Mücevher Ürünleri - Aksaray Ticaret ve Sanayi Odası

BİRLEŞİK ARAP EMİRLİKLERİ
MÜCEVHER ÜRÜNLERİ
YERİNDE PAZAR ARAŞTIRMASI
Şubat 2014
HAZIRLAYANLAR
Gülsevin ONUR
Ayper SÖNMEZ
T.C. Ekonomi Bakanlığı
İhracat Genel Müdürlüğü
1
İÇİNDEKİLER
1. BAE GENEL EKONOMİK DURUM……………………………………………..
4
2. BAE DIŞ TİCARETİ……………………………………………………………….
6
3. BAE MÜCEVHER ÜRÜNLERİ PAZARI………………………………………….11
3.1 BAE Mücevher Ürünleri Pazarı…………………………………………………………...11
3.2 BAE Pazarında Mücevher Üretimi………………………………………………………. 13
3.3 BAE Kıymetli Taş, Metal ve Mücevher İthalatı………………………………………….13
3.4 BAE Pazarında Ürün Gruplarına Göre Mücevher Satışı………………………………16
3.5 BAE Pazarında Mücevher Ürünlerinde Başlıca Şirketler ve Markalar……………….18
3.6 BAE Mücevher Ürünleri Pazarında Satış Tahminleri…………………………………..19
4.TÜRKİYE’NİN BAE’YE MÜCEVHER ÜRÜNLERİ İHRACATI………………….20
5. BAE MÜCEVHER ÜRÜNLERİ PAZARA GİRİŞ………………………………....22
5.1 BAE Mücevher Ürünleri Pazarında Tüketici Tercihleri…………………………………22
5.2 BAE Mücevher Ürünleri Pazarı Dağıtım Kanalları……………………………………...24
5.3 BAE Mücevher Ürünleri İthalat Düzenlemeleri………………………………………….26
6.TANITIM………………………………………………………………………………27
6.1 Tanıtım Faaliyetleri………………………………………………………………………...27
6.2 Fuarlar……………………………………………………………………………………….27
7. PAZARDA DİKKAT EDİLMESİ GEREKEN UNSURLAR……………………..28
7.1 BAE Pazarının Temel Özellikleri…………………………………………………………28
7.2 Resmi Tatiller ve Çalışma Saatleri………………………………………………………29
8. SONUÇ VE DEĞERLENDİRME: PAZARA YÖNELİK ÖNERİLER…………..30
EK 1. FAYDALI ADRESLER…………………………………………………………33
EK.2 KAYNAKLAR…………………………………………………………………....33
2
TABLOLAR
Tablo: 1 Temel Ekonomik Göstergeler...............................................................................5
Tablo: 2 BAE Dış Ticaret Rakamları…………………………………………………………6
Tablo: 3 BAE’nin İhracat Yaptığı Ülkeler…………………………………………………….6
Tablo: 4 BAE’nin İthalat Yaptığı Ülkeler……………………………………………………..7
Tablo: 5 BAE'nin İhraç Ettiği Başlıca Ürünler.....…………………………………………….8
Tablo: 6 BAE'nin İthal Ettiği Başlıca Ürünler………………………………………………..9
Tablo: 7 BAE'nin İthal Ettiği Başlıca Mücevher Ürünleri…………………………………..14
Tablo: 8 BAE’nin GTİP: 711319 Grubu İthalatında Başlıca Tedarikçi Ülkeler…………..15
Tablo: 9 BAE’nin GTİP: 710812 Grubu İthalatında Başlıca Tedarikçi Ülkeler…………..16
Tablo: 10 Ürün Gruplarına Göre Mücevher Satışları: Miktar 2007-2012…………………16
Tablo: 11 Ürün Gruplarına Göre Mücevher Satışları: Değer 2007-2012……………….....17
Tablo: 12 Ürünlere Göre İmitasyon Mücevher Satışları: 2008-2012……………………...17
Tablo: 13 Ürünlere Göre Gerçek Mücevher Satışları: 2008-2012…………………………17
Tablo: 14 Mücevher Ürünleri Şirket Payları 2007-2011…………………………………....18
Tablo: 15 Markalara Göre Şirket Payları 2008- 2011……………………………………....19
Tablo: 16 Ürün Gruplarına Göre Mücevher Ürünleri Satış Tahmini……………………....19
Tablo: 17 Türkiye’nin BAE’ye Kıymetli Taş, Metal ve Mücevher İhracatı………………...21
Tablo:18 Türkiye’nin BAE’nden Kıymetli Taş, Metal ve Mücevher İthalatı……………….22
Tablo: 19 Dağıtım Kanallarına Göre Mücevher Satışları: 2007-2012…………………….25
Tablo: 20 BAE Mücevher Ürünlerinde Gümrük Vergileri………………………………….26
3
1. BAE GENEL EKONOMİK DURUM
BAE, 2013 yılında EIU tahminine göre satın alma gücü paritesine göre 433,2 milyar
dolar GSMH’si ile Orta doğu ve Körfez ülkeleri içinde Suudi Arabistan ve İran’dan
sonra en büyük üçüncü ekonomiye sahiptir. Satın alma gücü paritesine göre 54.754
dolar kişi başına milli gelir ile Katar’dan sonra ikinci sırada gelmektedir.
Serbest piyasa ekonomisinin hakim olduğu Birleşik Arap Emirlikleri’nin (BAE)
ekonomik zenginliği büyük ölçüde Gayri Safi Yurt İçi Hasılasının (GSYİH) yaklaşık %
38’ini oluşturan petrol ve doğal gaz üretimine dayanır. Bu ürünlerin fiyatlarındaki
dalgalanma ekonomiye de yansımaktadır. Ülkenin başlıca ihraç ürünleri ham petrol,
doğal gaz ve kurutulmuş balık, başlıca ithalat ürünleri makine ve taşıt araçları,
kimyasallar ve gıdadır.
BAE dünyanın 7. büyük petrol rezervlerine sahip olup, bu rezervlerin 97,8 milyar varil
civarında bulunduğu tahmin edilmektedir. BAE’deki petrolün %90’nından fazlası Abu
Dhabi Emirliği’nde üretilmektedir. BAE’nin günlük petrol üretimi 2,75 milyon varil
civarındadır. Dünyanın en büyük yedinci doğalgaz kaynaklarına (6,43 trilyon m 3 )
sahiptir.
BAE Yönetiminin, ekonominin petrol ve petrol yan ürünleriyle doğalgaza
bağımlılığının azaltılması için üretim ve yatırımların çeşitlendirilmesi çabaları devam
etmektedir. Bu çerçevede, BAE Hükümetinin özellikle turizm, inşaat, havacılık, hizmet
sektörü, finans ve otomotiv gibi sektörlere yatırım yapmaya başladığı
gözlemlenmektedir. Bu bağlamda, “Abu Dhabi 2030 Planı“ çerçevesinde 200 milyar
dolar yatırım yapılması öngörülmektedir.
BAE’nin ülke gelir kaynaklarını çeşitlendirmeye yönelik devlet politikası ve özel
sektörde yaşanan canlanma neticesinde petrol-dışı gelirlerin milli gelirdeki payı
gittikçe artmaktadır.
Ülke GSMH’sinin % 7,6’sını imalat sanayi üretimi oluşturmaktır. Söz konusu üretimin
2025 yılına kadar GSMH’nin % 25’ni oluşturması için yatırımlar devam etmektedir.
BAE ülkenin farklı ulaşım ağlarını birbirine bağlamayı planlayan bir demiryolu
projesine başlamıştır. 1500 km. uzunluğunda olması öngörülen demiryolu projesinin
Suudi Arabistan sınırındaki Ghuweifat ile Umman sınırındaki Al Ain’ı birbirine
bağlayarak KİK demiryolu ağının da bir parçasını oluşturması öngörülmektedir.
BAE Bakanlar Kurulu, ülkenin 50. Kuruluş Yıldönümüne rastlayan 2021 yılı için
hedeflerini ortaya koyan “Milli Şart” adlı bir belgeyi kabul etmiştir.
BAE’ye bağlı emirliklerden birisi olan Dubai, bulunduğu coğrafyada ticaret, finans ve
turizm merkezi olma stratejisi izlemektedir. Pazar olarak küçük olduğundan, dış
ticareti “re-export”a dayanmaktadır. Liman ve serbest ticaret bölgeleri alt yapı olarak
gelişmiştir. Önde gelen mal tedarikçileri Çin ve Japonya, başlıca satış yaptığı
pazarlar ise İran, Irak, Hindistan, Doğu Afrika ve KİK ülkeleridir.
BAE Hükümeti son dönemde elde ettiği deneyim ve sermaye birikimi sayesinde dış
pazarlarda yatırıma yönelmiştir. Hükümet sahip olduğu kamu şirketleri aracılığıyla
4
çeşitli ülkelerde Telekom ve sanayi şirketleri ile bankalar satın almaktadır. Ayrıca,
bahse konu kamu şirketlerinin liman, serbest bölge işletme, turizm ve gayrimenkul
geliştirme gibi projeler aracılığıyla gelişmekte olan ülkelere yatırım yapmaya yöneldiği
dikkati çekmektedir.
BAE’nin resmi para birimi olan Dirhem, 1980’li yılların ortalarından bu yana ABD
Doları’na 1ABD$=3,67 Dirhem değişim oranı üzerinden sabitlenmiştir. BAE Merkez
Bankası oranın korunmasında kararlı olup, bunu enflasyon karşısında bir koruyucu
ve istikrar için gerekli bir unsur olarak görmektedir.
BAE, Körfez İşbirliği Konseyi üyesidir. KİK üyesi 6 ülke arasında 1 Ocak 2003
itibariyle Gümrük Birliği yürürlüğe girmiştir. KİK üyesi ülkelerin aralarında oluşturulan
Ortak Pazar 1 Ocak 2008 itibariyle yürürlüğe girmiştir.
Tablo:1 Temel Ekonomik Göstergeler
GSYİH (milyar dolar, nominal)
Reel Büyüme Oranı (%)
Cari İşlemler Dengesi (milyar dolar)
Kişi Başına GSYİH (dolar, SGP*)
Enflasyon Oranı (%)
Döviz Kuru (Dh/$, yıl sonu)
Toplam Dış Borç (milyon $)
2011a
348,6
3,9
50,9
54.310
0,9
3,67
156.650
2012a
383,8
4,4
66,5
54.665
0,7
3,67
162.345
2013b
405,0
4,5
53,2
54.818
1,1
3,67
167.915
2014c
427,7
4,4
44,9
54.965
2,5
3,67
171.985
2015c
459,5
4,9
39,9
55.155
2,7
3,67
177.532
a gerçekleşen, b EIU tahmini.c EIU projeksiyonu. * Satın alma Gücü Paritesi
Kaynak: The Economist Intelligence Unit,2014
BAE hükümetinin, yeni projelere yönelik harcamaları artırmasıyla birlikte 2014 ve
2015 yılları GSMH büyüme hedeflerinin % 4,4 ve % 4,9 gibi daha yüksek oranlarda
gerçekleşmesi beklenmektedir. 2015 yılından sonra ise 2016 ve 2018 yılları arasında,
petrol dışı sektörlerde hızlanan faaliyetler nedeniyle ekonomik büyümenin % 4,8 ve
% 4,3 gibi yüksek oranlarda gerçekleşmesi beklenmektedir.
2013 yılında günlük petrol üretiminin ortalama 2,75 milyon varil olduğu tahmin
edilmekte olup; 2016 ve 2017 yıllarında üretimin daha fazla artması ve 2017 yılında
günde ortalama 3,0 milyon varile ulaşması beklenmektedir. Petrol üretimindeki
artışın, ülkenin yatırım kapasitesini büyütmesiyle birlikte takip eden yılarda BAE’nin
ihracat hacminin de büyümesi beklenmektedir.
Diğer taraftan hizmet sektöründe özellikle turizm alanında yeni pazarların ve yeni
ürünlerin devreye sokulmasıyla BAE turizm sektöründe büyüme artacaktır. Ülke
havayollarının yeni uçaklar satın alması ve uluslararası havayolları şirketleriyle
yapacakları işbirliklerinin turizm sektörüne büyük katkı yapması söz konusudur.
BAE’de, 2013 yılında enflasyonun %,1,1 civarında gerçekleştiği tahmin edilmektedir.
2014 yılından itibaren, petrol dışındaki ürün fiyatlarındaki artış nedeniyle enflasyon
oranının yükseleceği tahmin edilmektedir. 2014–2018 döneminde ortalama % 3,3
enflasyon oranı beklenmektedir.
5
2013 yılında reel GSMH’nin % 4,4 oranında büyümüş olduğu tahmin edilmektedir.
2014 yılında ise % 4,3 oranında büyüme beklenmektedir. 2013 yılında, imalat
sanayinde % 3,3 oranında, hizmet sektöründe % 5,5 oranında büyüme gerçekleştiği
tahmin edilirken; hizmet sektöründe 2014-2018 yılları arasında yılda ortalama % 6
gibi yüksek bir oranda büyüme öngörülmektedir.
Hükümet ekonomiyi farklılaştırma çalışmalarını uzun dönemde önemli oranda
gerçekleştirmeyi amaçlamaktadır. 2030 yılında, GSMH’nin % 64’ünün petrol dışı
sektörlerden oluşacağı tahmin edilmektedir.
2. BAE DIŞ TİCARETİ
BAE toplam dış ticaret hacmi 2012 yılında 394,8 milyar Dolar olup; 192,7 milyar
dolarlık ihracat, 202,1 milyar Dolarlık ithalat gerçekleşmiştir.
Toplam ithalatın yaklaşık %50'sini tüketim malları oluşturmaktadır. Çoğunlukla
yüksek gelirli vatandaşların talep ettiği yüksek maliyetli ürünler ve BAE'de
yetiştirilmeyen temel ürünler (özellikle gıda maddeleri) en fazla ithalatı yapılan ürün
gruplarıdır.
BAE, başta Dubai Emirliği olmak üzere, reeksport ağırlıklı bir ticari yapıya sahiptir.
Çeşitli ülkelerden gelen mallar, BAE üzerinden farklı pazarlara ulaştırılmaktadır.
Reeksportta en büyük pazarı Hint Yarımadası ve Körfez ülkeleri oluşturmaktadır.
İran, Hindistan, Irak, Bahreyn, Suudi Arabistan ve Pakistan reeksportta ilk sıraları
paylaşmaktadır. Reeksport yoluyla satışı yapılan başlıca ürünler; makineler, ses
kaydediciler, inci, mücevherat, tekstil ürünleri, taşıt araçları, kimyasal ürünler ve gıda
ürünleri ve içeceklerdir.
Tablo:2 BAE Dış Ticaret Rakamları (Milyar ABD Doları)
İHRACAT
İTHALAT
2007 2008 2009 2010 2011 2012
112,5 162,7 102,0 158,9 214,7 192,7
137,2 171,3 137,0 157,2 192,5 202,1
Kaynak: TradeMap
BAE’nin başlıca ihraç pazarları arasında Japonya, Hindistan, Singapur, Tayland,
Güney Kore Cum., Çin, Pakistan, Hong Kong, Tayvan, Malezya ve Türkiye
bulunmaktadır.
Tablo:3 BAE’nin İhracat Yaptığı Ülkeler ( Bin Dolar)
Ülkeler
2010
2011
2012
Toplam
158.903.511
214.765.761
192.782.569
29.336.752
30.907.472
6.383.486
8.654.886
12.170.134
42.863.623
35.471.580
11.574.069
14.468.790
14.759.366
43.991.705
37.799.115
15.686.213
15.645.229
1.510.0647
Japonya
Hindistan
Singapur
Tayland
Güney Kore Cum.
6
Çin
Pakistan
Hong Kong
Tayvan
Malezya
Türkiye
Belçika
Avustralya
ABD
Filipinler
İngiltere
Endonezya
Fransa
Sri Lanka
Hollanda
Güney Afrika
Almanya
İtalya
Mısır
İsviçre
Madagaskar
Maldivler
Mozambik
Uganda
Lübnan
Gana
4.451.552
5.247.779
2.319.978
3.527.418
2.356.876
698.421
2.012.896
2.003.147
1.195.858
1.413.527
1.374.495
487.442
1.140.536
335.632
1.049.041
892.382
686.875
598.291
730.199
726.266
72.733
205.552
47.618
391.040
369.764
143.713
8.306.606
6.818.753
3.707.119
4.280.670
2.676.915
1.649.456
3.442.409
4.265.851
2.508.196
1.759.938
1.661.474
797.316
1.728.513
814.864
1.651.475
952.062
1.407.870
1.192.171
804.686
559.993
495.571
308.388
401.084
373.308
594.339
307.116
10.816.254
7.210.795
4.757.133
4.664.767
4.012.210
3.596.546
3.161.245
3.152.177
2.313.638
1.980.621
1.743.823
1.731.020
1.490.023
1.293.172
1.225.353
1.080.431
1.058.105
837.327
810.113
587.993
475.499
465.156
453.887
450.834
416.430
357.200
Kaynak: TradeMap
BAE’ye ihracat yapan pazarlar, birçok ürün grubunun ithal edilmesinden kaynaklanan
bir biçimde çeşitlilik arz etmektedir. BAE’ye en fazla ihracat yapan ülkeler Hindistan,
Çin, ABD, Almanya, İngiltere, Japonya, Türkiye, İtalya, Kore Cum., Singapur ve Hong
Kong’dur.
Tablo:4 BAE’nin İthalat Yaptığı Ülkeler (Bin Dolar)
Ülkeler
2010
2011
2012
Toplam
157.217.236
192.516.049
202.131.135
27.412.253
21.235.461
11.636.612
10.047.190
7.340.579
6.017.595
3.337.660
4.847.329
5.487.047
37.369.375
26.812.848
15.885.883
10.754.193
7.438.035
7.559.317
3.706.760
6.534.768
7.267.747
35.781.394
29.549.999
22.563.327
12.722.856
8.964.863
8.247.371
8.175.541
6.982.613
6.862.497
Hindistan
Çin
ABD
Almanya
Japonya
İngiltere
Türkiye
İtalya
Kore Cum.
7
Singapur
Hong Kong
Fransa
Malezya
Hollanda
İsviçre
Belçika
Ukrayna
Pakistan
Tayland
Brezilya
Avustralya
İspanya
Tayvan
Gana
Endonezya
Kanada
Macaristan
Güney Afrika
Avusturya
İsveç
3.808.276
2.727.739
4.612.870
3.791.790
2.992.745
2.163.979
2.224.651
277.257
1.834.906
2.843.566
1.851.819
1.913.407
1.261.139
1.481.322
353.390
1.475.344
1.104.890
911.909
850.653
683.363
496.974
4.637.953
3.844.238
5.096.711
4.203.111
3.349.384
3.142.039
3.096.128
394.325
1.920.961
2.761.609
2.169.228
2.302.742
1.806.862
1.572.621
993.892
1.734.502
1.371.592
1.958.964
956.402
807.325
686.077
4.712.898
4.608.824
4.538.019
4.018.888
3.718.295
3.389.145
3.094.615
3.038.099
2.872.869
2.870.560
2.456.756
2.117.927
1.944.037
1.647.007
1.637.559
1.619.001
1.451.291
1.196.439
1.045.877
807.512
741.382
Kaynak: TradeMap
İhracatında Başlıca Ürünler
2012 yılı itibariyle ülkenin ihracatındaki başlıca ürünler ham petrol ve petrol yağları,
elmaslar, altın, petrol gazları, işlenmemiş alüminyumdur.
Tablo: 5 BAE'nin İhraç Ettiği Başlıca Ürünler (Bin Dolar)
GTİP Ürün Adı
2709 Ham petrol (petrol yağları ve bitümenli
minerallerden elde edilen yağlar)
2710 Petrol yağları ve bitümenli minerallerden
elde edilen yağlar
7108 Altın (ham, yarı işlenmiş, pudra halinde)
2711 Petrol
gazları
ve
diğer
gazlı
hidrokarbonlar
7102 Elmaslar
7113 Kıymetli metaller ve kaplamalarından
mücevherci eşyası
7601 İşlenmemiş alüminyum
3901 Etilen polimerleri (ilk şekillerde)
8517 Telli telefon-telgraf için elektrikli cihazlar
8411 Turbojetler, turbo-propeller, diğer gaz
türbinleri
2010
61.653.003
2011
2012
91.563.376 101.324.115
17.668.503
25.698.675
22.922.415
10.032.265
7.907.037
13.895.016
11.635.389
14.582.604
13.250.910
15.452.749
1.092.061
13.871.716
1.523.861
9.671.015
5.595.890
2.738.528
1.037.278
957.382
1.357.465
4.414.870
1.794.243
1.135.079
1.143.631
3.969.248
1.621.926
1.495.535
827.515
8
3902
7404
7204
2707
2901
2503
3102
3920
1514
7112
3907
7602
7308
8544
7408
2909
8703
2521
6908
Propilen ve diğer olefinlerin polimerleri (ilk
şekillerde)
Bakır hurda ve döküntüler
Demir/çelik döküntü ve hurdaları, bunların
külçeleri
Yüksek sıcaklıkta taşkömürü katranının
damıtılmasından elde yağlar ve diğer
ürünler
Asikerlik hidrokarbonlar
Her nevi kükürt (süblime, presipite ve
kolloidal kükürt hariç)
Azotlu mineral/kimyasal gübreler
Plastikten diğer levha, yaprak, pelikül ve
lamlar
Rep, kolza, hardal yağı (kimyasal olarak
değiştirilmemiş)
Kıymetli metallerin, kaplamalarının artık
ve döküntüleri
Poliasetaller, diğer polieterler, epoksitalkid reçineler vb (ilk şekilde)
Alüminyum döküntü ve hurdaları
Demir/çelikten inşaat ve aksamı
İzole edilmiş tel, kablo; diğer izole edilmiş
elektrik iletkenleri; fiber optik k
Bakır teller
Eterler,
eter-alkoller,
eter
fenoller,
fenoller, peroksitler vb. Türevleri
Otomobil,
steyşın
vagonlar,
yarış
arabaları
Kastin; kireç taşı ve diğer kireçli taşlar
(kireç, çimento imalinde kullanılan)
Sırlı seramikten döşeme, kaldırım taşları,
şömine, duvar karosu
202.735
958.044
822.604
419.819
552.319
638.085
655.264
660.084
598.083
10.712
401.612
445.648
65.421
209.090
256.537
348.348
443.862
410.964
152.735
482.740
419.309
557.172
379.497
347.566
275.601
385.853
336.215
365.738
262.767
305.213
444.211
524.481
268.848
183.729
504.770
388.489
230.503
456.554
362.969
237.063
227.172
185.522
322.822
294.076
417.066
215.208
184.726
175.536
404.811
865.087
164.934
49.052
96.976
162.391
316.840
344.374
160.306
Kaynak: TradeMap
İthalatında Başlıca Ürünler
En fazla ithal edilen ürünler kıymetli metaller ve kaplamalarından mücevherci eşyası,
elmaslar, petrol yağları, otomobiller, steyşın vagonlar, telli telefon için elektrikli
cihazlar, elmaslar, altın, otomatik bilgi işlem makineleri ve diğer hava taşıtlarıdır.
Tablo:6 BAE'nin İthal Ettiği Başlıca Ürünler (Bin Dolar)
GTİP Ürün Adı
7113 Kıymetli metaller ve kaplamalarından
mücevherci eşyası
2710 Petrol yağları ve bitümenli minerallerden
elde edilen yağlar
8703 Otomobil,
steyşın
vagonlar,
yarış
arabaları
2010
9.906.093
2011
15.881.211
2012
21.339.465
10.281.869
10.696.921
9.494.378
6.412.192
7.083.110
9.260.705
9
8517
7102
7108
8471
8802
8411
8708
8704
8528
4011
8481
5407
7214
9403
8544
3004
7304
8431
6104
7114
8413
8414
8443
1701
8803
2707
Telli telefon-telgraf için elektrikli cihazlar
Elmaslar
Altın (ham, yarı işlenmiş, pudra halinde)
Otomatik bilgi işlem makineleri, üniteleri
Diğer hava taşıtları, uzay araçları
Turbojetler, turbo-propeller, diğer gaz
türbinleri
Kara taşıtları için aksam, parçaları
Eşya taşımaya mahsus motorlu taşıtlar
Televizyon alıcıları, video monitörleri ve
projektörler
Kauçuktan yeni dış lastikler
Muslukçu,
borucu
eşyası-basınç
düşürücü, termostatik valf dahil
Sentetik
iplik,
monofil,
şeritlerle
dokumalar
Demir/çelik çubuklar (sıcak haddeli,
dövülmüş, burulmuş, çekilmiş)
Diğer mobilyalar vb. Aksam, parçaları
İzole edilmiş tel, kablo; diğer izole edilmiş
elektrik iletkenleri; fiber optik k
Tedavide/korunmada kullanılmak üzere
hazırlanan ilaçlar (dozlandırılmış)
Demir/çelikten (dökme hariç)dikişsiz tüp,
boru, içi boş profil
Ağır iş makine ve cihazlarının aksamı,
parçaları
Kadın/kız çocuk için takım elbise, takım,
ceket, pantolon vs. (örme)
Kıymetli metaller ve kaplamalarından
kuyumcu eşyası
Sıvılar için pompalar, sıvı elevatörleri
Hava-vakum
pompası,
hava/gaz
kompresörü, vantilatör, aspiratör
Matbaacılığa mahsus baskı makineleri,
yardımcı makineler
Kamış/pancar şekeri ve kimyaca saf
sakkaroz (katı halde)
Balon, hava gemisi, planör vb. Diğer
hava taşıtlarının aksam ve parçaları
Yüksek sıcaklıkta taşkömürü katranının
damıtılmasından elde yağlar ve diğer
ürünler
5.512.040
10.557.472
2.186.390
4.028.532
3.584.506
8.635.001
13.373.000
2.954.659
4.969.553
2.990.476
8.239.897
8.220.364
8.164.545
6.248.246
4.652.582
2.280.563
2.708.841
3.113.663
1.611.689
931.889
2.119.035
1.933.171
1.085.330
2.112.837
2.060.010
2.039.658
2.006.930
1.507.630
1.017.112
1.989.323
1.629.090
1.814.612
1.767.033
1.241.725
1.748.962
1.486.054
702.464
827.300
1.439.090
833.238
1.032.711
1.057.389
1.402.576
1.428.911
1.366.480
1.070.601
1.293.476
1.319.449
905.630
1.350.546
1.318.362
1.321.764
1.247.972
1.280.252
618.585
889.127
1.209.808
1.446.613
1.836.869
1.167.049
796.507
752.967
991.474
1.094.692
1.137.189
1.132.612
1.246.804
1.218.887
1.124.065
791.095
1.128.795
1.043.312
697.566
942.326
1.010.785
436.224
825.314
890.892
Kaynak: TradeMap
10
3. BAE MÜCEVHER ÜRÜNLERİ PAZARI
3.1 BAE Mücevher Ürünleri Pazarı
BAE, başta Dubai Emirliği olmak üzere sahip olduğu coğrafik konum, son yıllarda
gerçekleştirdiği projeler ve pazarlama kampanyaları ile kurduğu altyapı neticesinde
altın, mücevherat ve değerli taşlar sektörlerinde önemli bir ticaret merkezi haline
gelmiştir. Dubai Emirliği kendisini tüm dünyaya “City of Gold” olarak lanse etmekte ve
bu unvanı kazanmak ve devam ettirebilmek için de gerekli altyapı yatırımlarını, yasal
düzenlemeleri ve tanıtım kampanyalarını gerçekleştirmektedir. Dubai sahip olduğu
ticaret hacmi ile sektörde dünyanın başlıca merkezlerinden biri haline gelmiştir. BAE,
Türk altın mücevherat sektörü açısından 2. en büyük pazar konumuna ulaşmıştır.
BAE altın satın almak isteyenler için birçok alternatif sunan bir pazar konumundadır.
Dünyada altın mücevherat sektöründeki başlıca ülkelerin gerek üst gelir düzeyine
gerekse orta ve alt gelir düzeylerine hitap eden markaları pazarda bir arada
bulunmaktadır. Bu nedenle pazar hem fiyat hem de ürün çeşitliliği açısından oldukça
geniş bir yelpazeye sahiptir. Hemen her keseye ve zevke hitap eden ürünü Dubai’de
bulmak mümkündür.
Dubai’de altın alışverişinin merkezi konumundaki Gold Souk’ta bulunan yaklaşık 350
mağaza tarafından günün her anında ortalama 25 ton mücevher sergilenmektedir.
BAE, dünyada kişi başına altın tüketiminin en yüksek olduğu ülkelerden biridir.
BAE’de yerleşik alıcılar yılda ortalama 34 gram altın satın almaktadır ki bu miktar
dünya ortalamasından (31 gram) daha yüksektir. Yılda kişi başına altına yapılan
harcamanın yaklaşık 2.340 $ olduğu belirtilmektedir. İstatistikler BAE’yi dünyada
altın tüketimi açısından ilk 10 ülke arasına sokmaktadır. BAE’de altın ticareti hem
külçe altına hem de altın mücevherata dayanmaktadır.
Dubai Çoklu Emtia Merkezi (Dubai Multi Commodities Center-DMMC) altın ve gümüş
dışında pırlanta, değerli madenler, renkli taşlar, çay ve enerji alanlarında da faaliyet
göstermektedir. DMMC sektörü depolamadan rafinerilere, külçe üretiminden
mücevhere ve taşımacılığa kadar tek çatı altında toplayarak önemli katkı
sağlamaktadır. DMMC aynı zamanda kendi bünyesinde bir serbest bölge de
bulundurmaktadır.
DMMC bünyesinde altın borsası (Dubai Gold and Commodities Exchange- DCGX)
faaliyettedir. BAE hükümeti, 2004 yılında Dubai Pırlanta Borsası (Dubai Diamond
Exchange-DDE )’nı kurmuş ve cilalanmış pırlanta ithalatı ve ihracatındaki tek kapı
olarak kullanılmasına karar vermiştir. Borsa, hızla büyümüş ve ticaret hacmi 39 milyar
ABD Dolarına ulaşmıştır. DDE, dünyadaki 4.cü büyük pırlanta borsasıdır. Ham
pırlantanın pazara girişinde ve Kimberley Süreci ile ilgili sertifikalandırma
işlemlerindeki tek yetkili olarak kabul edilmektedir.
Dubai Değerli Taşlar Birliği (Dubai Gems Club – DGC) DMMC’nin himayesinde
kurulmuştur. DMMC tarafından dünyada tek ISO belgesine sahip olan değerli taş
11
değerlendirme hizmeti (Dubai Gem Certification – DGC) verilmektedir. Söz konusu
hizmet değerli taşlar, pırlanta, inci ve mücevherat bileşenleri için verilmektedir.
Mücevher açısından bakıldığında ise yerel halkın mücevhere olan ilgisinin yanı sıra
Afrika, Türk Cumhuriyetleri, Rusya Federasyonu, Orta Doğu, Uzak Doğu açısından
da ticaret ve dağıtım merkezi konumundadır. Ayrıca Dubai’ye gelen turistlerin %
95’inin altın mücevherat alışverişi yaptığı da belirtilmektedir. Önümüzdeki dönemde
turist sayısında önemli ölçüde artış olması beklenmektedir. Bu durum pazarın
önemini daha da artırmaktadır. Dubai’nin sahip olduğu serbest ticaret ortamı ve
vergilerin düşüklüğü de fiyatlar açısından alıcılara önemli avantajlar sağlamaktadır.
Düşük vergilerin yanı sıra ithalat hacminin büyüklüğü ve perakendeci ve tedarikçilerin
rekabetçi fiyatlara sahip olabilmek için düşük kar marjları ile çalışmaları da yine
fiyatın düşük olmasını doğuran sebeplerdendir. 19. yüzyıldan beri altın külçe
ticaretinde önemli bir yere sahip olan BAE petrol gelirlerindeki artışa bağlı olarak altın
mücevherat sektöründe de güçlü hale gelmeye başlamıştır.
Pazar ile ilgili başlıca bilgiler ise şu şekildedir:














Nüfusun 2/3’ü yılda en az bir kere altın alımı yapmaktadır.
Alımların % 48’i hediye amaçlıdır.
% 28’i kendi için alışveriş yapmaktadır.
Turistlerin % 95’i altın satın almaktadır.
Yılda kişi başına ortalama beş adet altın mücevher satın alınmaktadır.
Dubai’deki yerli nüfusun % 76’sının altını bulunmaktadır.
% 80’i her yıl altın almayı planlamaktadır.
Altın mücevher sektörünün % 90’ını düz mücevher oluşturmaktadır. % 10’u ise
taşlıdır.
Dubai mücevherin % 90’ını ithal etmektedir.
Dubai, Orta Doğu için tedarikçi merkezi konumundadır.
Satılan mücevherin % 95’i 21 karat ve yukarı iken, geri kalanı 18 karattır.
Dubai dünyadaki en büyük ikinci külçe dağıtım merkezi konumundadır.
Pazardaki yıllık perakende satış hacminin 3 milyar $ olduğu tahmin
edilmektedir.
Dünyanın en hızlı büyüyen pırlanta pazarıdır.
Dubai’nin altın mücevherat satışları göz önüne alındığında sahip olduğu hacim ve
geleceğe yönelik olumlu beklentiler neticesinde bazı büyük firmalar küçük atölyelerde
çalışmak yerine kendi üretim fabrikalarını kurmaya başlamışlardır. Diğer taraftan
mesleki eğitim olanakları da artırılmaya çalışılmaktadır.
3.2 BAE Pazarında Mücevher Üretimi
Son yıllarda, BAE’de mücevher üretimi artmıştır. Ülkede hali hazırda 40 tane
mücevher üreticisi ve yaklaşık 200 tane mücevher san atkarı mevcuttur. Örneğin
Damas firması mücevher ürünlerinin büyük bölümünü Dubai’de bulunan fabrikasında
12
üretmektedir. Mücevher ürünlerinde, BAE hükümeti üretim maliyetlerinin çok daha
ucuz olduğu Hindistan pazarıyla rekabet edebilmek için mücevher ürünleri üretimini
teşvik etmekte ve desteklemektedir.
Dubai Çoklu Ürünler Merkezi ile işbirliği içinde iki altın rafinerisi ve bir gümüş rafinerisi
kurmuş olup; yerel üretici için gereken hammaddeyi düzenli olarak temin etmektedir.
BAE aynı zamanda inci ticaretinde geleneksel bir merkezdir. Ülke geçmişinde inci
avcılığı önemli faaliyetlerden biridir. Dubai İnci Borsası, altın ve pırlanta borsasından
çok daha küçüktür. Ancak son yıllarda sektör yenilenme içindedir. Ras al Khaimah
Emirliği’nin desteğiyle Rak İnci Şirketi kurulmuştur. Şirket, Körfez Bölgesinde kültür
incisi üretim alanında tek firmadır. 2012 yılında, Lübnanlı lüks mücevher firması
Mouwad ile mücevher sanayi için gerekli inci üretimi için anlaşma imzalamıştır.
BAE’de gümüş mücevher çok popüler değildir. Çok az miktarda gümüş erkek alyansı
talebi vardır. Ancak son dönemde pazara giren Danimarkalı mücevher perakendecisi
“Pandora” paslanmaz çelik ve her çeşit gümüş ve imitasyon mücevherde pazarda
talep görmeye başlamıştır.
Diğer taraftan, BAE pazarında Swarovski kristalleri, geleneksel bayan elbiseleri
(abayas) ve bayan başörtüleri ( sheilas) üzerinde çok fazla kullanılmaktadır. Ayrıca
mobil telefonlar, arabalar, çeşitli dekoratif eşyalar ve çeşitli flamalarda swarovski
kristalleri ile süsleme tercih edilmektedir.
3.3 BAE Kıymetli Taş, Metal ve Mücevher İthalatı
BAE, 2012 yılında 39,4 milyar dolar değerinde kıymetli taş, metal ve mücevher
ithalatı gerçekleştirmiştir. BAE, dünya kıymetli taş, metal ve mücevher ithalatında %
1,1’lik bir paya sahiptir.
Söz konusu ithalatın % 53,4’nü altın mücevherat (gtip:711319) grubu
oluşturmaktadır. BAE, 2012 yılında 21 milyar dolarlık altın mücevherat ithal etmiş
olup; ithalat bir önceki yıla göre % 39 artmıştır. Hindistan, altın mücevher ithalatındaki
en büyük pazardır. 2012 yılında ithalatın % 61’i buradan temin edilmiştir. Diğer
önemli tedarikçi ülkeler, Pakistan (7,2), Malezya( 6,5), İtalya(5,7), Singapur(5,1) ve
Türkiye(% 4,7)’dir.
Türkiye’den yapılan altın mücevherat 999 milyon dolar tutarındadır. Türkiye, 2012
yılında BAE’ne altın mücevher tedarik eden ülkeler arasında 6.cı sırada yer
almaktadır. 2012 yılında, BAE’nin Türkiye’den altın mücevherat ithalatı % 44
artmıştır.
2012 yılında, BAE’nin kıymetli taş, metal ve mücevher ithalatında ikinci sırada altın
(diğer işlenmemiş şekillerde olanlar, para yerine kullanılmayan) grubu bulunmaktadır.
Bu ürün grubunun ithalatı bir önceki yıla göre % 167 artmış ve 7,2 milyar dolara
ulaşmıştır. Türkiye 4,6 milyar dolarlık ihracat ve % 64 payla pazardaki en büyük
tedarikçidir. Gana (%17), ABD (%12) ve Hong Kong (% 3,3) pazardaki diğer önemli
tedarikçilerdir.
13
Tablo:7 BAE'nin İthal Ettiği Başlıca Mücevher Ürünleri (Bin Dolar)
GTİP
Ürün Adı
2012 Yılı
İthalatı
(Bin ABD $)
711319
710812
710239
710231
711419
710813
711311
710691
711719
710391
711790
711590
710490
710122
711411
711620
Mücevher
Diğer Kıymetli Metal
Kaplamalarından
Mücevherci Eşyası
Altın (Diğer İşlenmemiş
Şekillerde Olanlar, Para
Yerine Kullanılmayan)
Diğer Elmaslar (Sanayide
Kullanılmayan)
Elmaslar
(İşlenmemiş/Basit Şekilde
Kesilmiş, Yarılmış Vb.
Sanayide Kullanılmayan)
Diğer Kıymetli Metallerden
Kuyumcu Eşyası, Aksamı
(Metalle
Kaplı/Yaldızlı/Değil)
Altın (Diğer Yarı İşlenmiş
Şekilde)
Gümüşten Mücevherci
Eşyası, Aksamı (Kıymetli
Metallerle
Kaplı/Yaldızlı/Değil)
Gümüş (Ham)
Adi Metalden (Kaplanmış
Olabilir) Diğer Eşya
Yakut (Rubi) Safir, Zümrüt
(Başka Şekilde İşlenmiş)
Diğer Taklit Mücevherci
Eşyası
Kıymetli
Metallerden/Kaplamaların
dan Diğer Eşya
Sentetik/Terkipten Elde
Edilen Kıymetli/Yarı
Kıymetli Taşlar
Kültür İncileri (İşlenmiş
Olanlar)
Gümüşten Kuyumcu
Eşyası, Aksamı (Diğer
Kıymetli Metallerle
Kaplı/Yaldızlı/Değil)
Tabii/Yarı Kıymetli (Doğal,
Suni, Sentetik) Taşlardan
Eşya
39.465.635
21.085.113
İthalat Göstergeleri
2008-2012 2011-2012 Dünya
Yılları
Yılları İthalatı
Arasında
Arasında
nda
İthalatta Artış
İthalatta
Payı
(%, Değer)
Artış (%,
(%)
Değer)
1,1
27
39
28
7.238.462
40
167
4
5.687.098
14
-48
7,7
2.593.732
32
28
5,7
1.154.600
26
-23
7,3
921.553
-9
237
3,6
345.240
57
209
4,9
169.724
86.559
88
21
-14
-28
0,7
1,6
59.380
12
20
2,1
50.523
17
37
1,9
20.276
44
14
0,5
12.968
12
73
1,7
9.577
-12
42
1,3
9.325
14
-32
2,9
5.834
-42
35
0,4
14
711320
711711
711420
710700
Kıymetli Metallerle
Kaplama Adi Metallerden
Mücevherci Eşyası Ve
Aksamı
Adi Metallerden Kol
Düğmeleri Vb. Düğmeler
Kıymetli Metallerle
Kaplama Adi Metallerden
Kuyumcu Eşyası Ve
Aksamı
Gümüş Kaplamalı Adi
Metaller (İşlenmemiş/Yarı
İşlenmiş)
5.683
-16
93
1,9
4.201
6
27
2,4
3.258
34
-99
3,7
2.529
-1
89434
1,6
Kaynak:Trademap
Tablo:8 BAE’nin GTİP: 711319 Grubu İthalatında Başlıca Tedarikçi Ülkeler
Diğer Kıymetli
Metal
Kaplamalarından
Mücevherci
Eşyası
Toplam
Hindistan
Pakistan
Malezya
İtalya
Singapur
Türkiye
İsviçre
Hong Kong
ABD
İngiltere
Tayland
Rusya Fed.
Lübnan
Güney Kore
İspanya
2012 Yılı İthalatı
(1000 ABB $)
BAE’nin
İthalatındaki
Payı (%)
2011-2012
Yılları Arasında
İthalatta Artış
(%, Değer)
21.085.113
12.845.828
1.510.355
1.367.917
1.192.473
1.073.428
999.665
607.808
360.427
334.706
273.045
210.651
91.369
78.739
31.150
19.757
100
60,9
7,2
6,5
5,7
5,1
4,7
2,9
1,7
1,6
1,3
1
0,4
0,4
0,1
0,1
39
37
253
8
33
-8
44
34
88
13
86
39
397
-22
136
Kaynak:Trademap
Tablo:9 BAE’nin GTİP: 710812 Grubu İthalatında Başlıca Tedarikçi Ülkeler
Altın (Diğer
İşlenmemiş
Şekillerde Olanlar,
Para Yerine
Kullanılmayan)
Toplam
Türkiye
Gana
ABD
Hong Kong
Gine
Burundi
2012 Yılı
İthalatı
(1000 ABB $)
BAE’nin
İthalatındaki
Payı (%)
2011-2012
Yılları Arasında
İthalatta Artış
(%, Değer)
7.238.462
4.600.083
1.227.970
870.905
236.870
119.621
39.295
100
63,6
17
12
3,3
1,7
0,5
167
1545
42
119
-30
124
-32
15
Senegal
Mısır
Hindistan
Kanada
İsveç
Umman
Tayland
Slovakya
Almanya
29.820
29.078
13.670
11.163
11.081
8.194
5.684
5.356
4.950
0,4
0,4
0,2
0,2
0,2
0,1
0,1
0,1
0,1
-14
-74
-95
14
2
153
-72
78
Kaynak:TradeMap
3.4 BAE Pazarında Ürün Gruplarına Göre Mücevher Satışı
BAE pazarındaki mücevher satışları değer bazında yılda ortalama % 9,5 büyümüş
olup; 2007 yılında 2,7 milyar BAE Dirhemi iken % 2012 yılında 4,3 milyar BAE
Dirhemine ulaşmıştır. İmitasyon mücevher pazarında yıllık ortalama satışlar % 6,3
oranında büyürken değerli metalden mücevherci eşyası pazarında yıllık ortalama
büyüme oranı % 9,9 olmuştur. Pazarda altın fiyatlarının yüksekliği ve değişkenliği
nedeniyle taşlı mücevher sektöründeki büyüme daha hızlıdır. Taşlı mücevherde kar
payının yüksek olması ve fiyatlarda değişimin daha az olması mücevher
perakendecilerini bu alana kaydırmaktadır. BAE’de yerel halkın ve büyük bir göçmen
nüfusun kültürel tercihleri nedeniyle altın mücevher çok tercih edilmekle birlikte taşlı
mücevhere doğru yavaş bir değişim de başlamıştır.
Tablo:10 Ürün Gruplarına Göre Mücevher Satışları
Miktar 2007-2012 (1000 Adet)
2007
2008
2009
2010
İmitasyon
Mücevher
Değerli
Metalden
Mücevher
Toplam
Mücevher
2011
2012
% Artış
2011-12
4.842,4
5.181,3
5.351,5
5.585,3
5.973,8
6.413,6
7,4
982,2
902,6
848,6
740,1
624,0
626,1
0,3
5,824,6
6.083,9
6.200,1
6.325,4
6.597,8
7.039,7
6,7
2011
2012
% Artış
2011-12
Kaynak: Euromonitor
Tablo:11 Ürün Gruplarına Göre Mücevher Satışları:
Değer 2007-2012 (Milyon BAE Dirhemi)
2007
2008
2009
2010
İmitasyon
Mücevher
Değerli
Metalden
Mücevher
Toplam
Mücevher
348,5
376,2
389,1
408,1
439,3
474,0
7,9
2.434,1
2.934,6
3.080,7
3.258,2
3.527,6
3.901,9
10,6
2.782,7
3.310,8
3.469,8
3.666,2
3.966,9
4.375,9
10,3
Kaynak: Euromonitor 1 ABD $ = 3,67 BAE Dirhemi
16
BAE pazarında satılan mücevherlerin büyük çoğunluğu taşlı veya taşsız ürünler
olmak üzere altındandır. Gümüş ve platinyum alyanslar da erkekler tarafından
kullanılmaktadır. BAE’de toplam nüfusun yaklaşık yarısını oluşturan Güney Asya
kökenli göçmenler sarı altını tercih etmektedir. Joyalukkas gibi perakende zincir
mağazalarında, Asya kökenlilerin “Diwali” gibi başlıca dini bayramlarında geleneksel
tasarımlarda yapılmış altın mücevher ürünlerinde büyük promosyon yapılmaktadır.
Dubai Shopping Festival, Dubai Summer Surprises ve Müslümanlara ait başlıca
bayramların öncesinde de perakende mücevher ürünleri büyük indirimlerle
satılmaktadır. Bazı perakendeciler sınırlı olmakla birlikte “Valentine’s Day” için özel
ürünler ve promosyon gerçekleşmektedir.
İmitasyon mücevher, batılı ve Doğu Asya kökenli göçmen nüfus ve özellikle çocuklar
ve yeni yetişmekte olan gençler tarafından satın alınmaktadır. Swarovski taşlı olanlar
dışında, lüks markalara ait imitasyon mücevher satışı azdır.
Tablo: 12 Ürünlere Göre İmitasyon Mücevher Satışları:
2008-2012 (% Dağılım, Değer)
2008
2009
2010
2011
Küpeler
Kolyeler
Yüzükler
Bileklikler
Diğer
18,2
22,6
26,0
21,2
12,0
18,2
22,8
26,1
21,0
11,9
18,1
22,9
26,3
20,9
11,8
2012
18,0
23,0
26,6
20,7
11,8
17,8
23,1
26,8
20,5
11,7
Tablo:13 Ürünlere Göre Gerçek Mücevher Satışları:
2008-2012 (% Dağılım, Değer)
2008
2009
2010
2011
2012
Kaynak: Euromonitor
Küpeler
Kolyeler
Yüzükler
Bileklikler
Diğer
14,6
20,2
42,0
13,8
9,4
14,5
20,4
42,4
14,0
8,7
14,4
20,6
43,6
14,2
7,2
14,3
20,9
43,8
14,2
6,8
14,2
21,0
43,9
14,3
6,5
Kaynak: Euromonitor
BAE pazarında, en fazla satılan ürün nişan ve evlilik için satın alınan altın yüzüklerdir.
Altından ve değerli taşlardan kolyelerin de pazarda talebi giderek artmaktadır.
İmitasyon mücevherlerde de en fazla satılan yüzük ve kolyedir.
3.5 BAE Pazarında Mücevher Ürünlerinde Başlıca Şirketler ve Markalar
Tüm dünyada olduğu gibi Dubai’de de mücevherat sektöründe marka denince üretici
firmalardan çok sektörde yer alan perakendeci firmalar akla gelmektedir. Söz konusu
perakende firmaların bir kısmı hem kendi üretimlerini hem de ithal ettikleri ürünleri
sergilemektedir. Dubai’de mücevher sektöründe yer alan ve markalaşmış önemli
perakendecilerin bazıları aşağıda yer almaktadır:
17






Damas
Joyalukkas
Dhamani
Pure Gold
ARY Jewellery
Al Fardan
Damas, BAE mücevher pazarında, % 38,7 pazar payı ile en büyük firmadır.
Richemont, Apparel Group, Pure Gold Group ve Joyalukkas Holdings pazardaki diğer
önemli şirketlerdir.
Bu firmaların yanı sıra Tiffany & Co., Bvlgari, De Beers, Van Cleef & Arpels,
Chopard, Boucheron, Carrera y Carrera, Paspaley ve Roberto Coin gibi uluslararası
üne sahip markalar da pazarda yer almaktadır. Uluslararası firmalar Wafi City, Mall of
Emirates, Festival City, Dubai Mall gibi alışveriş merkezlerinde bulunmaktadır.
BAE vatandaşları ve ülkeye gelen turistler lüks markaların mücevher ürünlerini ve
özellikle de ülkede yer etmiş uluslararası markaların ürünlerini satın almaktadır.
Ancak bu eğilim kaliteli ve değerli taşlardan ürünlere doğru değişim göstermeye
başlamıştır.
Tablo:14 Mücevher Ürünleri Şirket Payları 2007-2011
(% Dağılım, Değer)
2007 2008 2009 2010 2011
Damas
35,9 36,9 37,4 37,9 38,7
Richemont (Dubai) FZE
5,0
5,4
5,6
5,8
6,1
Apparel Group
2,6
2,6
2,8
3,0
3,2
Pure Gold Group
1,5
1,8
1,9
2,4
3,1
Joyalukkas Holdings
1,3
1,5
1,7
2,1
2,8
Jawad Business Group
1,2
1,1
1,1
1,2
1,2
M H Alshaya Co
1,1
1,1
1,1
1,1
1,1
Diğerleri
51,3 49,6 48,4 46,4 43,8
Kaynak. Euromonitor
Tablo:15 Markalara Göre Şirket Payları 2008- 2011
(% Dağılım, Değer)
Marka
Firma
2008 2009 2010 2011
Damas
Damas LLC
34,5 34,7 35,1 35,5
Cartier
Richemont (Dubai) FZE
5,4
5,6
5,8
6,1
Tiffany & Co
Damas LLC
2,5
2,7
2,9
3,2
Pure Gold
Pure Gold Group
1,8
1,9
2,4
3,1
Joyalukkas
Joyalukkas Holdings
1,5
1,7
2,1
2,8
Aldo
Apparel Group
2,2
2,4
2,6
2,8
Accessorize
Jawad Business Group
1,1
1,1
1,2
1,2
Claire’s
M H Alshaya Co
1,1
1,1
1,1
1,1
H&M
Apparel Group
0,4
0,4
0,4
0,5
Diğerleri
Diğerleri
49,6 48,4 46,4 43,8
Kaynak: Euromonitor
18
3.6 BAE Mücevher Ürünleri Pazarında Satış Tahminleri
BAE mücevher ürünleri pazarında perakende satışların yılda ortalama % 8,6 artarak
2017 yılında 6,6 milyar BAE Dirhemine ulaşması beklenmektedir. Altın ve diğer
değerli metallerden mücevherci eşyasında yıllık % 9 gibi daha yüksek artış
beklenirken imitasyon mücevherde yıllık % 5,3 büyüme olacağı tahmin edilmektedir.
2013 -2017 döneminde, değerli taşı olan altın mücevheratın pazar payının, taşsız
altın mücevherata göre artması beklenmektedir. Tüketicilerin alışveriş tercihleri çok
yavaş değişse de bu süreç başlamıştır. Kısa dönemde altın fiyatlarının yüksek olması
ve bu durumun mücevher birim fiyatlarının da yüksek olmasına yol açması
beklenmektedir. Bu da doğal olarak perakendecilerin fiyatları daha sabit olan taşlı
mücevherleri pazarda satmasına yol açmaktadır.
Tablo:16 Ürün Gruplarına Göre Mücevher Ürünleri Satış Tahmini
Milyon BAE
Dirhemi
2013
2014
2015
2016
2017
20122017
Yıllık %
Artış
İmitasyon
Mücevher
Değerli
Metalden
Mücevher
Toplam
500,0
527,6
555,5
584,5
614,0
5,3
20122017
Arası
Toplam
% Artış
29,5
4.220,8
4.596,5
5.031,9
5.502,7
5.994,2
9,0
53,6
4.720,8
5.124,2
5.587,4
6.087,2
6.608,2
8,6
51,0
Kaynak: Euromonitor 1$=3.65 BAE Dirhemi
Diğer taraftan, söz konusu dönemde Cartier, Tiffany & Co, Chopard, Bulgari ve
Chanel gibi lüks mücevher markalarının pazardaki paylarını artırması beklenmekte
olup; yerel halkın prestijli markalara olan güçlü ilgisi lüks mücevher markalarının
popülaritesinin artmasına yol açmaktadır.
BAE’ye gelen turistlerin büyük çoğunluğu mücevher satın almaktadır. Ülkede yapılan
satışların % 50’den fazlası turistlere yapılan satışlardan oluşmaktadır. Bu nedenle
ülkeye gelen turist sayısında herhangi bir azalma olması özellikle değerli metalden
mücevherci eşyası satışlarının azalmasına yol açabilir. Ancak, 2014-2017 yılları için
ülkeye gelen turist sayısının ve otel kapasitesinin artması beklenmektedir.
Önümüzdeki yıllarda, BAE’de kıymetli metallerden lüks mücevher ürünlerinin pazara
hakim olması beklenmektedir. Özellikle Abu Dhabi’de yeni lüks ürünler satan
perakende satış yerlerinin açılması planlanmaktadır. Örneğin Cartier firması, Orta
Doğu’daki en büyük mağazasını Abu Dhabi’de açmış olup; Abu Dhabi’de yeni
mağazalar açmayı planlamaktadır.
Damas firması, pazarda en büyük paya sahip olmakla birlikte rakipleri özellikle lüks
ürünler ve Güney Asya Pazar bölümünde onu takip etmektedirler. Damas
müşterilerinin bağlılığı nedeniyle pazarda halen güçlüdür. Ancak uzun dönemde
Damas firmasının giderek agresifleşen rakiplerinden kendini farklılaştıracak yeni
yollar bulması gerekecektir.
19
BAE’de internet ve benzeri yollarla mücevher satışı sınırlı olup; özellikle de değerli
metalden mücevherci eşyası satışlarının bu şekilde artması beklenmemektedir.
Damas, Joyalukkas ve Malabar Gold & Diamonds firmaları kapsamlı web sayfalarına
sahiptir. Ancak on line satışları çok azdır. BAE alışveriş merkezlerinin yoğun olduğu
ve çoğu kişinin mücevheri görerek alışveriş yapmayı sevdiği bir kültüre sahiptir.
4. Türkiye- BAE Kıymetli Taş, Metal ve Mücevher Ticareti
Bileşik Arap Emirlikleri, Türkiye’nin kıymetli taş, metal ve mücevher sektörünün
ihracatında 2012 yılı itibariyle ikinci sırada yer almaktadır. Sektör, 2012 yılında
toplam 16,2 milyar dolar tutarında ihracat gerçekleştirmiştir. BAE’nin bu toplamdaki
payı ise 5,6 milyar dolar ile % 34,6’dır. BAE’ye yapılan ihracat 2012 yılında bir önceki
yıla göre % 446 oranında artmıştır. Söz konusu artış altın ve altın mücevherat
ihracatımızdaki artıştan kaynaklanmaktadır.
BAE’ye ihracatımızda ilk sırada % 82’lik pay ve 4,6 milyar dolar ile altın (diğer
işlenmemiş şekillerde olanlar, para yerine kullanılmayan) bulunmaktadır. Bu ürünün
toplam ihracatına bakıldığında ise BAE’nin ülkemiz açısından en önemli pazar
konumunda olduğu görülmektedir.
Sektörün BAE’ye yönelik ihracatında ikinci sırada ise; diğer kıymetli metalkaplamalarından mücevherci eşyası % 17,7’lik payla yer almaktadır. Bu ürün
grubunun ana maddesini ise altın mücevherat oluşturmaktadır. 2012 yılı için BAE’ye
yönelik altın mücevherat ihracatımız % 44 oranında artarak 999,6 milyon dolara
ulaşmıştır. BAE alın mücevherat ihracatımızda en büyük pazar konumundadır.
Tablo:17 Türkiye’nin BAE’ye Kıymetli Taş, Metal ve Mücevher İhracatı (Bin ABD Doları)
GTİP
Ürün Adı
710812 Altın (Diğer İşlenmemiş Şekillerde Olanlar,
Para Yerine Kullanılmayan)
711319 Diğer Kıymetli Metal Kaplamalarından
Mücevherci Eşyası
710691 Gümüş (Ham)
711311 Gümüşten Mücevherci Eşyası, Aksamı
(Kıymetli Metallerle Kaplı/Yaldızlı/Değil)
710239 Diğer Elmaslar (Sanayide Kullanılmayan)
711790 Diğer Taklit Mücevherci Eşyası
711719 Adi Metalden (Kaplanmış Olabilir) Diğer Eşya
711411 Gümüşten Kuyumcu Eşyası, Aksamı (Diğer
Kıymetli Metallerle Kaplı/Yaldızlı/Değil)
711711 Adi Metallerden Kol Düğmeleri Vb. Düğmeler
710122 Kültür İncileri (İşlenmiş Olanlar)
711620 Tabii/Yarı Kıymetli (Doğal, Suni, Sentetik)
Taşlardan Eşya
711590 Kıymetli Metallerden/Kaplamalarından Diğer
Eşya
2010
2011
2012
378.840
279.618 4.600.083
552.063
694.740
999.665
4.532
6.839
51.369
2.987
22.842
5.348
977
125
65
14
1.686
354
62
0
801
512
204
38
7
0
4
16
0
0
8
7
5
0
5
4
20
711419 Diğer Kıymetli Metallerden Kuyumcu Eşyası,
Aksamı (Metalle Kaplı/Yaldızlı/Değil)
711320 Kıymetli Metallerle Kaplama Adi Metallerden
Mücevherci Eşyası Ve Aksamı
711420 Kıymetli Metallerle Kaplama Adi Metallerden
Kuyumcu Eşyası Ve Aksamı
710231 Elmaslar (İşlenmemiş/Basit Şekilde Kesilmiş,
Yarılmış Vb. Sanayide Kullanılmayan)
710391 Yakut (Rubi) Safir, Zümrüt (Başka Şekilde
İşlenmiş)
710490 Sentetik/Terkipten Elde Edilen Kıymetli/Yarı
Kıymetli Taşlar
710700 Gümüş Kaplamalı Adi Metaller
(İşlenmemiş/Yarı İşlenmiş)
710813 Altın (Diğer Yarı İşlenmiş Şekilde)
TOPLAM
65
19
3
0
2
2
9
0
1
0
2
0
0
0
0
13
4
0
1
0
0
0
0
0
943.554 1.030.864 5.629.523
Kaynak: TradeMap
2012 yılında, Türkiye’nin kıymetli taş, metal ve mücevher sektöründe gerçekleştirilmiş
olan ithalatı 8,4 milyar dolardır. Söz konusu ithalatın % 89’nu Altın (Diğer İşlenmemiş
Şekillerde Olanlar, Para Yerine Kullanılmayan) ve % 4,9’nu altın mücevheratın içinde
olduğu Diğer Kıymetli Metal-Kaplamalarından Mücevherci Eşyası oluşturmaktadır.
BAE’nden 2012 yılında kıymetli taş, metal ve mücevher sektöründe gerçekleştirilmiş
olan ithalat ise 3,3 milyar dolardır. İthalatımız bir önceki yıla göre % 156 oranında
artmıştır. Sektörün gerçekleştirdiği toplam ithalatın içinde BAE’nin payı ise % 39’dur.
BAE’den gerçekleştirilen sektör ithalatının % 93,4’lük kısmı Altın (Diğer İşlenmemiş
Şekillerde Olanlar, Para Yerine Kullanılmayan) ve % 2,9’luk kısmı Diğer Kıymetli
Metal-Kaplamalarından Mücevherci Eşyasıdır.
Tablo:18 Türkiye’nin BAE’nden Kıymetli Taş, Metal ve Mücevher İthalatı
(Bin ABD Doları)
GTİP
Ürün Adı
710812 Altın (Diğer İşlenmemiş Şekillerde Olanlar,
Para Yerine Kullanılmayan)
711319 Diğer Kıymetli Metal-Kaplamalarından
Mücevherci Eşyası
710691 Gümüş (Ham)
711311 Gümüşten Mücevherci Eşyası, Aksamı
(Kıymetli Metallerle Kaplı/Yaldızlı/Değil)
710239 Diğer Elmaslar (Sanayide Kullanılmayan)
711719 Adi Metalden (Kaplanmış Olabilir) Diğer Eşya
710490 Sentetik/Terkipten Elde Edilen Kıymetli/Yarı
Kıymetli Taşlar
710391 Yakut (Rubi) Safir, Zümrüt (Başka Şekilde
İşlenmiş)
711590 Kıymetli Metallerden/Kaplamalarından Diğer
Eşya
711790 Diğer Taklit Mücevherci Eşyası
710122 Kültür İncileri (İşlenmiş Olanlar)
2010
2011
2012
426.099 1.084.667 3.107.420
51.583
70.043
97.409
12
219
59.763
447
87.728
29.086
5.412
6
8
5.294
2
50
4.499
22
12
3
18
7
0
2
7
0
1
39
0
4
0
21
710231 Elmaslar (İşlenmemiş/Basit Şekilde Kesilmiş,
Yarılmış Vb. Sanayide Kullanılmayan)
710700 Gümüş Kaplamalı Adi Metaller
(İşlenmemiş/Yarı İşlenmiş)
710813 Altın (Diğer Yarı İşlenmiş Şekilde)
711320 Kıymetli Metallerle Kaplama Adi Metallerden
Mücevherci Eşyası Ve Aksamı
711411 Gümüşten Kuyumcu Eşyası, Aksamı (Diğer
Kıymetli Metallerle Kaplı/Yaldızlı/Değil)
711419 Diğer Kıymetli Metallerden Kuyumcu Eşyası,
Aksamı (Metalle Kaplı/Yaldızlı/Değil)
711420 Kıymetli Metallerle Kaplama Adi Metallerden
Kuyumcu Eşyası Ve Aksamı
711620 Tabii/Yarı Kıymetli (Doğal, Suni, Sentetik)
Taşlardan Eşya
711711 Adi Metallerden Kol Düğmeleri Vb. Düğmeler
TOPLAM
0
0
0
0
0
0
0
0
78.014
0
0
0
0
0
0
0
9
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
483.343 1.298.348 3.326.194
Kaynak: TradeMap
5. BAE MÜCEVHER ÜRÜNLERİ PAZARA GİRİŞ
5.1 BAE Mücevher Ürünleri Pazarında Tüketici Tercihleri
Dubai’nin sahip olduğu kozmopolit, çok kültürlü nüfus yapısı pazarda birçok
bölümünün oluşmasına neden olmuştur. Dubai’de 130’dan fazla ülke vatandaşı bir
arada yaşamaktadır, nüfusun önemli kısmı Hint kökenlidir. Ayrıca dünyanın en çok
altın tüketilen pazarı olan Hindistan’da 1990 yılından başlayarak gerçekleştirilen
reformlar da Dubai’nin altın mücevherat sektörünün gelişmesine yardımcı olmuştur.
Bu gelişmede Dubai’nin Hindistan’a yakınlığı önemli rol oynamıştır. Hindistan
pazarına olan yakınlık sektörü sadece hacim açısından değil pazarda sunulan
ürünlerin çeşitlenmesi açısından da etkilemiştir.
Ürünlerin bu kadar çeşitlenmesinde ve müşteri isteklerinin ön plana alınmasında
ülkeye gelen turist sayısındaki artış ve onların farklı tasarımlara yönelik isteklerini
karşılama gerekliliğinin oynadığı rol de unutulmamalıdır.
Yukarıda belirtilen faktörlere ek olarak; Dubai’nin ticaret merkezi olması da yine
sektörün müşteri odaklı hale gelmesine katkı yapmış ve firmalar, mağaza sayılarını
artırmak ve sundukları ürünleri çeşitlendirmek durumunda kalmışlardır.
Pazarda oldukça gösterişli, taşlı ürünlerin yanı sıra, daha az gösterişli ve modern
tarzda ürünler de yer almaktadır. Hintliler ve Araplar genellikle gösterişli ürünleri
tercih etmektedir. Hintlilerin tamamen kendine özgü bir tarzı bulunmaktadır. Araplar
ise pırlantaya ve beyaz altına yönelik ürünleri de talep etmeye başlamışlardır. Daha
önceleri 18 karat altın Dubai’de satılmazken, bu tip ürünlerde pazarda hızla
yayılmıştır. Pazarda 18 karatlık ürünler Avrupalı turistler için satılırken, 22 karat ise
Asya kökenliler için satılmaktadır. Arap kökenliler ise mücevheri alış amaçlarına bağlı
olarak farklı karatlarda ürün satın almaktadırlar. Gelir düzeyi yüksek olan Araplar da
22
düşük karatlı altın mücevherat tercih etmeye başlamışlardır. Bunun nedeni ise yeni
yatırım araçlarının ortaya çıkması ile artık altının eskisi kadar yatırım amaçlı olarak
kullanılmamasıdır. Bu tarz ürünlerde tasarım diğer ürünlere göre daha da ön plana
çıkmaktadır. Dubai pazarında yer alan pazar bölümlerinin satın alma alışkanlıkları ve
tercihleri birbirinden kesin sınırlarla ayrılmaktadır. Dubai pazarına giren ürünlerin raf
ömrü oldukça kısa olmaktadır.
Pazardaki başlıca bölümleri şu şekilde sınıflandırabiliriz:




Yerel Arap nüfus
Hint kökenliler
Avrupa kökenli çalışan nüfus
Turistler
Pazarda Araplar daha çok tam takım set (Kolye, yüzük, küpe, bilezik) tercih ederken,
Ruslar kolye ucu ve 2–3 parçalı seti, Avrupalılar ise genellikle sahip oldukları bütçeye
bağlı olarak set veya daha az parça satın almayı tercih etmektedirler. Hintliler ise
ağırlıklı olarak kolye ve küpe almaktadır. Hintliler dini inançları itibariyle yüksek
miktarlarda altın satın almaktadırlar. Dini bayramlarda hem kendilerine hem de
hediye olarak satın almaktadırlar. Bu bayramlardan en önemlisi Diwalidir. Diwali Ekim
veya Kasım aylarında kutlanmaktadır.
Yukarıda belirtilen pazar bölümleri kendi içlerinde gelir, altın mücevherat alım amacı
gibi kriterlerle yine bölünmektedir. Turistler de kendi içlerinde geldikleri bölgelere göre
hem tercihlerde hem de satın alma alışkanlıklarında farklılık göstermektedir. Pazarda
ayrıca bebekler ve çocuklar içinde ayrı ürünler üreten firmalar bulunmaktadır. Bu
ürünlerin tarzının da gösterişli olduğu söylenebilir.
Dubai pazarında yapılan mücevherat satışlarının % 52’si turistlere gerçekleştirilirken,
yerel halkın satışlardan aldığı pay % 43’dür. Yıllık satış kazancının yaklaşık % 45’i
altın mücevherat satışlarına aitken, pırlanta satışları % 35’lik bir paya sahiptir.
Pırlanta satışları son dönemlerde pazardaki payını artırmaktadır. Son beş yılda
pırlanta mücevherat sektörünün % 20 büyüdüğü tahmin edilmektedir. Ürün bazında
bakıldığında ise; 22 karatın satış oranı % 44, 18 karatın % 42, 21 karatın % 10 ve 24
karatın ise % 4’dür.
Mücevherat satışlarının 2/3’ü Dubai Alışveriş Festivali, Dubai Yaz Sürprizleri Festivali
ve Ramazan’da gerçekleşmektedir. Belli bir markası olmayan ürünler, pazardaki
satışlardan % 84 pay almaktadır. 18 karat ürünler daha çok modern ve Avrupalı
kesim, 22 karat Güney Asya kökenliler tarafından tercih edilmektedir. 18 karatlı
tasarım ön planda tutulmaktadır. Yatırım amaçlı altın mücevher satın alanlar daha
çok yüksek karaltı ürünleri tercih etmektedirler. Son dönemlerde beyaz altına ve
pırlantalı ürünlere yönelik talepte artış görülmektedir. Pazarda Rose Gold tabir edilen
renkte altın mücevherat talebi de artmaktadır.
23
Pazarda tercih edilen değerli taşlar ise şu şekildedir:



Pırlanta: Altın mücevherattan sonra ikinci sırada gelmektedir ve pazar payını
artırmaktadır. Genellikle 0,50 karat ve üstü, D-I renklerinde ve VVS-SI
berraklık tercih edilmektedir. Kesim tarzı ile ilgili ise belli bir tercih
bulunmamaktadır.
Renkli değerli taşlar: Zümrüt, yakut ve safir tercih edilmektedir.
Alıcılar GIA, Gubelin vb. uluslararası laboratuvarlardan alınmış olan
sertifikalara sahip pırlanta ve değerli taşları almayı tercih etmektedirler.
Al Fardan firması tarafından pazarda yapılan bir araştırmaya göre mücevher satın
alırken müşteriler ilk önce tasarıma önem verdiklerini daha sonra renge üçüncü
sırada ise fiyata baktıklarını belirtmişlerdir. Yine aynı araştırmada müşterilerin
firmaların web sayfalarını ziyaret etme nedenleri ise sırasıyla; yeni tasarımlara
bakmak, alışveriş yapmak ve promosyonları takip etmek olduğunu söylemişlerdir.
5.2 BAE Mücevher Ürünleri Pazarı Dağıtım Kanalları
Pazara girişte kullanılabilecek dağıtım kanalları şu şekilde özetlenebilir;
1-
Kendine ait satış mağazası kurmak
2-
Toptancılara ulaşarak satış yapmak
3-
Doğrudan perakendecilere satış yapmak
Pazarda toptancılara satış yapılması eskiden daha çok kullanılan bir yöntem iken
artık ihracatçı firmalar doğrudan perakende firmaları ile temasa geçmeyi tercih
etmektedir. Pazarda kendilerine ait ofisleri olsa dahi bu ofisi de yine toptancılara
ulaşmak yerine perakende firmalarına ulaşmak için kullanmaktadırlar. Toptancıların
kar marjlarının azalmış olması da ihracatçı firmaları olumsuz yönde etkilemektedir.
Kendine ait satış mağazasının kurulması durumunda ise hem tanıtım yapmak hem
de mağaza için uygun yerin bulunması zorluk yaşanan alanlardır. Firmalar ya Gold
Souk, Gold Land vb. altına yönelik merkezlerde ya da yeni açılan alışveriş
merkezlerinde mağaza açmak durumundadır. Fakat bu gibi yerlerde hem kira
maliyetleri yüksektir hem de yer bulmak oldukça sıkıntılıdır. Firmalar kira bedelini
ödemeyi kabul etseler dahi istedikleri merkezlerde yer bulamamaktadırlar. Kira
bedellerinin her sene yüksek oranlarda artması da firmalar açısından sorun
yaratmaktadır.
BAE’de pazarında, mücevher satışlarının % 98,5’i mağaza bazlı perakendeciler
tarafından gerçekleştirilmektedir. Pazarda mücevher ürünlerinde doğrudan satış ve
internetten pazarlama oranı ise çok sınırlıdır.
BAE’de satılan mücevherlerin büyük bölümünü altın mücevher oluşturmaktadır.
Ancak satılan altın mücevherlerin çok büyük bir kısmı markasız olup; Gold Souk gibi
geleneksel satış yerlerindeki bağımsız mücevherciler tarafından satılmaktadır.
24
Markalı mücevher satışları ise alışveriş merkezleri içindeki mücevher ve saat
perakendecisi zincir mağazalar tarafından satılmaktadır. Tablodan da görüldüğü
üzere 2012 yılında mücevher satışlarının % 78’i mücevher ve saat perakendecileri
tarafından gerçekleştirilmiştir.
Pek çok hipermarket içinde mücevher ve saat perakendecisi yer almaktadır. Ancak
hipermarket satışlarının genel olarak payı artmakla birlikte mücevher ürünlerindeki
satışlar oldukça düşüktür.
Department storelar imitasyon mücevherde en önemli dağıtım kanalıdır. İmitasyon
mücevherde Aldo Accessories ve Clari’s ve Accessories gibi perakendeciler yanında
H&M, Zara ve Forever 21 gibi başlıca uluslararası hazır giyim zincirleri de genç
nüfusun imitasyon mücevher satın aldığı en önemli yerlerdir.
Tablo: 19 Dağıtım Kanallarına Göre Mücevher Satışları: 2007-2012
% Perakende Satış Değeri
2007
2008
2009
2010
Mağaza Bazlı Perakendeciler
99,5
99,6
99,5
99,2
Hipermarketler
4,9
5,3
5,6
5,9
Hipermarket Olmayan Perakendeciler
94,7
94,3
93,9
93,3
-Uzman Giyim Perakendecileri
4,5
4,4
4,6
4,9
-Mücevher ve Saat Perakendecileri
81,1
81,1
81,2
80,0
-Departmant Store’lar
5,9
6,1
6,2
6,5
-Çeşitli Mağazalar
2,5
2,1
1,5
1,2
-Diğerleri
0,7
0,6
0,4
0,8
Mağaza Olmayan Perakendeciler
0,5
0,4
0,5
0,8
Doğrudan Satış
0,2
0,2
0,2
0,2
İnternet’ten Pazarlama
0,2
0,2
0,3
0,6
2011
98,8
6,2
92,6
5,1
79,2
6,7
1,1
0,6
1,2
0,2
1,0
2012
98,5
6,3
92,2
5,2
78,3
7,1
0,8
0,8
1,5
0,1
1,3
Kaynak: Euromonitor
Dubai’nin altın ticaretinin önemli bir kısmının gerçekleştirildiği Gold Souk, bugün
turistler açısından da önemli bir cazibe merkezi haline gelmiştir. Gold Souk’ta hem
altın ticareti ile uğraşan firmaların hem perakende mağazaları hem de toptancı ofisleri
yer almaktadır. Son yıllarda Gold and Diamond Park, New Gold Souk Center, Gold
Land, Gold Centre ve Gold House isimleriyle mücevherata yönelik yeni alışveriş
merkezleri de kurulmuştur. Gold and Diamond Park haricindeki binalar Gold Souk’a
yakın yerlerde yer almaktadırlar. Söz konusu merkezlerde mağaza açmak için yer
bulunması sıkıntılıdır. Dubai’de yaklaşık 850 mağaza olduğu belirtilmektedir.
5.3 BAE Mücevher Ürünleri İthalat Düzenlemeleri
Dubai Belediyesi tarafından yapılan düzenlemeler ile altın mücevherat firmalarına
sattıkları ürünün saflığını belirten ayar damgalarının konulması zorunluluğu
getirilmiştir. Ayrıca belediye ara ara mağazalarda satılan ürünlerden örnekler
toplayarak ürüne konulan damganın doğru olup olmadığını kontrol etmektedir. Söz
konusu kontroller belediyenin sahip olduğu laboratuvarlarda yapılmaktadır. Bu
kontrollerde ürünlerin hatalı çıkması durumunda ise firmalara ağır cezalar
verilebilmektedir.
25
Dubai Belediyesi, kaliteli mücevherlerin satıldığı bir pazar şeklinde bir üne sahip olan
Dubai’nin bu ününü kaybetmesini önlemek ve desteklemek amacıyla mücevher
mağazalarına yönelik olarak Good Jewellery Trading Practice (GJTP – İyi Mücevher
Ticareti Uygulaması) ismiyle bir sertifika uygulamaktadır. Söz konusu sertifikayı
almaya hak kazanan firmalar BAREEQ logosunu mağazalarında kullanmaya hak
kazanmaktadırlar. Bu logoya sahip olabilmek için mağazaların çeşitli kriterlere sahip
olması gereklidir. Bu kriterler yönetim, kayıt tutma sistemi, ürün kalitesi, müşteri
isteklerine yönelik sistem, ürün garantisi gibi çeşitli alanları kapsamaktadır. Söz
konusu logo pazarda bir pazarlama aracı olarak kullanılmaktadır ve şu anda zorunlu
bir belge konumunda değildir.
Altın mücevherat ürünleri için geçerli olan gümrük vergisi % 5’tir. Aşağıda belirtilen
ürünlerde gümrük vergisi ise % 0’dır.
Tablo: 20 BAE Mücevher Ürünlerinde Gümrük Vergileri
ÜRÜN ADI
Elmaslar
71 02 10 00
Elmaslar (Tasnif Edilmemiş Olan),
71 02 21 00
Elmaslar
(İşlenmemiş/Basit
Şekil.
Kesilmiş,
Yarılmış/Yontulmuş, Sanayide Kullanılan
71 02 31 00
Elmaslar (İşlenmemiş/Basit Şekilde Kesilmiş, Yarılmış vb),
Sanayide Kullanılmayan
Gümüş (Ham/Yarı İşlenmiş, Pudra Halinde)
71 06 10 00
Gümüş (Altın/Platin Yaldızlı Gümüş Dâhil) Pudra Halinde
Olanlar
71 06 91 10
Külçe Halinde Gümüş
71 06 91 90
Diğer İşlenmemiş Gümüş
71 06 92 00
Gümüş (Yarı İşlenmiş)
Altın (Ham, Yarı İşlenmiş, Pudra Halinde)
71 08 11 00
Altın (Pudra Halinde Olanlar, Para Yerine Kullanılmayan)
71 08 12 10
Külçe Altın (Para Yerine Kullanılmayan)
71 08 12 90
Diğer İşlenmemiş Altın ( Pudra ve Külçe Hariç, Para Yerine
Kullanılmayan)
71 08 13 00
Altın (Diğer Yarı İşlenmiş Şekilde)
71 08 20 00
Altın (Para Yerine Kullanılanlar)
Platin, Paladyum, Rodyum, İridyum, Osmiyum, Rutenyum (Ham, Pudra Vb.)
71 10 11 10
Platin (İşlenmemiş/Külçe Halinde)
71 10 11 90
Platin (İşlenmemiş Veya Pudra Halinde, Külçe Hariç)
71 10 19 00
Diğer Platin ( Yarı İşlenmiş)
71 10 21 00
Paladyum (İşlenmemiş/Pudra Halinde Olanlar)
71 10 29 00
Paladyum (Yarı İşlenmiş)
71 10 31 00
Rodyum (İşlenmemiş/Pudra Halinde Olanlar)
71 10 39 00
Rodyum (Diğer)
71 10 41 00
İridyum, Osmiyum Ve Rutenyum (İşlenmemiş/Pudra Halinde
Olan)
71 10 49 00
İridyum, Osmiyum Ve Rutenyum (Diğer)
Metal Paralar
1
8
7
1
71 10
7108
7106
7102
GTİP GTİP
26
71 18 10 00
71 18 90 00
Tedavülde Olmayan Metal Paralar (Altın Para Hariç)
Diğer Metal Para
6. TANITIM
6.1 Tanıtım Faaliyetleri
Pazarda TV, radyo, gazete, dergi, açık hava alanları vb. her türlü tanıtım aracı
bulunmaktadır. Kullanımlarında ise araçlar açısından çeşitli farklılıklar bulunmaktadır.
Dubai’nin birçok ülkeden gelen bir nüfusa sahip olması tanıtım ortamını da
çeşitlendirmektedir. Ülkede her kesimin izlediği TV, radyo kanalı farklıdır. Hintliler
kendi kanallarını, Avrupalılar yine uydu aracılığı ile kendi kanallarını, Araplar da yine
kendilerine yönelik yayın yapan kanalları izlemektedir. Her kesime ortak hitap eden
bir TV, radyo kanalı bulmak oldukça zordur. Bu nedenle tanıtım yaparken TV’nin
kullanımı diğer ülkelere nazaran daha az etkili olmaktadır. Böyle bir durumda
ürününüzün hitap ettiği kesime yönelik kanala ulaşarak oraya reklâm vermek daha
makul olacaktır. Tüm pazara ulaşabilmek ve markanızın herkes tarafından
tanınmasını sağlamak için ise yollarda yer alan açık hava reklâm araçlarını kullanmak
da etkili yöntemlerden biridir. Bu durumda da Şeyh Zayed Caddesi, havaalanı yolu
gibi gün içinde yoğun trafik akışının olduğu yolları tercih etmek daha uygundur. Açık
hava reklâmlarının maliyeti ilanın verildiği yere bağlı olarak değişmekle birlikte yüksek
olmaktadır. Pazarda bulunan sektörel ve diğer dergilere de reklâm vermek yine
tanıtım amaçlı kullanılabilecek araçlardır.
Yapılan bir araştırmaya göre tüketicilerin etkili buldukları reklâm yöntemleri şu
şekildedir:




35% Gazete ve dergi,
33.3% Açık hava reklamları,
21.7% TV & radyo,
10.0 % Online reklamlar
6.2 Fuarlar
BAE’de mücevher sektöründe potansiyel alıcılarla bağlantı kurabilmek, ürünlerin
tanıtımını yapabilmek ve bu sektörde rekabet hakkında bilgi sahibi olabilmenin en
yaygın yolu ticaret fuarlarına katılmaktır. Doğru ticaret ortağını bulabilmenin en uygun
yolu ise rakiplerin kurmuş oldukları ticari bağlantıları incelemekten geçmektedir.
Sektörel fuarlar ülkede büyük öneme sahiptir ve Körfez ülkelerindeki ve Afrika
ülkelerindeki aracılar bu fuarları sıklıkla ziyaret etmekte, ürünleri görmek istemektedir.
Bu nedenle fuarlara katılım önemli tanıtım araçlarından biridir. Fuardan sonra
potansiyel müşteri ile temasa geçilmesi faydalı olacaktır.
BAE pazarında düzenlenen mücevher ürünleri fuarlarının listesi aşağıda yer
almaktadır.
27
Al-Ain Jewellery & Watches Exhibition, 3-8 Mart 2014 Al-Ain/BAE
JWS-International Jewellery & Watch Show, 13-17 Mart 2014 Abu Dhabi
MidEast Watch & Jewellery Show 2014, 29 Nisan-3 Mayıs 2014 Sharjah/BAE
MidEast Watch & Jewellery Show 2014, 23-27 Eylül 2014 Sharjah/BAE
Dubai International Jewellery Week, 3-6 Aralık 2014 Dubai/BAE
7. PAZARDA DİKKAT EDİLMESİ GEREKEN UNSURLAR
7.1 BAE Pazarının Temel Özellikleri
İhracatçılarımızın BAE pazarına girişte göz önünde bulundurmalarında fayda görülen
hususlar şunlardır;

Piyasada rekabet çok yoğundur ve piyasada tutunabilmek için mutlaka çok
ciddi rekabet üstünlüğüne sahip olunması gerekmektedir.

Ülkede yaşayan varlıklı kesim için ürün kalitesi çok önemlidir. Kalite, satış
sonrası hizmet ve standartlara uygunluk gibi faktörlerin önemi göz ardı
edilmemelidir.

Fiyat belirlenirken rakip ürünlerin fiyatları dikkate alınmalıdır.

Pazarda dürüstlük ve güven çok önemlidir. Piyasada güven kaybetmiş bir
marka veya firmanın bu piyasada bir daha tutunabilmesi çok zordur.

Kişisel ilişki kurmaya (özellikle de üst düzey aile üyeleriyle) önem verilmelidir.
Bu açıdan olabildiğince sık olarak yüz yüze görüşme zemini hazırlanmalıdır.
Bundan dolayı müşterinin Türkiye'ye davet edilmesi, en az BAE ziyareti kadar
önemlidir.

Nüfus yapısı ve tüketici özellikleri nedeniyle pazara ülke içi talepten ziyade
ülke üzerinden sağlanacak dış talepleri yakalamak için girilmesi daha uygun
görülmektedir.

Petrol bulunana kadar, Emirliklerde Dubai incileri dışında hiçbir şey
üretilmemiştir. Sanayileri kurulmamış ve sadece ticaretle uğraşmışlardır. Bu
tür bir yapılanmadan dolayı pazarlık yapabilme konusunda oldukça ustadırlar.
Hemen hemen her konu pazarlığa tabidir.

Arap iş kültürünün en önemli unsurlarından birisi tartışmaların asgari bir
seviyede tutulması veya hiç yaşanmamasıdır. Bu yüzden bu ülkelerde aşırı
derecede baskı uygulanan satış tekniklerinden uzak durulması tavsiye
edilmektedir.
28

İlk toplantıları tanışma toplantıları olup, konuya ve programa çok az sadık
kalınmaktadır. Geleneksel selamlama şekilleri içerisinde sağ elin kalbe
götürülerek samimiyet, içtenlik ve sıcaklık mesajları verilirken, modern
Araplarda ise gevşek ancak uzun süreli bir el sıkışma takip edilmektedir.

Ziyaretçinin bir odaya girerken ayakkabılarını çıkarması ve dışarıda bırakması
uygun olacaktır. Çünkü halı üzerinde ibadet yapılmaktadır. Odaya girildiğinde
ilk olarak en kıdemli kişinin eli sıkılır. Konuşmaya katılmadan önce odadaki
herkesin eli sıkılmalıdır.

Kartvizit kullanımı yaygındır. Eğer kullanılacaksa Arapça olması yararlı
olacaktır. Yaygın bir şekli ise kartvizitin bir tarafının Arapça diğer tarafının da
İngilizce olmasıdır. Eğer çok kaliteli ve oymalı bir kartvizit tercih edilecekse, bir
tarafında her iki dilin de kullanılması mümkün olabilir veya her dilde
hazırlanmış ayrı ayrı kartvizit kullanılabilir. Broşür ve diğer promosyon
malzemelerinin hem Arapça hem de İngilizcesinin olması önemlidir

Randevu talep edilirken gün içindeki ibadet zamanlarına dikkat edilmesi ve yıl
içindeki kutsal günlerin dikkate alınması gerekmektedir. İş görüşmeleri ağır bir
tempoda ilerlemektedir.
7.2 Resmi Tatiller ve Çalışma Saatleri
Cuma ve Cumartesi, hafta sonu resmi tatil günleridir. Kamu kurumları Cuma ve
Cumartesi günleri tam gün tatil iken, özel sektör firmaları ve esnaf Cuma günü
haricinde 08.00–13.00 ve 16.30–19.30 arasında faaliyet göstermektedir. Büyük alış
veriş merkezlerinde yer alan mağazalar ise, Cumartesi günü tam gün açık olup,
Cuma günü ise öğleden sonra (14.30) işe başlamaktadır. Bankalar, yalnızca Cuma
günü kapalıdır.
8. SONUÇ VE DEĞERLENDİRME: PAZARA YÖNELİK ÖNERİLER
Dubai’nin sahip olduğu açık ve vergisiz ekonomik ortam, serbest bölgelerde firma
sahipliğinin % 100 olması, uluslararası standartlardaki altyapısı, Dubai’de bulunan
altın ve pırlanta borsaları ve tüm dünyada “City of Gold” olarak tanınma isteği ve
bunu destekleyici yönde yapılan çalışmalar pazarın daha da büyümesine destek
sağlamaktadır. Yerel nüfusun sahip olduğu yüksek gelir düzeyinin yanı sıra bu
kesimin mücevherata verdiği önem de yine pazarın önemini artıran unsurlardandır.
Dubai Hükümetinin bölgeyi turizm merkezi yapma çabaları ve buna yönelik projeler
ile gelen turistlerin % 95’inin mücevher satın alması ile turist sayısındaki artışa
yönelik olumlu beklentiler de pazarın gelişmesine katkı sağlamaktadır. Dubai bugün
kendini mücevherat açısından bölgesindeki en önemli pazar ve ticaret merkezi haline
getirmiş bulunmaktadır. Buradan diğer bölge ülkelerine ulaşmanın kolaylığı da
Dubai’nin önemini artırmaktadır.
29
Dubai şu anda sahip olduğu ortam ve geleceğe yönelik beklentiler itibariyle altın
mücevherat sektörümüz açısından taşıdığı önemi önümüzdeki dönemde daha da
artıracaktır. Hem iç pazarın sahip olduğu satış hacmi hem de bölgesindeki dağıtım
üssü konumu firmalarımıza yeni fırsatlar yaratacaktır. Pazarda satılan ürünler
Türkiye’de satılan ürünlerden oldukça farklıdır. Dubai pazarında daha gösterişli, taşlı
ürünler satılmaktadır. Diğer taraftan dünyanın her yerinden bu pazara alıcı gelmekte
ve pazar çok farklı isteklere sahip kişilere hitap etmektedir. Tek bir ürün tipi ile tüm
pazara hitap etmek mümkün değildir.
Firmalarımızın bu pazarda başarılı olabilmek için hitap ettikleri kesimi çok iyi
belirlemeleri gerekmektedir. Hitap edilen kesilen kesimi belirlemek için firmalarımızın
pazarı yerinde ziyaret etmesi yararlı olacaktır. Yine sunulan ürün yelpazesinin geniş
olması da önemlidir. Aksi takdirde pazardaki çeşitlilik göz önüne alınırsa uzun vadede
pazarda başarılı olunması oldukça zordur. Dubai kısa vadeden çok uzun dönemli
olarak düşünülmesi gereken pazarlardandır. Pazar bölümünün iyi belirlenmesinin
yanı sıra ürünlerin de mutlaka bu bölümün tercihlerine yönelik olarak tasarlanması
gerekmektedir.
Dubai pazarında yer almak firmanın pazarlama ve ürün tasarımı kabiliyetlerini de
geliştiren bir unsur olacaktır. Bunun nedeni ise dünyanın en önemli markalarının yanı
sıra her türlü zevke hitap eden ürünleri de bir arada görmenin yaratacağı etkidir.
Böyle bir pazarda kalıcı olmak için firmaların mutlaka kendi tasarımlarını yapmaları
ve tasarım kabiliyetlerini geliştirmeleri gerekmektedir. Pazarlama açısından da aynı
durum söz konusudur. Dünyanın her yerinden gelen rakipler arasından sıyrılabilmek
için çok ciddi pazarlama faaliyetlerinin gerçekleştirilmesi gerekmektedir. Bunlar
sadece doğrudan nihai tüketiciye ulaşan reklâmlar veya tanıtım araçları olarak
düşünülmemelidir. Firmanın imajını destekleyen ve güvenilirliğinin korunmasına
yardımcı olan her türlü pazarlama, kurumsal kimlik oluşturulması faaliyeti olarak
tasarlanmalıdır. Pazardaki rakipler oldukça ciddi firmalardır bu nedenle pazarda kalıcı
olmak için Türk firmalarının da kurumsal kimlikleri ve bunu destekleyen unsurlar ile
pazara girmelerinde fayda bulunmaktadır. Burada kritik bir nokta ise; kendisini ve
ürününü güvenilir olarak tanıtıp bir yer edindikten sonra bunun devamını getirebilecek
altyapının da firmada bulunması yine önemlidir. Çünkü pazardaki aracılar,
perakendeciler karşılarında ciddi ve devamlılığı olan, ortak gibi çalışabilecekleri, uzun
dönemli düşünen tedarikçiler istemektedirler. Aksi takdirde alternatiflerinin çok
olduğunu da belirtmektedirler.
Pazara giriş açısından ilk etapta toptancılar ile çalışılabilir. Uzun vadeli olarak Dubai
pazarında çalışmayı düşünen firmalar için altına yönelik merkezlerde bir
ofis/mağazalarının olması önem taşımaktadır. Söz konusu pazarda yerleşik olmaları
hem pazardaki çeşitlilik göze alındığında pazarı tanımak ve hâkim olabilmek hem de
pazardaki fırsatlardan ve diğer bölgelerden gelen alıcılarla temasa geçebilmek imkânı
yaratması açısından da avantaj sağlayacaktır.
30
Pazardaki önemli rakiplerimiz, Hindistan, İtalya, Malezya, Singapur ve Pakistan
olarak gözükmektedir. İtalyanlar tasarımda oldukça güçlü konumda, bu avantajlarını
Dubai’de de devam ettirmekteler. Hindistan hem pazara yakınlık hem de Hint
kökenlilerin ağırlıkta olması nedeniyle pazarda önemli bir yere sahiptir. Çin ise
kalitesiz ürünlerle pazara girmekle birlikte tasarımlarını ve kalitelerini iyileştirmektedir.
Türk ürünleri ise pazarda iyi tanınmaktalar.
Pazarda tanıtım kanallarının farklılığı ve tüm pazara hitap edebilmek için uygun bir
aracın bulunmasında yaşanacak sıkıntı da yine pazara giriş aşamasında
firmalarımızın karşılaşacağı zorluklardandır. Bu nedenle hitap edilecek pazar
bölümünün doğru belirlenmesi de bu aşama da yine önem taşımaktadır. Mevcut yapı
itibariyle nihai tüketiciye ulaşmada açık hava reklâmları en etkili yöntemlerden biri
olarak gözükmektedir. Fakat bu tarz reklâmların sürekliliğinin sağlanması oldukça
zordur. Yine dergi, gazetelere reklâm vermek de pazardaki etkili yöntemlerdendir.
Diğer taraftan da pazardaki rakiplerin çokluğu da göz önüne alınırsa verilen markanın
devamlı gündemde tutulabilmesi için reklâm haricindeki araçlara (halkla ilişkiler,
basında çeşitli haberlerle yer alma vb.) da önem verilmesi gereklidir. Unutulmamalıdır
ki reklâmlar sadece firmaların veya markaların isimlerini ezberletmekte kaliteye
yönelik bir algı sağlayamamaktadır.
Dubai’nin fuarcılık alanında dünyada sahip olduğu yer de göz önüne alınırsa mutlaka
pazara girmeden önce veya sonrasında da fuara katılım önem taşımaktadır.
Perakende firmaları fuarlarda doğrudan alıcılar ile temasa geçmeyi tercih
etmektedirler. Bu durum toptancıların pazardaki payının azalmasına da neden
olmuştur. Fuarlara katılım hem alıcılara ulaşmak hem de pazarda ciddi olduğunuzu
göstermek açısından önemlidir.
Firmalarımız kendilerine ait ofis ve/veya mağazaların Gold Souk, Gold Land gibi altın
ticaretine yönelik yerlerde olmasına dikkat etmelidirler. Yine yeni açılan, açılması
planlanan alışveriş merkezleri de mağaza açmak için uygun mekânlar yaratmaktadır.
Fakat kira bedellerinin yüksekliği ve yer bulma da yaşanan sıkıntıyı da firmalarımızın
pazara giriş şeklini belirlerken göz önüne almalarında fayda bulunmaktadır.
Firmalarımızın Dubai’de yerleşik olmalarının buranın sahip olduğu ticaret merkezi
konumundan yararlanmalarına olanak sağlayacağı düşünülmektedir. Bölgedeki
ülkelerden, Afrika ülkelerinden, Türk Cumhuriyetlerden ve Rusya’dan alıcılar pazarı
ziyaret etmektedir. Onlara ulaşmak için de pazarda yerleşik olmak önemli hale
gelmektedir. Yine Dubai’deki fuarlara katılımın diğer ülkelerden gelecek olan alıcılara
da ulaşmada önemli bir araç olduğu düşünülmektedir.
Pazardaki alışveriş merkezlerinin çokluğunun yanı sıra dikkat çeken bir diğer nokta
ise bu merkezlerde aşağı yukarı hep aynı markaların yer almasıdır. Pazar devamlı
büyüyen ve yeniliklere açık bir yapıya sahiptir. Alım gücü yüksek olması sebebiyle de
yeni markalar pazarda devamlı kabul görmekte ve hatta aranmaktadır. Bu durumun
da firmalarımız açısından fırsat yarattığı düşünülmektedir.
31
Dubai’ye altın mücevher ürünlerin nakliyesinde herhangi bir sıkıntı yaşanmamaktadır.
Nakliye havayolu tercih edilmektedir. Gümrük prosedürleri de yine firmalar açısından
bir sorun yaratmamaktadır. Pazardaki yabancı firmalar genellikle L.L.C. tipinde şirket
kurmayı tercih etmektedirler.
Pazara devamlı surette yeni tedarikçiler girmektedir. Bu nedenle de rekabet oldukça
yoğundur ve bunun önümüzdeki dönemde daha da artması beklenmektedir. Bu
nedenle Dubai pazarında yer almak isteyen firmalarımızın mutlaka pazar özelliklerini
bilerek, pazarı yerinde ziyaret edip alıcılar ile yüz yüze görüşerek, oradaki ürünleri
görerek ihracat kararını vermeleri ve devamında da pazarla sürekli iletişim halinde
olmaları gerekmektedir. Pazarda kendilerini başarıya ulaştıracak olan doğru
aracılara, perakendecilere ulaşmak ancak pazarı ziyaret ederek mümkün olacaktır.
Dubai pazarında başarılı olmak için mutlaka doğru pazar bölümüne doğru ürün ile
ulaşmak gerekmektedir.
Dubai pazarı hem ihracatımızda hem de dünya ticaretinde sahip olduğu pay ve
konumu itibarıyla firmalarımız tarafından mutlaka özel önem verilmesi gereken bir
pazardır. Pazarın yarattığı fırsatlar ve geleceğine yönelik beklentiler pazarın göz ardı
edilmemesi gerektiğinin ayrı bir göstergesidir. Sahip olduğu altyapı ve ürün kalitesi ile
dünya ticaretinde önemli bir yerde olan Türk mücevherat sektörünün önümüzdeki
dönemde Dubai’deki ağırlığını artırması gerekmektedir. Dubai pazarında sağlam bir
yere sahip olmanın Türk mücevherat sektörünün dünyadaki yerini de olumlu yönde
etkileyeceği düşünülmektedir.
EK 1. FAYDALI ADRESLER
T.C. Dubai Başkonsolosluğu Ticaret Ataşeliği
World Trade Centre Tower, 8th FloorSheikh Zayed Road - P.O.Box: 9221 - Dubai/UAE
Tel: + 971 4 332 79 33
Fax : + 971 4 332 53 43
Email: [email protected]
-UAE Federal Government: http://www.government.ae
-Dubai Ticaret ve Sanayi Odası: http://www.dubaichamber.ae
-BAE firma kataloğu: http://yellowpages-uae.com/
-Dubai-Gümrük http://www.dxbcustoms.gov.ae/Content/Rules+and+Regulations
-Dubai Serbest Bölgeler: http://www.uaefreezones.com/
EK 2. KAYNAKLAR

Euromonitor International-Analysis:Jewellery in the UAE, November 2012
32











Euromonitor International-Company Profiles, Damas LLC
Euromonitor International, Luxury Goods in the UAE, March 2013
Euromonitor International,Consumer Goods and Retail UAE,July 2013
Italian Trade Comission, UAE Market Report: Jewellery Sector, Sep. 2011
Euromonitor International: Country Sector Briefing
EIU: Country Profile 2014
Euromonitor International: Consumer Lifestyles in UAE, 2013
ITC – Trademap İstatistikleri.
TÜİK Kayıtları
Dubai International Jewellery Week 2013 Fuar Gözlemleri
Dubai Chamber of Commerce Kayıtları
33