Teknik Bülten No 29 (Kızılçam (Penus brutia Tea) Fidanlarında

Transkript

Çevre ve Orman Bakanlığı Yayın No: 352
Müdürlük Yayın No
: 037
ISSN :1302-3624
KIZILÇAM (Pinus brutia Ten.) FİDANLARINDA KALİTE
SINIFLARININ BELİRLENMESİ
(ODC:232.324.2)
Determination of Quality Classes of Pinus brutia Ten.
Seedling
Selma COŞGUN
Melahat ŞAHİN
Nurten ÖZKURT
Salih PARLAK
TEKNĠK BÜLTEN NO: 29
T.C.
ÇEVRE ve ORMAN BAKANLIĞI
BATI AKDENİZ ORMANCILIK ARAŞTIRMA
MÜDÜRLÜĞÜ
SOUTH-WEST ANATOLIA FOREST RESEARCH INSTITUTE
(SAFRI)
2008
ANTALYA/TURKİYE
YAYIN KURULU
Editorial Board
Başkan
Head
Dr. Ufuk COġGUN
Üyeler
Members
Dr. Mehmet Ali BAġARAN
Dr. Ali KAVGACI
Dr. Halil Ġbrahim YOLCU
Dr. Mehmet ÇALIKOĞLU
YAYINLAYAN
Batı Akdeniz
Ormancılık AraĢtırma Müdürlüğü
P.K.: 264
07002 ANTALYA
Published by
South-West Anatolia
Forest Research Institute
P.O. Box: 264
07002 ANTALYA
TURKEY
Tel.: +90 (242) 345 04 38
Fax: +90 (242) 335 35 30
E-posta: [email protected]
Web: http//www. baoram.gov.tr
OĞUZ OFSET
Tel : +90 (242) 247 85 50
Faks: +90 (242) 247 57 80
İÇİNDEKİLER
Sayfa No
ÖNSÖZ ............................................................................................................. v
ÖZ ..................................................................................................................... vi
ABSTRACT ..................................................................................................... vi
1.GĠRĠġ ............................................................................................................. 1
2.LĠTERATÜR ÖZETĠ ..................................................................................... 2
3.MATERYAL VE METOD ............................................................................ 4
3.1.Materyal....................................................................................... 4
3.1.1. Fidan Materyali........................................................... 4
3.1.2. Deneme Alanları ......................................................... 5
3.1.2.1. Fizyografik ve Edafik KoĢullar ................ 5
3.1.2.2. Deneme Alanları Ġçin Ġklim Verileri ........ 6
3.2. Yöntem ....................................................................................... 20
3.2.1.Fidan Kalite Sınıflarının oluĢturulması .......................... 20
3.2.2.Laboratuar KoĢullarında Yapılan ÇalıĢmalar ................. 21
3.2.3. Deneme Deseni ve Değerlendirme Yöntemi ................ 21
4. BULGULAR ................................................................................................ 23
4.1 Fidan Kalite Sınıfları ................................................................... 23
4.2 Fizyolojik Bulgular...................................................................... 25
4.3 Fidan Kategorilerine Göre Fidan Karakteristikleri
Arasındaki ĠliĢkiler..................................................................... 25
4.3.1 Fidan Boyu ve Kök boğazı Çapı Kümesi ile
Diğer Karakteristiklerin Kümesi arasında ĠliĢkiler ...... 28
4.4. Arazi Denemelerine Ait Bulgular ................................................. 29
4.4.1. Fidan Kalite Sınıflarının Deneme Alanlarında
Tutma BaĢarılarına Etkisi ............................................ 29
4.4.2. Deneme Alanlarında Fidan kalite Sınıflarının Boy
Büyümesine Etkileri ..................................................... 35
4.4.3 Deneme Alanlarına Göre Fidan kategorilerinin Kök
Boğazı Çapına Etkileri .................................................. 42
5. SONUÇ VE TARTIġMA ................................................................ 46
ÖZET ................................................................................................... 52
SUMMARY ......................................................................................... 55
KAYNAKÇA ...................................................................................... 57
EKLER ................................................................................................ 60
Ek 1.Manavgat Deneme Alanında Fidanların Su
Potansiyeli Ölçmeleri ................................................................. 60
Ek 2. Fethiye Deneme Alanında Fidanların Su Potansiyeli
Ölçmeleri ............................................................................................. 61
i
Sayfa No
Ek 3. Ġzmir Gaziemir Deneme Alanı Toprak Analizi Sonuçları....................... 62
Ek 4. Tarsus Candere Deneme Alanı Toprak Analizi Sonuçları ...................... 63
Ek 5. Tarsus Belçınar Deneme Alanı Toprak Analizi Sonuçları ...................... 64
Ek 6. Burdur Karakent Deneme Alanı Toprak Analiz Sonuçları ..................... 65
Ek 7. Manavgat Deneme Alanı Toprak Analiz Sonuçları ................................ 66
Ek 8. Fethiye Deneme Alanı Toprak Analiz Sonuçları .................................... 67
ŞEKİLLER DİZİNİ
Sayfa No
ġekil.1 Deneme Alanlarının YerleĢimi ............................................................. 5
ġekil 2 Deneme Alanlarının Thornwaite Ġklim Diyagramları .......................... 18-19
ġekil 3 Fidanlık ÇalıĢmaları ve Deneme Alanlarının Tesisi............................. 22
ġekil 4 Fidan Boyu ve Kök Boğazı Çapı Regresyon Doğruları ....................... 24
ġekil 5 Deneme Fidanları ................................................................................. 26
ġekil 6 1.Yıl Sonunda Boy Sınıflarına Göre Deneme Alanlarında
YaĢama Oranları ............................................................................... 34
ġekil 7 5. Yıl Sonunda Boy Sınıflarına Göre Deneme Alanlarında
YaĢama Oranları ............................................................................... 34
ġekil 8 Fethiye Manavgat Candere Deneme Alanlarında Dikimi
Ġzleyen Yıllarda Boylanma Değerleri ............................................... 38-39
ġekil 9 Fidana Boy Sınıflarının Dikimi Ġzleyen 4 Yılda Boy
Artım Yüzdeleri ................................................................................ 40-41
ÇİZELGELER DİZİNİ
Sayfa No
Çizelge 1 Deneme Alanları Bilgileri ................................................................ 6
Çizelge 2 Manavgat Meteoroloji Ġstasyonu Verileri......................................... 9
Çizelge 3 Manavgat Deneme Alanında Thornthwaite Su Bilançosu .............. 10
Çizelge 4. Muğla (Fethiye) Meteoroloji Ġstasyonu Verileri ............................. 11
Çizelge 5. Fethiye Deneme Alanının Thornthwaite Su Bilançosu ................... 12
Çizelge 6. Tarsus Meteoroloji Ġstasyonu Verileri ............................................. 13
Çizelge 7 Belçınar (1000m)’ın Thornthwaite Su Bilançosu............................. 14
Çizelge 8 Candere (300m)’ın Thornthwaite Su Bilançosu .............................. 15
Çizelge 9 Ġzmir Meteoroloji Ġstasyonu Verileri ................................................ 16
Çizelge 10 Ġzmir Deneme Alanının Thornthwaite Su Bilançosu ..................... 17
Çizelge 11 Fidan Kategorileri........................................................................... 23
Çizelge 12 Kemer-Kesmeçay Orijinli Fidanların Karakteristikleri
Arasındaki Korelasyon Analizi ............................................................ 27
ii
ÇİZELGELER DİZİNİ
Sayfa No
Çizelge13 Kanonikal Korelasyon Katsayıları ve Önemlilik Düzeyleri ............ 28
Çizelge 14 Deneme Alanlarında Fidan Tutma BaĢarısı Ġçin Varyans Analizi
Sonuçları ....................................................................................... 30-31
Çizelge 15 Fethiye ve Candere Deneme Alanlarında Boy Sınıflarına Göre
Fidan YaĢama Yüzdelerinin Duncan Testiyle KarĢılaĢtırılması .. 32
Çizelge 16 Manavgat ve Belçınar Deneme Alanlarında Çaplara Göre Fidan
YaĢama Yüzdelerinin Duncan Testiyle KarĢılaĢtırılması.............. 32
Çizelge 17 1. Yıl Sonunda Fidan Sınıflarının YaĢama Yüzdeleri .................... 33
Çizelge 18 4.Yıl Sonunda Kalite Sınıflarının Fidan Boy Büyümesi
Bakımından KarĢılaĢtırılmasına ait Varyans Analizi Sonuçları .... 35-36
Çizelge 19 Fethiye ve Manavgat Deneme Alanlarında Boy Sınıflarının 4. Yıl
Sonundaki Boy Büyümesine Etkisi için Duncan
Testi karĢılaĢtırılması .................................................................... 37
Çizelge 20 Candere, Belçınar ve Ġzmir Deneme Alanlarında Boy Sınıflarının
4. Yıl Sonundaki Boy Büyümesine Etkisi için Duncan
Testi karĢılaĢtırılması .................................................................... 37
Çizelge 21 Deneme Alanlarında Fidan Kalite Sınıflarının 4. Yıl
Sonundaki Çap Değerleri Üzerindeki ĠliĢkin Varyans Analizi .. 42-43
Çizelge 22(a) Fethiye, Manavgat ve Candere Deneme Alanlarında
Boy Sınıflarının 4. Yıl Sonundaki Çap GeliĢimine Etkisi Ġçin
Yapılan Duncan Testi KarĢılaĢtırılması ...................................... 44
Çizelge 22(b) Belçınar ve Ġzmir Deneme Alanlarında Boy Sınıflarının
4. Yıl Sonundaki Çap GeliĢimine Etkisi için Yapılan
Duncan Testi KarĢılaĢtırılması ..................................................... 44
Çizelge 23 Duncan Testi ile Kök Boğaz Çapı Sınıflarının
4. Yıl Sonunda OluĢturdukları Çaplar ve Alt Üst
Sınır Değerleri .............................................................................. 45
Çizelge 24 TSE 2265-Ġğne Yapraklı Ağaç Fidanlarının Boyları ..................... 51
iii
iv
ÖNSÖZ
Küresel ısınmanın yaĢandığı ve buna paralel olarak kuraklığa
dayanıklı türlerin bir adım öne çıktığı Akdeniz iklim kuĢağında hızlı
geliĢen bir tür olan kızılçam, büyük ölçekli ağaçlandırma
programlarında
yaygın
olarak
kullanılmaktadır.
Kızılçam
ağaçlandırılması veya gençleĢtirilmesi gereken orman alanı yaklaĢık
2.5 milyon ha’dır. Bu kapsamda kaliteli fidan üretiminde gerekli olan
morfolojik saptamaların ortaya konması için “Kızılçam (Pinus brutia
Ten.) Fidanlarında Kalite Sınıflarının Belirlenmesi” konulu araĢtırma
projesi Batı Akdeniz, Doğu Akdeniz ve Ege Ormancılık AraĢtırma
Müdürlüklerinin ortak çalıĢması halinde yürütülmüĢtür.
Fidan üretimi aĢamasında yardımlarını gördüğümüz AntalyaZeytinköy, Mersin-Mut ve Ġzmir-Torbalı Orman Fidanlıklarının idari,
teknik ve yardımcı personeline, arazi çalıĢmaları ve deneme
alanlarının belirlenmesinde yardımlarına her zaman gereksinim
duyduğumuz Ağaçlandırma teknik personeline ve Orman ĠĢletme
ġeflerine teĢekkürlerimizi sunarız.
Fidanlık çalıĢmalarında, denemelerin kuruluĢu, ölçüm ve
gözlemlerde her türlü donanımı ile yardımcı olan Batı Akdeniz
Ormancılık AraĢtırma Müdürleri Sayın Yusuf CENGĠZ ve Dr.NeĢat
ERKAN, Ege Ormancılık AraĢtırma Müdürü Sayın Ergün
AVCIOĞLU, Doğu Akdeniz Ormancılık AraĢtırma Müdürü Sayın Dr.
Ersin YILMAZ ’a teĢekkürü borç biliriz. Tüm arazi aĢamalarında
çalıĢmamıza katkı sağlayan Ormancılık AraĢtırma Müdürlüğü
yardımcı personeline ve çalıĢmanın istatistik değerlendirilme
aĢamasında yardımlarını gördüğümüz Sayın Dr. Ufuk COġGUN ve
Sayın Orm. Yük. Müh. Sadettin GÜLER’e teĢekkür ederiz.
ÇalıĢmada elde dilen bulguların uygulayıcılara yararlı olmasını
dileriz.
Eylül 2007, Antalya
v
ÖZ
Bu çalıĢmada; çıplak köklü 1+0 yaĢlı kızılçam fidanlarında, morfolojik
karakterler ile dikim baĢarısı arasındaki iliĢkiler irdelenmeye çalıĢılmıĢtır. Arazi
denemeleri 5 deneme alanında yürütülmüĢtür. Batı Akdeniz Bölgesinde
denemeler Fethiye, Manavgat ve Burdur’da tesis edilmiĢtir. Ancak Burdur
deneme alanında yaĢama yüzdesi % 40’larda kaldığı için istatistiki analizlerde
iĢlem dıĢı bırakılmıĢtır. Doğu Akdeniz de ġahnadere orijini ile Belçınar , TarsusToldağ orijini ile Candere’de, Ege Bölgesinde Urla Orijini ile Gaziemir-Sarnıç
deneme alanları tesis edilmiĢtir. Bu çalıĢmada sonuç olarak tutma baĢarısı
bakımından 3 deneme alanında fidan boyları bakımından farklılık olduğu
saptanmıĢtır. Fethiye ve Candere deneme alanlarında kısa boylu fidanların yer
aldığı ilk sınıflar elimine olmuĢlardır. Arazide 4. vejetasyon dönemi sonunda
ölçülen boy değerlerine uygulanan varyans analizi sonucunda bütün deneme
alanlarında dikim anındaki fidan boyunun, büyüme üzerinde etkili olduğu
belirlenmiĢtir. Fidan boyu diğer fidan kriterleri ile kuvvetli korelasyon
göstermiĢtir. Bu korelasyon, Pinus brutia Ten fidan morfolojisinde boyun
belirleyici role sahip olduğunu göstermektedir.
Anahtar Sözcükler: Kızılçam, Kalite Sınıfları, Fidan Boyu, Kök Boğaz Çapı
ABSTRACT
In this study, the relationships between planting success and some
morphological characteristics of 1+0 aged bare root Pinus brutia seedlings,
were examined. Field trials were carried out on five experimental areas. The
experimental areas in West Mediterranean Region were established in Fethiye,
Manavgat and Burdur. But the sampling plots in Burdur were excluded from
statistical analysis, because the planting success was less than 40%. The
experimental areas were established with ġahnadere origin in Belçınar and
Tarsus-Toldağ origin in Candere in West Mediterranean and with Urla origin in
Gaziemir in Aegean Region. As a result, it was found that there were significant
differences between in three experimental areas, according to seedling heights
and also survival percent. The first classes of seedlings with short heights both
in Fethiye and Candere experimental areas were eliminated. According to
ANOVA for seedling height values measured at the end of the fourth vegetation
period, it was determined that seedling height during the planting is still
effective on the fourth year growth. Seedling height values showed high
correlation with the other seedling characteristics. This correlation showed that
seedling height could be used as an indicator for the morphology of Pinus brutia
Ten seedlings.
Key words: Pinus brutia Ten., Quality classes , seedling height, root collar diameter
vi
1. GİRİŞ
Kızılçam (Pinus brutia Ten.) bitkiler aleminin Tohumlu Bitkiler
(Spermatophyta) bölümü Açık Tohumlular (Gymnospermae) alt bölümü
Coniferae sınıfı Pinaceae familyasının, Pinus L. cinsi içerisinde yer alan bir
ağaç türü olup, Türkiye'de doğal olarak yayılan 5 çam türünden birisidir
(ANŞİN 1993, s. 29). Türkiye’de ağaçlandırma yoluyla kurulan ormanlar
(1763472 ha) içinde 706989 ha’lık alan ile Kızılçam ilk sırada yer
almaktadır. Bu rakam aynı zamanda Kızılçam ormanları içinde (4.2 milyon
ha) ağaçlandırmaların %16.8 gibi önemli bir orana sahip olduğunu
göstermektedir (BOYDAK ve Ark., 2006, s.319).
Kızılçam fidanı üreten fidanlıklarda TSE tarafından hazırlanan
orman ağacı fidan kalite standartları kullanılmaktadır. Ancak TSE tarafından
hazırlanan bu standartlarda minimum boy değerleri kullanılmıştır. Oysa bu
sınıflandırma için fidan boyu ve kök boğaz çapı karakteristiklerinin birlikte
ele alınması gerekmektedir. Bunu oluşturabilmek için, Kızılçam’ın doğal
yayılış alanı ve potansiyel ağaçlandırma alanlarını temsil eden yetişme
ortamı koşullarında, farklı orijinlerle kurulacak dikim denemeleri
sonuçlarının elde edilmesi zorunludur (BOYDAK ve Ark., 2006, s.246).
Akdeniz iklim kuşağında ağaçlandırma çalışmalarının başarısına
direkt etki eden çevresel faktörlerden su azlığı ve buna dayalı gerçekleşen su
stresi, özellikle kızılçam gibi yaz boyunca da sürgün uzamasına (polisiklik
büyüme) devam eden türlerde fidan gelişimi üzerinde etkili olmaktadır.
Kızılçam fidanları fidanlıklardan, ağaçlandırma alanlarına çıplak köklü
olarak taşınmaktadır. Fidanlar başlangıçta sahip olduğu su potansiyelini
sökümden sonra yavaş yavaş yitirmekte, bu azalma, dikim anı ve sonrasında
devam etmektedir. Kızılçamın kuraklığa dayanıklı olduğu; yapılan
çalışmalarla ortaya konmuştur (DİRİK, 1994, IŞIK ve Ark., 2002,). IŞIK ve
Ark. (2002) kızılçam’da kuraklığa tepki bakımından populasyon ve aile
düzeyinde önemli oranda genetik çeşitlilik olduğunu, kuraklık stresinin
kızılçam fidanlarının adaptasyon özelliklerini etkilediğini, bu türün daha az
büyüme ve daha az sürgün sayısıyla, stres koşullarına karşı bir adaptasyon
mekanizması geliştirdiğini ifade etmektedirler. IŞIK ve Ark., (2002),
NEWTON ve Ark., (1986) atfen; son yıllarda araştırmaların, şiddetli
kuraklık yaşanan alanlar için uygun morfolojiye sahip ve genetik olarak
kuraklığa toleranslı genotiplerin bulunması ve kullanımı üzerinde
yoğunlaştığını ifade etmektedirler.
Bu araştırma kapsamında, farklı orijinlere ait 1+0 yaşlı kızılçam
fidanlarının morfolojik karakteristikleri ile bu karakteristiklerin birbiriyle
ilişkisi ve farklılıkların tutma başarısına etkileri irdelenmiştir.
1
Fidan boyutları birbirinden farklı olan fidanların, yetişme
ortamlarında gösterecekleri tepkilerin de farklı olabileceği savıyla, uzun
dönemli bir yatırım karakterindeki ağaçlandırma çalışmalarına bilgi üretmek
hedeflenmiştir.
2. LİTERATÜR ÖZETİ
Fidan kalitesinin belirlenmesinde kullanılan morfolojik fidan
karakteristiklerin önemi uzun yıllar önce anlaşılmış olup, direkt ve nispeten
kolayca ölçülebilen boy ve çap değerleri, fidanlıklardaki kalite
sınıflandırmalarında en çok kullanılan karakteristikler olmuşlardır.
Morfolojik karakterlerden yola çıkılarak ülkemizin doğal türleri için yapılan
çalışmalarda; Toros sediri fidan kalite sınıflarının tutma başarısı ve yaşama
üzerinde anlamlı etkisi bulunmadığı; gelişme üzerinde ise önemli etkisi
olduğunu ortaya konulmuştur. Kök boğaz çapı kalın ve boylu fidanların daha
iyi gelişme yaptıkları görülmüştür (ELER ve Ark., 1993). Benzer sonuç
Kayın, sarıçam ve karaçam fidanları için de geçerlidir. Sarıçam ve karaçam
fidanlarında gelişim bakımından en büyük boy grubunun ve büyük boy
içerisindeki kalın çapların başarılı olduğu ancak karaçamda sınıfların yaşama
yüzdesi üzerinde etkili olmadığı saptanmıştır (TOSUN ve Ark., 1993;
KIZMAZ ,1993; TOSUN ve ÖZPAY 1993). GEZER ve Ark, (2004)
Sarıçamın 3 yabancı, 27 yerli tohum kaynağından sağlanan tohumlarla
üretilen fidanların, fidanlık koşullarında TSE fidan kategorilerine göre
dağılımını incelemişler, orijinlere göre kurak ve yarı kurak alanlar ile diri
örtü tehlikesi yüksek alanlar için farklı öneriler ortaya koymuşlardır.
Morfolojik fidan karakteristiklerinden özellikle boy ve çap,
dikimden sonra fidan performansını en iyi şekilde tahmin etmeyi
sağlamaktadır. Boy; fidanın gelişimi hakkında fikir verirken, çap fidanın
yaşamı için en iyi belirteçtir. Fidan boyunun daha büyük olması; fotosentez
ve transpirasyon için daha geniş yaprak alanı dolayısıyla daha büyük hacim
ve ağırlık anlamına gelmektedir (ROSE R.1990 p:2-8). Kök veya yan kökler
gibi parametreler dahi fidanın potansiyel performansı hakkında bir yargıya
varmada yararlıdır fakat fidan çapı 5 mm’nin altında bir değer olduğunda bu
fayda genel olarak gözlenmemektedir (MEXAL ve LANDIS, 1990, s.18).
Kızılçam’da
yapılan
bir
çalışmada;
morfolojik
fidan
karakteristiklerinden biri olan fidan boyunun, dikim başarısında belirleyici
bir role sahip olduğu, kök boğaz çapının ise ikincil önemde olduğu
belirlenmiş, tohum iriliğinin hem fidan boyu hem de kök boğaz çapı
üzerinde, genotipin ise sadece fidan boyu üzerinde etkili olduğu ortaya
konulmuştur (DİRİK ,1993). Yazar aynı çalışmasında, fidan büyüklüğünün
tutma başarısı ile negatif, dikim sonrasındaki boy büyümesi ile ise pozitif
ilişkiler gösterdiğini saptamıştır.
2
Fidan morfolojisi, fidanın dikimden sonraki performansının
tahmininde tek başına yeterli değildir çünkü morfoloji, fidanın yaşama gücü
ve hayatiyetini göstermemektedir (MEXAL ve LANDIS,1990, s.,18).
Fidanların söküm-dikim periyodundaki fizyolojik durumları, dikim başarısı
üzerinde doğrudan etkili olmaktadır (DİRİK,1990). Fidanların dikim sonrası
koşullarındaki olası performanslarını belirlemek amacı ile büyümeyi
düzenleyen maddelerin (hormonlar) düzeyi, fidan tazeliği, uyku hali, soğuğa
dayanıklılık, kök geliştirme potansiyeli, karbonhidrat rezervi vb. fizyolojik
karakteristiklerden yararlanılabilmektedir. Ancak fidan kalitesine yönelik bu
ölçütler, teknik donanım ve pahalı ekipmanlar gerektirdiği için, uygulamada
henüz yaygın olarak kullanılamamaktadırlar.
Kalite, kullanım amacına uygunluk olarak tanımlanmaktadır.
Amerikan Kalite Kontrol Derneği (AQOC), kaliteyi ; “Bir mal veya hizmetin
belirli bir gereksinimi karşılayabilme yeteneklerini ortaya koyan özelliklerin
tümüdür.”diye tanımlamaktadır. Bu amaçla Uluslararası Standardizasyon
Teşkilatı (ISO) kurulmuştur ve ülkelerin içinde de, kalite standardından
sorumlu ve koordinasyonu sağlayan yapılanmalar mevcuttur. Ülkemizde
standardizasyon çalışmalarını Türk Standartları Enstitüsü yerine
getirmektedir. Bu bağlamda orman ağacı fidanlarına ilişkin olarak bazı kalite
standartları da geliştirilmiştir. ALKAN (2002, s.97) tarafından fidan
üretiminde kalite-maliyet ilişkisinin belirlenmesi amacıyla Eğirdir Orman
Fidanlığında yapılan bir çalışmada, Avrupa Birliği normlarına uygun olan
TS2265/Mart 1976 fidan standartlarının, hem rekabet gücü, hem de
ağaçlandırma çalışmalarının başarısı açısından TS 2265/Şubat 1988
standartlarına göre daha iyi bir kalite standardı olduğunu belirlemiş, ikinci
standarda göre yapılan sınıflandırmalarda kalitesiz ıskarta fidan oranının
arttığını, bu nedenle de sabit giderlerin fidan başına maliyeti arttırdığını
tespit etmiştir.
GENÇ ve Ark. (1999, s.517) Eskişehir, Eğirdir ve Seydişehir Orman
Fidanlıklarında, 2+0 yaşlı 9 farklı orijinden Karaçam fidanlarında fidan boyu
(FB), kök boğazı çapı (KÇB), FB/KBÇ ve gövde-kök oranı gibi kalite
özelliklerini incelemişlerdir. Çalışmada, Eskişehir ve Seydişehir
fidanlıklarında üretilen fidanların mevcut Türk Standartlarına (TS
2265/Şubat 1988) uygun olduğu, Avrupa Birliği için hazırlanan standartlara
göre ise, Eğirdir’de üretilen fidanların hemen tamamının standart dışı
kaldığı, Eskişehir’de üretilenlerin sadece %18’inin, Seydişehir’de
üretilenlerin ise %83’ünün standartlara uygun olduğu belirlenmiştir. Çalışma
sonucunda; Karaçam fidanlarının kök boğaz çapına göre üç sınıfa ayrılması
gerektiği ve boyu 5 cm. den, kök boğazı çapı ise 3.00 mm. den küçük
fidanların dikimlerde kullanılmaması önerilmiştir.
3
Bakanlığımızın, 31/10/1990 tarihinde, Fidanlık ve Tohum İşleri
Dairesi Başkanlığı tarafından bütün teşkilata bir tamimle (Tamim No: 4513,
Tasnif No:IV-1015 ) ilettiği “ TS-2265 nolu İğne Yapraklı Ağaç Fidanları
için yaşlara göre boy sınıflarının yer aldığı tablo”da; aynı kategoride ele
alınan Kızılçam, Halepçamı ve Sahil çamı için boylara göre 3 adet sınıf
oluşturulmuştur. Bu tabloya göre; 1+0 yaşlı I. Sınıf fidan için 12 cm, II. Sınıf
fidan için 10cm, III. Sınıf için ise 8cm boy ölçütü yer almaktadır
(ANONİM,1990). Son yıllarda tamamlanan araştırma çalışmaları sonucunda
ise, Kızılçam fidanlarına ait morfolojik karakterlerde (boy, çap, gövde
formu, tepe çapı) genetik çeşitliliğin oldukça yüksek olduğu belirlenmiştir
(IŞIK ve Ark, 2002,s. 33, IŞIK, 1998). Ülke çapındaki çok geniş
ağaçlandırma çalışmaları için kızılçam fidanı üreten orman fidanlıklarında,
tek ölçütlü genel bir kalite sınıflandırması uygulamak yerine, ülke çapında
yapılacak ağaçlandırma çalışmalarına, gerek orijin, gerekse yöresel koşullar
bakımından farklılıkları gözetecek biçimde veri üretilmesinin daha bilimsel
bir yaklaşım olacağı şüphesizdir.
3. MATERYAL VE YÖNTEM
3.1. Materyal
3.1.1. Fidan Materyali
Batı Akdeniz bölgesinde; Antalya, Doğu Akdeniz Bölgesinde; Mut
ve Ege bölgesinde Torbalı Orman Fidanlıklarından sağlanan 1+0 yaşlı çıplak
köklü Kızılçam fidanları bu çalışmanın materyalini oluşturmuştur.
Batı Akdeniz bölgesindeki deneme alanlarında; Zeytinköy Orman
Fidanlığında yetiştirilen ve deneme alanlarının yükseltilerine göre uygun
oldukları belirlenmiş Kemer-Kesmeçay ve Kaş-Karaçayır orijinli 1+0 yaşlı
fidanlar kullanılmıştır (Çizelge 1). 17-18 Ocak 2002 tarihinde Manavgat, 3031 Ocak 2002’da Fethiye Gevrandağı ve 05.03.2002 tarihinde de Burdur
Karakent deneme alanları Burdur- Karakent deneme alanı önemli miktarda
fidan ölümleri nedeniyle değerlendirme dışı bırakılmıştır. Doğu Akdeniz
bölgesindeki deneme alanlarında Toldağ ve Şahnadere orijinli kızılçam
fidanları kullanılmıştır. Bu fidanlar, Mut Orman fidanlığının ekim
programında (1+0) yetiştirilmiştir.
Ege bölgesinde yer alan deneme alanında da, Torbalı Orman
Fidanlık Müdürlüğü’nde yetiştirilen 1+0 yaşlı, çıplak köklü Urla orijinli
fidanlar kullanılmıştır.
3.1.2. Deneme Alanları
3.1.2.1. Fizyografik ve Edafik Koşullar
4
Proje çalışması; Batı Akdeniz bölgesinde Manavgat (150m), BurdurKarakent (950m) ve Muğla-Fethiye(250m), Doğu Akdeniz bölgesinde
Candere (300 m) ve Belçınar (1000 m) ve Ege bölgesinde Gaziemir-Sarıuç
(207 m) deneme alanı olmak üzere toplam 6 adet deneme alanında tesis
edilmiştir ( Şekil 1, Şekil 2, Çizelge 1).
Burdur deneme alanında yaşama yüzdesi % 40’larda kaldığı için, bu
deneme alanına ait veriler istatistiki analizlerde işlem dışı bırakılmıştır.
Burdur’daki başarısızlıkta en büyük etken, Antalya Zeytinköy fidanlığında
fidanların büyüme periyodu başlangıcı ile Burdur’da dikime uygun
koşulların oluşmasının tam olarak örtüşmemiş oluşudur.
Şekil 1. Deneme Alanlarının Yerleşimi
Figure 1. Locations of the experimental areas
5
Çizelge 1. Deneme Alanları Bilgileri
Toldağ
Şahnadere
Urla
Dikim Tarihi
Planting time
18.01.2002
31.01.2002
05.03.2002
28.02.2002
08.03.2002
27.01.2002
Orman İşletme
Divisional
Forest.
Manavgat
Fethiye
Burdur
Tarsus
Tarsus
Gaziemir
Orman
İşletmeŞeflliği
Forest Enterpri.
Merkez
Merkez
Merkez
Çamlıyayla
Çamlıyayla
Gaziemir
Eğim
Inclination
% 0-20
% 0-5
% 0-20
%10-20
% 20
Eğim
Yok
Güneybatı
Güney
Batı
Kuzey
Kuzey
Güney
150m
220m
850-900m
300m
1000m
207m
1180mm
968mm
548mm
595mm
595mm
691mm
Balçıklı
Kum
Çok
nemli
Killi Balçık
Kumlu Killi
Balçık
Yarı Nemli
Balçık
Kumlu
Balçık
Çok
Nemli
Killi
Balçık
Nemli
Bakı
Aspect
Yükselti
Altitude
Yıllık Yağış
Annual Rainfall
Toprak
Soil
Kuraklık
İndisi Aridity
Index
Nemli
Nemli
İzmir
GaziemirSarnıç
Kaş
Karaçayır
Tarsus
Belçınar
KemerKesmeçay
Tarsus
Candere
KemerKesmeçay
BurdurKarakent
Antalya
Manavgat
Orijin
Seed Sources
Muğla
FethiyeGeyrandağı
Deneme
Alanları
Experimental
areas
Table 1. Informations about the experimental areas
3.1.2.2. Deneme Alanları İçin İklim Verileri
Doğal koşullarda bitki örtüsü, bölgenin klimatik koşulları,
jeomorfolojisi ve toprak özellikleri gibi birçok faktörün etkisi altında
şekillenmektedir. Ancak antropojen etkiler bitki örtüsü değişimine neden
olmakta ve dolayısıyla bitki örtüsüne bakılarak yapılan değerlendirmelerde
yanılsamalar olabilmektedir. İklim verilerine dayanarak kurak, yarı kurak,
nemli ve çok nemli gibi, bölgelerin ayrımında kullanılan temel bazı kıstaslar
vardır. Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Organizasyonu yıllık yağışı 300
mm ve altında olan yerleri “kurak”, 300-600 mm arasında olan yerleri de
“yarı kurak” olarak kabul etmektedir (UNESCO/FAO 1963). Ancak yağış
miktarı kadar yağışın mevsimlere göre dağılımı, buharlaşma ve denizden
yükseklik gibi faktörler de etkili olmaktadır. Yağış, sıcaklık koşulları,
6
rüzgar, arazi şekli ve yağışın mevsimlere dağılımı gibi etkenler yanında
diğer birçok faktörlerin etkisi altında yağış sularının bitki gelişmesi
bakımından topraktaki miktar ve durumuna “yağış etkenliği” denmektedir
(ÇEPEL, 1983, s. 47).
Ülkemizdeki çeşitli iklim bölgelerinin yağış etkenliğini diğer
formüllere kıyasla daha iyi aksettirdiği için Erinç (1965) tarafından ortaya
konan formül aşağıda verilmiştir.
Im=P / Tom
Im : Yağış Etkenliği İndisi,
P : Yıllık Ortalama Yağış Miktarı,
Tom : Yıllık Ortalama Yüksek Sıcaklık
Formülü kullanılarak deneme alanlarının Yağış Etkenlik indisi
hesaplanmıştır (ÇEPEL, 1983, 54-55). Meteorolojik değerler; deneme alanı
yükseltisi nedeni ile transforme edilmiştir. Transforme edilen değerler
üzerinden hesaplamalar yapılmıştır. Denizden yükseldikçe sıcaklık derecesi
düşer. Her 100 m yükseklik için yaklaşık 0.5 Cº değer kabul edilmiştir.
Ayrıca yükseltisi bilinen ancak aylık ortalama sıcaklıkları bilinmeyen
değerler için y= a+bx formülü kullanılmaktadır. y; aylık ortalama sıcaklığı
bulunmak istenen yörenin denizden ortalama yüksekliği (m), x; hesaplanmak
istenen aya ait aylık ortalama sıcaklık (Cº), a ve b; her ay için hesaplanmış
ve ülkemizin 7 iklim bölgesi için ayrı ayrı saptanmış özel
değerlerdir.(ÇEPEL, 1983, 44).
Buna göre; Manavgat deneme alanı için aylık ortalama yüksek
sıcaklıkları 0 Cº’nin üzerinde olan aylara ait ortalama yüksek sıcaklık
dereceleri toplanmış ve bu ayların sayısına bölünerek Yağış Etkenliği İndisi
65 olarak hesaplanmıştır bu değer Yağış Etkenliği Sınıfları tablosuna göre I m
>55 değerinin üzerinde kalmakta ve deneme alanı Çok Nemli olarak
sınıflandırılmaktadır. Thorntwaite metoduna göre; B2 A´ r simgeleri ile
“Nemli megatermal su eksiği yok veya pek az olduğu iklim tipi” olarak
saptanmıştır (Çizelge 2, Çizelge 3, Şekil 2a).
Fethiye deneme alanı için bu değer 53 olarak hesaplanmıştır ve 40 <
Im < 55 aralığında kalmaktadır. Deneme alanı Nemli Yağış Etkenliği
sınıfındadır. Thorntwaite metoduna göre B2 A´ S2 “Nemli megatermal
Yazın çok kuvvetli su eksikliği bulunan iklim tipi” özelliğine sahiptir
(Çizelge 4, Çizelge 5, Şekil 2b).
Düşük yaşama yüzdesi nedeniyle değerlendirme dışı bırakılan
Burdur deneme alanı Yağış etkenliği indisi 32 olarak hesaplanmıştır. Bu
değer 23 < Im < 40 aralığında yer almaktadır ve yarı nemli olarak
7
nitelendirilmektedir, vejetasyon tipi Park görünümlü kurak orman (kurak
mıntıka ormanları) olduğu belirlenmiştir
Candere deneme alanı için bu değer 48 olarak hesaplanmıştır ve 40<
Im =43 < 55 arasında kalmaktadır. Deneme alanı Nemli olarak
sınıflandırılmaktadır. Thorntwaite metoduna göre C2 A´ S2 “Nemli
megatermal yazın çok kuvvetli su eksikliği bulunan iklim tipi” özelliğine
sahiptir (Çizelge 6, Çizelge 8, Şekil 2c).
Belçınar deneme alanı için bu değer Yağış Etkenliği Sınıfları
tablosuna göre Im =80 >55 değeri üzerindedir ve deneme alanı çok nemli
olarak sınıflandırılmaktadır. Thorntwaite metoduna göre B3 A´ S2 “Nemli
megatermal yazın çok kuvvetli su eksikliği bulunan iklim tipi” özelliğine
sahiptir (Çizelge 6, Çizelge 7, Şekil 2d).
İzmir-Gaziemir deneme alanı için Erinç indisi 48’dir ve 40< Im =48
< 55 değerleri arasında kalmaktadır. Yağış etkenliği sınıfı Nemli’dir.
Thorntwaite metoduna göre B1 A´ S2 nemli megatermal yazın çok kuvvetli
su eksikliği bulunmaktadır (Çizelge 9, Çizelge 10, Şekil 2e).
8
9
Ortalama sıcaklık (oC)
Mean Temp.
Ortalama yüksek sıcaklık (oC)
Mean max. temperature
Ortalama düşük sıcaklık (oC)
Mean min. temperature
Ort. 10cm toprak sıcaklığı(oC)
Men soil temperature(10 cm)
Ort. toplam yağış miktar (mm)
Mean total precipation
Günlük en çok yağış mik. (mm)
Daily max. precipation
Ortalama bağıl nem (%)
Mean relative humidity
En düşük bağıl nem (%)
Min. Relative humidity
Ortalama buharlaşma (mm)
Mean evaporation
Günlük en çok buharlaşma (mm)
Daily max. evaporation
Ortalama rüzgar hızı (m/sn)
Men wind speed
Ort. karla örtülü günler sayısı
Num. of mean snow covered day
Meteorolojik Elemanlar
Meteorological data
10,7
15,2
7,2
9,8
251,3
149,5
61
3
52,7
30,0
2,7
0,1
31
31
31
31
31
31
31
31
20
20
31
31
I
2,7
6,0
60,1
5
59
137,7
155,6
10,8
6,9
15,6
10,7
II
2,3
8,0
86,5
1
62
97,3
101,8
14,8
8,3
18,2
12,8
III
2,2
8,2
105,0
5
66
46,7
55,3
20,1
11,2
21,5
16,1
IV
2,0
40,0
156,4
1
66
32,6
21,6
26,2
14,8
25,7
20,3
V
Rasat
Enlem : 36 o 47' Boylam : 31 o 31' E
Süresi
Çizelge 2 Manavgat Meteoroloji İstasyonu Verileri-2005
Table 2 Meteorological data of Manavgat
2,3
16,0
200,2
1
61
39,3
8,4
31,7
18,9
30,3
24,8
VI
2,3
19,2
241,5
0
59
32,1
1,7
35,2
22,1
33,5
28,0
VII
Yükseklik: 38m
2,1
16,0
222,5
1
61
23,2
1,8
34,9
22,1
33,5
27,8
VIII
2,1
16,2
175,2
1
59
45,4
10,0
31,1
19,3
31,3
24,9
IX
2,2
12,0
119,0
3
56
165,1
92,5
23,8
15,7
27,1
20,6
X
2,4
9,8
64,4
4
60
199,9
188,7
15,7
11,5
21,1
15,5
XI
2,5
12,6
48,2
9
63
127,7
229,0
11,2
8,6
16,7
12,0
XII
İstasyon Çalışma Süresi 1975-2005
0,1
2,3
40,0
1531,7
0
61
199,9
1117,7
22,1
13,9
24,1
YILLI
K
18,7
10
A
Y
L
A
R
Sıcaklık
Sıcaklık indisi
Düzeltilmemiş PE
Düzeltilmiş PE
Yağış
Depo Değişikliği
Depolama
Gerçek
GET
Evapotransprasyon
Sn
Su Noksanı
Sf
Su Fazlası
Yü1
Yüzeysel Akış
Ne
Nemlilik Oranı
0
0
76,2
80,5
9,3
0
0
84,8
83,8
17,2
0
81,0
78,6
2,4
0
0
81,1
81,0
0,0
27,2
0
48,6
64,9
-0,8
65,6
0
0
24,3
-0,9
86,1
8,3
0
0
-1,0
93,3
87,3
0
0
-1,0
10,9
25,5
0
0
-0,9
0
0
0
0,3
34,2 19,9
0
1,9
1,0
3,8
0
0
82,7
42,3
10,9
0
I
II
III
IV
V
VI
VII VIII IX
X
XI
XII
o
C
9,4
9,9 12,6 16,3 20,1 25,4 27,4 27,8 24,5 19,9 15,9 11,3
i
2,6
2,8
4,1
6,0
8,2 11,7 13,1 13,4 11,1 8,1
5,8
3,4
mm. 17,3 19,2 30,9 51,5 78,0 124,0 142,9 146,3 115,4 76,5 49,0 24,9
PET 14,9 16,2 31,9 56,5 95,0 151,7 177,6 170,7 119,4 73,9 41,9 20,8
y 272,0 167,5 108,0 59,0 22,6
9,1
1,8
1,9 10,8 98,0 201,0 247,0
Dd
0
0
0
0
0 -20,2 -79,8
0
0 34,9 65,1
0
D 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 79,8
0
0
0 34,9 100,0 100,0
Bilanço elemanları
Table 3 Water cycling of Manavgat according to Thornthwaite method
Çizelge 3 Manavgat Deneme Alanında Thornthwaite Su Bilançosu
121,1
456,4
456,4
337,2
970,4
1198,7
18,4
90,3
YILLIK
11
Meteorological data
Mean temperature
Ortalama yüksek sıcaklık (oC)
Ortalama düşük sıcaklık (oC)
Men soil temperature(10 cm
Ort. toplam yağış miktarı(mm)
Günlük en çok yağış mik. (mm)
Mean evaporation
Günl. en çok buharlaşma (mm)
Mean wind speed
Num.of mean snow covered day
10
47,2
6,5
1,6
-
31
31
31
31
31
162,4
31
68
9,9
31
31
5,3
31
79,5
15,8
31
31
10,1
31
-
1,8
6,2
38,4
13
65
76,6
117,7
10,7
5,5
16,2
10,6
-
1,7
9,6
85,2
9
66
92,4
84,5
13,4
6,9
18,6
12,6
-
1,7
10,0
104,2
8
66
60,3
51,7
17,4
9,9
21,8
15,9
-
1,6
9,0
153,6
14
64
73,6
23,5
22,2
13,7
26,3
20,3
Rasat
Enlem : 36 o 37' Boylam : 29 o 07' E
Süresi
(yıl)
I
II
III
IV
V
Çizelge 4 Muğla -Fethiye Meteoroloji İstasyonu Verileri-2005
Table 4 Meteorological data of Muğla –Fethiye
-
1,7
14,0
205,9
15
60
18,6
3,3
27,0
17,3
31,2
24,8
VI
-
1,8
13,3
239,0
9
58
13,6
1,0
30,1
20,0
34,2
27,5
VII
Yükseklik: 3m
-
1,6
14,0
220,2
11
60
8,2
0,5
30,1
19,9
34,2
27,3
VIII
-
1,5
14,4
165
8
61
30,5
6,6
26,7
16,6
31,2
23,7
IX
-
1,5
10,0
107,1
12
65
75,4
54,7
20,9
12,9
26,5
19
X
-
1,4
9,5
54,2
6
68
106,2
125,1
15,1
9,1
21,0
14,2
XI
-
1,5
8,0
34,7
10
69
125,3
182,2
11,3
6,6
17,0
11,2
XII
0,0
1,6
14,0
1454,6
6
64
125,3
813,2
19,6
12,0
24,5
18,1
YILLIK
İstasyon Çalışma Süresi 1975-2005
12
Sıcaklık
Sıcaklık indisi
Düzeltilmemiş PE
Düzeltilmiş PE
Yağış
Depo Değişikliği
Depolama
Gerçek
Evapotransprasyon
Su Noksanı
Su Fazlası
Yüzeysel Akış
Nemlilik Oranı
28,6
0,0
67,3
98,6
2,3
Sn
0,0
0,0
Sf 169,6 116,1
Yü1 144,0 130,0
Ne
12,8
8,0
13,2
14,5
GET
L
A
R
1,2
1,0
7,3 62,6
35,7
19,5
0,0 64,4 134,1 169,7 162,7 100,5 0,0
0,0
0,0
4,3 0,0
0,0
0,0
0,0
0,0 0,0 104,1 184,4
51,5 2,2
0,0
0,0
0,0
0,0 0,0 52,0 118,0
0,1 -0,7 -1,0 -1,0 -1,0 -0,9 -0,1
2,9
9,4
3,6
V
VI
VII VIII
IX
X
XI
XII
19,3 24,0 26,8 27,1 23,0 18,3 13,9 10,1
7,7 10,7 12,7 12,9 10,1 7,1
4,7
2,9
75,8 112,5 137,6 140,3 104,2 68,8 41,8 23,4
92,3 137,7 170,9 163,7 107,8 66,5 35,7 19,5
26,9
3,6
1,2
1,0
7,3 62,6 139,8 203,9
65,4 61,8
0,0
0,0
0,0 3,9
0,0
0,0
34,6
0,0
0,0
0,0
0,0 3,9 100,0 100,0
Y
53,3 26,9
I
II
III
IV
o
C
8,0
8,5 11,1 15,1
i
2,0
2,2
3,3
5,3
mm. 15,3 17,1 27,8 48,6
PET 13,2 14,5 28,6 53,3
y
182,8 130,6 95,9 57,6
Dd
0,0
0,0
0,0
0,0
D 100,0 100,0 100,0 100,0
A
Çizelge 5 Fethiye Deneme Alanının Thornthwaite Su Bilançosu
Table 5 Water cycling of Fethiye according to Thornthwaite method
631,1
645,8
645,8
267,4
903,8
913,2
17,1
81,9
YILLIK
13
Meteorological data
Mean temperature
Ort. yüksek sıcaklık (oC)
Ort. düşük sıcaklık (oC)
Ort. toplam yağış miktarı (mm)
Günlük en çok yağış miktarı
(mm)
Mean evaporation
Men wind speed
Number of mean snow covered day
43,4
5,0
2,0
-
31
31
31
109,0
31
31
111,5
31
12
9,3
31
31
6,9
31
68
14,8
31
31
11,0
10,5
-
2,0
8,8
50,3
13
67
102,
0
79,1
10,7
7,2
15,4
II
I
Rasat
Süresi
(yıl)
31
-
2,1
6,6
78,1
14
69
80,8
52,7
15,2
9,6
17,9
13,8
III
-
2,3
8,0
101,4
17
72
48,6
41,4
20,7
13,5
21,4
17,7
IV
-
2,4
10,6
132,0
25
74
49,0
22,3
26,0
17,3
24,7
21,5
V
-
2,7
12,4
155,6
18
75
29,7
8,8
30,9
21,3
27,8
25,2
VI
-
2,7
12,0
185,4
25
76
58,8
6,9
34,3
24,4
30,5
27,9
VII
Enlem : 36 o 48' Boylam : 34 o 36' E Yükseklik: 3m
Çizelge 6 Tarsus Meteoroloji İstasyonu Verileri-2005
Table 6 Meteorological data of Tarsus-2005 (İstasyon çalışma süresi 1975-2005)
-
2,7
10,3
175,3
41
74
30,3
4,8
34,1
24,6
31,2
28,2
VIII
-
2,4
13,2
146,1
15
68
41,2
6,8
30,7
21,5
29,8
25,8
IV
-
2,0
8,6
106,6
21
64
50,1
41,4
23,6
17,1
26,7
21,4
X
-
1,8
6,1
62,9
18
64
81,7
82,2
15,8
11,9
21,1
15,9
XI
-
1,9
6,0
44,6
14
67
175,4
137,8
11,0
8,4
16,3
11,9
XII
0,0
2,2
13,0
1281,7
12
69
175,4
595,7
21,9
15,3
23,1
YILLI
K
19,2
14
Sıcaklık
Sıcaklık indisi
Düzeltilmemiş PE
Düzeltilmiş PE
Yağış
Depo Değişikliği
Depolama
Gerçek
Evapotransprasyon
Su Noksanı
Su Fazlası
Yüzeysel Akış
Nemlilik Oranı
30,6
0
0
-0,9
Sn
0
0
0
0 14,8
Sf 207,8 146,2 80,4 32,9
0
Yü1 180,5 177,0 113,3 56,6 16,4
Ne
56,3 30,4
4,0 0,7 -0,5
4,8
V
VI
15,8 20,6
5,7
8,5
66,0 95,3
80,4 116,7
43,0 16,5
36,4 100,2
63,6
0
86,1
3,7
IV
11,3
3,4
41,4
45,5
78,4
0
100
Y
20,2 45,5 65,6
GET
I
II
III
o
C
2,2
2,7
6,6
i
0,3
0,4
1,5
mm.
4,3
5,7 19,7
PET
3,7
4,8 20,2
y 211,5 151,0 100,6
Dd
0
0
0
D
100 100 100
A
L
IX
18,8
7,4
84,0
86,9
13,0
73,9
0
28,7
8,5
X
XI
XII
14,0
9,7
4,1
4,8
2,7
0,7
55,8 33,5 10,2
53,9 28,7
8,5
78,5 156,0 161,8
34,9 65,1
0
34,9 100 100
10,9 34,2 19,9
VIII
23,8
10,6
116,5
135,9
10,0
125,9
0
R
53,1 125,0 52,7 34,0
0
0
0
0
0
0 127,3 153,3
0
0
0
0 63,7 140,3
-0,9 -0,9 -0,9 0,5
4,4 18,1
93,3
VII
24,0
10,7
117,8
146,4
15,0
131,4
0
A
Table 7 Water cycling of Belcınar (1000 m) according to Thornthwaite method
Çizelge 7 Belçınar (1000m)’ın Thornthwaite Su Bilançosu
310,2
747,9
747,9
421,4
731,5
1035,3
12,8
56,9
YILLIK
15
Sıcaklık
Sıcaklık indisi
Düzeltilmemiş PE
Düzeltilmiş PE
Yağış
Depo Değişikliği
Depolama
Gerçek
Evapotransprasyon
Su Noksanı
Su Fazlası
Yüzeysel Akış
Nemlilik Oranı
14,4
0,0
86,1
107
6,0
13,4
Sn
0,0
Sf 128,1
Yü1
119
Ne
9,5
GET
IV
15,4
5,5
49,6
54,5
50,4
4,1
95,9
0,0 0,0
40,1 8,2
63 24,1
1,3 -0,1
L
A
R
9,8
7,8
18,7
0,0
0,0
0,0 110,2
0,0 55,1
1,5
8,1
9,8 55,5 39,4
0,0 122,5 160,1 155,9 101,9 13,7
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0 0,0
4,2
0,0
0,0
0,0
0,0 0,0
-0,7 -0,9 -0,9 -1,0 -0,9 -0,2
12,8
V
VI
VII VIII IX
X
XI XII
19,3 23,8 26,7 27,1 23,5 18,8 14,8 10,0
7,7 10,6 12,6 12,9 10,4 7,4 5,2
2,9
75,2 110,5 136,7 140,3 108,0 71,6 46,1 22,4
91,6 135,3 169,9 163,7 111,7 69,2 39,4 18,7
30,3 12,8
9,8
7,8
9,8 55,5 97,5 170,8
61,3 34,6
0,0
0,0
0,0 0,0 58,1 41,9
34,6
0,0
0,0
0,0
0,0 0,0 58,1 100,0
Y
30,4 54,5 30,3
I
II
III
o
C
8,2
8,6 11,6
i
2,1
2,3
3,6
mm. 15,6 17,0 29,5
PET 13,4 14,4 30,4
y 141,5 100,5 70,5
Dd
0,0
0,0
0,0
D 100,0 100,0 100,0
A
Table 8 Water cycling of Candere (300 m) according to Thornthwaite method
Çizelge 8 Candere(300m)’ın Thornthwaite Su Bilançosu
554
372,7
372,7
296,7
912,3
757,2
17,3
83,2
YILLIK
16
Meteorological data
Mean temperature
Ort. yüksek sıcaklık (oC)
Ort. düşük sıcaklık (oC)
Ort. toplam yağış miktarı (mm)
Günlük en çok yağış miktarı (mm)
Mean evaporation
Men wind speed
Number of mean snow covered day
8,9
12,6
5,9
8,1
125,6
92,0
70
30
41,2
6,0
3,1
0,1
31
31
31
31
31
31
31
31
31
31
31
31
0,1
3,3
5,5
53,8
24
67
70,3
94,3
9,0
5,8
13,2
9,1
-
3,1
12,3
108,6
10
66
83,0
77,3
12,6
7,7
16,4
11,7
-
3,0
11,3
117,2
11
63
51,1
48,9
18,2
11,4
20,9
15,9
-
3,0
15,0
178,3
15
60
30,9
26,8
24,9
15,6
26,0
20,8
Rasat
Süres Enlem : 38 o 26' Boylam : 27 o 10' E
i
I
II
III
IV
V
(yıl)
-
3,2
16,5
240,6
17
53
35,3
6,8
31,0
20,1
21,0
25,7
VI
-
3,4
17,5
282,3
18
52
28,0
2,8
34,0
22,7
33,3
28,1
VII
Yükseklik: 25m
Table 9. Meteorological data of Izmir (İstasyon çalışma süresi 1975-2005)
Çizelge 9. İzmir Meteoroloji İstasyonu Verileri
-
3,2
13,7
251,7
18
54
34,9
1,8
33,3
22,4
32,7
27,4
VIII
-
2,9
14,2
182,7
18
58
49,0
13,3
28,1
18,7
29,2
23,6
IX
-
2,7
18,8
110,8
18
64
134,1
40,7
21,2
14,7
24,2
18,9
X
-
2,8
6,5
57,5
25
69
108,0
113,5
13,9
10,4
18,2
13,7
XI
0,1
3,0
7,3
50,1
30
72
78,0
139,4
9,5
7,5
13,8
10,3
XII
1,4
3,1
18,0
1674,8
10
62
134,1
691,2
20,3
13,6
22,6
YILLI
K
17,8
17
Sıcaklık
Sıcaklık indisi
Düzeltilmemiş PE
Düzeltilmiş PE
Yağış
Depo Değişikliği
Depolama
Gerçek
Evapotransprasyon
Su Noksanı
Su Fazlası
Yüzeysel Akış
Nemlilik Oranı
13,3
0,0
91,0
98,9
6,9
11,7
Sn
0,0
Sf 123,9
Yü1 104,8
Ne
10,6
GET
0,0
61,2
80,0
2,3
26,1
L
A
R
2,8
1,8
0,0 0,0 122,0 166,6 155,4
7,9 0,0
0,0
0,0
0,0
43,9 3,9
0,0
0,0
0,0
0,2 -0,6 -0,9 -1,0 -1,0
16,5
76,9 11,2
0,0 0,0
0,0 0,0
-0,8 -0,2
23,3 50,7
21,2
0,0
0,0
89,9 128,2
44,9 86,6
2,7
6,0
33,5
V
VI
VII VIII IX
X
XI
XII
18,8 23,8 26,5 26,4 21,9 17,3 13,1 10,2
7,4 10,6 12,5 12,4
9,4 6,5
4,3
2,9
74,3 111,8 134,9 133,8 96,8 64,3 39,7 25,7
91,3 138,5 169,4 157,2 100,2 61,9 33,5 21,2
36,8 16,5
2,8
1,8 23,3 50,7 123,3 149,4
54,5 122,0 166,6 155,4 76,9 11,2
0,0
0,0
45,5
0,0
0,0
0,0 76,9 88,8 100,0 100,0
Y
51,0 36,8
I
II
III
IV
o
C
7,1
7,7 10,1 14,3
i
1,7
1,9
2,9
4,9
mm. 13,7 15,8 25,3 46,2
PET 11,7 13,3 26,1 51,0
y 135,6 104,3 87,3 58,9
Dd
0,0
0,0
0,0
0,0
D 100,0 100,0 100,0 100,0
A
Table 10. Water cycling of Izmir according to Thornthwaite method
Çizelge 10. İzmir Deneme Alanının Thornthwaite Su Bilançosu
444,0
482,1
482,1
288,6
875,3
791,0
16,4
77,5
YILLIK
200
180
160
140
120
100
80
60
40
20
0
Yağış (mm)
250
200
150
100
50
Yağış
XI
IX
VI
I
V
III
I
0
Aylar
PE
Fethiye
250
PE
Manavgat
300
180
160
140
120
150
100
80
100
PE
Yağış(mm)
200
60
40
50
20
Aylar
XI
IX
VI
I
V
0
III
I
0
Yağış
PE
Şekil 2. Deneme Alanlarının Thornthwaite İklim Diagramları
Figure 2. Thornthwaite Diagrams of the experimental areas
18
Candere
180
160
140
120
100
80
60
40
20
0 Yağış
PE
Yağış(mm)
180
160
140
120
100
80
60
40
20
0
I
II III IV V VI VII VIII IX X XI XII
Aylar
PE
Belçınar
250
160
140
200
))
m
150
m
(
ış
ğ
a
100
Y
120
100
E
80P
60
40
50
20
0
0
Aylar
Yağış
Gaziemir
160
140
120
100
80
60
40
20
0 PE
PE
180
160
140
120
100
80
60
40
20
0
I
II
III
IV
V
VI
VII
VIII
IX
X
XI
XII
Yağış(mm)
PE
Aylar
Yağış
(mm)
Şekil 2. Deneme Alanlarının Thornthwaite İklim Diagramları
Figure 2. Thornthwaite Diagrams of the experimental areas
19
3.2. Yöntem
3.2.1. Fidan Kalite Sınıflarının Oluşturulması
Öncelikle, denemede kullanılan her kızılçam orijini için, sistematik
örnekleme yöntemi ile ekim yastığının başından işleme başlayarak, ekim
yastığının sonuna kadar 500 adet fidan örneği örneklenmiştir. Fidan
örneklerinin laboratuar koşullarında fidan boyu ve kök boğazı çapları
ölçülerek bilgisayara kaydedilmiştir. Elde edilen verilerle fidan boy ve kök
boğazı çaplarının dağılımları incelenmiştir. Fidan örneklerinin, bu iki ana
karakteristik bakımından aritmetik ortalamaları ve standart sapmaları
hesaplanmış, bu değerlerden yararlanarak frekansları bulunmuştur.
B=
X max X min
3.322 log n
2
n
X=
i 1
Xi
n
=
X1
X2
... X n
n
X = Aritmetik Ortalama,
s= S
2
=
(X i
X )2
n 1
s= Standart Sapma
Dağılımlar esas alınarak fidan kategorileri oluşturulmuştur. Fidan
boyu bakımından kategoriler, bireylere ait verilerin % 95’ini kapsayan
dağılım aralığında kullanılan X ± 2S formülü yardımı ile bulunmuştur.
Formülde X = Aritmetik ortalamayı, S = Standart sapmayı ifade etmektedir.
Örneğin Batı Akdeniz bölgesinde Kemer Kesmeçay orijinli fidanlarda
aritmetik ortalama 15.21cm dir. Standart sapma 3.68’dir. Formül
uygulandığında örneklenen fidanların 7 cm ile 22.4 cm arasında boy
gelişimine sahip oldukları ortaya çıkmıştır. Kemer Kesmeçay orijinli
fidanların boy kategorileri bu aralıkta yer almaktadır.
Boy bakımından bireylerin % 95’ini kapsayan ölçü aralığı, 3 cm
basamak genişliği ile 5 boy sınıfına ayrılmıştır. Bundan sonra her boy sınıfı,
kendi içinde ince ve kalın olmak üzere kök boğazı çapı bakımından iki alt
sınıfa ayrılmıştır. Alt sınıfların oluşturulmasında fidan boyu ve kök boğazı
çapı değişkenleri kullanılarak çizilen regresyon doğrusu üzerinde boy
sınıfları orta değerine karşıt gelen çap değerleri, her boy sınıfının kendi
20
içinde kök boğazı çapı bakımından 2 alt sınıfa ayrılmasında sınır değer
olarak kullanılmıştır. Alt sınıfların ölçü aralıkları için, toplum bireylerine
göre çizilen % 95’lik güven şeridine uygun olarak 1 mm genişlik kabul
edilmiştir
3.2.2. Laboratuar Koşullarında Yapılan Çalışmalar
Fidanlıkta tesadüfen örneklenmiş fidanlardan her bir fidan
kategorisini içerecek şekilde örneklenen ve her yinelemeden 20 adet fidan
(20x3) laboratuar koşullarında morfolojik olarak değerlendirilmiştir.
Öncelikle fidanlar yabancı maddelerden temizlenerek nemi kurtulduktan
sonra fidan boyu, kök boğazı çapı ölçülmüştür. Taze gövde ağırlığı ve taze
kök ağırlığı hassas terazide (Precisa 205 A SCS) tartıldıktan sonra kök
uzunluğu ve yan kök sayısı saptanmıştır. Kuru gövde ağırlığı ve kuru kök
ağırlığının belirlenmesi için ayrı ayrı ambalajlanan fidan materyali 105 Cº
sıcaklıkta 24 saat süreyle kurutma fırınında bırakılmıştır.
Daha sonra fidan boyları, kök boğaz çapına oranlanarak Gürbüzlük
İndisi ve yine gövde kuru ağırlığı, kök kuru ağırlığına bölünerek elde
Katlılık Oransal Değerleri elde edilmiştir.
3.2.3. Deneme Deseni ve Değerlendirme Yöntemi
Fidan gelişmesinde önemli kriterler olan çap ve boy büyümesi için
sınıflar arasındaki olası farkı ortaya koyabilmek için rastlantı blokları
deneme deseni uygulanmıştır. Bütün deneme alanlarında fidanlar, 4
yinelemeli olarak Rastlantı Blokları Deneme desenine göre ve her parselde
25 adet fidan yer alacak şekilde dikilmiştir. Deneme alanlarında blok
kenarlarına Akdeniz servisi (Cupressus sempervirens) fidanları ile tecrit
zonu uygulaması yapılmıştır (Şekil 3).
Verilerin değerlendirilmesinde, yaşama yüzdesi bakımından kalite
sınıfları arasında anlamlı bir fark olup olmadığını görebilmek için
SPSS(11.5) paket programı kullanılmıştır.
Fidan yaşama yüzdesi için yapılan varyans analizlerinden önce,
sayılarak elde edilen ölen ve yaşayan fidan sayılarının normal dağılım
göstermesini sağlamak için Arc-Sinüs dönüşümü uygulanmıştır. Varyans
analizi sonucunda fark bulunması halinde çoğul karşılaştırma testlerinden
Duncan ile en uygun işlem ve/veya işlem grupları belirlenmiştir.
21
Deneme alanlarına ait verilerin varyans analizinde aşağıdaki doğrusal
model kullanılmıştır:
Yijk = μ + bi + t ij+eijk
Modelde;
Yij: Bir işlem için bir deneme alanında gözlenen ortalama
μ : Genel ortalama
bi : Blok etkisi
tj, : t işleminin etkisi
ei, : Hata varyansı
Şekil 3. Fidanlık Çalışmaları ve Deneme Alanlarının Tesisi
Figure 3. Nursery studies and establishing of trials
22
4. BULGULAR
4.1. Fidan Kalite Sınıfları
Her bir orijin için fidan kalite sınıflarının oluşturulabilmek amacıyla
sistematik olarak örneklenen 500’er adet kızılçam fidanının çap ve boy
değerleri ile çizilen regresyon grafiği Şekil 4 de yer almaktadır. Her boy
sınıfı için kendi içerisinde ince ve kalın çap sınır değerlerinin yer aldığı fidan
kalite sınıfları Çizelge-11 de verilmiştir.
Çizelge 11 Fidan Kategorileri
Table 11 Seedling Categories
Kemer Kesmeçay Orijini
Fidan Boyu Sınıfları (cm)
Seedling Height Categories
1
2
3
4
5
Toldağ Orijini
Seed Sources of Toldağ
1
2
3
4
5
Şahnadere Orijini
Seed Sources of Şahnadere
1
2
3
4
5
Urla Orijini
Seed Sources of Urla
1
2
3
Boy sınıfı
(cm)
Heights
7,0-10,0
10,1-13,1
13,2-16,2
16,3-19,3
19,4-22,4
Boy Sınıfı(cm)
Heights
Root Collar
Çap sınıfı(mm) Diameters
a (ince-Thin)
b (kalın-Thick)
1,7-2,7
2,8-3,8
2,3-3,3
3,4-4,4
2,9-3,9
4,0-5,0
3,5-4,5
4,6-5,6
4,1-5,1
5,2-6,2
Çap Sınıfı (mm)
Root Collar Diamater (mm)
a
b
5.0-7.0
0.3-1.3
1.4-2.4
7.1-9.1
0.3-1.3
1.4-2.4
9.2-11.2
0.3-1.3
1.4-2.4
11.3-13.3
1.0-2.0
2.1-3.1
13.4-15.4
1.0-2.0
2.1-3.1
Boy Sınıfı(cm)
Çap Sınıfı (mm)
Height
a
b
7.0-10.0
<0,7
1.7-2.7
10.1-13.1
0.7-1.7
1.8-2.8
13.2-16.3
1.0-2.0
2.1-3.1
16.4-19.3
1.1-2.1
2.2-3.2
19.4-22.4
1.3-2.3
2.4-3.4
Boy
Çap Sınıfı (mm)
Sınıfı(cm)
Height
a
b
<10
<2
2-3
10-15
2-3
3-4
>15
>3
>4
23
Şekil 4. Fidan Boyu ve Kök Boğazı Çapı Regresyon Doğruları
Figure 4. Regression Diagrams of seedling heights and root collar diameters
24
4.2 Fizyolojik Bulgular
Toprakta su eksikliği; verimliliği, dolayısıyla ağaçlandırma
başarısını direkt etkileyen bir etmendir. Son yıllarda özellikle fidan tazeliği
konusunda çalışmalar yoğunlaşmıştır. Kızılçam fidanları fidan kalite
sınıflarına ayrıldıktan hemen sonra, her bir sınıftan 3 adet fidanın
içerisindeki su durumunun izlenmesi, diğer bir deyimle su potansiyelinin
ölçülmesinde Scholander ve Ark. (1965) tarafından geliştirilen Basınç
odacığı (Pressure Chamber) kullanılmıştır. Aynı işlem deneme alanlarına
taşınan fidan grupları için de yinelenmiştir (EK1, EK2. ). Fidanların hızla su
kaybetmesini önlemek için, tehlislere sarılarak kutulara yerleştirilmiş ve
dikim anına kadar sürekli ıslatılmıştır.
4.3 Fidan Kalite sınıflarına Göre Fidan Karakteristikleri
Arasındaki İlişkiler
Manavgat ve Fethiye deneme alanlarında Kemer Kesmeçay orijinli
kızılçam fidanları kullanılmıştır. Zeytinköy Orman Fidanlığı ekim
yastıklarında yetiştirilen fidanlar, deneme alanlarına tesis edilmeden 2-3 gün
önce her bir fidan kategorisini içerecek şekilde örneklenen 20x3 adet fidan
laboratuar koşullarında morfolojik olarak değerlendirilmiştir. Fidan boyu,
kök boğaz çapı, kök uzunluğu, taze gövde ağırlığı, kuru gövde ağırlığı, taze
kök ağırlığı, kuru kök ağırlığı, yan kök sayısı ile fidan boyunun kök boğaz
çapına oranlanmasıyla elde edilen Gürbüzlük indisi ve yine gövde kuru
ağırlığının kök kuru ağırlığına bölünmesiyle elde edilen Katlılık Oransal
Değerleri bulunmuştur. Elde edilen değerler SPSS 11.5 paket programında,
Basit Korelasyon Analizine tabi tutularak, söz konusu karakteristikler
arasındaki ikili ilişkiler ortaya konulmuştur.
Basit korelasyon analizi sonucu elde edilen korelasyon matrisine
(Çizelge 12) göre, kalitenin belirlenmesinde önemli rolü olan fidan boyu ve
kök boğazı çapı karakterleri arasında kuvvetli bir ilişki mevcuttur (r=0,957).
Her iki karakter de, taze ve kuru kök-gövde ağırlıkları ile kuvvetli bir ilişki
gösterirken, Gürbüzlük indisi ve Katlılık oranı ile zayıf ilişki göstermişlerdir.
Beşinci yaşında kızılçam fidanları Şekil 5’ de verilmiştir.
25
Şekil 5 Deneme Fidanları
Figure 5 Experimental seedlings
26
27
GKA/
KKA
0,133
0,176(*)
-0,201(**)
0,325(**)
0,899(**)
0,583(**)
0,215(**)
0,240(**)
0,976(**)
0,550(**)
1,000
-0,248(**)
0,273(**)
0,879(**)
0,586(**)
0,565(**)
-0,354(**)
0,331(**)
0,436(**)
0,279(**)
1,000
1,000
-0,017
-0,025
0,568(**)
0,165(*)
0,286(**)
1,000
1,000
-0,201(**)
KKA:Kuru Kök Ağırlığı(gr)
0,077
GBI
0,863(**)
0,505(**)
0,406(**)
0,858(**)
KGA:Kuru Gövde Ağırlığı(gr)
0,451(**)
TGA
0,602(**)
0,968(**)
GBI
KU:Kök Uzunluğu (cm)
0,866(**)
YKS
0,322(**)
0,773(**)
1,000
TGA
TKA:Taze Kök Ağırlığı(gr)
0,457(**)
KU
1,000
0,872(**)
YKS
GBİ: Gürbüzlük İndisi (fidan boyu/ Kök boğaz çapı)
0,381(**)
KKA
0,821(**)
0,781(**)
KU
TGA:Taze Gövde Ağırlığı(gr)
0,777(**)
KGA
1,000
KKA
YKS: Yan kök Sayısı (Adet)
0,816(**)
TKA
KGA
KBC:Kök Boğaz Çapı(mm)
0,798(**)
KBC
TKA
GKA/KKA: Gövde Kuru Ağırlığı/Kök Kuru Ağırlığı(gr)=KATLILIK
0,957(**)
FDB
KBC
FB:Fidan Boyu (cm)
FDB
1,000
Table 12 Correlation Matrice of some morphological seedlings characteristics of Kemer Kesmeçay origin
Çizelge 12 Kemer-Kesmeçay Orijinli Fidanların Karakteristikleri Arasındaki Korelasyon Analizi
1,000
GKA/
KKA
4.3.1.Fidan Boyu ve Kök Boğazı Çapı Kümesi ile Diğer
Karakteristiklerin Kümesi arasında ĠliĢkiler
Laboratuar ortamında elde edilen veriler; SPSS 11.5 istatistik
programında değerlendirilmiş ve 2 adet kanonikal korelasyon katsayısı ve
Barlett testi ile karşılaştırılmış, önemlilik düzeyleri de Tablo 13’de
verilmiştir.
Tablo 13 Kanonikal Korelasyon Katsayıları ve Önemlilik düzeyleri
Table 13 Canonical correlation values and significant levels
χ2
Önem D.
Öz
Değer
Kanonikal
Wilk S
Korelasyon Lambda
Eugen
value
Canonical
Correlation
1
2,738
0,856
0,219
172.160
16
0,000
2
0,219
0,424
0,820
22.495
7
0,002
No
Serbestlik
Derecesi
Significant
df
1. Kanonikal korelasyon katsayısının RC max=0.856 değeri ile P>
0.001 düzeyinde önemlilik göstermesi nedeniyle, fidan boyu ve kök boğaz
çapının oluşturduğu küme ile diğer fidan karakteristiklerinin oluşturduğu
küme arasında önemli bir ilişki olduğu ortaya çıkmaktadır. 2. kanonikal
katsayısı ise 0,424 olarak bulunmuştur. Kanonikal korelasyon katsayısının
belirlendiği kanonikal denklemler çiftini oluşturan değişkenlere ait katsayılar
da aşağıda verilmiştir.
X1=2,738FB + 0,219KBÇ
X2= 0,058KGA + 0,069TGA - 0,005GKA/KKA + 0,060KKA +
0,031KU + 0,068TKA + 0,063GBİ + 0,020YKS
X1 ve X2 denklemlerindeki birimler farklı olduğundan katsayılar
standardize edilmiş olarak verilmiştir. Denklemlerde fidan boyundaki artışla
beraber (katsayı işaretleri aynı olan); Taze/Kuru Gövde Ağırlığı, Taze/Kuru
Kök Ağırlığı, Kök uzunluğu, Yan kök Sayısı ve Gürbüzlük İndisi (fidan
boyu/ Kök boğaz çapı) oranı da artış göstermektedir. Fidanların morfolojik
karakteristik değerleri kullanılarak elde edilen korelasyon matrisinde fidan
boyu ile kök boğazı çapı arasında (r=0,957) doğrusal bir korelasyon
bulunmuştu. X1 denkleminde de ilişki doğrusaldır.
28
X1
X2
FB
0,980
TKA
0,418
YKS
0,872
KBÇ
0,900
KGA
0,492
TGA
0,409
KKA
0,470
GBI
0,444
KU
0,730 GKAKKA 0,779
X1 kanonik değişkenin oluşumunda en büyük katkıyı fidan boyu
yapmıştır(r=0,980). Bunu Kök Boğazı Çapı izlemektedir (r=0,900). X2
kanonik değişkeninin oluşumunda ise en büyük pay yan kök sayısınındır
(0,872).
4.4. Arazi Denemelerine Ait Bulgular
4.4.1. Fidan Kalite Sınıflarının Deneme Alanlarında Tutma
BaĢarılarına Etkisi
Deneme alanlarından elde edilen sonuçlara göre yapılan varyans
analizinde; Fethiye ve Candere deneme alanlarında fidan boyu etkeni, tutma
başarısı üzerinde 0,001, Belçınar deneme alanında 0,01, İzmir deneme
alanında 0,05 olasılık düzeylerinde etkili olduğu belirlenmiştir. Kök boğazı
çapının etkisi Manavgat ve Belçınar deneme alanlarında 0,05 olasılık
düzeyinde etkili olmuştur. İzmir Gaziemir deneme alanında A (Boy sınıfı) ve
B (Çap sınıfı) etkileşimi 0,001 olasılık düzeyinde etkili olduğu
belirlenmiştir. Fethiye ve İzmir-Gaziemir deneme alanında boylu fidanların
bulunduğu kategoride ince ve kalın çaplı fidanların tutma başarısı eşit
düzeyde etki yapmıştır ve diğer kategorilere göre tutma başarısı yüksek
olmuştur (Çizelge 14).
29
Çizelge 14 Deneme Alanlarında Fidan Tutma BaĢarısı Ġçin Varyans
Analizi Sonuçları
Table 14 ANOVA for survival percents in all experimental sites
Fethiye
Varyasyon
Kaynağı
Source
BLOK
A(Boy Sınıfı)
B(Çap Sınıfı)
BLOK * A
BLOK * B
A*B
BLOK * A * B
Hata
Toplam
Manavgat
Varyasyon
Kaynağı
Source
BLOK
A(Boy Sınıfı)
B(Çap Sınıfı)
BLOK * A
BLOK * B
A*B
BLOK * A * B
Hata
Toplam
Kareler
Toplamı
Sum of
Squares
0,559
4,075
0,045
1,533
0,295
0,645
0,775
64,88
820
Kareler
Toplamı
Sum of
Squares
1,737
0,369
0,482
2,551
0,245
0,543
1,470
66,08
718
Serbestlik
Derecesi
df
Kareler
Ortalaması
Mean Square
3
4
1
12
3
3
9
864
900
0,186
1,019
0,045
0,128
0,098
0,215
0,086
0,075
Serbestlik
Derecesi
df
Kareler
Ortalaması
Mean Square
3
4
1
12
3
2
6
768
800
0,579
0,092
0,482
0,213
0,082
0,272
0,245
0,086
30
F oranı
Sig.
2,480 ns
13,567***
0,599 ns
1,701 ns
1,309 ns
2,863 *
1,147 ns
0,060
0,000
0,439
0,062
0,270
0,036
0,327
F
6,729***
1,071 ns
5,598 *
2,471 **
0,949 ns
3,157 *
2,847 ns
Sig.
0,000
0,370
0,018
0,004
0,416
0,043
0,010
Çizelge 14’ ün Devamı
Ġzmir
Kareler
Varyasyon
Toplamı
Sum of
Kaynağı
Source
Squares
BLOK
A(Boy Sınıfı)
B(Çap Sınıfı)
BLOK * A
BLOK * B
A*B
BLOK * A * B
Error
Total
Belçınar
Varyasyon
Kaynağı
Source
BLOK
A(Boy Sınıfı)
B(Çap Sınıfı)
BLOK * A
BLOK * B
A*B
BLOK *A * B
Hata
Toplam
Candere
Varyasyon
Kaynağı
Source
BLOK
A(Boy Sınıfı)
B(Çap Sınıfı)
0,031
0,298
0,142
0,142
0,004
0,991
0,062
17,44
430
Kareler
Toplamı
Sum of
Squares
3,301
2,452
0,980
7,078
0,830
1,010
2,460
136,64
704
Kareler
Toplamı
Sum of
Squares
33,011
27,827
0,005
Serbestlik
Derecesi
df
Kareler
Ortalaması
Mean Square F
2
2
1
4
2
2
4
432
450
0,016
0,149
0,142
0,036
0,002
0,496
0,016
0,040
Serbestlik
Derecesi
df
Kareler
Ortalaması
Mean Square
3
4
1
12
3
3
9
864
900
1,100
0,613
0,980
0,590
0,277
0,337
0,273
0,158
Serbestlik
Derecesi
df
Kareler
Ortalaması
Mean Square
2
4
1
Sig.
0,385 ns
3,688*
3,523 ns
0,881 ns
0,055 ns
12,275***
0,385 ns
F
6,959***
3,876 **
6,197*
3,730***
1,749 ns
2,129 ns
1,728 ns
F
16,505 98,311***
6,957 41,436***
0,005 0,032 ns
0,339 2,017*
0,497 2,962*
0,022 0,131 ns
0,244 1,453 ns
0,680
0,026
0,061
0,475
0,946
0,000
0,819
Sig.
0,000
0,004
0,013
0,000
0,155
0,095
0,079
Sig.
0,000
0,000
0,859
BLOK * A
2,709
8
0,042
BLOK * B
0,995
2
0,052
A*B
0,088
4
0,971
BLOK * A * B
1,952
8
0,171
Hata
120,8
720
0,168
Toplam
380,0
750
ns: önemsiz(not significant, * : %5 alfa seviyesinde (significant at alfa level 5%), ** : önemli
%1 alfa seviyesinde (significant at alfa level 1%),
*** :önemli % 0,1 alfa seviyesinde(significant at alfa level 0,1%)
31
Fethiye ve Candere deneme alanları için, tutma başarısı üzerinde
fidan boyunun istatistiki olarak önem göstermesi nedeniyle yapılan Duncan
testi sonucunda Fethiye deneme alanında iki, Candere deneme alanında 3
grup oluşmuştur. Fethiye deneme alanında, 2, 3, 4 ve 5 no’lu sınıflar birinci
grupta, en kısa boylu fidanların yer aldığı birinci boy sınıfı ikinci grupta
toplanmışlardır. Candere deneme alanında 3,4 ve 5 no’lu boy sınıfları tutma
başarısı üzerinde benzer etkide bulunmuşlardır ve birinci grupta yer
almışlardır. 1. boy sınıfı ise üçüncü grupta yer almıştır (Çizelge 15).
Manavgat ve Belçınar deneme alanında kalın çap gruplarının tutma başarısı
0,01 olasılık düzeyinde daha yüksektir (Çizelge 16).
Çizelge 15 Fethiye ve Candere Deneme Alanlarında Boy sınıflarına göre
Fidan YaĢama Yüzdelerinin Duncan Testiyle KarĢılaĢtırılması
Table 15 Results of the Duncan Test for survival percents according to
height classes in Fethiye and Candere
Fethiye
Tarsus Candere
ĠĢlem
Treat
Ort.
Tutma B.
Mean
3
4
5
2
1
95
95
94
94
79
Gruplar
Groups
ĠĢlem
Treat
Ort.
Tutma B.
Mean
5
4
3
2
1
67
Gruplar
Groups
63
60
49
14
Çizelge 16 Manavgat ve Belçınar Deneme Alanlarında Çaplara Göre
Fidan YaĢama Yüzdelerinin Duncan Testiyle KarĢılaĢtırılması
Table 16 Results of the Duncan Test for survival percents according to
diameter classes in Fethiye and Candere
Belçınar
Ort.
Tutma
BaĢarısı Altgruplar Çap sınıfı
Ort.
Tutma
BaĢarısı Altgruplar
Diameter
Classes
Mean
Diameter
Classes
Mean
2
92
2
80
1
88
1
75,5
Manavgat
Çap sınıfı
Subgroup
32
Subgroup
Muğla-Fethiye, Antalya-Manavgat, Tarsus-Candere, Tarsus-Belçınar
ve İzmir-Gaziemir deneme alanlarında 1. yıl sonundaki yaşama oranları
Çizelge 17’da verilmiştir. Tarsus-Candere (1000m) deneme alanı hariç diğer
deneme alanlarında tutma başarısı %78’lerin üzerindedir (Şekil 6 ve 7) .
Çizelge 17 1. Yıl Sonunda Fidan Sınıflarının YaĢama Yüzdeleri
Table 17 Survival percentages of different seedling categories at the end of
the 1 st year
1. Yıl Sonunda YaĢama Oranları
Survival Percentages at the end of 1st.year
Fidan Kategorileri
Seedling Categories
Fethiye
1
i
75
k
82
i
94
k
94
i
98
k
93
i
99
k
91
i
94
k
-
2
3
4
5
92
Ortalama i
Mean
k
90
i:İnce çaplar k:Kalın çaplar
Ort.
Manavgat T.Belçınar T.Candere Ġzmir
Ort.
Ort.
Ort.
Ort.
79
90
97
90
94
89
89
89
96
88
82
93
88
80
83
78
93
69
90
76
80
33
70
84
88
93
100
70
100
92
84
72
72
76
99
98
97
85
82
75
80
92
26
70
86
74
91
72
22
30
89
89
96
94
72
87
90
91
95
72
90
89
88
78
71
68
70
97
94
96
120
1.BS
80
2.BS
1.Yıl Tutma Başarısı(%)
100
3.BS
60
4.BS
40
5.BS
20
0
Fethiye
Manavgat
Belçınar
Candere
İzmir
Deneme Alanları
ġekil 6 1.Yıl Sonunda Boy Sınıflarına Göre Deneme Alanlarında YaĢama
Oranları
Figure 6 Survival percentages at the end of the 1st year in each experimental area
4. Yıl Yaşama Oranları(%)
100
90
1. BS
80
2.BS
70
3.BS
60
4.BS
50
5.BS
40
30
20
10
0
Fethiye
Manavgat
Belçınar
Candere
İzmir
Deneme Alanları
ġekil 7 5. Yıl Sonunda Boy Sınıflarına Göre Deneme Alanlarında YaĢama
Oranları
Figure 7 Survival percentages at the end of the 5 th year in each experimental area
34
4.4.2 Deneme Alanlarında Fidan Kalite Sınıflarının Boy
Büyümesine Etkileri
Deneme alanlarında fidanların dikim öncesinde sahip oldukları boy
ve kök boğazı çapı değerlerinin, 4. yılın sonunda gerçekleşen boy
büyümesine ne türlü etkisi olduğunu belirlemek için yapılan varyans analizi
sonucunda, söz konusu etkileri belirlenmeye çalışılmıştır (Çizelge 18).
Çizelge 18 4.Yıl Sonunda Kalite Sınıflarının Fidan Boy Büyümesi
Bakımından KarĢılaĢtırılmasına ait Varyans Analizi Sonuçları
Table 18 ANOVA related to the effect of seedling classes on seedling
heights at the end of the 4th vegetation period.
Fethiye
Varyasyon
Kaynağı
Source
BLOK
A(Boy sınıfı)
B(Çap sınıfı)
BLOK * A
BLOK * B
A*B
BLOK *A*B
Hata/Error
Toplam/Total
Manavgat
BLOK
A(Boysınıfı)
B(Çap sınıfı)
BLOK * A
BLOK * B
A*B
BLOK * A* B
Hata/Error
Toplam/Total
F oranı
Kareler
Toplamı
Sum of
Squares
19201,9
36748,4
915,6
1884,4
2100,6
1609,6
4101,7
123980,6
3301140
Serbestlik
Derecesi
Kareler
Ortalaması
df
Mean Square
6400,6
9187,0
915,6
157,0
700,2
536,5
455,7
161,2
F value
39,70***
56,98***
5,68*
0,97ns
4,34**
3,32*
2,82**
Sig.
0,000
0,000
0,017
0,472
0,005
0,019
0,003
1418,9
1753,6
1204,4
1807,3
315,4
137,9
1262,7
29329,2
308857,1
3
4
1
12
3
2
6
651
683
472,9
438,4
1204,4
150,6
105,1
68,9
210,4
45,0
10,49***
9,73***
26,73***
3,34***
2,33ns
1,53ns
4,67***
0,000
0,000
0,000
0,000
0,073
0,217
0,000
3
4
1
12
3
3
9
769
805
35
Çizelge 18’ in Devamı
Belçınar
BLOK
50280,7
41194,3
16295,2
17976,3
2259,9
3173,2
34809,0
578390,6
8430777,0
3
4
1
12
3
3
9
659
695
16760,2
10298,5
16295,2
1498,0
753,3
1057,7
3867,6
877,6
19,09***
11,73***
18,56***
1,70ns
0,85ns
1,20ns
4,407***
0,000
0,000
0,000
0,061
0,462
0,307
0,000
50008,3
94998,5
3416,3
23954,2
696,0
10067,7
9458,7
2
4
1
7
2
4
7
2504,1
23749,6
3416,3
3422,0
348,0
2516,9
1351,2
3,43*
32,53***
4,68*
4,68***
0,47
3,44**
1,85ns
0,033
0,000
0,031
0,000
0,621
0,009
0,077
Hata/Error
Toplam/Total
Ġzmir
257697,4
353
730,0
3601561,4
381
BLOK
366,3
1545,1
438,1
154,2
233,3
253,7
294,4
5864,1
208658,3
2
2
1
4
2
2
4
385
403
12,0***
50,7***
28,7***
2,5*
7,6**
8,3***
4,8**
0,000
0,000
0,000
0,040
0,001
0,000
0,001
A(Boysınıfı)
B(Çap sınıfı)
BLOK * A
BLOK * B
A*B
BLOK * A* B
Hata/Error
Toplam/Total
Candere
BLOK
A(Boysınıfı)
B(Çap sınıfı)
BLOK * A
BLOK * B
A*B
BLOK * A* B
A(Boy sınıfı)
B(Çap sınıfı)
BLOK * A
BLOK * B
A*B
BLOK * A * B
Hata/Error
Toplam/Total
183,1
772,5
438,1
38,5
116,6
126,8
73,6
15,2
ns: önemsiz (not significant, * : %5 alfa seviyesinde (significant at alfa level
5 %), ** : önemli %1 alfa seviyesinde (significant at alfa level 1%),
*** :önemli % 0,1 alfa seviyesinde (significant at alfa level 0,1%)
4. vejetasyon dönemi sonu boy değerlerine uygulanan varyans analizi
sonucunda, bütün deneme alanlarında dikim anındaki fidan boyunun,
büyüme üzerinde 0.001 önem düzeyinde etkili olduğu belirlenmiştir.
Manavgat, Candere ve İzmir deneme alanlarında boy büyümesinin kök
boğazı çapı üzerinde etkisi de önemli bulunmuştur. Fethiye ve Manavgat
deneme alanında fidan boyu bakımından işlemler arasındaki farkların ortaya
konulması amacıyla yapılan Duncan testi sonuçlarına göre; Fethiye deneme
alanında dört grup oluşmuştur. 5. boy sınıfındaki fidanlar başlangıçtaki boy
36
üstünlüklerini devam ettirmişlerdir. Manavgat deneme alanında 3 grup
oluşmuştur. 3.,4.,5. boy sınıfları aynı grupta ve ilk sırada yer alarak diğer
gruplara göre daha iyi bir gelişim göstermişlerdir (Çizelge 19).
Çizelge 19 Fethiye ve Manavgat Deneme Alanlarında Boy Sınıflarının 4.
Yıl Sonundaki Boy Büyümesine Etkisi için Yapılan Duncan
Testi KarĢılaĢtırması
Table 19 Duncan test comparison for the effect of height classes on seedling
growth in Fethiye and Manavgat
Fethiye
Manavgat
Boy Sınıfı
Height Clas.
Ort. FB
mean
5
4
3
2
1
72,8
66,6
64,7
59,1
51,3
Altgruplar Boy Sınıfı
Subgroup
Height Clas.
5
4
3
2
1
Ort. FB
mean
Altgruplar
Subgroup
75,0
74,2
73,8
64,4
50,9
Candere, Belçınar ve İzmir deneme alanlarında 2 alt grup
oluşmuştur. Candere deneme alanında 5 ve 4. boy sınıfları ilk grubu
oluştururken, Belçınar deneme alanında 5, 4, 3 ve 1 no’lu sınıflar ilk grupta
yer almıştır. İzmir deneme alanında ise, birinci grubu küçük boylu fidanların
yer aldığı 1. boy sınıfı oluşturmuştur (Çizelge 20).
Çizelge 20 Candere, Belçınar ve Ġzmir Deneme Alanlarında Boy
Sınıflarının 4. Yıl Sonundaki Boy Büyümesine Etkisi için
Yapılan Duncan Testi karĢılaĢtırması
Table 20 Duncan Test comparison for the effect of height classes on
seedling growth in Candere, Belçınar ve Izmir-Gaziemir
Candere
Belçınar
Ġzmir
Boy S. Orta. Altgruplar Boy S. Orta. Altgruplar Boy S. Orta. Altgruplar
FB.
FB.
FB.
Height Mean Subgroup Height Mean Subgroup Height Mean Subgroup
Clas. (cm)
Clas. (cm)
Clas. (cm)
111
115
94
5
5
1
103
106
81
4
4
2
77
105
80
3
3
3
75
103
1
1
63
96
2
2
37
Dikimin izleyen yıllarda, boy ve çap sınıflarına göre fidanların
boylanma değerleri, İzmir-Gaziemir deneme alanı hariç, dikim sırasında
sahip oldukları boy büyüklüklerine paralel olarak artış göstermiştir (Şekil 8).
Fethiye
Boy (cm)
80
70
1i
60
1k
50
2i
40
2k
30
3i
20
3k
10
4i
0
1.yıl
2.yıl
3.yıl
4.yıl
4k
5i
Yıllar
Manavgat
90
80
Boy (cm)
70
1i
60
2i
50
40
2k
30
3i
20
3k
10
4i
0
1. Yıl
2. Yıl
3. Yıl
Yıllar
4. Yıl
4k
5i
ġekil 8 Fethiye, Manavgat, Candere Deneme Alanlarında Dikimi izleyen
Yıllarda Boylanma Değerleri
Figure 8 Heights of different seedling classes planted in Fethiye, Manavgat
and Candere
38
İzmir
100
Boy (cm)
80
1i
60
1k
40
2i
20
2k
3i
0
1.Yıl
2. Yıl
3. Yıl
4. Yıl
3k
Yıllar
Belçınar
Boy (cm)
140
120
1i
100
1k
80
2i
60
2k
40
3i
20
3k
4i
0
1. Yıl
2. Yıl
3. Yıl
4.Yıl
5i
Yıllar
Candere
1i
120
1k
100
Boy(cm)
4k
2i
80
2k
60
3i
40
3k
20
4i
4k
0
1. Yıl
2. Yıl
3. Yıl
Yıllar
4. Yıl
5i
5k
ġekil 8 Fethiye, Manavgat, Candere Deneme Alanlarında Dikimi Ġzleyen
Yıllarda Boylanma Değerleri
Figure 8 Heights of different seedling classes planted in Fethiye, Manavgat ve
Candere
39
Deneme alanlarında her vejetasyon dönemi sonunda deneme
fidanlarının boyları ölçülerek vejetasyon başındaki değerlere
oranlanmış, böylece boy artım yüzdeleri hesaplanmıştır. 4. yılın
sonundaki boy gelişimi bakımından, her ne kadar fidanlar dikim
sırasındaki boy üstünlüklerini koruyor görüntüsü sergilese de, dikimi
izleyen yıllarda küçük boylu fidanların yer aldığı sınıfların yıllar
itibari ile bu farkları kapattığı görülmektedir (Şekil 9 )
Fethiye
Boy Artımı(%)
100
80
60
40
1
20
2
0
3
1.yıl
2.yıl
3.yıl
4.yıl
4
5
Yıllar
Boy Artımı(%)
Manavgat
200
150
1
100
2
50
3
0
1.Yıl
2.Yıl
3. Yıl
Yıllar
4. Yıl
4
5
ġekil 9 Fidan Boy Sınıflarının Dikimi Ġzleyen 4 Yılda Boy Artım
Yüzdeleri
Figure 9 Annual height increment percents of different hight classes at
the end of 4 years following the planting
40
Boy Artımı(%)
Candere
200
150
100
50
0
1
2
3
1. Yıl
2. Yıl 3. Yıl
Yıllar
4. Yıl
4
5
Boy Artımı(%)
Belçınar
300
200
1
2
100
3
0
1. Yıl
2. Yıl
3. Yıl
Yıllar
4.Yıl
4
5
Boy Artımı(%)
İzmir-Gaziemir
140
120
100
80
60
40
20
0
1
1.Yıl
2. Yıl
3. Yıl
Yıllar
4. Yıl
2
3
ġekil 9 Fidan Boy Sınıflarının Dikimi Ġzleyen 4 Yılda Boy Artım Yüzdeleri
Figure 9 Annual height increment percents of different hight classes at the end of 4
years following the planting
41
4.4.3 Deneme Alanlarına Göre Fidan Kalite Sınıflarının
Kök Boğazı Çapı GeliĢimine Etkileri
Deneme alanlarına göre, fidanların 4. yıl sonundaki çap değerleri
kullanılarak yapılan varyans analizi sonuçları Çizelge 21’de gösterilmiştir.
Çizelge 21 Deneme Alanlarında Fidan Kalite Sınıflarının 4.Yıl
Sonundaki Çap Değerleri Üzerindeki Etkisine ĠliĢkin
Varyans Analizi
Table 21 ANOVA results related to the effect of seedling quality classes on
the root collar diameter values at the end of the 4th vegetatin
period.
Fethiye
Varyasyon
Kaynağı
Source
BLOK
A(Boy Sınıf.)
B(Cap Sınıf.)
BLOK * A
BLOK * B
A*B
BLOK * A * B
Hata/Error
Toplam/Total
Manavgat
BLOK
A(Boy Sınıf.)
B(Cap Sınıf.)
BLOK * A
BLOK * B
A*B
BLOK * A * B
Hata/Error
Toplam/Total
Kareler
Toplamı Serbestlik
Kareler
Sum of Derecesi
Ortalaması
Squares
df
Mean Square F oranı
2779,8
3
926,6 25,4***
2762,8
4
690,7 18,9***
194,2
1
194,2 5,3*
1214,9
12
101,2 2,7**
594,5
3
198,1 5,0**
476,2
3
158,7 4,3**
1392,5
9
154,7 4,2***
27943,3
768
36,3
262370,4
804
1418,9
661,8
1204,4
1807,3
315,4
137,9
1262,7
29329,2
211783,1
3
4
1
12
3
2
6
651
683
42
472,9
165,4
1204,4
150,6
105,1
68,9
210,4
45,0
10,4***
3,6**
26,7***
3,3***
2,3ns
1,5ns
4,6***
Sig.
0,000
0,000
0,021
0,001
0,001
0,005
0,000
0,000
0,006
0,000
0,000
0,073
0,217
0,000
Çizelge 21’ in Devamı
Candere
BLOK
A(Boysınıfı)
B(Çap sınıfı)
BLOK * A
BLOK * B
A*B
BLOK * A* B
Hata/Error
Toplam/Total
Belçınar
BLOK
A(Boy Sınıf.)
B(Cap Sınıf.)
BLOK * A
BLOK * B
A*B
BLOK * A * B
Hata/Error
Toplam/Total
Ġzmir
BLOK
A(Boy Sınıf.)
B(Cap Sınıf.)
BLOK * A
BLOK * B
A*B
BLOK * A * B
Hata/Error
Toplam/Total
50,6
3233,6
78,4
3485,3
23,9
869,7
2316,9
17066,1
99481,1
2
4
1
7
2
4
7
353
381
25,3
808,4
78,4
497,9
11,9
217,4
330,9
48,3
0,52ns
16,72***
1,62ns
10,29***
0,24ns
4,49**
6,84***
0,593
0,000
0,204
0,000
0,780
0,001
0,000
2044,1
3237,6
2179,8
1241,4
204,1
853,8
2079,4
51783,2
428935,8
3
4
1
12
3
3
9
659
695
681,3
809,4
2179,8
103,4
68,0
284,6
231,0
78,5
8,6***
10,3***
27,7***
1,3ns
0,8ns
3,6*
2,9**
0,000
0,000
0,000
0,204
0,458
0,013
0,002
221,6
4726,0
292,8
125,6
163,8
254,9
198,5
4834,3
52279,2
2
2
1
4
2
2
4
369
387
110,8
2363,0
292,8
31,4
81,9
127,4
49,6
13,1
8,4***
180,3***
22,3***
2,3*
6,2**
9,7***
3,7**
0,000
0,000
0,000
0,050
0,002
0,000
0,005
ns: önemsiz(not significant, * : %5 alfa seviyesinde (significant at alfa level
5%), ** : önemli %1 alfa seviyesinde (significant at alfa level 1%),
*** :önemli % 0,1 alfa seviyesinde(significant at alfa level 0,1%)
Çizelge 20’den de görüleceği üzere; Manavgat, Belçınar ve İzmirGaziemir deneme alanlarında, fidan çap sınıfları 4. yıl sonunda yapılan
değerlendirme de istatistiki olarak önemli bir etkide bulunmuş olduğu
belirlenmiştir. İzmir deneme alanında boy sınıfları ve çap sınıfları arasında
(A*B) interaksiyon olduğu saptanmıştır. İzmir’de ki kalite sınıflarında
birinci boy ve çap sınıfındaki boyut olarak küçük fidanlar, boyut olarak
43
büyük fidanlara göre dikim şokunu erken atlatarak güçlü büyüme
performansı göstermişlerdir. 4. yıl sonundaki çap değerlerine olan etkisi için
yapılan Duncan testi ve oluşan gruplar, Fethiye ve Candere deneme alanları
için Çizelge 22(a)’da, Belçınar ve İzmir-Gaziemir deneme alanları için de
Çizelge 22(b)’ de gösterilmiştir.
Çizelge 22(a) Fethiye, Manavgat ve Candere Deneme Alanlarında Boy
Sınıflarının 4. Yıl Sonundaki Çap GeliĢimine Etkisi için Yapılan
Duncan Testi KarĢılaĢtırması
Table 22 (a) Duncan Test comparison for the effect of the height classes on the root
collar diameter values at the end of the 4th vegetation period in
Fethiye, Manavgat and Candere
Candere
Fethiye
Boy.S.
Height
Clas.
5
4
3
2
1
Ort.Çap
Mean
Altgrup Boy.S.
Height
Subset Clas.
19,6
17,9
16,9
16,1
13,8
5
4
3
2
1
Manavgat
Ort.Çap Altgrup Boy.S
Height
Mean
Subset Clas.
17,2
15,8
11,1
10,5
8,5
3
4
5
2
1
Ort.Çap Altgrup
Mean
Subset
17,7
16,4
15,7
15
13,7
Fethiye deneme alanında 3 grup elde edilirken ve boylu sınıflar olan
5 ve 4. cü sınıfların çap artımı birinci grup da yer almıştır. Candere deneme
alanında iki grup oluşmuştur, kalın çaplı fidanların artımları ilk grupta yer
almıştır.
Çizelge 22(b) Belçınar ve Ġzmir Deneme Alanlarında Boy Sınıflarının 4. Yıl
Sonundaki Çap GeliĢimine Etkisi için Yapılan Duncan Testi
KarĢılaĢtırması
Table 22 (b) Duncan Test comparison for the effect of the height classes on the root
collar diameter values at the end of the 4th vegetation period in
Belçınar and Izmir-Gaziemir
Belçınar
Ġzmir
Boy Sınıfı
Ort. ÇapAltgruplar Boy Sınıfı
Ort. Çap Altgruplar
Height Clas.
5
4
Mean
Subset
25,6
Height Clas.
1
8,3
7,3
23,5
2
3
22,9
3
1
22,4
20,2
2
44
Mean
15,0
Subset
Belçınar deneme alanında ise 2 farklı grup oluşmuş, 5,4 ve 3. sınıflar
4. yıl sonunda daha kalın çaplı fidanları oluşturan grubu meydana
getirmişlerdir. İzmir-Gaziemir deneme alanında da iki grup oluşmuş, ancak
4. yıl sonunda en kalın çaplı fidanları oluşturan boy sınıfı 1 no’lu sınıf
olmuştur (Çizelge 22 b).
Manavgat, Belçınar ve İzmir-Gaziemir deneme alanlarında, fidan
çap sınıflarının, 4. yıl sonundaki çap değerlerine olan etkisi için yapılan
Duncan testi ve oluşan gruplar Çizelge 23’ de gösterilmiştir.
Çizelge 23 Duncan Testi Sonucuna Göre Kök Boğazı Çapı Sınıflarının 4. Yıl
Sonunda OluĢturdukları Çaplar ve Alt Üst Sınır Değerleri
Table 23 Confidence limits for root collar diameter values according to Duncan Test
Manavgat
B
(ÇAP S.)
Ortalama
Mean
%99.9 Güven Aralığı
99,9% Confidence Interval
Standart
Hata
Std. Error
Alt sınır
Lower limit
1
2
14,7
17,9
0,3
0,4
Üst sınır
Upper limit
13,6
16,5
15,8
19,2
Belçınar
B
(ÇAP S.)
Ortalama
Mean
Standart
Hata
Std. Error
Alt sınır
Lower limit
Üst sınır
Upper limit
1
20,9
0,5
19,1
22,6
2
24,0
0,4
22,5
25,5
Ġzmir
B
(ÇAP S.)
Ortalama
Mean
Standart
Hata
Std. Error
Alt sınır
Lower limit
1
2
Üst sınır
Upper limit
11,0
0,2
10,1
11,8
9,2
0,2
8,3
10,1
Hem Manavgat, hem de Belçınar deneme alanında, kalın çaplı fidan
sınıfları 4. yıl sonunda daha kalın çaplı fidanlar oluşturmuşlardır. İzmirGaziemir deneme alanında ise farklı olarak, 4. yıl sonunda çap bakımından
üstün olan fidanlar, başlangıçta ince çap sınıfına dahil olan fidanlar
olmuşlardır.
45
5. SONUÇ ve TARTIġMA
Morfolojik fidan karakteristikleri ile ilgili olarak ikili ilişkilerin basit
ve kanonikal korelasyon analizi sonucunda kızılçamda fidan boyunun
belirleyici bir role sahip olduğu saptanmıştır ve Fidan boyu bütün
karakteristiklerle kuvvetli ilişkiler göstermiştir. Kök boğazı çapı, taze ve
kuru kök-gövde ağırlıkları ile de kuvvetli bir ilişki gösterirken, özellikle
Gürbüzlük indisi ve Gövde Kuru Ağırlığı/Kök Kuru Ağırlığı ile zayıf ilişki
göstermiştir. Gürbüzlük indisi ve Katlılık oranı diğer karakterlerle de zayıf
ilişkiler göstermiş olup, Katlılık oranının ilişkileri negatif karakterli
olmuştur. Bu konuda; DİRİK (1993, s.62), kızılçamın 1+0 yaşlı fidanlarında
gerçekleştirdiği çalışmasında da benzer sonuçlar elde edilmiştir. Fidan
boyunun, morfolojik fidan kalitesi üzerinde en belirleyici role sahip
olduğunu tespit etmiştir. DİRİK (1991, s.69)’e göre; Fidan boyu/kök boğazı
çapı ve kök kuru ağırlığı/gövde kuru ağırlığı gibi oransal olarak elde edilen
karakteristiklerin literatürde fidanların denge göstergesi olarak kabul edildiği
bildirilse de, analizlerde her iki değişkenin de ilişkilerinin diğer
karakteristiklerle zayıf korelasyon gösterdiği ifade edilmektedir ve sonuçlar
paralellik göstermektedir. ENDEAN & HOCKİNG (1973, s 185) Pinus
contorta fidanlarında yaptığı araştırmada gövde/kuru ağırlık oranı ile tutma
başarısı arasında istatistiksel ilişki bulamamıştır. O nedenle fidan kalitesinde
parametre olarak kullanımı önerilmemektedir. SEMERCİ (2002, s.65-66) de;
Lübnan sediri fidanları için yaptığı çalışmada benzer bir sonuca ulaşmıştır.
Yazar, McTAGEU ve TİNUS ’a atfen de, Pinus ponderosa türünde fidan
boyunun, sıcak ve kurak dikim alanlarında yapılacak çalışmalarda, başarının
önceden kestirilmesinde iyi bir tahmin aracı olarak kabul edildiğini
bildirmektedir.
Daha sonra, fidan boyu ve kök boğazı çapı karakterlerinin kümesi
ve diğer karakterlerin oluşturduğu küme arasındaki ilişkileri belirlemek için
diskriminant analizi ve Barlett testi ile kanonikal korelasyon katsayıları ve
önemlilik düzeyleri belirlenmiştir (RC max=0.856). Görüldüğü gibi, iki küme
arasında oldukça yüksek bir ilişki söz konusu olmuştur. Basit Korelasyon ve
kümelerarası korelasyon analizlerinin sonuçları; 1+0 kızılçam fidanlarının
morfolojisinde, fidan boyunun temel kriter, kök boğazı çapının da onu
tamamlayan ikincil bir kriter olduğunu göstermekte ve Dirik (1991)’in daha
önceki bulgularını desteklemektedir.
Kızılçam fidanları fidan kalite sınıflarına ayrıldıktan hemen sonra,
her bir sınıftan 3’er adet fidanda su durumunun izlenmesi, diğer bir deyimle
su potansiyelinin ölçülmesinde, Scholander ve Ark. (1965) tarafından
geliştirilen Basınç Odası (Pressure Chamber) yöntemi kullanılmıştır. Farklı
sınıflardaki fidanlardan yine 3’er adet fidanda deneme alanlarına dikim
yapıldığı anda da aynı yöntemle su durumu izlenmiştir (Ek 1, Ek 2. ).
46
Sökümden hemen sonra ve dikimden hemen önce alınan örneklerle yapılan
bu ölçümlerde, fidanların içsel su potansiyelinin hızla düşmeye başladığı ve
bu kaybın ortalama olarak yaklaşık 2 ≈ 5 Bar arasında değiştiği tespit
edilmiştir.
Fidan kalite sınıflarının deneme alanlarındaki yaşama oranlarına
etkisini belirlemek için 1. yıl sonunda yapılan değerlendirmelerde, Fethiye
ve Candere deneme alanlarında fidan boyunun tutma başarısı üzerinde
0.0001 düzeyinde etkili olduğu, Belçınar deneme alanında 0,001, İzmir
deneme alanında 0,01, olasılık düzeylerinde etkili olduğu belirlenmiştir. Kök
boğazı çapının etkisi Manavgat ve Belçınar deneme alanlarında 0,01 olasılık
düzeyinde etkili olmuştur. İzmir-Gaziemir deneme alanında, boy ve çap
sınıfı etkileşiminin yaşama oranını anlamlı derecede etkilediği belirlenmiştir.
Genel olarak, küçük fidanların bulunduğu boy sınıflarında kayıplar yaşandığı
görülmektedir. DİRİK (1991, s. 47)’in aynı türle yaptığı çalışmada ise, bu
genel eğilimin tersine, fidan boyu ile tutma başarısı arasında negatif bir ilişki
bulunmuştur. Özellikle söz konusu denemenin fidanlık koşullarında
yapılması ve ağaçlandırma alanlarına göre yetişme ortamının daha sağlıklı
olması, diri örtü baskısını ortadan kaldırarak küçük boylu fidanların
başarısının artmasına neden olmuştur. SEMERCİ (2002); SOUTH ve
MEXAL,. (1984) atfen genel olarak fidanların dikim öncesi sahip oldukları
çapın tutma başarısı üzerinde etkili olduğu ve kalın çaplı fidanların ince
çaplılardan daha iyi tutma başarısı gösterdikleri, kalın çaplı fidanlara toprak
yüzeyinde oluşan yüksek sıcaklığa karşı dayanma gücü verdiği, kalın kök
boğazı çapına sahip fidanların daha fazla su ve besin maddesi alım ve
iletimine imkan verdiği ayrıca kalın çapın fidanın üzerine gelebilecek
hayvan diri örtü gibi baskılara dayanma gücünü artırdığı belirtilmektedir.
Kızılçamın ağaçlandırma çalışmalarında 1+0 ve çıplak köklü olarak
değerlendirildiğinden fidan yaşı ve tutma başarısına etkisi irdelenmemiştir.
Diğer önemli orman ağacı türlerinde yapılan bazı çalışmalarda fidan yaşı da
bir faktör olarak alınmış türün biyolojisine bağlı olarak farklı sonuçlar elde
edilmiştir. Bu konuda TOSUN ve Ark. (1993, s.76), sarıçamda (P. sylvestris
L. ) iki farklı yaş grubu ile çalışmış ve repikaj gören 2+1 yaş grubunun, 2+0
yaşlı repikaj görmemiş fidanlara göre düşük yaşama yüzdesine sahip
olduğunu belirlemiştir. TOSUN ve ÖZPAY (1993, s.133) Kayın’da (Fagus
orientalis Lipky), 2+0 yaşında dikilmiş olan fidanların yaşama yüzdelerini
1+0 yaşında dikilmiş olanlara göre daha yüksek saptamışlardır. ELER ve
Ark. (1993, s.102) Lübnan sedirinde (Cedrus libani A. Rich.), KIZMAZ
(1993, s.24) ise karaçam fidanlarında (P. nigra Arn. pallasiana
Lamb.Holmboe) kalite sınıflarının yaşama yüzdesi üzerinde etkisi
olmadığını saptamışlardır. İKTÜEREN (1999)’in kızılçamla ilgili
çalışmasının bulguları; ağaçlandırmada en yüksek yaşama yüzdesini elde
47
etmek için, 1+0 yaşlı, gövde boyu 10 cm' den fazla, sak çapı 3 mm' den
yüksek, sekonder ibre taşıyan ve 4 veya daha fazla yan kökü olan fidanlar
kullanılması yönündedir.
Bütün deneme alanlarında 1. yıl sonundaki yaşama yüzdeleri, Batı
Akdeniz bölgesinde ve Ege bölgesinde %85 ve Doğu Akdeniz Bölgesinde
%75 ’in üzerindedir. Deneme alanları içerisinde en düşük yaşama yüzdesi
Tarsus Candere deneme alanında, en yüksek yaşama yüzdesi ise Fethiye
deneme alanındadır. Deneme alanlarında dikimlerin yapıldığı yıla ait yağış
miktarları irdelendiğinde; Manavgat deneme alanının 1050 mm, Fethiye
deneme alanının 993mm, Candere deneme alanının 620 mm, Tarsus Belçınar
deneme alanı 1035mm ve İzmir deneme alanın 700 mm yağış aldığı ve en
düşük yaşama oranının görüldüğü Candere deneme alanının en az yıllık
yağışa sahip olduğu görülmektedir.
Deneme alanlarına dikilen fidanlar, her bir alanın bulunduğu yöreye
en uygun kızılçam orijininden seçilmiş, başka bir deyişle mümkün
olduğunca yakın ve aynı yükselti kuşağındaki orijinin tohumundan
yetiştirilmiş fidanlardır. Yetişme ortamı koşulları irdelendiğinde; ERİNÇ
(1965) yöntemine göre Antalya-Manavgat deneme alanı çok nemli, MuğlaFethiye nemli, Tarsus-Belçınar çok nemli, Tarsus-Candere nemli ve İzmirGaziemir nemli yağış etkenliği sınıfındadır. Thornwaite yöntemine göre
Manavgat deneme alanı ; B2 A´ r simgeleri ile “Nemli megatermal su eksiği
yok veya pek az olduğu iklim tipi” , Fethiye deneme alanı B2 A´ S2 “Nemli
megatermal yazın çok kuvvetli su eksikliği bulunan iklim tipi”, Belçınar
deneme alanı B3 A´ S2 “Nemli megatermal yazın çok kuvvetli su eksikliği
bulunan iklim tipi” Candere deneme alanı C2 A´ S2 “Nemli megatermal
yazın çok kuvvetli su eksikliği bulunan iklim tipi” özelliğine sahiptir.
Meteorojik verilerin uzun yıllara dayalı ortalamalarına göre, deneme
alanlarının iklimleri bakımından çok büyük farklılıklar görülmemektedir.
Kızılçam doğal yayılış alanlarında yıllık ortalama yağış 400mm-2000mm
arasında seyretmektedir, yıllık ortalama sıcaklık 12-20 Cº, en düşük sıcaklık
4 Cº ile -11 Cº iken -15 Cº altına düşmemektedir (BOYDAK, ve Ark. 2006,
s.68). Bu çerçevede deneme alanlarında bir sapma görülmemektedir.
Toprak özellikleri (EK4, EK5, EK6, EK7) bakımından; Manavgat
deneme alanı Balçık, Fethiye Killi, T. Belçınar, Kumlu Balçık, T. Candere
Balçık ve İzmir Killi Balçık toprak türü özelliğindedir. Organik madde
miktarı en düşük deneme alanı İzmir-Gaziemir iken en yüksek değer
Candere deneme alanındadır. pH değerleri 6.8 ve 8.2 değerleri arasında
değişmektedir. Kızılçam çok kanaatkar bir tür olup, hemen tüm toprak türleri
üzerinde yetişmektedir. Bu türün doğal yayılış alanlarında pH 5.25 ile 8.50
arasında değişmektedir. Optimum gelişmeyi pH 6.0 ile 7.5 dereceleri
arasında yapmaktadır (BOYDAK ve Ark., 2006, s.80). Kireç taşlarının
48
kimyasal yolla çözünmesi ile kalsiyum bikarbonatın sularla taşındığı ve
geriye taşın bünyesindeki kilin kaldığı ve kilin de toprakta su tutma özelliği
nedeniyle önem taşıdığı ifade edilmektedir (BOYDAK ve Ark, 2006, s.80).
En yüksek yaşama yüzdeleri killi topraklara sahip Fethiye ve İzmir deneme
alanlarından elde edilmiştir.
4. vejetasyon dönemi sonunda ölçülen boy değerlerine uygulanan
varyans analizi sonucunda, bütün deneme alanlarında dikim anındaki fidan
boyunun, büyüme üzerinde 0.001 önem düzeyinde etkili olduğu
belirlenmiştir. Fethiye deneme alanında 5. boy sınıfındaki (19.4 cm üzeri)
fidanlar başlangıçtaki boy üstünlüklerini devam ettirmişlerdir. Manavgat
deneme alanında 3.,4.,5. (13.2 cm boy ve üzerindeki fidanlar) boy sınıfları
aynı grupta ve ilk sırada yer almıştır. Tarsus Candere deneme alanında 7.0
cm üzerinde boy gelişimi yapan fidanlar, Tarsus Belçınar deneme alanında
ise 16.4cm üzerinde boy gelişimi yapan fidanlar, 4. yıl sonundaki boy
gelişimi bakımından daha başarılı olmuşlardır. İzmir-Gaziemir deneme
alanında ise, küçük boylu (10 cm ) fidanların yer aldığı 1. boy sınıfı, 4. yıl
sonundaki birinci grupta yer almıştır.
Özetle, fidanların boy bakımından, genel olarak, başlangıçta ekim
yastığında sahip oldukları hiyerarşik sıralamayı, deneme alanlarında 4. yıl
sonunda da korumuş oldukları belirtilebilir. Farklı olarak, Tarsus-Candere
deneme alanında, 1.sınıf fidanlar 2.sınıf fidanları geçmiş ve 4. yıl sonunda en
fazla boya sahip 1. grup içerisinde yer almıştır. İzmir-Gaziemir deneme alanı
ise bu açıdan daha belirgin bir farklılığa sahip olmuş, bu deneme alanında 4.
yıl sonundaki boy sıralaması, başlangıçtaki sıralamanın tam tersi şeklinde
oluşmuştur. DİRİK (1993 b), kızılçamda dikim şokunun 1. yıl gerçekleşerek
başlangıçtaki boy hiyerarşik sıralamasını değiştirdiğini, 2. yıldan itibaren
hiyerarşik boy sıralamasının nispeten bir dengeye oturduğunu belirlemiştir.
Araştırmamızın sonuçları, bu durumun yöreden yöreye değişebileceğini
ortaya koymuştur. Boy bakımından başlangıçtaki hiyerarşik sıralamanın az
veya belirgin ölçüde değiştiği Candere ve İzmir-Gaziemir deneme
alanlarının, araştırmamız çerçevesindeki en az yağış alan alanlar olduğu ve
buradan hareketle de, dikim şokunun, kuraklık arttıkça daha etkili hale
gelmiş olabileceği söylenebilir.
Manavgat, Candere ve İzmir-Gaziemir deneme alanlarında, fidan
kök boğazı çapının 4. yıl sonundaki boy gelişimine etkisi önemli
bulunmuştur. Dikimi izleyen yıllarda, boy ve çap sınıflarına göre fidanların
boy değerleri, dikim sırasında sahip oldukları boy büyüklüklerine paralel
olarak artış göstermektedir. Ancak fidanların her yıl gerçekleştirdikleri boy
artım değerinin, boylu fidanlarda küçük boylu fidanlara oranla daha düşük
olduğu görülmüştür. Alanlarda 5. yaşlarını dolduran küçük ve boylu
fidanların büyümelerinin dengelenmeye başladığı gözlemlenmiştir (Şekil 6).
49
Büyüklükleri ile orantılı bir büyüme olgusu beklenirken, boy artım yüzdesi
ile fidan boyu arasında gerçekleşen negatif ilişkiyi DİRİK (1991, s.77) dikim
şoku ile açıklamaktadır. Yazar, SCHMIDT-VOGT und GÜRTH ile
MICHAUD’ ye atfen, diğer türlerle yapılmış çalışmalarda da, dikim
şokunun, büyük fidanların küçük fidanlar karşısındaki büyüme
üstünlüklerini ilk 2-3 yıl süresince maskeleyebildiğinin tespit edildiğini ifade
etmektedir.
DİRİK (1993 a , s. 51), kızılçamda dikilen fidanların büyüklüğünün
artmasıyla yaşama oranının azaldığını, tutan fidanlarda ise boy gelişiminin
arttığını saptamıştır. Yazar, ladin, Duglas, Korsika karaçamı ve sarıçam gibi
türlerde, fidan boy gelişimi bakımından yapılan karşılaştırmaların, büyük
boylu fidanların daha üstün performans gösterdiklerini ortaya koyduğunu da
bildirmektedir. ELER ve KESKİN (2003), Toros sedirinde fidanların
taşıdıkları boy ve çap üstünlüklerini ilk üç yıl koruyabildiklerini, daha
sonraki yıllarda ise bu üstünlüklerinin giderek kaybolduğunu belirlemişler,
ancak diri örtü sorunu olan alanlar için, uzun boylu ve kalın çaplı fidan
kullanımı ile, ilk üç yıl fidan gelişiminde avantaj sağlanacağını da
eklemişlerdir.
Deneme alanlarında boy sınıflarının çap artımına etkisini belirlemek
için yapılan varyans analizinde, Fethiye, Belçınar, Candere ve İzmirGaziemir deneme alanlarında çap artımı bakımından farkın 0.001 güven
düzeyinde önemli olduğu saptanmıştır. Manavgat ve Belçınar deneme
alanlarında, boylu fidanlarda, kalın çap gruplarının çap artımı üstünlük
göstermiştir. İzmir-Gaziemir’de ise, küçük boylu fidanlarda, özellikle ince
çaplı fidanlar daha fazla çap artımı yapmış ve 4. yıl sonunda en kalın çaplı
fidanları oluşturmuştur.
OGM, Fidanlık ve Tohum İşleri Dairesi Başkanlığının, 01.01.1991
tarihinde 4513 no’lu tamimle duyurduğu TS.2265 no’lu “İğne Yapraklı Ağaç
Fidanlarının Boyları”na ilişkin cetvelde, Kızılçam, Halepçamı ve Sahilçamı
türleri aynı kategoride ele alınarak 3 boy sınıfına ayrılmış ve fidanların 4
yaşa kadar standartları bildirilmiştir. TS.2265 İğne Yapraklı Ağaç
Fidanlarının Çapları konusunda, Kızılçam fidanları için kök boğaz çapının
da 3mm’nin üzerinde olması önerilmiştir ANONİM, 1990 (Çizelge 24).
50
Çizelge 24 TSE 2265-Ġğne Yapraklı Ağaç Fidanlarının Boyları
Table 24 TSE-2265 Seedling height classes for softwood species
ADI
Sınıfı
Fidan
Yaşları
1
2
3
4
5
12
10
8
18
15
13
30
25
20
70
60
50
-
Kızılçam
Halepçamı
Sahil Çamı
I
II
III
Araştırma sonuçları dikkate alınarak Çizelge 11 ile bir karşılaştırma
yapıldığında, TS.2265’in, kızılçam ağaçlandırmalarındaki fidan kalitesi
sorununu çözmek için yetersiz kaldığı ortaya çıkmaktadır. Araştırmamızın
sonuçları, kızılçamda fidan kalitesi standartlarının, bölgesel veya yöresel
bazda oluşturulmasına gereksinim olacağını ortaya koymaktadır. Bunun için
de sorun;
-potansiyel ağaçlandırma alanlarının yoğunlaştığı bölge veya
yöreler,
-buraları için uygun orijin veya orijinler ile
-bu ağaçlandırmalar
üçgeninde
için
fidan
üretecek
fidanlıklar
ele alınmalı ve daha geniş ölçekli yeni araştırmalarla bu standartların
oluşturulmasına çalışılmalıdır. Böyle bir yaklaşım, GÜNAY ve TACENUR,.
(1993, s.366), GENÇ ve Ark. (1999, s. 517) ile BOYDAK ve Ark.(2006, s.
246)’nın önerileriyle de uyumlu olacaktır.
51
ÖZET
Bu çalışmada; Ege, Batı ve Doğu Akdeniz bölgelerindeki fidanlıklar
da üretilen 1+0 çıplak köklü kızılçam fidanları kullanılarak, boy ve çap
karakterlerden hareketle kalite sınıfları oluşturulmuş ve bu sınıfların dikim
başarısı ile arasındaki ilişkiler irdelenmeye çalışılmıştır. Bu amaçla 2002 yılı
erken ilkbahar döneminde, 6 farklı deneme alanında, Rastlantı Blokları, Sıra
parselleri deneme desenine göre 3x2m aralık mesafe ile denemeler
kurulmuştur.
Morfolojik karakteristikler arasındaki ilişkileri tanımlayabilmek için
fidan boyu ve kök boğazı çapı yanında, en çok değerlendirmeye konu olan
her bir fidan kategorisinden örneklenen her bir yineleme için 20’şer adet
(20x3x8) fidanın kök uzunluğu ölçülmüş, taze gövde ağırlığı, taze kök
ağırlığı, kuru gövde ağırlığı, fidan boyları, yan kök sayısı ve kuru kök
ağırlığı, fidan boyunun kök boğaz çapına oranlanmasıyla elde edilen
Gürbüzlük indisi ve yine gövde kuru ağırlığının kök kuru ağırlığına
bölünmesiyle elde edilen Katlılık oransal değerleri olmak üzere 10 değişken
üzerinde basit korelasyon analizi yapılmıştır. Ayrıca, fidan boyu ile kök
boğazı çapının oluşturduğu küme ile diğer karakteristiklerin oluşturduğu
küme
arasında kanonikal
korelasyon analizleri uygulanmıştır.
Karakteristikler arasındaki basit korelasyon katsayıları fidan boyunun,
kızılçam fidanlarının morfolojisinde belirleyici bir role sahip olduğunu
göstermektedir. Kanonikal analizle de, fidan boyu ve kök boğazı çapının,
diğer bütün karakteristikleri yüksek derecede temsil edebildiği ortaya
konmuştur.
Değişik büyüklüklerdeki fidanlar, çalışma bölgelerinde orijinlere
göre fidan kategorilerine ayrılmıştır. Bu sınıflamalara göre; Batı Akdeniz
bölgesinde Kemer-Kesmeçay ve Kaş Karaçay orijini 5 boy sınıfına ayrılmış
ve bu boy sınıfları da kendi aralarında kök boğazı çapı bakımından iki alt
sınıfa ayrılmıştır. Batı Akdeniz Bölgesinde denemeler Fethiye, Manavgat ve
Burdur’da tesis edilmiştir. Ancak Burdur deneme alanında yaşama yüzdesi
% 40’larda kaldığı için, bu deneme alanına ait veriler istatistiki analizlerde
işlem dışı bırakılmıştır. Burdur’daki başarısızlıkta en büyük etken Antalya
Zeytinköy fidanlığında fidanların büyüme peryodu başlangıcı ile Burdur da
dikime uygun koşulların oluşmasının örtüşmemesidir.Doğu Akdeniz’de
Şahnadere orijini ile Belçınar’da , Tarsus-Toldağ orijini ile de Candere’de
denemeler tesis edilmiştir. Şahnadere ve Toldağ orijinleri 5 boy sınıfına ve
kendi aralarında iki alt çap sınıfına ayrılmıştır. Ege Bölgesinde Urla Orijini
ile Gaziemir deneme alanları tesis edilmiştir. Ege’de Urla orijini 3 boy
sınıfına ve kök boğaz çapı bakımından iki alt sınıfa ayrılmıştır.
52
Bu çalışmada sonuç olarak tutma başarısı bakımından 3 deneme
alanında fidan boyları bakımından farklılık olduğu saptanmıştır. Fethiye ve
Candere deneme alanlarında küçük boylu fidanların yer aldığı ilk sınıflar
elimine olmuşlardır. Test edilen diğer boy sınıfları arasında tutma başarısı
bakımından fark yoktur. Kemer -Kesmeçay orijini için 10 cm üzerinde boy,
ve 2,3 mm’nin üzerinde çap gelişimine sahip fidanların kullanılması
önerilebilir. Toldağ orijini için 7.1 cm üzerinde boy geliştiren fidanların
tutma başarısı yüksek olmuştur. Urla orijininin kullanıldığı İzmir-Gaziemir
deneme alanında boylu fidanlar (15cm boy ve 3mm kök Boğaz çapı
üzerindeki) tutma başarısı bakımından başarılı olmuştur. Şahnadere orijini
tutma başarısı bakımından fark göstermediyse de 16.4 cm üzerinde boy
büyüklüğüne sahip fidanlar daha iyi gelişim göstermişlerdir.
4. vejetasyon dönemi sonunda ölçülen boy değerlerine uygulanan
varyans analizi sonucunda, bütün deneme alanlarında dikim anındaki fidan
boyunun, büyüme üzerinde etkili olduğu belirlenmiştir. Fethiye deneme
alanında 5. boy sınıfındaki (19.4 cm üzeri) fidanlar başlangıçtaki
avantajlarını devam ettirmişlerdir. Manavgat deneme alanında 3.,4.,5. (13.2
cm boy ve üzerindeki fidanlar) boy sınıfları aynı grupta ve ilk sırada yer
almıştır. Tarsus Candere deneme alanında 10.0 cm üzerinde boy gelişimi
yapan fidanlar, Tarsus Belçınar deneme alanında ise 16.4cm boy gelişimi
üzerinde gelişmiş fidanlar daha başarılı olmuşlardır. Manavgat, Candere ve
İzmir-Gaziemir deneme alanlarında kök boğaz çapının 4. yıl sonundaki boy
gelişimi üzerindeki etkisi de önemli bulunmuştur. . İzmir deneme alanında,
birinci grupta küçük boylu fidanların yer aldığı 1. boy sınıfı (10 cm boy
gelişimi) yer almıştır. 4. yılın sonunda fidan boylarında başlangıçta sahip
oldukları avantajın devam ettiği gözlenmiştir. Ancak artım yüzdeleri dikkate
alındığında küçük boylu fidanların dikim şokunu boylu fidanlara göre daha
hızlı atlatarak daha hızlı geliştiği ve artımlar bakımından sınıflar arasında
dengelenme başladığı görülecektir.
Araştırmanın sonuçları genel hatlarıyla şu şekilde özetlenebilir:
Farklı kızılçam orijinlerine ait 1+0 yaşındaki çıplak köklü
fidanların boy değerlerinin üst ve alt sınırları ile varyasyon genişliği
farklılıklar göstermekte ve bu yüzden farklı değerler temelinde bir
sınıflandırmaya gidilebilmektedir. Buna paralel olarak, oluşturulan fidan boy
sınıflarının, çapa göre düzenlenen alt sınıfları da bir standart oluşturmamakta
ve orijinlere göre farklılıklar göstermektedir.
Kızılçamda fidan boyu ve kök boğazı çapı, diğer morfolojik
fidan karakteristiklerini de kuvvetli ve anlamlı derecede temsil
edebilmektedir.
53
Fidan boyu bazı yörelerde 1.yıl sonundaki yaşama oranını
anlamlı derecede etkileyebilmektedir. Fidan kök boğazı çapının bu yönde
anlamlı bir etkisi bulunmamaktadır. Yaşama oranı genel olarak, 1. yıldan
sonra, 4.yıl sonuna kadar anlamlı düzeyde değişmemektedir.
Fidan boyu bakımından başlangıçtaki hiyerarşik sıralama,
genel olarak 4.yıl sonunda da devam etmektedir. Daha az yağış alan
yörelerde, bu sıralamanın az veya çok değişebildiği, örneğin İzmirGaziemir’de tamamen tersine döndüğü belirlenmiştir.
Kısa boylu fidanlar dikimden sonra, uzun boylu fidanlara
oranla daha fazla boy artımı yapmakta ve başlangıçtaki boy farkını gittikçe
azaltmaktadırlar.
Başlangıçtaki fidan boyu ve kök boğazı çapı, yöreden yöreye
değişmekle birlikte, 4. yıl sonundaki fidan çapı değerlerini de anlamlı
düzeyde etkilemektedir. Söz konusu deneme alanlarında, genel olarak bu
etki pozitif karakterli iken, İzmir-Gaziemir deneme alanında başlangıçta kısa
boylu ve ince çaplı olan fidanlar 4. yıl sonunda en kalın çaplı fidanları
oluşturmuşlardır.
54
SUMMARY
In this study, the relationships between planting success and some
morphological characteristics of 1+0 bare root Pinus brutia seedlings, which
were grown in different nurseries in Aegean, West and East Mediterranean parts
of Turkey, were examined. For this purpose, 6 experimental areas were
established according to the line parcels in randomized blocks with 3x2 m
spaced.
Ten different morphologic characteristics were measured on the each of
replications and eight seedling groups, each of which includes 20x3x8 seedlings,
to explain the relationships between morphological characteristics. These are
seedling height, root collar diameter, root lenght, fresh stem weight, fresh root
weight, dry stem weight, dry root weight, sturdiness index which was obtained
by dividing the seedling height to root collar diameter and Stem/root proportion
values, which was obtained by dividing dry stem weight to dry root weight. By
taking into consideration these measures, simple correlation analysis on ten
characteristics and canonical correlation analysis between the group constituted
by the seedling height and root collar diameter and the second group constituted
by the other characteristics were realized. The high correlation coefficients both
between the all characteristics and between the 2 groups showed that seedling
height and the root collar diameter are the best indicators for the all
morphological characteristics of Pinus brutia Ten.seedlings.
The seedlings were grouped according to their heights in each study
areas. According to these classifications, the origins of Kemer-Kesmeçay and
Kaş-Karaçay in Mediterranean region were divided in to five height classes and
these height classes were also divided in to two subclasses in terms of their root
collar diameter. The experimental areas in West Mediterranean Region were
established in Fethiye, Manavgat and Burdur. But the sampling plots in Burdur
were excluded in the statistical analysis, because the planting success was less
than 40%. The most important reason of the failure in Burdur was a seasonal
disharmony between the experiment area in Burdur and Zeytinköy nursery in
Antalya, in where the seedlings’ vegetation period started earlier. The
experiments were realized with the origin of Şahnadere in Belçınar and the
origin of Tarsus-Toldağ in Candere in West Mediterranean region. Both
Şahnadere and Toldağ origins were grouped into the 5 height classes and two
diameter subclasses. In the Aegean Region, Izmir-Gaziemir experimental area
was established with the seedlings belong to origin of Urla. These seedlings
were divided into 3 height classes having two subclasses in terms of root collar
diameter.
It was found that there were significant differences between seedling
height classes in terms of survival percent in three experimental areas. The first
classes, which include the shortest seedlings, were eliminated in Fethiye and
Candere experimental areas. It can be suggested for the origin of Kemer-
55
Kesmeçay that the seedlings taller than 10 cm and thicker than 2.3mm could be
planted successfully. In Candere experimental area, the survival percent of the
seedlings taller than 7.1 cm was high. The survival percent of seedlings taller
than 15cm and thicker than 3mm was very high in İzmir experimental area.
According to ANOVA, it was determined that height classes of the
seedlings before planting was effective on the growth at the end of the forth
vegetation period. In Fethiye, the seedlings of the 5th height class (more than
19.4 cm) could hold their height advantages after four years. In Manavgat
experimental area, 3rd , 4th and 5th height classes gathered into the first group.
The seedlings taller than 7.0 cm in Tarsus-Candere and 16.4 cm in TarsusBelçınar, were the tallest seedlings at the end of the 4th vegetation period. It was
determined that the root collar diameter was also effective in Manavgat, Candere
and Izmir-Gaziemir experimental areas. The thinner seedlings of the smallest
height class formed the first group in Izmir-Gaziemir. Although the seedlings
hold their height advantages same as the beginning, it was observed that the
shorter seedlings rapidly met the height deficit because of their high increment
rates.
The conclusions of this research are;
Maximum and minimum height values of 1+0 aged bare-root
seedlings of different Turkish Redpine origins and their variation range shows
difference. Thus, it is possible to use different seedling quality classifications.
Beside this, determined seedling height classes can not be standardized for
subclasses which were arranged for diameters.
Both seedling height and root collar diameter could strongly
and significantly represent the other morphological seedling characteristics for
Turkish Redpine.
Seedling heights could significantly affect the first year
survival ratio in some experimental areas. This kind of affect couldn’t be
determined for root collar diameters.
The initial hierarchical seedling height ranking is generally
valid after 4’th year. This hierarchy may be change in more areas. For example,
the hierarchy occurred just the opposite way in İzmir-Gaziemir experimental
area.
Short seedlings produced longer shoots after planting and the
initial height difference between long seedlings decreased.
Initial seedling heights and root collar diameters effected
significantly the 4’th year seedling diameter values but this varied according to
different experimental areas. This affect had a positive character for most
experimental areas but, initially short and thin diameter seedlings become the
thickest at the end of 4 th. year in İzmir Gaziemir site.
56
KAYNAKLAR
ALKAN, H.; 2002, Kalitesizliğin Önemli Bir Boyutu: Maliyet Artışı Orman
Ağaç, Fidan Üretimine İlişkin Bir Değerlendirme, SDÜ Orman Fak.
Yay. Seri: A, No:2, ISSN: 1302-7085, s.97-118
ANONĠM, 1990, Tamim NO:4513, Tasnif No. IV-1015, Tarım, Orman ve
Köyişleri Bakanlığı OGM, Fidanlık ve Tohum İşleri Daire
Başkanlığı, Ankara
ANġĠN, R., ÖZKAN, Z. C., 1993, Boyabat Orman İşletmesi Isırganlı Serisi
Doğal Kızılçam Ormanı Florası, Uluslararası Kızılçam
Sempozyumu, (18-23 Ekim 1993, Marmaris), T. C. Orman
Bakanlığı, s. 28-34, Ankara
BOYDAK, M., DĠRĠK, H., ÇALIKOĞLU, M., 2006, Kızılçam (Pinus
brutia Ten.)’ın Biyolojisi ve Silvikültürü, OGEM-VAK,. s.319,
Ankara
ÇEPEL, N. 1983 :Orman Ekolojisi (2. Baskı) İ.Ü. Orman Fakültesi
Yayınları, İ.Ü. Yayın No: 3140, O.F. Yayın No: 337, İstanbul
DĠRĠK, H. 1990 : Orman Ağacı Fidanlarının Büyüme-Uyku Ritimleri Ve
Bunun Fidanlık Çalışmalarındaki Önemi. İ.Ü. Orman Fakültesi
Dergisi Seri:B, Cilt:40, Sayı:1, İstanbul
DĠRĠK, H. 1991 Kızılçam (Pinus brutia Ten.) da Bazı Önemli Fidan
Karakteristikleri ile Dikim Başarısı Arasındaki İlişkiler, İ.Ü. Fen
Bilimleri Ens. Doktora Tezi, s. 1-116, İstanbul
DĠRĠK, H. 1993: Kızılçam (Pinus brutia Ten.) da Bazı Önemli Fidan
Karakteristikleri İle Dikim Başarısı Arasındaki İlişkiler. İ.Ü. Orman
Fakültesi Dergisi Seri:A, Cilt:43, Sayı:2, s. 51-75, İstanbul
DĠRĠK, H. 1994 : Anadolu Karaçamında (Pinus nigra Arn. ssp. pallasiana
Lamb. Holmboe) Fidan Tazeliğinin Dikim Başarısı Üzerindeki
Etkileri. İ.Ü. Orman Fakültesi Dergisi Seri:A, Cilt:44, Sayı:1,
İstanbul
ELER, Ü., KESKĠN, S., ÖRTEL, E., 1993: Toros Sediri( Cedrus libani A.
Rich) Fidanlarında Kalite Sınıflarının Belirlenmesi Üzerine
Araştırmalar, O.A.E. Yay., Teknik Bülten Serisi, No: 240
ELER, Ü., KESKĠN, S., 2003. Farklı Kalite Sınıflarına Ait Toros Sediri
(Cedrus libani A. Rich.) Fidanlarının 14 Yaşındaki Gelişme
Durumları. Batı Akdeniz Ormancılık Araştırma Müdürlüğü Dergisi
Sayı: 5 Antalya
57
ENDEAN, F. HOCKĠNG, D., 1973: Performance after planting of four
types of container grown White Spruce seedling. Canadian Journal
of Forest Research, pp. 185-195
ERĠNÇ, S., 1965: Yağış müessiriyeti üzerine bir deneme ve yeni bir indis,
İ.Ü. Coğrafya Ens. Yay. No. 41, İstanbul
FAO, 1963 Calte bioclimatique dela mediterraneemne, Paris-Fransa
GENÇ, M., GÜNER, T., ġAHAN, A., 1999: Eskişehir, Eğirdir ve
Seydişehir Orman Fidanlıklarında 2+0 Yaşlı Karaçam Fidanlarında
Morfolojik İncelemeler, Tr.J. of Agriculture and Forestry 23 Ek sayı
2. s. 517-525, Tübitak, Ankara
GEZER, A. BĠLĠR, N., GÜLCÜ, S., 2004: Sarıçam (Pinus silvestris L.)
Fidanlarında Kalite Sınıflaması, SDÜ, Orman Fakültesi, Orm Müh
Bölümü, http://www.agr.ege.edu.tr, s.1-7
GÜNAY, T., TACENUR, Ġ.A., 1993: Türkiye’de Kızılçam (Pinus brutia
TEN.) Fidanlıklarının Genel Ekolojik Özellikleri ve Üretilen
Fidanların Fizyomorfolojik Kaliteleri, Uluslararası Kızılçam
Sempozyumu, (18-23 Ekim 1993, Marmaris), T. C. Orman
Bakanlığı, s. 356-367, Ankara
ĠKTÜEREN, ġ. 1999: Ağaçlandırmada Kullanılan 1+0 Yaşlı Kızılçam
(Pinus brutia Ten.) Fidanlarının Bazı Özellikleri Üzerine
Araştırmalar. Ege Orm. Araş. Ens. Md. Dergisi:1, İzmir
IġIK, F., KESKĠN, S., SABUNCU,R., ġAHĠN, M., BAġ, M.N., KAYA,
Z., 2002 Kızılçamda (Pinus brutia TEN.) Farklı Populasyonlara Ait
Fidanların Kuraklık Stresine Morfolojik ve Fenolojik Tepkileri
Bakımından Genetik Çeşitlilik, Batı Akdeniz Orm. Araş. Md.
Teknik Bülten No:15, Antalya
IġIK, F.,1998: Kızılçamda (Pinus brutia TEN.) Genetik Çeşitlilik, Kalıtım
Derecesi ve Genetik Kazancın Belirlenmesi, Batı Akdeniz Orm.
Araş. Md. Teknik Bülten No:7, Antalya
KIZMAZ, M. 1993: Karaçam Fidanlarının Kalite Sınıflarının Belirlenmesi
Üzerine Araştırmalar, O.A.E. Yay., Teknik Bülten Serisi, No: 238
MEXAL J.G, LANDIS T.D. 1990; Target Seedling Concepts: Height and
Diameter, Target Seedling Symposium, Proceedings, Combined
Meeting of the Western Forest Nursery Associations, p:17-31
MICHAUD, D.,1985: Effets des conditions d’elevage et du tri des plants sur
la croissance des douglas, Annales Afocel, s. 157-189
58
ROSE, R., 1990: Applying the target plant concept to nursery stock quality,
Target Seedling Symposium, Proceedings, Combined Meeting of the
Western Forest Nursery Associations p:2-8
SCHMIDT-VOGT und GURTH, P., 1969: Eigenschaften von
forstpflanzen und kulturerfolg.allg. Forst-u, J.Ztg.140(6), p. 132-142
SEMERCĠ A., 2002: Sedir Fidanlarına Ait Bazı Morfolojik ve Fizyolojik
Karakteristikler ile İç Anadolu’daki Dikim Başarısı Arasındaki
ilişkiler, İç Anadolu Ormancılık Araştırma Müdürlüğü, Teknik
Bülten:279
SCHOLANDER, P.F., HAMMEL, H.T., BRADSTREET, E.D.,
HEMMĠNGSEN, E.A., 1965:Sap pressure in vascular plants,
Science(148), p.339-346
SOUTH, D.B., MEXAL, J.G., 1984: Growing the best seedlings for
reforestation success, Alabama Agricultural Experiment Station
Forestry Department Series 12 p.1-21, USA
SPSS 1998. SPSS 11.5 for Windows.
TOSUN, S., ÖZPAY, Z., TETĠK, M. 1993: Sarıçam (Pinus sylvestris L.)
Fidanlarının Kalite Sınıflarının Belirlenmesi Üzerine Araştırmalar,
O.A.E. Yay., Teknik Bülten Serisi, No: 239
TOSUN, S., ÖZPAY, Z. 1993: Kayın (Fagus orientalis Lipsky.)
Fidanlarının Kalite Sınıflarının Belirlenmesi Üzerine Araştırmalar,
O.A.E. Yay., Teknik Bülten Serisi, No: 241
UNESCO/FAO, 1963.Carte bioclimatique et carte de la vegetation dela
region mediterraneenne, Paris
59
EKLER
Ek 1. Manavgat Deneme Alanında Fidanların Su Potansiyeli Ölçmeleri
Appendix 1. Water Potential Measurements of seedlings in Manavgat Experimental Area
Çap-boy sınıfları
Diameter-height
classes
1-a
1
2
3
ortalama
2-a
1
2
3
ortalama
2-b
1
2
3
ortalama
3-a
1
2
3
ortalama
3-b
1
2
3
ortalama
4-a
1
2
3
ortalama
4-b
1
2
3
ortalama
5-a
1
2
3
ortalama
Sökümden
(16/01/2002)
After uproot PMS (bar)
sonra Dikimden önce (17/01/2002)
Before planted PMS (bar)
5.5
6.5
11
7.6
11.5
10
9.5
10.3
9
8.5
9.5
9.3
12
12
15
13
10
6.5
9
9.3
11.5
11.5
12
11.6
12
10
10.5
10.8
18.5
14.5
10.5
14.5
7
11.5
7.5
8.6
12.5
16
15
14.5
9
10
12.5
10.2
12
9.5
8
9.8
10
8
8.5
8.8
11
15
17
14.3
9
11.5
9
9.8
11.5
10.5
9.5
10.5
60
Ek 2. Fethiye Deneme Alanında Fidanların Su Potansiyeli Ölçmeleri
Appendix 2. Water Potential Measurements of seedlings in Fethiye Experimental Area
Çap-boy sınıfları
Diameter-height classes
1-a
1
2
3
ortalama
1-b
1
2
3
ortalama
2-a
1
2
3
ortalama
2-b
1
2
3
ortalama
3-a
1
2
3
ortalama
3-b
1
2
3
ortalama
4-a
1
2
3
ortalama
4-b
1
2
3
ortalama
5-a
1
2
3
ortalama
Sökümden sonra (29/01/2002)
After uproot PMS(bar)
Dikimden önce (30/01/2002)
Before planted PMS (bar)
15
17
9.5
13.83
15
18
21
18.00
19.5
10
16
15.16
13
11
11
11.66
14
13.5
11
12.83
Yosunlar ıslatıldı
12
11
10
11
13
13
13
13
10
15
12
12.3
10
13
11.5
11.5
8
8
10
8.66
8
9
10
9.00
17
15
18
16.66
9
8
10
9
11
12
14
12.33
9.5
10
8
9.16
15
13
21
16.33
8
8
9
8.33
15
12
18
15
61
62
Sand
37,92
33,92
56,92
Deepth
0-30
60-90
30-60
%
cm
%
Toz
Toprak
Türü
0,15
0,14
0,14
8,13 0,96
0,047 4,66
Organik N
P
Madde
%
%
ppm
Organic
substance
8,03 2,11
0,075 4,66
8,17 1,58
0,056 4,81
Kimyasal Analiz
Chemical analysis
CaCO3
Ecx
pH
10-3
%
Clay Dust Soil type
33,72 28,36 Killi Balçık 26,34
30,72 35,36 Killi Balçık 35,62
Kumlu22,72 20,36 Killi Balçık 27,28
%
Fiziksel Analiz
Physical analysis
Derinlik Kum
Kil
Appendix 3. Resuls of soil analysis for Izmir–Gaziemir experimental area
Ek 3. İzmir Gaziemir Deneme Alanı Toprak Analizi Sonuçları
70
121
80
ppm
K
6000
6200
6400
ppm
Ca
Na
88
92
68
23
27
25
ppm ppm
Mg
63
Deepth
Code
961
962
963
964
965
966
967
968
969
970
971
972
973
974
975
976
977
978
979
Derinlik
No
Fiziksel
Kum
%
Sand
45,6
46,4
38,6
40,6
42,4
41,4
49,6
56,3
53,9
50,4
56,9
57
35,5
28,7
28,8
28,6
64,2
70,5
78,8
Analiz
Kil
%
Clay
21,2
20,9
24,9
31
32,2
27,5
21,3
19
17,1
16,9
16,7
12,6
30,4
34,8
39,1
41,3
8,8
6,7
6,7
Physical
Toz
%
Dust
33,2
32,7
36,6
28,5
25,4
31,1
29,1
24,7
29
32,8
26,4
30,3
34,1
36,5
32,1
30,1
27
22,8
14,5
Soil type
Balçık
Balçık
Balçık
KilliBalçık
KilliBalçık
KilliBalçık
Balçık
Kumlu Balçık
Kumlu Balçık
Balçık
Kumlu Balçık
Kumlu Balçık
KilliBalçık
KilliBalçık
KilliBalçık
Kil
Kumlu Balçık
Kumlu Balçık
Balçıklı Kum
Analysis
Toprak Türü
Ek 4. Tarsus Candere Deneme Alanı Toprak Analizi Sonuçları
Appendix 4. Results of soil analysis for Candere experimental area
8,09
8,12
8,17
8,2
8,16
8,2
8,07
8,03
8,07
8,06
8,04
8,1
8,19
8,19
8,12
8,16
7,97
8
7,95
Kimyasal
pH
Analiz
Total
CaCO3
%
44,5
59,5
60,6
59,92
3,84
17,97
18,01
35,07
30,62
44,27
54,39
58,88
0,22
0,86
1,04
1,77
0,11
0,11
0,32
Chemical
Organik
Madde %
O. subtance
11,95
6,82
4,89
4,89
9,47
8,25
10,74
9,91
11,78
10,63
7,7
7,15
9,58
8,09
6,05
5,49
5,6
3,78
3,51
Analysis
Tuz
ms/cm
Salinity
1,78
0,64
0,47
0,46
1,2
0,7
1,27
0,34
1,14
0,82
0,56
0,5
0,55
0,58
0,67
0,55
0,47
0,4
0,31
64
Code
980
981
982
983
984
985
986
987
988
989
990
991
992
No
Fiziksel Analiz
Physical Analysis
Derinlik Kum
Kil
%
%
Depth
Sand
Clay
30
72,4
6,8
60
74,6
6,7
90
59,1
9
120
69,5
6,9
30
61,4
13,2
60
57,6
17
30
76,6
6,7
60
74,8
10,8
80
86,8
3,2
30
62,3
6,7
60
62,2
6,7
90
68,3
6,7
120
67,6
7,1
16,7
14,4
10
31
31,1
24,9
25,3
Toz
%
Dust
20,8
18,7
31,9
23,5
25,4
Kumlu Balçık
Kumlu Balçık
Kum
Kumlu Balçık
Kumlu Balçık
Kumlu Balçık
Kumlu Balçık
Soil type
Kumlu Balçık
Kumlu Balçık
Kumlu Balçık
Kumlu Balçık
Kumlu Balçık
7,77
7,97
7,82
7,85
7,71
7,73
7,8
8
7,83
7,95
7,99
7,9
Kimyasal
Chemical
Toprak Türü
pH
Appendix 5. Results of soil analysis for Tarsus Belçınar experimental area
Ek 5. Tarsus Belçınar Deneme Alanı Toprak Analizi Sonuçları
0,32
1,02
0,41
0,41
0,32
0,32
0,32
Analiz
Analysis
Total
CaCO3
%
0,44
0,32
0,32
0,41
1,23
Organik
Madde %
O. subtance
3,18
3,07
13,49
13,49
13,49
12,46
9,06
8,64
6,42
8,33
8,02
7,46
9,12
Tuz
ms/cm
Salinity
0,38
0,44
0,42
0,44
0,6
0,47
0,47
0,46
0,35
0,59
0,27
0,25
0,24
65
48,04 23,67
60-90
27,76
19,39
19,39
17,6
17,62
14,45
27,86
27,94
50,65
70,4
76,52
66,87
68,9
76,27
43,91
41,63
0-30
30-60
60-90
0-30
30-60
60-90
0-30
30-60
Dust
Sand
Depth
Toprak Türü
Clay Soil Types
Kumlu Killi
21,59 Balçık
10,21 Kumlu Balçık
4,08 Balçıklı Kum
9,29 Kumlu Balçık
28,24 Killi Balçık
30,44 Killi Balçık
Kumlu Killi
28,29 Balçık
Fiziksel Analizler
Physical Analysis
Derinlik Kum Toz Kil
cm.
%
%
%
0,89
2,23
4,01
2,68
3,79
4,01
4,79
3,35
8,19 11,97
7,93
8,15
8,17
8,21
8,32
8,6
8,16
8,12
pH
1,31
2,03
0,52
0,32
0,12
0,52
0,06
2,82
2,56
0,07
0,1
0,03
0,02
0,01
0,03
0
0,14
0,13
0,206
0,235
0,087
0,107
0,151
0,105
0,081
0,219
0,168
Kimyasal Analizler
Chemical Analysis
Kireç
Organik Total Tuzluluk
Total Aktif Madde N
EC 10
%
%
%
%
25 C'de
Organic
subtance
ms/cm
Appendix 6. Results of soil analysis for Burdur-Karakent experimental area
Ek 6. Burdur Karakent Deneme Alanı Toprak Analiz Sonuçları
39
54
23
23
45
37
32
59
70
159
318
56
55
151
129
130
293
239
98
76
80
80
74
84
200
166
4,38
8,44
2,28
2,2
2,78
3,66
2,98
4,3
3,96
Mg P
ppm ppm
10220 242
3760
4620
4420
6440
7460
6060
9400
8440
Na
K
Ca
ppm ppm ppm
66
30-60
60-90
Depth
0-30
30-60
60-90
0-30
30-60
60-90
0-30
Dust
35,74
42,89
18,27
29,62
30,94
36,04
12,21
Clay
15,56
24,76
6,33
19,29
27,06
15,69
7,08
Toprak Türü
Soil type
Balçık
Balçık
Balçıklı Kum
Balçık
Killi Balçık
Balçık
Balçıklı Kum
Kumlu Killi
50,02 26,54 23,44 Balçık
81,81 13,17 5,02 Balçıklı Kum
Sand
48,7
32,35
75,39
51,09
42
48,27
80,71
Fiziksel Analizler
Physical analysis
cm.
%
%
%
8,39 54,47
8,64 52,81
7,95
8,47
8,42
8,19
8,17
8,14
8,41
pH
1/2,5
0,34
0,14
Kimyasal Analizler
Chemical analysis
Kireç
Organik
Total Aktif Madde
%
%
%
Organic
subtance
47,4
1,23
58,9
0,89
51,56
0,82
40,33
2,05
49,06
1,09
56,55
0,75
49,48
0,68
Appendix 7. Results of soil analysis for Manavgat experimental area
Ek 7. Manavgat Deneme Alanı Toprak Analiz Sonuçları
0,02
0,01
0,06
0,04
0,04
0,1
0,05
0,04
0,03
0,14
0,121
ms/cm
0,215
0,192
0,124
0,167
0,152
0,152
0,129
11
8
16
16
8
11
10
9
9
25
10
28
25
8
39
34
45
14
162
172
147
33
40
36
51
3710 80
3320 58
3380
3800
3000
4140
4330
4570
3090
4,36
4
5,24
3,12
4,28
4,62
3,64
3,96
6,96
Total Tuzluluk Na K
Ca Mg P
N
EC 10
ppm ppm ppm ppm ppm
%
25 C'de
67
0-30
30-60
60-90
0-30
30-60
60-90
34,72
23,1
33,53
33,58
41,45
42,58
28,9
32,73
34,71
0-30
30-60
60-90
26,9
20,19
20,2
24
26,76
23,99
25,41
20,77
20,85
Sand Dust
Depth
38,38
56,71
46,27
42,42
31,8
33,43
45,69
46,5
44,44
Clay
Fiziksel Analizler
Physical analysis
cm.
%
%
%
Soil type
Killi
Balçık
Kil
Kil
Kil
Killi Balçık
Killi Balçık
Kil
Kil
Kil
Toprak Türü
7,49
7,5
7,59
7,17
7,31
7,38
7,36
7,46
7,35
0,58
0,41
0,16
0,33
0,41
1,21
0,24
0,4
0,32
0,82
0,34
0,07
2,93
1,23
0,68
1,77
1,02
0,27
0,04
0,02
0
0,15
0,06
0,03
0,09
0,05
0,01
0,072
0,057
0,062
0,08
0,053
0,089
0,085
0,103
0,071
40
34
28
37
41
36
44
40
29
210
125
315
86
184
150
241
171
136
1470
860
660
2960
1720
1640
2360
1740
1200
3210
3450
3430
3120
4920
4660
4420
4580
4740
1,2
3,6
3,8
2,6
4,6
3,48
2,56
1,76
1,48
Kimyasal Analizler
Chemical analysis
Kireç
Organik Total Tuzluluk Na K
Ca Mg P
pH Total Aktif Madde N
EC 10
ppm ppm ppm ppm ppm
1/2,5 %
%
%
%
25 C'de
Organic
Subtance
ms/cm
Appendix 8. Results of soil analysis for Fethiye experimental area
Ek 8. Fethiye Deneme Alanı Toprak Analiz Sonuçları

Teknik Bülten No 29 (Kızılçam (Penus brutia Tea) Fidanlarında

Transkript

Benzer belgeler

MARMARA VE BATI KARADENİZ - Kavakçılık Araştırma Enstitüsü

DOSE™ Chamber

Teknik Bülten No 21 (Keçi Boynuzu (Ceratonia siliqua L

Ormancılık Araştırma Dergisi Sayı 13 Cilt I

6. Sınıf Kitapçığı - Özel Körfezim Eğitim Kurumları

Köpeklerde Akupunkturun Hemoglobin, Eritrosit ve Formül Lökosit

Dosya İndir - Fethiye Ticaret Odası

BÜLTEN-24. Fındık GA3_713 - İç Anadolu Ormancılık Araştırma

Sayı- 31 - Fethiye Ticaret Odası

yer altındaki gizli hazine - Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi