hyaluronıc acıd

HYALURONIC ACID (HİYALÜRONİK ASİT)
Nedir?
Hiyalüronik Asit (kısaca; HA) tüm yaşayan organizmalarda mevcut bulunur ve vücut dokularının
hücreleri arasındaki boşlukların (ekstrasellüler boşluk) yaygın bir bileşenidir. HA kimyasal yapı kimliğine
sahip bir mukopolisakkarid ise de en basit bakteride ve insanlarda bulunur.
Hiyalüronik Asit insan eklemlerinin içerisinde bulunan ve onun kayganlığını sağlayan özel bir proteindir.
Hiyalüronik Asit aynı zamanda vücuttaki lifler ve tendonlar gibi tüm bağlayıcı dokularda bulunur. Orient
liflere ve tendon liflerine yardımcı olur ve kayganlığın özel fonksiyonlarını meydana getirir.HA
(Hiyalüronan olarak da adlandırılır) bağ dokuların bir bileşeni olup kayganlaştırma ve minder vazifesi
görme fonksiyonlarına sahiptir. Eklemlerde bulunduğu zaman, eklem de minimum seviyede ve hatta
hiç kıkırdak olmasa bile, yumuşatıcı bir etki sağlar. HA anormallikleri bağ doku rahatsızlıklarında genel
tehdittir. İlginç olarak mitral kalp kapakçığı sarkması, düşmesi, TMJ, osteoartrit ve korneanın koni
şeklinde olması gibi bağ doku rahatsızlıkları olan bir çok bireyde yaygın biyokimyasal anormalliklerde
vardır.
HA basit bir bileşen olmamakla birlikte bir benzer yapı ailesidir. Monosakkarid glukoz, vücudun temel
şekeri, vücutta bulunan en önemli karbonhidrattır. Bu tek gerçek değildir, çünkü o enerji üretimi için
başlıca yakıttır, bir çok kompleks bileşenin inşasında kullanılır.
HA, kondroitin sülfat, dermatin sülfat ve heparin sülfat içeren glikosaminoglikan (GAG) ailesinin bir
üyesidir.
HA yumuşak bağlayıcı dokularda ve gözü çevreleyen sıvıda da yüksek konsantrasyonda bulunur. Aynı
zamanda cilt dokusu içerisinde de bulunur. HA diğer doğal maddelerden daha fazla su tutabilir. Onun
eşsiz hidratlama özelliklerinin sonucu ciltte pürüzsüzlüğün ve yumuşaklığın artması, kırışıklıkların
azalmasıdır. Bu sebeple HA bir çok makyaj kremi ve nemlendirici kremde de kullanılır.Cilt dokusunda
bulunan HA jel benzeri bir maddedir, kolajen ve elastin lifleri arasındaki boşlukları doldurur.
HA hücreleri koruyan ve beyaz hücreleri aktive eden hücre göçünü kontrol eder. HA endojen bir
madde olduğundan bu yana immün sistemin uyarılması yoluyla antibiyotiklere olan ihtiyacın azalması
için kullanılmıştır.
HA bakteriyel enfeksiyonların azalmasını yardım edebilir ve birçok bakteri neslinin gelişimini inhibe
edebildiği görülmüştür. HA’nın kronik bronşit enfeksiyonlarının sayısında dahi bir azalma
sağlayabileceği sonucuna varılmıştır.
HA ticari anlamda ilk olarak 1942 yılında Endre Balazs’ın unlu mamüller içerisindeki yumurta beyazı
yerine kullanılmak üzere patent başvurusu yapması üzerine kullanılmaya başlanmıştır.
Son 20 yılda HA’nın terapötik ve estetik kullanımı içlerinde eklem ağrılarının tedavi edilmesi,
doğurganlık kliniklerinde kullanım ve doku çoğaltmanın da bulunduğu çok geniş bir alana yayılmıştır.
Geçen birkaç yılda biyoteknoloji HA türevlerini ,bu dikkate değer molekülün potansiyel uygulamalarını
artıracak, moleküler büyüklüğe adapte ederek geliştirmiştir
Hiyalüronik Asit sinovyal eklem sıvısı içerisinde bulunur. Dirsek ve dizlerimizde bulunanlar gibi
eklemlerimiz, kemiklerin bittiği bölge civarında kapsül şeklinde yer alan ve sinovyal membran olarak
adlandırılan membranlar tarafından çevrilmiştir. Bu membranlar sinovyal sıvı olarak adlandırılan bir sıvı
salgılar. Basitçe sinovyal sıvı eklem boşlukları içerisinde bulunur. Kayganlığı sağlamak, şokları absorbe
etmek ve besinleri taşımak gibi bir çok fonksiyona sahiptir. Bu sıvı eklem ve kemikleri korur. Kıkırdaklar
sinovyal sıvı içerisine batırılmışlardır ve lifli bağlayıcı dokulardır. Kıkırdaklar avaskülerdir yani bunun
anlamı kıkırdakların içerisinde kan damarları olmamasıdır. Bu durum sinovyal sıvının niçin çok önemli
olduğunu açıklamaktadır. Sinovyal sıvı besinlerin kıkırdakların içerisine taşınması ve atıkların
uzaklaştırılması için tek yoldur. Hiyalüronik Asit kıkırdaklar için ana bileşendir. Kıkırdak bağlayıcı
dokuların özel bir şeklidir. Hiyalin kıkırdak vücuttaki tüm kıkırdakların en baskın olanıdır. Vücudun
gücüne ve esnekliğine katkıda bulunur. Kıkırdak için ana bileşen HA’dır. Kıkırdak kan damarlarına sahip
olmayan avasküler bir yapıdadır. Besinler HA bakımından zengin olan sinovyal sıvı yoluyla alınır.
Hiyalüronik Asit ekstrasellüler matriks’de bulunur. HA ekstrasellüler matriks(ECM)’de bulunur. ECM
hücreler yoluyla üretilen ve dokularla ekstrasellüler boşluğa atılan materyallerden (glikosaminoglikanları içeren lifli elementlerden) oluşmuştur. Tüm besinler ve metabolik atıklar ECM boyunca
taşınırlar. HA, ECM’nin ana öğesidir ve ECM’nin temel yapısal elemanı olarak hizmet eder. HA, ECM’de
nemi kilitler ve ekstrasellüler matriks’in yapısal bütünlüğünü destekler.
Yarılanma ömrü özel bir maddenin tüketilmesi, azalması ve bozulması sonucu alınan miktarın yarıya
inmesi için gereken zamanı ifade eder. HA’nın kıkırdaklar içerisindeki yarılanma ömrü 2-3 haftadır.
Fakat HA’nın ciltteki yarılanma ömrü 1 günden daha azdır. HA hem dermis’te hem de epidermis’te
mevcuttur. Vücudun doğal olarak ürettiği HA’nın %50’si epidermiste bulunur ve 24 saatten daha kısa
bir sürede metabolize olup atılır. Vücutta üretilen HA gibi dışarıdan takviye olarak alınan HA’da
dermisten epidermis’e doğru yani cildin iç katmanlarından dış yüzeyine doğru cildi nemlendirir.
ECM cilt hücreleri arasındaki boşlukları doldurur. Bu cildi yumuşak,pürüzsüz ve esnek yapar. Fakat
yaşlandıkça klinik olarak kanıtlanmış olan iki faktörle ciltteki HA içeriği değişir.
1. HA sentezinin azalması
2. Tekrar bölümlendirme - epidermis’ten dermis’e
Her iki durumda epidermides’te HA’nın azalmasına ve bunun sonucu olarak cildin yaşlanması,incelmesi
ve neminin azalmasına sebep olur.
Zaman içerisinde ister doğal yaşlanma sürecine isterse zararlı kimyasal maddeler ve güneş ışığı gibi
çevresel faktörlerle olsun vücuttaki doğal HA stoku azalır ve yok olur.
Son 30 yıl içerisinde HA sentetik formları geliştirilmiş ve romatoloji, oftalmoloji ve yara tedavisi gibi
hastalık alanlarında kullanılmıştır. Genel olarak Hiyalüronik Asit FDA tarafından onaylanan enjektabl
solüsyon (Hyalgan,Synvisc vb.) olarak bulunmasına rağmen günümüzde bir çok oral hiyalüronik asit
takviyesi de pazarda gıda takviyesi olarak satılmaktadır. Bu oral takviyelerin iddiası üretim esnasında
kullanılan yöntemlerle ile Hiyalüronik Asit’in temel yapısı değişmeksizin mide içerisinde bozulmasını
önleyen dirençli özelliklerin Hiyalüronik Asit’e eklenmesi ile elde edildiği yönündedir.
HA’nın oral formlarının tarihi göreli olarak kısadır. Oral HA’nın ilk defa atının eklemlerinin esnekliğini
geliştirmeye çalışan bir veteriner tarafından kullanıldığına inanılmaktadır. Oral HA günümüzde eğiticiler,
veterinerler ve benzeri insanlar tarafından yaygın bir biçimde kullanılmaktadır. Yeni bulgularla oral HA
ürünleri sadece insanların eklem sorunları için değil aynı zamanda anti-aging ve güzellik ürünlerinde de
kullanılmaktadır.
HA enjeksiyonu ile oral HA formları karşılaştırıldığından beri bir paradoks söz konusudur. Bir çok
insan enjeksiyon yerine oral takviyeleri kullandığı zaman daha etkili sonuç elde ettiğini iddia
etmektedir. Fakat enjeksiyonun etkinliği oral takviyeden çok daha kesin ve net bir biçimde
kanıtlanmıştır. Öte yandan günümüzde araştırmacılar oral HA takviyelerinin sağlıklı bir cilt, eklem ve
gözlere direkt olarak katkıda bulunacağını kanıtlamışlardır. Daha az direkt, fakat daha önemsiz değil.
HA yaşlanma dediğimiz tam dejeneratif süreci alıkoymaya yardım edebilir.
Oral HA besin takviyelerinin potansiyel önemi oldukça hatırı sayılır düzeydedir:
- Daha az istila eden tedavi kaynağı temsil edebilir.
- Diz içine HA enjeksiyonundan daha ucuz olma potansiyeline sahiptir.
- Nadir gözükse bile diz enfeksiyonları veya alerjik reaksiyonlardan kaçınılmasına izin verebilir
- Hastalar için kullanımı daha uygundur.
- Tedavinin Intra-artiküler enjeksiyondan daha uzun süreli tasarlanabilmesi sayesinde daha uygun bir
yol sunulmasına izin verebilme avantajı olabilir.
Sağlığa Muhtemel Faydaları Nelerdir?
HA Takviyesinin Ana Faydaları
- HA cildi içten dışa nemlendirir, kırışıklıkları düzgünleştirici bir süreç yaratır. Cildi hidratlamada içsel
bir kozmetik olarak rol oynar.
- HA özellikle dizdeki eklemlerinin esnekliğinin kolaylaştırılması gereken kişilerde eklemlerin yumuşatıcı
etkisini onarır.
- HA 30ve 40’lı yaşlardaki erkek ve kadınlarda yaşlanmanın ilk belirtileri ile birlikte kullanılmalıdır.
- HA eklem rahatsızlıkları yaşayan yaşça büyük insanlar tarafından kullanılmalıdır.
- Çalışmalar oral HA kullanımının çoğu insana tüm bu faydaları kullanımından sonra sadece 2-4 ay
süresince sağladığını göstermiştir. Bu sebeple oral HA takviyeleri düzenli olarak devamlı kullanılmalıdır.
Tüm bunlara ek olarak Hiyalüronik Asit özellikle:
• Osteoartrit tedavisine yardımcı olabilir. Geçen 20 yıl içerisinde doktorlar diz osteartrit’i tedavisinde
direkt diz içerisine sinovyal sıvı içine HA enjeksiyonunu kullanmışlardır. Osteoartrit’li dizlerde normal
eklem sıvısı ,sinovyal sıvı olarak adlandırılır, incelmeye başlar ve elastikiyetini,yapışkanlığını ve
kıvamlılığını kaybeder. Rahatsızlanan sinovyal sıvı diz eklemlerine yastık vazifesi olma özelliğini yerine
getiremez. Bu eklem yumuşatıcı etki azaldığından diz eklemleri içerisindeki kıkırdaklar zaman içerisinde
daha fazla aşınır hale gelebilirler. Bu yumuşatıcı etkinin ortadan kalkmasıyla birlikte diz ağrıları ve
dizlerde sertleşme,katılaşma,tutulma meydana gelebilir. Oral takviye veya enjeksiyon yoluyla
Hyaluronic Asit takviyesi eklem yağlanmasının ve yumuşatıcı etkinin onarılmasına yardımcı olabilir. HA
takviyesinin eklem sıvısının kıvamlılığını destekleyeceğine ve bu sayede eklemleri kayganlaştıracağına,
yumuşatıcı bir vazife üstleneceğine ve analjezik bir etki yaratacağına inanılmaktadır. Ayrıca HA kıkırdak
hücreleri üzerinde pozitif biyokimyasal etkilere sahip olması sebebiyle de tavsiye edilmektedir. HA’nın
enjektabl formlarının osteoartrit tedavisinde kullanımı FDA tarafından onaylanmıştır.
HA aynı zamanda doku iyileşmesini teşvik etmek amacıyla , özellikle katarakt cerrahisinde, postoperatif
olarak kullanılır. Hali hazırdaki yara iyileştirme modelleri iyileşmenin erken aşamalarında HA’nın en
büyük polimerleri immün cevaba aracılık eden beyaz kan hücreleri için fiziksel boşluk yapımını arz
eder.
• Hiyalüronik Asit terapisi yüzsel çoğaltmalarda geçici dolgu olarak oldukça popüler bir seçenek
olmuştur. HA terapisi yüzsel çizgi ve kırışıklıklarda oldukça uygun bir şekilde kullanılan güvenli ve
ameliyatsız bir süreçtir. Kullanımından önce cilt testine gerek kalmaksızın kullanılabilme faydasına
sahiptir. Çok ince iğnelerle oldukça küçük miktarlarda HA uygulanır ve cildin kendi HA’sı desteklenir.
Kaç tane çizginin tedavi edildiğine bağlı olarak en az rahatsızlıkla tedavi süresi 20 dakika ile 1 saat
arasında sürer.
HA implantasyonu ile içlerinde şu durumların bulunduğu yüzsel çizgiler düzeltilebilinir:
- Kaş çatılmasına bağlı çizgiler
- Ağız üzerindeki vertikal çizgiler yani sigara içici çizgileri
- Ağız köşesindeki kukla çizgiler
- Alındaki endişe çizgileri
- Göz köşelerindeki kaz ayakları
- Burun kenarından ağzın köşesine kadar uzanan derin gülümseme çizgileri
- Yanak çöküntüleri
- Dudak sınırlarının tekrar tanımlanması
- Akne yara izleri
- Bazı yüzsel yaralar
.HA nemlendirici etkileri sebebiyle cilt bakım ürünleri içeriğinde genel olarak kullanılmaktadır.
2003’den beri FDA yüzsel kırışıklar gibi yumuşak doku kusurlarını doldurmak için HA enjeksiyonunu
onaylamaktadır (9,10). Bu ürünler kolajen enjeksiyonuna benzer olmakla birlikte etkinliğinin daha uzun
süre devam etmesi ve alerjik reaksiyon riskinin azalması gibi bir takım avantajlara sahiptir.
Dozaj Bilgisi
Genel olarak tek başına Hiyalüronik Asit takviyesi kullanıldığı zaman günde 100-300 mg. HA dozu
önerilmektedir. Bazı uzmanlar ise günde 300 mg. ile başlayıp daha sonra dozun günlük 100-150
mg.aralığına düşürülmesini önermektedirler. Hiyalüronik Asit’in Glukozamin, Kondroitin Sülfat veya
MSM gibi diğer bir takım maddeler ile kombine olarak bulunduğu ürünlerde ise günlük 15-25 mg. arası
gibi daha düşük Hiyalüronik Asit dozları yeterli olabilmektedir.
Genel İlaç Etkileşimleri Nelerdir?
Hiyalüronik Asit’in bilinen herhangi bir ilaç veya besin etkileşimi yoktur.
Muhtemel Yan Etkileri Nelerdir?
Oral Hiyalüronik Asit besin takviyesi kullanılıyorsa bu ürünlerin bazılarının tavuk kıkırdağından
türetildiğinin bilinmesinde fayda vardır. Eğer bir kişinin tavuk alerjisi varsa bu ürünü dikkatli kullanması
gerekir. Çok nadir de olsa alevlendirici reaksiyonlar ortaya çıktığı rapor edilmiştir, ancak bu yan
etkilerin görülme sıklığı enjektabl HA kullanımından daha fazla değildir. Öte yandan tavuk alerjisi olan
yada vejetaryen olan kişiler tavuk kıkırdağından üretilmeyen oral Hiyalüronik Asit besin takviyelerini
kullanabilirler.
Bunun dışında Hiyalüronik Asit’in oral olarak kullanılmasının bugüne kadar bilinen ciddi bir yan etkisi
yoktur. Yukarıda duruma ilave olarak çok nadir olarak birkaç kişiden deride kızarıklık yönünde şikayet
geldiği görülmüştür
Literatürler
Alpaslan GH, Alpaslan C. Efficacy of temporomandibular joint arthrocentesis with and without injection
of sodium hyaluronate in treatment of internal derangements. J Oral Maxillofac Surg 2001
Jun;59(6):613-8; discussion 618-9.
Altman RD, Moskowitz R.Intraarticular sodium hyaluronate (Hyalgan) in the treatment of patients with
osteoarthritis of the knee: a randomized clinical trial. Hyalgan Study Group.J Rheumatol 1998
Nov;25(11):2203-12
Beck DE.The role of Seprafilm bioresorbable membrane in adhesion prevention.Eur J Surg Suppl
1997;(577):49-5
Becker JM, Dayton MT, Fazio VW, Beck DE, Stryker SJ, Wexner SD, Wolff BG, Roberts PL, Smith LE,
Sweeney SA, Moore M.Prevention of postoperative abdominal adhesions by a sodium hyaluronatebased bioresorbable membrane: a prospective, randomized, double-blind multicenter study.J Am Coll
Surg 1996 Oct;183(4):297-306
Condon PI, McEwen CG, Wright M, Mackintosh G, Prescott RJ, McDonald C. Double blind, randomised,
placebo controlled, crossover, multicentre study to determine the efficacy of a 0.1% (w/v) sodium
hyaluronate solution (Fermavisc) in the treatment of dry eye syndrome.Br J Ophthalmol 1999
Oct;83(10):1121-4