekilde ESR artar. ESR hızındaki artışın demir eksikliği anemisinden mi
yoksa, enflamatuvar bir olaydan mı kaynaklandığını ayırt etmek amacıyla CRP testinden yararlanılabilir.
Hamilelikte de eritrosit sedimentasyon hızı yüksek bulunur.
Polisitemilerde, orak hücre anemisinde, sferositozda ve hipofibrinojenemide ise yukarıda sayılan durumlarda
beklenen yüksekliği gölgeleyebilecek seviyede yavaşlama meydana gelir.
Numune Red Kriterleri: Numunenin pıhtılı olması ve çizgiye göre yetersiz veya fazla numune alınması, hemoliz,
aşırı lipemi
Referans Aralığı:
KADINDA 1. Saat
0-15 mm/h
2. Saat
0-30 mm/h
ERKEKTE 1. Saat
0-10mm/h
2. Saat
0-20 mm/h
23
PROTROMBİN ZAMANI: Bu test hastanemiz laboratuarında çalışılmamaktadır. Hastalardan aldığımız kan
örnekleri Bursa Çekirge Devlet Hastanesi Laboratuarına gönderilmekte ve testler bu laboratuarda
çalışılmaktadır. Test sonuçları ise7–15 gün içinde hastanemiz laboratuarına gelmektedir
Sinonim: PTZ, PT
Numune Türü: Sitrat’lı plazma
Numune Kabı: Mavi kapaklı tüp
Kullanımı: Protrombin zamanı koagülasyon sisteminin ekstrensek yolunun düzenlenmesi amacıyla kullanılan bir
testtir.
Test faktör 2,5,7,10’un eksikliklerine duyarlıdır. Bu faktörlerin konjenital yetersizliklerinde, karaciğer
yetersizliğinde, K vitamini yetersizliğinde ve DIC’de PT uzun bulunur.
Klinik uygulamada genellikle oral antikoagülan tedavinin izlenmesinde kullanılır.
Numune Red Kriterleri: Numunenin pıhtılı olması, hemolizli olması, lipemik olması ve çizgiye göre yetersiz veya
fazla numune alınması.
Referans Aralığı: 11-15,5 sn
INR
Sinonim: İnternational Normalized Ratio
Kullanımı: Özellikle antikoagülan tedavi alan kişilerde tedavinin değerlendirilmesi ve yönlendirilmesi için
kullanılmaktadır. Hastanın protronbin zamanı kullanılarak hesaplanır.
Referans Aralığı: 0,8-1,2
AKTİVE PARSİYEL TROMBOPLASTİN ZAMANI
Sinonim: aPTT; Parsiyel tromboplastin zamanı; PTT
Sonuç Verme Zamanı: Aynı gün saat
Kullanımı: İntrensek koagülasyon sisteminin değerlendirilmesini sağlar.
Heparin tedavisinin izlenmesi, Hemofili A ve B tarması, faktör 2,5,8,9,10,11,12’nin konjenital eksikliklerinin
taranması, disfibrinojenemi, DIC, KC yetmezliği, konjenital hipofibrinojenemi, Fitzgerald faktörün, prekallikrein’in
(Fletcher faktörü) konjenital yetersizliği, K vitamini yetersizliğinin değerlendirilmesi amacıyla kullanılır.
Bütün bu faktörlerin eksiklik ve yetmezliklerinde aPTT uzar.
Referans Aralığı: 26-40sn
24
KANAMA ZAMANI
Sinonim: KZ
Numune Türü: Kapiller kan
Numune Alma: Laboratuvarda hasta oturur pozisyonda iken ölçülür.
Hastanın hazırlanması: Ölçüm yapılacak bölgede deri bütünlüğü bozulmamış olmalı ve ödem bulunmamalıdır.
KOl çok soğuk ise oda ısısına gelene kadar beklenmelidir.
Kullanımı: Trombosit fonksiyonları ve vasküler defektler , kapiller fonksiyonlar hakkında bilgi veren bir testtir.
Koagülasyon defektlerinde genellikle normal sınırlarda bulunur.
Ekimoz ve spontan kanamaların incelenmesinde yararlıdır.
Trombositopeni, von Willebrand hastalığı, Glanzman hastalığı, Bernard soulier sendromu, uzun süreli
antikoagülan tedavisi, anormal trombosit fonksiyonları, DIC, üremi, bağ dokusu hastalıkları, ağır metabolic
asidoz, herediter afibrinojenemi, aspirin sensitivitesi kanama zamanının uzmasına neden olabilir.
Referans Aralığı: <4 dakika
PIHTILAŞMA ZAMANI
Sinonim: PZ
Sonuç Verme Zamanı: Aynı gün saat 13.30 ‚da
Numune Türü: Kapiller kan
Numune Alma: Laboratuvarda hasta oturur pozisyonda iken ölçülür.
Kullanımı: Pıhtılaşma faktörlerinin eksikliği, tıkanma sarılığı, fosfor kloroform zehirlenmesi (KC harabiyetine
bağlı), lösemi, toksik dozda x-ray’e maruz kalma, antikoagülan tedavi uygulanması pıhtılaşma zamanını uzatır.
Kanamaları takiben, Tifo, Tifüs, anestezi sonrası, tedavi dozunda digital, penisilin, streptomisin kullanımında, ağır
metallere maruziyet durumlarında ise pıhtılaşma zamanı kısalır.
Referans Aralığı: 2-15 dk
TAM İDRAR TETKİKİ
Sinonim: TİT
Numune Türü: Spot idrar (orta idar tercih edilir)
Numune Kabı: Non-steril İdrar bardağı, bebekler için pediatrik idrar torbası
Kullanımı: İdarda patolojik bulgulara neden olan hastalıkların (üriner enfeksiyon, ürolitiazis, hematüri, akut
glomerulonefrit, Diabetus Mellitus) tanı ve takibinde kullanılır.
Numune Red Kriterleri: Numunenin mensturasyon döneminde verilmesi, uzun süre beklemesi, kirli kapta
getirilmesi
İdrar Biyokimyası Normal Değerler
Ürobilinojen 0,2-1mg/dLGlukoz Negati
Bilirubin Negatif
Keton Negatif
Protein Negatif
Nitrit Negatif
Dansite 1015-1025
pH 4,8-7,4
Eritrosit Negatif
Lökosit Negatif
Referans aralıklar normal yetişkin sağlıklı populasyonun %95’inin yer aldığı aralık olarak belirlenmiştir. %5
sağlıklı grubun bu referans aralıklar dışında olabileceği unutulmamalıdır. Ayrıca yaşlılar, gebe ve çocuklarda
bazı parametrelerin referans aralıkları değişmektedir. Değerlendirmelerde dikkat edilmesi gerekmektedir.
25
GEBELİK VE YAŞLILIK BİYOKİMYASI
Gebelerde Laboratuvar Parametrelerindeki Fizyolojik Değişiklikler
Azalanlar parametreler
Üre
Kreatinin
Demir
GH
Hemotokrit (dilüsyonel)
Hemoglobin(dilüsyonel)
FSH
LH
Yükselen
parametreler
Total T3
Total T4
TIBC
Transferrin
Sedimantasyon
Fibrinojen
Retikülosit
Kan Lipit Profili
PRL
Plazma Hacmi
ALP
Gebelerde lökositoz ve rölatif anemi görülür, glukozüri ve proteinüride olabilir.
Yaşlılarda Laboratuvar Parametrelerindeki Fizyolojik Değişiklikler
Azalanlar parametreler
Total T3
ALT
Total kalsiyum
Albumin
Transferrin
Apolipoproteinler
Yükselen
parametreler
TSH
ALP
LDH
GGT
Amilaz
AST
CK
İyonize kalsiyum
Trigliserit
26
14. LABORATUVAR PANİK DEĞER LİSTESİ
LABARATUVAR PANİK DEĞER LİSTESİ
DÜŞÜK DEĞER
TEST
BİYOKİMYA
GLUKOZ SERUM- ERİŞKİN
GLUKOZ SERUM -ÇOCUK
ÜRE-ÇOCUK
ÜRE-ERİŞKİN
40 mg/dl
30 mg/dl
4 mg/dl
YÜKSEK DEĞER
350 mg/dl
300 mg/dl
100 mg/dl
100 mg/dl
ALBUMİN-ÇOCUK
ALBUMİN-ERİŞKİN
KALSİYUM-ÇOCUK
KALSİYUM-ERİŞKİN
POTASYUM-ÇOCUK -ERİŞKİN
POTASYUM-YENİDOĞAN
TOTAL BİLİRÜBİN-YENİDOĞAN
TOTAL BİLİRÜBİN-ERİŞKİN
MAGNEZYUM- ÇOCUK
MAGNEZYU-.ERİŞKİN
KREATİN-ÇOCUK
KREATİN-ERİŞKİN
ÜRİK ASİT-ÇOCUK
ÜRİK ASİT-ERİŞKİN
TOTAL PROTEİN
SODYUM
LDH
CK
FOSFOR
HEMOTOLOJİ
1,7 g/dl
2 g/dl
6 mg/dl
6 mg/dl
2.8 mmol/L
2.8 mmol/L
2.5 g/dl
120 mmol/L
100 U/L
30 U/L
1,2 mg/dl
6.8 g/dl
10 g/dl
12 mg/dl
13 mg/dl
6.2 mmol/L
7.8 mmol/L
13 mg/dl
10 mg/dl
4.4 mg/dl
5 mg/dl
3.8 mg/dl
7.5 mg/dl
12 mg/dl
13 mg/dl
15 g/dl
150 mmol/L
190 U/L
135 U/L
9 mg/dl
LÖKOSİT SAYIS
HEMOGLOBİN -ÇOCUK VEYA
ERİŞKİN
HEMOGLOBİN -YENİDOĞAN
HEMOTOKRİT-ÇOCUK VEYA
ERİŞKİN
HEMOTOKRİT-YENİDOĞAN
TROMBOSİT SAYISI-ERİŞKİN VEYA
ÇOCUK
PROTROMBİN ZAMANI
APTT
PT
SEDİMANTASYON
SEROLOJİ
VDRL
TPHA
ELİZA
HAV IgM
HBC IgM
HIV
1,5 K/uL
6 g/dI
20 K/uL
20 g/dI
10 g /dI
18 %
21 g/dI
60 %
33 %
30/ uI
70 %
1000/uI
1.2 mg/dl
1.0 mg/dl
>=5
>=120 SN
> =25 SN
>= 100 mm/h
POZİTİF
POZİTİF
POZİTİF
POZİTİF
POZİTİF
27
28

biyokimya test rehberi - Orhaneli Devlet Hastanesi

Transkript

Benzer belgeler

talep formu - Radix Analiz Laboratuvarı

Tüm Hava Koşullarına Uygun Numune Alma Cihazları

Teknik Özellikler MA100C

Barkod Sonuç Bilgileri Kullanımı