Fethiye-Göcek (Muğla) Özel Çevre Koruma Bölgesi`nin

Anadolu Doğa Bilimleri Dergisi 6 (Özel Sayı 2): 155-162, 2015
(Journal of Anatolian Natural Sciences)
Araştırma Makalesi
Fethiye-Göcek (Muğla) Özel Çevre Koruma Bölgesi’nin
Herpetofaunik Çeşitliliği
Yusuf KUMLUTAŞ1, Çetin ILGAZ1, Kamil CANDAN1,2,*
1
Dokuz Eylül Üniversitesi, Fen Fakültesi, Biyoloji Bölümü, 35160, Buca, İzmir, Türkiye.
2
Ege Üniversitesi, Fen Fakültesi, Biyoloji Bölümü, 35100, Bornova, İzmir, Türkiye.
*[email protected]
ÖZET: Bu çalışmada Fethiye-Göcek Özel Çevre Koruma Bölgesi’ni içine alan sahada dağılış gösteren kurbağa ve sürüngen türleri
tespit edilerek bölgeye ait eksik bilgiler giderilmeye çalışılmıştır. Araştırma sahasından 26 tür tespit edilmiştir. Bunlardan biri
semender, beşi kuyruksuz kurbağa, dördü kaplumbağa, dokuzu kertenkele ve yedisi yılan grubundandır.
Anahtar Kelimeler: Fethiye-Göcek Özel Çevre Koruma Bölgesi, Herpetofauna, Biyoçeşitlilik, Koruma.
The Herpetofaunic Diversity of the Fethiye-Göcek (Muğla) Specially Protected Area
ABSTRACT: In this study, amphibian and reptile species distributed in the vicinity of Fethiye-Göcek Specially Protected Area were
recorded. A total of 26 different species were recorded. Of these species, in an urodelan, five are anurans, one is a tortoise, three
are turtles, nine are lizards and seven are snakes.
Key Words: Fethiye-Göcek Specially Protected Area, Herpetofauna, Biodiversity, Conservation.
Giriş
Son dönemde ortaya çıkan teknolojik gelişmelere paralel olarak, yeryüzünün mevcut ekolojik şartlarında
önemli değişiklikler ortaya çıkmaktadır (deniz seviyesinin yükselmesi, sıcaklık artışı v.b.) (Araújo ve ark., 2006;
IPCC, 2007). Sürüngen ve amfibiler yeryüzündeki biyoçeşitliliğin en önemli parçalarından birini teşkil etmekte
olup, özellikle amfibiler günümüzde bio-indikatör konumundadırlar (Pous ve ark., 2011). Günümüzde Avrupa
herpetofaunasını oluşturan sürüngen türlerinin %19’u ile amfibi türlerinin %23’ü tehdit altındadır (Cox ve
Temple, 2009; Temple ve Cox, 2009). Bozulan ekolojik şartlara bağlı olarak dünyanın pek çok yerinde gerek
amfibi gerekse de sürüngen türlerinin dramatik bir şekilde azalışları rapor edilmektedir (Gibbons ve ark., 2000;
Houlahan ve ark., 2009). Ülkemiz, coğrafik açıdan bir köprü ve kavşak noktası olarak, üç farklı bölgenin kesiştiği
bir alan olması nedeniyle zengin bir canlı çeşitliliğine sahiptir. Bu açıdan ülkemizi zengin kılan bir diğer etmen
de, geçmiş dönemlerde farklı jeomorfolojik oluşumlarla şekillenen değişik habitat tiplerini barındırmasıdır.
Trakya üzerinden Avrupa, Kafkaslar ve Doğu Anadolu üzerinden Asya, Suriye ve Irak üzerinden ise Afrika kökenli
türlerin giriş yaptığı ülkemiz coğrafyası herpetofauna açısından da büyük bir çeşitliliği bünyesinde
barındırmaktadır (Tchernov, 1992; Demirsoy, 1999).
Ülkemizde belli bölgelerin amfibi ve sürüngen türlerinin incelenmesini ele alan pek çok herpetofaunik
çalışma yapılmış olmasına rağmen (Baran, 1980; 1981; 1983; 1984; 1990; Çevik, 1982; Uğurtaş, 1989; Baran ve
ark., 1992; 1994; 1997; 2001a; 2001b; 2004; Tok, 1995; 1999a; 1999b; Budak ve ark., 1998; Kumlutaş ve ark.,
1998; 2000; 2001; 2004a; 2004b; 2004c; 2011; Uğurtaş ve ark., 2000; 2007; Özdemir ve Baran, 2002; Cihan ve
ark., 2005; Ilgaz ve Kumlutaş, 2005; Kete ve ark., 2005; Hür ve ark., 2008; Tosunoğlu ve ark., 2009; 2010; Afsar
155
Anadolu Doğa Bilimleri Dergisi 6 (Özel Sayı 2): 155-162, 2015
(Journal of Anatolian Natural Sciences)
ve Tok, 2011; Afsar ve ark., 2012; Özcan ve Üzüm, 2014) koruma altına alınmış bölgelerin amfibi ve sürüngen
çeşitliliğinin ortaya çıkarılmasına yönelik çalışmalar sınırlı düzeydedir (Uğurtaş, 1989; Baran ve ark., 1992; Tok,
1995; Kumlutaş ve ark., 2000; Kumlutaş ve ark., 2001; Ilgaz ve Kumlutaş, 2005; Hür ve ark., 2008). Hali hazırda
yeryüzünde belli bölgelerin korunan alanlar olarak ilan edilmesi, biyoçeşitliliği koruma adına geliştirilen
yöntemlerin başında gelmektedir (Jenkins ve Joppa, 2009). Günümüzde dünya ölçeğinde yeryüzünün %10.115.5’lik bölümü farklı statülerde koruma alanı konumundadır (Soutullo, 2010). Türkiye’de canlı çeşitliliğinin
korunmasına yönelik ‘Özel Çevre Koruma Bölgesi’ ilan edilen alan sayısı 15 olup, söz konusu alanların (13.335
2
2
km ) toplam büyüklüğü, ülke yüzölçümünün (783.562 km ) %1.7’sine tekabül etmektedir.
2’
Bu çalışma kapsamında Fethiye-Göcek Özel Çevre Koruma Bölgesi’ni içine alan 817 km lik sahada, bölgenin
amfibi ve sürüngen zenginliğinin tespitine yönelik olarak 2010-2012 yılları arasında arazi çalışmaları
gerçekleştirilmiştir. Mevcut çalışmada, yürütülen arazi çalışmaları neticesinde bölgenin herpetofaunik çeşitliliği
ile ilgili ortaya çıkan sonuçlar verilmiş, koruma bölgesindeki türleri tehdit eden unsurlar ile alınması gereken
önlemleri ortaya konulmuştur.
Materyal ve Yöntem
12.06.1988 tarih ve 88/13019 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile Özel Çevre Koruma Bölgesi tespit ve ilan
edilen Fethiye-Göcek; Muğla İli, Fethiye İlçesi ve buna bağlı 6 belde ve 6 köyden oluşmaktadır. Toplam alanı 817
2
km olan Fethiye-Göcek Özel Çevre Koruma Bölgesi Muğla İli’nin Akdeniz Bölgesi sınırları içinde ve
güneydoğusunda yer alır. Muğla’nın yaklaşık 120 km güney doğusunda yer alan bölge, Mendos Dağı’nın
eteğinde, iç körfezin hemen doğu kenarında bulunmaktadır. Teke Yarımadası’nın da batı kesiminde yer alan
Fethiye İlçesi’nin, kuzeybatısında Köyceğiz İlçesi, kuzeyde Denizli, Burdur, doğuda ise Antalya yer alır.
Fethiye-Göcek Özel Çevre Koruma Bölgesi’ndeki amfibi ve sürüngen çeşitliliğini belirleyebilmek için, bölgeye
2010, 2011 ve 2012 yıllarında uygun periyotlarda 8 arazi çalışması gerçekleştirilmiştir. Fethiye-Göcek Özel Çevre
Koruma Bölgesi amfibi ve sürüngen çeşitliliğin tespiti kapsamında gerçekleştirilen araştırmalar, bölge için
2
oluşturulan 5 km x 5 km =25 km büyüklüğündeki karelerde yapılmıştır. Söz konusu kareler içerisinde, amfibi ve
sürüngen türleri açısından uygun habitatlarda gerçekleştirilen çalışmalarda, kurbağa ve kaplumbağa türlerine
ait örnekler kepçe veya elle yakalanırken, kertenkele ve yılan türlerinin yakalanması ise elle gerçekleştirilmiştir.
Örnek tespit edilen habitatların koordinat ve yükseklik bilgilerinin yanın da habitat özellikleri de kaydedilmiştir.
Bölgede tespit edilen örneklerin sistematik durumları ilgili literatür ışığı altında gerçekleştirilmiştir (Başoğlu ve
Baran, 1977; 1980; Özeti ve Yılmaz, 1994; Baran ve Atatür, 1998; Venchi ve Sindaco, 2006; Baran ve ark., 2012).
Araştırma bölgesinde amfibi ve sürüngen türlerine ait örneklerin tespit edildiği lokaliteler Şekil 1’de verilmiştir.
Türlere ait örneklerin, büyük bir kısmı gözlem veya fotoğraf çekimiyle teşhis edilirken, bazı türlere ait örnekler
de yakalanarak bez torbalarda laboratuvara getirilmiş ve ağzı kapalı bir kapta eterle bayıltıldıktan sonra içerisine
önceden hazırlanmış tespit karışımı (Kurbağalar için 3 cc. %40’lık formol, 97 cc. %70’lik etil alkol; Kaplumbağa,
Kertenkele ve Yılanlar için 9 cc. %40’lık formol, 91 cc. %70’lik etil alkol) enjekte edilmiştir (Başoğlu ve Baran,
1977; 1980). Söz konusu örnekler Dokuz Eylül Üniversitesi Fen Fakültesi Biyoloji Bölümü Laboratuvarlarında
saklanmaktadır. Ayrıca bölgede saptanan türleri olumsuz yönde etkileyen tehditler belirlenmiş ve söz konusu
tehditlerin ortadan kaldırılmasına yönelik önlemler üzerinde durulmuştur.
Bulgular ve Tartışma
2
Çalışma kapsamında her biri yaklaşık 25 km büyüklüğünde 72 kareden oluşan sahada yürütülen arazi
çalışmalarında, 1 semender, 5 kuyruksuz kurbağa, 4 kaplumbağa, 9 kertenkele ve 7 yılan olmak üzere toplam 26
amfibi ve sürüngen türü tespit edilmiştir. Söz konusu türlere ait bilgiler Tablo 1’de toplu halde verilmiştir.
156
Anadolu Doğa Bilimleri Dergisi 6 (Özel Sayı 2): 155-162, 2015
(Journal of Anatolian Natural Sciences)
Şekil 1. Örnek toplanan lokaliteler.
Bölgede tespit edilen Lyciasalamandra fazilae (Göcek Kara Semenderi) endemik bir türdür ve lUCN koruma
kriterlerine göre “Tehlike Altında” (EN) olan türler içindedir. Bu tür Türkiye’de sadece Gökbel-Dalyan ile Fethiye
arasındaki bölgede yayılış göstermektedir (Baran ve Atatür, 1998; Baran ve ark., 2012). Mevcut çalışmada söz
konusu türe ait örnekler 5 farklı lokaliteden saptanmıştır. Bu gözlemler türün yaygın olarak görüldüğü yağışlı
aylarda yapılmıştır. Özellikle Şubat-Nisan ayları arasındaki periyotta mevsimin yağışlı olması nedeniyle gündüz
saatlerinde sıkça taş altlarında rastlanan bu semender türü yağışların azalmasıyla daha derinlere inerek
yaşamını daha nemli ortamda geçirmeye çalışır. Alanda yaşayan tek endemik semender türü olması ve IUCN
kriterlerine göre nesli tehlike altında olması nedeniyle önümüzdeki dönemlerde bu türle ilgili izleme
çalışmalarının yapılması bu semender türünün populasyonlarının sürekliliği açısından önem taşımaktadır.
Akdeniz Havzası içerisinde kalan 5 deniz kaplumbağası türünden Caretta caretta (Deniz Kaplumbağası) ve
Chelonia mydas (Çorba Kaplumbağası) türleri Fethiye-Göcek Özel Çevre Koruma Bölgesi sınırları içerisinde kalan
Çalış, Yanıklar ve Akgöl kumsalları ve denizel bölgelerini üreme ve beslenme amaçlı kullanmaktadırlar
(Türkozan, 2000; Ilgaz ve ark., 2007). IUCN kritelerine göre C. caretta “Tehlike Altında” (EN), C. mydas ise “Kritik
Tehlike Altında”(CR) statüsüne sahiptir.
Testudo graeca, IUCN kriterlerine göre “Hassas” (VU) kategorisindedir. Bu türe ait örneklere gün boyunca
beslenirken veya dolaşırken rastlamak mümkündür. Türkiye’de Doğu Karadeniz Bölgesi hariç Anadolu’nun her
tarafında yaşamını sürdürebilmektedir (Baran ve ark., 2012). Araştırma sahası içerisinde birçok habitatta
bulunan bu kaplumbağa türü 21 karede tespit edilmiştir. Dolayısıyla bu türün, Fethiye-Göcek Özel Çevre
Koruma Bölgesi içerisinde zengin bir populasyona sahip olduğunu söylemek mümkündür.
157
Anadolu Doğa Bilimleri Dergisi 6 (Özel Sayı 2): 155-162, 2015
(Journal of Anatolian Natural Sciences)
IUCN kritelerine göre EN (C. caretta) ve CR (C. mydas) statüsüne sahip iki deniz kaplumbağası türünün
üreme ve beslenme bölgelerini oluşturan Çalış, Yanıklar ve Akgöl kumsallarındaki yapılaşmaların ortaya çıkardığı
olumsuzluklar (kirlilik, habitat tahribatı) türlerin populasyonlarını negatif yönde etkilemektedir. Nitekim
yukarıda adı geçen bölgelerde üreyen C. caretta türünün populasyon büyüklüğünün azaldığı belirtilmiştir (Ilgaz
ve ark., 2007).
Bufotes variabilis (Şekil.2) IUCN kriterlerine göre (DD) konumundadır. Türkiye’de çok geniş bir yayılışa
sahiptir (Baran ve Atatür, 1998; Baran ve ark., 2012). Kuraklığa dayanıklı olan tür, böcek, solucan ve yumuşak
vücutlu omurgasız hayvanlar ve bunların larvalarıyla beslenir. Yalnız üreme için suya gider. Deniz seviyesinden
4600 metre yüksekliklerde de yaşamaktadır. Özellikle gece aktif olan bu türe ait örnekler arazide gündüz
saatlerinde nemli taşlar altında görülmüştür. Araştırma sahasında 11 kareden tespit edilen türün populasyon
yoğunluğunun orta seviyede olduğunu söylemek mümkündür.
Koruma sahasında tespit edilen diğer amfibi ve reptil türleri düşük risk (LC) statüsünde bulunmaktadır. Bu
türlerden seyrek olarak arazide rastlanan Sikkeli Yılan (Hemorrhois nummifer) araştırma sahasında sadece 3
kareden tespit edilebilmiştir. Örnekler daha çok Pinus brutia (Kızılçam) ormanları içerisinde dere kenarlarında
gözlenmiştir. Bu örneklerden biri H4 karesi içerisinde dere yatağında Pelophylax bedriagae türüne ait bir örneği
yerken gözlenmiştir. Şimdiye kadar bu türün beslendiği hayvanlar arasında kurbağa bilinmemektedir. Bu
çalışma ile ilk kez bu türün diyet listesine su kurbağası da eklenmiştir.
Pelobates syriacus, koruma alanı içerisinde ilk defa bulunmuştur. Alan içerisinden F6 karesinde gözlenen bu
türe toprak içerisinde bulunduğu için arazi çalışmalarında rastlamak çok zordur. Arka ayaklarında toprağı
kazmaya yarayan metatarsal tüberküllere sahip olan tür, üreme zamanı dışında gevşek ve yumuşak toprak içine
gömülü yaşar. 0.5-1 m derine inebilir. Üreme zamanı durgun su birikintilerinin bulunduğu yerlere geçerler.
Koruma sahası içerisinde sadece E2 karesinde tespit edilen Platyceps collaris türü de alan için ilk kayıt
konumundadır. Söz konusu türe ait ülkemizden bilinen en batı kaydı Köyceğiz’dir. Türkiye’nin batı ve güney
kesimlerinde yayılış gösteren bu yılan türünün yayılış sahası içerisine Fethiye’de eklenerek yayılış alanı
genişletilmiştir. Yine aynı familyadan bir başka yılan türü olan Platyceps najadum da araştırma sahasında sadece
tek bir lokalitede (E3) gözlenmiştir. Koruma sahası içerisinde en az populasyon yoğunluğuna sahip türlerden
birisi de Bufo bufo’dur. Gündüzleri taş altı, topraktaki oyuk ve deliklerde gizlenir. Geceleri avlanan tür, böcek,
solucan ve yumuşak vücutlu hayvanlarla beslenir. Türkiye’de Karadeniz, Trakya, Ege ve Akdeniz olmak üzere kıyı
kesimlerde yayılmıştır (Başoğlu ve Özeti, 1973; Baran ve ark., 2012). Fethiye-Göcek Özel Çevre Koruma Bölgesi
içerisinde sadece İnlice civarında Liquidambar orientalis ormanı içerisinde (E3) tespit edilmiştir. Daha çok gece
avlanan bu kurbağa türüne arazide çok sık rastlamak mümkün olmamaktadır. Nadir olarak rastlanan bir başka
türde Pseudopus apodus’dur. Alan içerisinde sadece G5 lokalitesinde bulunan Şövalye adasında görülmüştür.
158
Anadolu Doğa Bilimleri Dergisi 6 (Özel Sayı 2): 155-162, 2015
(Journal of Anatolian Natural Sciences)
Tablo 1. Fethiye-Göcek Özel Çevre Koruma Bölgesi’nde tespit edilen Amfibi ve Sürüngen türleri.
Tür
Lokalite
IUCN Kategorisi
Populasyon Durumu
Salamandridae
Lyciasalamandra fazilae
B5-C5-B4-C4-C3
EN
Seyrek
Ranidae
Pelophylax bedriagae
F3-H4-H3-F4-G3-C5-B4-G4-C4-D1-D2-D3-E2-E3
LC
Orta
Bufonidae
Bufo bufo
E3
LC
Nadir
Familya
AMPHIBIA
Bufotes variabilis
G3-C3-C5-D1-D2-D3-B4-E2-F3-F6-G6
DD
Orta
Pelobatidae
Pelobates syriacus
F6
LC
Nadir
Hylidae
Hyla orientalis
G6-F4-H3
LC
Seyrek
Geoemydidae
Mauremys rivulata
B4-G4-F3-E3
LC
Seyrek
Testudinidae
Testudo graeca
H6-G6-F7-H7-F4-F3-B4-H4-H8-B5-G3-C5-I7-H3-C4-C3-D1-D2-D3-E2-F6
VU
Bol
Agamidae
Stellagama stellio
G6-F7-G7-H8-F3-B5-B4-I7-G3-C4-C3-C5-D2-E2-F2-F6-G2-H6
LC
Bol
Gekkonidae
Mediodactylus kotschyi
H6-F7-G6-F3-H3-G7-H8-I7-F4-G3-H7-H4-C3-D2-E2
LC
Orta
Lacertidae
Anatololacerta oertzeni
G6-F7-H7-F3-B4-H4-H3-G7-H8-B5-G3-C5-I7-C3-E2-F2-F6-G2-H6
LC
Bol
Lacerta trilineata
D3-E2
LC
Seyrek
Ophisops elegans
F4-F3-F2-F6-B4-H4-H3-G7-H6-H7-H8-I7-B5-G2-G3-G5-G6-C5-G4-C4-C3-E2-E3-D1-D2-D3
LC
Bol
Ablepharus budaki
F7-H7-G6-F3-I7-F4-C5-B4-H4-H3-G3-B5-C3-D1-D3-E2-F2-G2
LC
Bol
Trachylepis aurata
B5-G5-G6
LC
Seyrek
Anguidae
Pseudopus apodus
G5
LC
Nadir
Blanidae
Blanus strauchi
B5-C5
LC
Nadir
Colubridae
Dolichophis jugularis
D2-G5
LC
Nadir
Platyceps collaris
E2
LC
Nadir
Platyceps najadum
E3
LC
Nadir
Hemorrhois nummifer
H4-F3-H3
Eirenis modestus
G7-E2-D1-F4-H8-F3-B5-H3-I7-G6-H4
LC
Orta
Natrix natrix
B4-G4
LC
Seyrek
Natrix tessellata
B4-G4
LC
Seyrek
REPTILIA
Scincidae
Seyrek
159
Anadolu Doğa Bilimleri Dergisi 6 (Özel Sayı 2): 155-162, 2015
(Journal of Anatolian Natural Sciences)
3 senelik bir zaman dilimi içerisinde Fethiye-Göcek Özel Çevre Koruma Bölgesi’nde yürütülen arazi
çalışmaları neticesinde, amfibi ve sürüngen türleri göz önünde bulundurulduğunda, en yaygın dağılış gösteren
türler arasında Ophisops elegans, Testudo graeca, Stellagama stellio, Anatololacerta oertzeni ve Ablepharus
budaki türleri sayılabilir. Göcek-Fethiye Özel Çevre Koruma Bölgesini oluşturan habitatlar bu 5 türün varlıklarını
devam ettirebilmeleri için oldukça elverişli olan habitatlardır. Fethiye-Göcek Özel Çevre Koruma Bölgesi
içerisinde Kalker kayalıkların bulunduğu habitatlar oldukça fazladır. Bu kalker kayalık sahalarda özellikle
Stellagama stellio ve Anatololacerta oertzeni, hava sıcaklığının uygun olduğu zamanlarda sıklıkla
görülebilmektedir. Bölgede en az populasyon yoğunluğuna sahip türler ise Bufo bufo, Pelobates syriacus,
Pseudopus apodus, Platyceps collaris ve Platyceps najadum türleridir.
Fethiye-Göcek Özel Çevre Koruma Bölgesi içerisinde Kuyruksuz kurbağa türleri yönünden en önemli tehdit
sulak alanların zarar görmesidir. Çünkü bu gruba ait hayvanlar üremelerini gerçekleştirebilmek için mutlaka su
ortamına ihtiyaç duyarlar. Mevcut çalışma kapsamında gerçekleştirilen arazi çalışmaları neticesinde kuyruksuz
kurbağa türleri 18 farklı lokaliteden tespit edilmiştir. Bunlar içerisinde en önemlileri olarak B4 içerisinde
bulunan Koca Göl ve Baldınaz Gölleri ile F4’de bulunan Akgöl’dür. Bu tatlı su alanlarının zarar görmemesi bu
kurbağa türlerinin üremesini devam ettirmesi bakımından büyük önem taşımaktadır. Aynı durum sulak
alanlarda yaşamlarını sürdürmek zorunda olan Mauremys rivulata, Natrix natrix ve Natrix tessellata türleri için
de geçerlidir. Bu hayvanlarda yaşamlarını devam ettirmek için özellikle bu sucul habitatlarda bulunan
kurbağalar ve diğer sucul canlılarla beslenmek durumundadırlar. Bunun için sulak alanların yakınında tarım
yapılan sahalarda kullanılan insektisitlerin suya karışması bu türlerin nesillerinin geleceğini tehlike altına atabilir.
Bu bakımdan bu sulak alanların yakınında tarımsal faaliyetlerin yapılmaması ya da bilinçli olarak sürdürülmesi
önem taşımaktadır. Yine bu sulak alanlardan tarımsal amaçlı su alımının yapılmaması oldukça önem
taşımaktadır.
Bir başka kuyruksuz kurbağa türünü (Bufo bufo) gözlediğimiz E3 karesinde bulunan İnlice civarındaki Günlük
Ağaçları’nın (Liquidambar orientalis) bulunduğu habitat için önemli tehlikelerden birisi taban suyunun azalması
ve yüzey su sirkülasyonunun engellenmesidir. Bu durumda habitat ve bu habitat içerisinde yaşayan iki yaşamlı
türleri de önemli derecede etkilenecektir. Bölge için endemik bir semender türü olan Lyciasalamandra fazilae
yılın sadece yağışlı olan 2-3 ayında aktif olduğu ve üreme bakımından su ortamına ihtiyaç duymadığı için, bu tür
ile ilgili herhangi bir tehdit unsuru görülmemektedir. Çünkü bu tür yavrularını metamorfozunu tamamlamış
olarak habitata bırakmaktadır. Yine de bu türün yayılış gösterdiği habitatlarda insan aktiviteleri (yapılaşma,
tarım alanlarının artması, seracılık faaliyetleri) neticesinde habitat kayıplarının olması bu endemik türün
geleceğini tehlike altına atabilir. Bu bakımdan bu semender türü ile ilgili ileriki dönemlerde izleme
çalışmalarının yapılması türün populasyonlarının sürekliliği açısından önemlidir. Diğer sürüngen türleri açısından
da yapılaşma ve tarım alanlarının genişlemesi habitat kayıplarına neden olmaktadır. Mevcut çalışmada özellikle
Fethiye’nin kuzeybatı ve kuzeydoğusunu içine alan sahada yapılaşmanın yaygınlaştığı ve buna bağlı olarak
amfibi ve sürüngen türleri adına habitat kayıplarının arttığı görülmektedir. Bir başka büyük tehlike orman
yangınlarıdır.
Herpetofauna yönünden sayılabilecek bir başka tehdit koruma sahasında giderek artan seracılık faaliyetidir.
Sera sahalarının genişlemesi sürüngen türlerinin habitatlarının azalmasına/parçalanmasına neden olmaktadır.
Ayrıca insektisit ve herbisitlerin kullanılması dolaylı yönden sürüngenleri de etkilemektedir. Çünkü yılanların
besinini genellikle küçük memeliler, kertenkelelerin besinini de böcekler teşkil etmektedir. Seracılık
faaliyetlerinde bu ilaçların sadece kapalı alanlarda kullanılması büyük bir tehdit oluşturmamaktadır. Ancak
koruma sahasında seracılık faaliyetlerinin hayvanların habitatlarına zarar vermeden bilinçli olarak sürdürülmesi
büyük önem taşımaktadır. Bu nedenle yöre halkına yapılacak olan bilinçlendirme ve eğitim çalışmalarına önem
verilmelidir.
160
Anadolu Doğa Bilimleri Dergisi 6 (Özel Sayı 2): 155-162, 2015
(Journal of Anatolian Natural Sciences)
Kaynaklar
Afşar, M., Tok, C.V. 2011. The Herpetofauna of the Sultan Mountains (Afyon-Konya-Isparta), Turkey. Turkish Journal of Zoology. 35(4): 491501.
Afsar, M., Ayaz, D., Afsar, B., Tok, C.V. 2012. Camili Biyosfer Rezerv Alanı’nın (Borçka, Artvin, Türkiye) Herpetofaunası. Anadolu Universitesi
Journal of Science and Technology. 2(1): 41-49.
Araujo, M.B., Thuiller, W., Pearson, R.G. 2006. Climate Warming and the Decline of Amphibians and Reptiles in Europe. Journal of
Biogeography. 33: 1712-1728.
Baran, İ. 1980. Doğu ve Güneydoğu Anadolu'nun Kaplumbağa ve Kertenkele Faunası. Ege Üniversitesi Fen Fakültesi Dergisi. Seri B 4: 203219.
Baran, İ. 1981. Kuzey Ege Denizi, Marmara Denizi ve Kara Denizdeki Adalarımızın Herpetofaunasının Taksonomik ve Ekolojik Araştırılması.
Doğa Bilim Dergisi. 5: 155-162.
Baran, İ. 1983. Güneybatı Anadolu’da Finike ve Kaş civarının Herpetolojisi. Doğa Bilim Dergisi. Seri A, 7: 59-66
Baran, İ. 1984. İzmir-Bodrum Arasındaki Adalarımızın Herpetofaunasının Taksonomik Araştırılması. Doğa Bilim Dergisi TBTAK Ankara. Seri A
2, 8: 43-52.
Baran, İ. 1990. Marmaris-İskenderun Arasındaki Adalarımızın Herpetofaunasının Taksonomik Araştırılması. Doğa Bilim Dergisi. 14: 113-126.
Baran, İ., Yılmaz, İ., Kete, R., Kumlutaş, Y., Durmuş. H. 1992. Batı ve Orta Karadeniz bölgesinin Herpetofaunası. Doğa Türk Zooloji Dergisi.
16: 275-288.
Baran, İ., Kumlutaş, Y., Kaska, Y., Türkozan, O. 1994. Research on the Amphibia, Reptilia and Mammalia Species of the Köyceğiz-Dalyan
Special Protected Area. Turkish Journal of Zoology. 18: 203-219.
Baran, İ., Tosunoğlu, M., Kaya, U., Kumlutaş, Y. 1997. Çamlıhemşin (Rize) Civarının Herpetofaunası Hakkında. Turkish Journal of Zoology. 21:
409-416.
Baran, İ., Atatür, M.K. 1998. Türkiye Herpetofaunası Kurbağa ve Sürüngenler. T.C. Çevre Bakanlığı. Ankara.
Baran, İ., Kumlutaş, Y., Olgun, K., Ilgaz, Ç., Kaksa, Y. 2001a. The Herpetofauna of the Vicinity of Silifke. Turkish Journal of Zoology. 25: 245249.
Baran, İ., Kumlutaş, Y., Ilgaz, Ç., Kaska, Y. 2001b. On the Amphibians and Reptiles of İzmit-Bolu Region: Results of Field Survey. Anadolu
Universitesi Journal of Science and Technology. 2: 57-62.
Baran, İ., Kumlutaş, Y., Tok, C.V., Ilgaz, Ç., Kaska, Y., Olgun, K., Türkozan, O., İret, F. 2004. On Two Herpetological Collection Made in East
Anatolia Turkey. Herpetozoa. 16(3/4): 99-114.
Baran, İ., Ilgaz, Ç., Avcı, A., Kumlutaş, Y., Olgun, K. 2012. Türkiye Amfibi ve Sürüngenleri. TÜBİTAK Popüler Bilim Kitapları. Ankara.
Başoğlu, M., Özeti, N. 1973. Türkiye Amfibileri. Ege Üniviversitesi Fen Fak. Kitaplar Serisi, No. 151, İzmir.
Başoğlu, M., Baran, İ. 1977. Türkiye Sürüngenleri Kısım I. Kaplumbağa ve Kertenkeleler. Ege Üniversitesi Fen Fakültesi Kitaplar Serisi.
Bornova-İzmir.
Başoğlu, M., Baran, İ. 1980. Türkiye Sürüngenleri Kısım II. Yılanlar. Ege Üniversitesi Fen Fakültesi Kitaplar Serisi. Bornova-İzmir.
Budak, A., Tok, C.V., Mermer, A. 1998. A Report on Reptiles Collected From Kumluca-Kalkan (Antalya) Turkey. Turkish Journal of Zoology.
22(3): 185-189.
Cihan, D., Tok, C.V., Tosunoğlu, M., Afsar, M., Ayaz, D. 2005. Mardin (Türkiye) Civarından Toplanan Amfibiler ve Reptiller Hakkında. Anadolu
Universitesi Journal of Science and Technology. 2: 283-286.
Cox, N.A., Temple, H.J. 2009. European Red List of Reptiles. Luxembourg: Office for Official Publications of the European Communities.
Luxemburg.
Çevik, E. 1982. Trakya Kaplumbağa ve Kertenkelelerinin Taksonomik Araştırılması. Doktora Tezi. Ege Üniversitesi. İzmir. 88 s.
Demirsoy, A. 1999. Genel ve Türkiye Zoocoğrafyası, Meteksan, Ankara.
Gasc, J.P., Cabela, A., Crnobrnja-Isailovic, J., Dolmen, D., Grossenbacher, K., Haffner, P., Lescure, J., Martens, H., Martínez Rica, J.P., Maurin,
H., Oliveira, M.E., Sofianidou, T.S., Veith, M., Zuiderwijk, A. 1997. Atlas of Amphibians and Reptiles in Europe. Collection
Patrimoines Naturels, 29, Societas Europaea Herpetologica, Muséum National d'Histoire Naturelle & Service du Petrimone
Naturel. Paris.
Gibbons, J.W., Scott, D.E., Ryan, T.J., Buhlmann, K.A., Tuberville, T.D., Metts, B.S., Greene, J.L., Mills, T., Leiden, Y., Poppy, S., Winne, C.T.
2000. The Global Decline of Reptiles, Deja Vu Amphibians. BioScience. 50: 653-666.
Houlahan, J.E., Findlay, C.S., Schmidt, B.R., Meyer, A.H., Kuzmin, S.L. 2009. Quantitative Evidence for Global Amphibian Population Declines.
Nature. 404: 752-755.
Hür, H., Uğurtaş, İ.H., İşbilir, A. 2008. The Amphibian and Reptile Species of Kazdağı National Park. Turkish Journal of Zoology. 32: 359-362.
Ilgaz, Ç., Kumlutaş, Y. 2005. The Amphibian and Reptile Species of İğneada (Kırklareli) and Its Vicinity. Pakistan Journal Biology Science. 8:
558-560.
161
Anadolu Doğa Bilimleri Dergisi 6 (Özel Sayı 2): 155-162, 2015
(Journal of Anatolian Natural Sciences)
Ilgaz, Ç., Türkozan, O., Özdemir, A., Kaska, Y., Stachowitsch, M. 2007. Population decline of loggerhead turtles: two potential scenarions for
Fethiye beach, Turkey. Biodiversity and Conservation. 16:1027-1037.
IPCC, 2007. Climate Change 2007, Synthesis Report. Contribution of Working Groups I, II and III to the Fourth Assessment Report of the
Intergovernmental Panel on Climate Change. IPCC, Geneva, Switzerland.
Jenkins, C.N., Joppa, L. 2009. Expansion of the global terrestrial protected area system. Biological Conservation. 142: 2166–2174.
Kete, R., Yılmaz, İ., Karakulak, S., Yıldırım, A. 2005. Bafa Gölü Çevresi Herpetofaunasının Çeşitliliği. Anadolu Üniversitesi Bilim ve Teknoloji
Dergisi. 6: 87-96.
Kumlutaş, Y., Tok, C.V., Türkozan, O. 1998. The Herpetofauna of Ordu-Giresun Region. Turkish Journal of Zoology. 22: 199-201.
Kumlutaş, Y., Durmuş, S.H. Ilgaz, Ç. 1999. Yamanlar Dağı ve Karagöl Civarındaki Kurbağa ve Sürüngenlerin Taksonomisi ve Ekolojisi. Ekoloji
ve Çevre Dergisi. 10: 12-16.
Kumlutaş, Y., Durmuş, S.H., Ilgaz, C. 2000. Yamanlar Dağı ve Karagöl Civarındaki Kurbağa ve Sürüngenlerin Taksonomisi ve Ekolojisi. Ekoloji
Çevre Dergisi. 10: 12-16.
Kumlutaş, Y., Ilgaz, Ç., Durmuş, S.H. 2001. Herpetofauna of Spil Mountain (Manisa) and Its Vicinity: Results of Field Surveys. Anadolu
University Journal of Science and Technology. 2: 63-66.
Kumlutaş, Y., Öz, M., Durmuş, H., Tunç, M.R., Özdemir, A., Düşen. S. 2004a. On Some Lizard Species of the Western Taurus Range. Turkish
Journal of Zoology. 28: 225-236.
Kumlutaş, Y., Özdemir, A., Ilgaz, Ç., Tosunoğlu, M. 2004b. The Amphibian and Reptile Spesies of Bozdağ (Ödemiş). Turkish Journal of
Zoology. 28: 317-319.
Kumlutaş, Y., Öz, M., Durmus, H., Tunç, M.R., Özdemir, A., Düşen, S. 2004c. On Some Lizard Species of Western Taurus Range. Turkish
Journal of Zoology. 28: 225-236.
Kumlutaş, Y., Durmuş, S.H., Ilgaz, Ç. 2011. Kaş-Kekova Özel Çevre Koruma Bölgesi’nin Herpetofaunası. Anadolu Doğa Bilimleri Dergisi. 2(2):
28-34.
Kutrup, B. 2001. On the Amphibia and Reptilia Species of Murgul (Artvin). Pakistan Journal Biological Science. 4: 1160-1164.
Özcan, S., Üzüm, N. 2014. The Herpetofauna of Madran Mountain (Aydın, Turkey). Turkish Journal of Zoology. 38: 108-113.
Özdemir, A., Baran, İ. 2002. Research On the Herpetofauna of Murat Mountain (Kütahya-Uşak). Turkish Journal of Zoology. 26: 189-195.
Özeti, N., Yılmaz, İ. 1994. Türkiye Amfibileri. Ege Üniversitesi Fen Fakültesi Kitaplar Serisi. Bornova-İzmir.
Pous, P., Beukema, W., Weterings, M., Dümmer, I., Geniez, P. 2011. Area Prioritization and Performance Evaluation of the Conservation
Area Network for the Moroccan Herpetofauna: A Preliminary Assessment. Biodiversity and Conservation. 20: 89-118.
Sindaco, R., Venchi, A., Carpento, G.M., Bologna, M.A. 2000. The Reptiles of Anatolia: A Checklist and Zoogeographical Analysis.
Biogeographia. 21: 441 – 554.
Soutullo, A. 2010. Extent of the Global Network of Terrestrial Protected Areas. Conservation Biology. 24(2): 362-363.
Tchernov, E. 1992. The Afro-Arabian component in the Levantine mammalian fauna – A short biogeographical review. Israel Journal of
Zoology. 38: 155-192.
Temple, H.J., Cox, N.A. 2009. European Red List of Reptiles. Office for Official Publications of the European Communities, Luxembourg.
Tok, C.V. 1995. Reşadiye (Datça) Yarımadası'nın Herpetofaunası. Turkish Journal of Zoology. 19: 119-121.
Tok, C.V. 1999a. Reşadiye (Datça) Yarımadası'nın Kertenkeleleri Hakkında (Gekkonidae, Agamidae, Chamaeleonidae, Lacertidae, Scincidae,
Amphisbaenidae), Turkish Journal of Zoology. 23 (Ek Sayı 1): 157-175.
Tok, C.V. 1999b. Reşadiye (Datça) Yarımadası'nın Anura Türleri Hakkında Morfolojik Bir Araştırma (Anura: Bufonidae, Hylidae, Ranidae),
Turkish Journal of Zoology. 23 (Ek Sayı 2): 565-581.
Tosunoğlu, M., Gül, Ç., Uysal, İ. 2009. The Herpetofauna of Tenedos (Bozcaada, Turkey). Herpetozoa. 22(1/2): 75-78.
Tosunoğlu, M., Gül, Ç., Dinçaslan, Y.E. 2010. The Herpetofauna of the East Turkish Province of Iğdır. Herpetozoa. 23(1/2): 92-94.
Türkozan, O. 2000. Reproductive ecology of the loggerhead turtle, Caretta caretta, on Fethiye and Kızılot beaches, Turkey. Chelonian
Conservation and Biology. 3(4): 686-692.
Uğurtaş, İ. 1989. Bursa Uludağ Bölgesinin Herpetofaunası. Doğa Türk Zooloji Dergisi. 13: 241-248.
Uğurtaş, İ.H., Yıldırım, H.S., Öz, M. 2000. Herpetofauna of the Eastern Region of the Amonos Mountains. Turkish Journal of Zoology. 24:
257-261.
Uğurtaş, İ.H., Kaya, R.S., Akkaya, A. 2007. The Herpetofauna of the Islands in Uluabat Lake (Bursa). Ekoloji. 17: 7-10.
Venchi, A., Sindaco, R. 2006. Annotated Checklist of the Mediterranean countries with keys to species identification. Part 2. – Snakes
(Reptilia, Serpentes). Society Herpetologica Italica. 1-364.
162