Çevirmenlik Raporu

Transkript

Çevirmenlik Raporu

TÜRKİYE’DE ÇEVİRMENLİK
MESLEĞİ
ARAŞTIRMA RAPORU
-Güncellenmiş 2. Versiyon-
Başbakanlık
İdareyi Geliştirme Başkanlığı
Ağustos-2015
0
İÇİNDEKİLER
Giriş .........................................................................................................................................................3
Çevirmenliğin Tanımı Ve Önemi ..........................................................................................................5
Çevirmenlerin Görevleri ........................................................................................................................5
Çevirmenlerin Sahip Olmaları Gereken Nitelikler .............................................................................6
Çevirmenlerin Çalışma Alanları Ve İş Bulma Olanakları .................................................................6
Çevirmenlik Eğitiminin Verildiği Yerler .............................................................................................8
Çevirmenlik Eğitimine Giriş Koşulları ................................................................................................9
Çevirmenlik Eğitiminin Süresi Ve İçeriği ............................................................................................9
Çevirmenlerin Aldığı Ücretler.............................................................................................................19
Ülkemizde Çevirmenlik Mesleği İle İlgili Yasal Mevzuat .................................................................22
Yargı Alanında Çevirmenlik Mesleği .................................................................................................43
Bilirkişilik Müessesesi ve Tercümanlık..........................................................................................43
Mahkemelerde Tercümanlık ...........................................................................................................44
Türkiye’de Çevirmenlik Büroları Ve Çevirmenlik Bürolarının Sunduğu Hizmetler....................44
1-Yazılı Çeviri(Mütercimlik)Hizmetleri.........................................................................................45
a) Ticari Çeviri .............................................................................................................................. 45
b) Akademik Çeviri ........................................................................................................................ 45
c) Hukuki Çeviri ............................................................................................................................ 45
d) Teknik Çeviri ............................................................................................................................. 46
e) Tıbbi Çeviri ............................................................................................................................... 46
f) Kontrol Çevirisi ......................................................................................................................... 46
g) Çapraz Çeviri ............................................................................................................................ 46
h) Tercüme Bürosu Tarafından Tasdikli Çeviri ............................................................................ 46
ı) Noter Yeminli Çeviri .................................................................................................................. 47
i) Redaksiyon Çeviri ...................................................................................................................... 47
j) Edebi Çeviri ............................................................................................................................... 47
2-Sözlü Çeviri (Tercümanlık) Hizmetleri .......................................................................................48
a) Ardıl Tercüme ........................................................................................................................... 48
b) Simültane(Anında) Tercüme Hizmeti ........................................................................................ 48
c) Bilateral (Karşılıklı) Tercüme ................................................................................................... 48
1
d) Liason (Bağlantı) Tercümesi ..................................................................................................... 48
3-Multimedya Tercümesi................................................................................................................49
4-İnternet Sitesi Tercümesi .............................................................................................................49
5-Masaüstü Yukarı Yayın Çevirisi .................................................................................................49
6-Deşifre Hizmetleri .......................................................................................................................49
7-Refakat (Eskort) Hizmetleri ........................................................................................................50
Türkiye’de Çevirmenlik Mesleği Ve Çevirmenlerin Mevcut Durumu ............................................50
Türkiye’de Çevirmenlik Mesleğinde Çalışanların Sorunları ...........................................................52
A-Kamuda Sektöründe Çalışan Çevirmenlerin Sorunları...............................................................52
1-Hizmet Sınıfının Değiştirilmesi ve Özlük Haklarının Yeniden Düzenlenmesi ............................ 52
2-Görev Tanımının Belirlenmesi/Netleştirilmesi ........................................................................... 53
B-Özel Sektörde Çalışan Çevirmenlerin Sorunları .........................................................................55
1-Meslek Örgütünün Bulunmayışı ................................................................................................. 55
2-Meslek Standartları ve Mesleki Yeterliliği Belirleyen Bir Mevzuat Düzenlemesinin Bulunmayışı
....................................................................................................................................................... 55
3-Notere Bağımlı Çalışmanın Getirdiği Zorluklar ........................................................................ 56
4-Tapu Dairelerinde Yabancılara Yapılan Çevirmenlik İşlemlerindeki Sorunlar ........................ 57
5-Bilirkişi ve Mahkeme Çevirmenliğinde Yaşanan Sorunlar ........................................................ 57
6-Nitelikli Çevirmen Eksikliği ve Acil Çevirmen Temininde Yaşanan Güçlükler ......................... 58
7-İşaret Dili Sertifikasyonuna Sahip Olmayanların Çevirmenlik Yapması ................................... 58
8- Çevirmenlikle İlgili Hizmet Alımlarında İhale Şartnamelerinin Eksik ve Yetersiz Oluşu......... 59
AB Ülkelerinde Çevirmenlik Mesleği .................................................................................................61
İngiltere...........................................................................................................................................61
Fransa..............................................................................................................................................61
Almanya..........................................................................................................................................62
Dünyada Çevirmenlikle İlgili Örgütlenmeler ....................................................................................63
Genel Değerlendırme ...........................................................................................................................67
Sonuç .....................................................................................................................................................68
Kaynakça...............................................................................................................................................70
2
Bu Rapor politika yapıcıları, üst düzey yöneticileri, çeviri faaliyetiyle iştigal eden
meslek mensuplarını ve vatandaşları konu hakkında bilgilendirmeyi hedeflemektedir. Bu
nedenle raporda dile getirilen çözüm önerileri idareleri bağlayıcı olmaktan ziyade yol
gösterici bir niteliğe sahiptir.
3
GİRİŞ
AB uyum sürecine girdiğimiz ve bilgi toplumu olmayı hedeflediğimiz bu dönemde
ülkemiz açısından önem arz eden konulardan birisi de çeviri ve çeviri alanında yaşanan
gelişmelerdir. Çeviri mesleği; uluslararası ilişkilerin her aşamasında farklı dil ve kültürler
arasında yazılı-sözlü iletişimi sağlayan, uygulama alanlarına göre kendi içinde uzmanlaşma ve
profesyonellik isteyen başlı başına bir meslek dalıdır.
Küreselleşen dünyada sınırların ortadan kalkmasıyla birlikte ülkeler arasında ilişkiler
artmış ve bu durumun doğal sonucu olarak bir dilden diğer bir dile çeviri yapan çevirmenlik
mesleğinin önemi artmıştır. Bu kapsamda çevirmenlik mesleğinin ülkemizdeki mevcut
durumunun ortaya konulması amacıyla 2011 yılında “Türkiye’de Çevirmenlik Mesleği
Araştırma Raporu” hazırlanmıştır.
Bu raporun yayınlanmasını takiben mesleğin gelişimi doğrultusunda önemli aşamalar
kaydedilmiş; gerek çevirmenler gerekse de çevirmenlikle ilgili sivil toplum örgütleri
tarafından raporun son gelişmeleri de içerecek şekilde yeniden güncellenmesi talep edilmiştir.
Gelen yoğun talepler üzerine Nitelikli Uluslararası Çevirmenler Dil ve Çeviri İşletmeleri
Federasyonundan (TURÇEF) alınan veriler doğrultusunda Başbakanlık İdari Geliştirme
Başkanlığınca bu rapor güncellenmiş ve çevirmenlik mesleğinin gelişimine katkı sağlamak
amacıyla kamuoyuna sunulmuştur.
4
ÇEVİRMENLİĞİN TANIMI VE ÖNEMİ
Bir dilde yazılı bir metni başka bir dile çeviren kişiye “mütercim”, bir konuşmanın ya
da metnin söylenmesini ya da yazılmasını takiben çeviri yapan kişiye ise “tercüman” denir.
Bu iki terim birbiriyle karıştırılmakta ve çoğu zaman da birbiri yerine kullanılabilmektedir.
Genellikle bu terimi kapsayacak şekilde “çevirmen” kavramı da kullanılabilmektedir.
Teknoloji alanında son yıllarda yaşanan gelişmeler, ülkemizin teknoloji transferi,
ithalat ve dışa açılmada yoğun çabalara girmesiyle özellikle kaliteli çeviriye duyulan ihtiyaç
katlanarak artmıştır. Özellikle yeni kavramlar ve terimleri gerektiren, sürekli gelişim içinde
olan teknik ve hukuk alanlarında çeviri ihtiyacı gözle görülür bir şekilde artmaktadır. Hızla ve
sürekli artan çeviri ihtiyacı, özel ve resmi kurumların bünyelerinde, istihdam ettikleri
çevirmenler, serbest çevirmenler, çeviri büroları ve çeviri firmaları tarafından karşılanmaya
çalışılmaktadır.
Ülkemizde çevirmenlik eğitimi, 1993-94 yıllarında Boğaziçi Üniversitesi’nde İngilizce
Mütercim - Tercümanlık Bölümünde, bir yıl sonra da Hacettepe Üniversitesi’nde aynı
bölümün açılmasıyla başlamıştır. Ülkemizde halen 32 ayrı üniversitede İngilizce, Almanca,
Fransızca, Rusça, Arapça ve Çince dillerinde 1921 kadar öğrenciye çeviri eğitimi verilerek
özel ve kamu sektörünün ihtiyaç duyduğu çevirmen gereksinimi giderilmeye çalışılmaktadır.
Çevirmenlik mesleği, kamu ve özel sektörde kaliteli ve güvenilir çevirilerin
yapılmasını sağlayarak milli ekonomimize fayda sağlamaktadır. Özellikle ülkemizin dünyanın
17. büyük ekonomisi ve AB entegre sürecinde aday bir ülke olduğu dikkate alındığında
çevirmenlik mesleğinin önemi ortaya çıkmaktadır.
ÇEVİRMENLERİN GÖREVLERİ

Çeviri yapacağı kaynak dilde yazılı edebi eserleri, metinleri, bilimsel makaleleri,
gazete ve dergileri, siyasi, hukuki, ekonomik, teknik ve diğer türdeki eserleri önce dikkatle
okuyup, metni anlam bütünlüğüne, ifade doğruluğuna ve içeriğe sadık kalarak ekleme ve
çıkarma yapmadan hedef dile tamamen çevirmek,

Sözlü çeviri yaparken yabancı dildeki yapılan konuşmada, konuşmacının söylemek
istediklerini dinledikten ve konuşmacı cümlenin sonuna nokta koyup beklerken cümleyi
konuşmacının söylediklerinin anlam ve bütünlüğünü bozmadan dinleyicilere aktarmak,
5

Simultane (Anında) çeviri yaparken önceden konunun terminolojisine sahip olup ön
çalışma yapmak, kabin içinde konuşmayı iyi takip edip içeriğe sadık kalarak anında kaynak
dilden hedef dile aktarmak, kabin arkadaşına tarih ve önemli isimleri yazıp göstererek
yardımcı olmak

Yapılan çevirilerin doğruluğunu kontrol etmek,

Kendi öz dili ve bildiği yabancı dile ait gelişmeleri yakından takip etmek,
çevirmenlerin görevleri arasındadır.
ÇEVİRMENLERİN SAHİP OLMALARI GEREKEN NİTELİKLER
Çevirmen olmak isteyenlerin;
 Üst düzeyde genel akademik bilgi birikimine, okuduğunu anlama gücüne, sağlam bir
belleğe ve sözel yeteneğe sahip olmaları,
 Yabancı dil ve kültürlere karşı ilgi duymaları,
 Kendi anadillerini çok iyi kullanabilmeleri,
 Uluslararası gelişmeleri yakından takip ederek yetkin bir genel kültür birikimine sahip
bulunmaları,
 Uzun süre yazılı metinler üzerinde çalışma yapmaya istekli olmaları,
gerekir.
ÇEVİRMENLERİN ÇALIŞMA ALANLARI VE İŞ BULMA OLANAKLARI
Küreselleşme bağlamında dünya çapında yaşanan gelişmelerin sınırları kaldırmasıyla
beraber toplumlar arası etkileşim tarihin hiçbir döneminde olmadığı kadar artmış, ülkemizde
bu gelişmelerden etkilenmiş ve gerek devlet gerekse de toplum olarak yoğun bir şekilde dışa
açılım yaşanmıştır. Bu gelişmelerin doğal neticesi olarak da klasik Batı dillerinin yanı sıra
Dünyanın en nadir rastlanan dillerinde de çevirmenliğe ihtiyaç duyulmaya başlanmıştır. Bu
nedenle çevirmenlik mesleğinde artık dil bilmek yetmemekte, uzman ve özellikli konularda
yetkin çevirmenliğe ihtiyaç duyulmaktadır.
6
Yeni çevirmenlik alanlarının ortaya çıkışı hem kurumlarda hem de serbest piyasada
daha çok çevirmene ve daha çeşitli dillerde hizmete ihtiyaç duyulduğunu göstermektedir.
Yetkin ve uzman çevirmenlerin hem kamuda hem de özel sektörde iş bulma olanakları bu
sebeple çok daha kolaydır. Ancak yetkin ve uzman çevirmenlerin yetiştirilmesi amacıyla
ülkenin üst düzey meslek federasyonu tarafından uygulamalı olarak en az 3 en fazla da 12
aylık sürelerle eğitim programları düzenlenmelidir. Özellikle hassasiyet gerektiren toplum
çevirmenliği, ardıl çevirmenlik, diplomatik çevirmenlik, spor çevirmenliği, hukuk
çevirmenliği, sağlık çevirmenliği ile simültane çevirmenlikte bu gereksinimin ulusal olarak
Mesleki Yeterlilik Kurumu tarafından hazırlanan MYK Seviye 6 Ulusal Meslek Standardı ile
Avrupa Standardizasyon Komitesi (CEN) tarafından hazırlanan -2009 yılında TSE tarafından
Türk Standardı olarak kabul edilen- Çeviride Kalite Yönetimi ve Çeviri Hizmeti
Sertifikasyonu (EN 15038) çerçevesinde verilmesi çeviri hizmetlerinin kalitesini artıracaktır.
Bu durum formasyonu olan çevirmenlerin iş bulma olanaklarını artıracak ve çeviri sektörü
böylece daha aktif ve güvenilir hale gelecektir.
Çevirmenler başta bakanlıklar olmak üzere tüm kamu kurum ve kuruluşlarında
istihdam edilmekle birlikte son dört yılda en fazla mütercim ve tercüman alımı yapan kamu
kurumları aşağıda yer almaktadır.1
1. Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı
2. Gençlik ve Spor Bakanlığı
3. İçişleri Bakanlığı
4. Kültür ve Turizm Bakanlığı
5. Orman ve Su İşleri Bakanlığı
6. Sağlık Bakanlığı
7. Milli İstihbarat Teşkilatı
8. Basın Yayın ve Enformasyon Genel Müdürlüğü
9. Hâkimler ve Savcılar Yüksek Kurulu
10. Göç İdaresi Genel Müdürlüğü
11. Sosyal Güvenlik Kurumu Başkanlığı
2011-2014 Kamu personeli atama ve tercih kılavuzları ve personel alım ilanlarının taraması sonucunda
oluşturulmuştur.
1
7
12. Gelir İdaresi Başkanlığı
13. Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı
14. Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı
15. İl Afet ve Acil Durum Müdürlükleri
Kamu kurumlarında görev alanlar genel olarak sözleşmeli personel olarak veya
mütercim-tercüman kadrosuyla genel idare hizmetleri sınıfında çalışmaktadır. Meslek
elemanları ise özel sektörde,
1. Tercüme Büroları
2. Hukuk Büroları
3. Turizm ve Otelcilik Şirketleri
4. Yayınevleri,
5. Gazeteler
6. Magazin dergileri
7. Film stüdyoları
8. Dershaneler
9. Uluslararası kuruluşlar gibi müesseselerde
çalışabilmektedir. Ayrıca çevirmenler genellikle özel büro açarak kendi çalışma alanlarını.
oluşturmaktadırlar.
ÇEVİRMENLİK EĞİTİMİNİN VERİLDİĞİ YERLER
Ülkemizde çevirmenlik eğitimi, çeşitli üniversitelere bağlı fakültelerin mütercimlik –
tercümanlık, iki yıllık uygulamalı çevirmenlik ve çeviribilim bölümlerinde verilmektedir.
Türkiye’de üniversiteler dışında çevirmenlik eğitiminin sonunda diploma veren bir resmi
kuruluş yoktur. Mütercim tercümanlık bölümleri üniversitelerde dört yıldır. 2012 yılından
itibaren ise üniversitelerin bünyesinde 2 yıllık “uygulamalı İngilizce ve çevirmenlik” meslek
yüksekokulları da faaliyet göstermektedir. Ancak MYK Seviye 6 ya göre Çalışma ve Sosyal
Güvenlik Bakanlığı’nın açacağı çevirmenlik formasyonu ve çevirmenlik alanları ile ilgili
tespit sınavları sonucunda kazananlara belge verilmektedir. Bunun dışında TURÇEF(Nitelikli
Uluslar Arası Çevirmenler, Dil ve Çeviri İşletmeleri Federasyonu)’in ülke düzeyindeki bölge
temsilciliklerinde federasyonun tüzüğüne göre TURÇEF –EN 15038 Avrupa konseyi
8
normuna uygun olarak 1-3 ay arasında çevirmenlik formasyonu verilmekte ve bunun
sonucunda çevirmenler “Yeminli Çevirmen Yeterlilik Sertifikası” alabilmektedirler.
ÇEVİRMENLİK EĞİTİMİNE GİRİŞ KOŞULLARI
Liseden sonra girilebilen Lisans Yerleştirme Sınavı (LYS) ve Yabancı Dil Sınavı
sonucunda İngilizce, Fransızca ve Almanca için Dil–1, bu diller dışındaki diller için Dil–2
veya Dil–3 puanı ile mütercimlik-tercümanlık ve çeviribilim bölümlerine girilebilmektedir.2
Ayrıca çevirmenlik mesleğine yüksek eğitim kurumlarımızın yanı sıra yurt dışında en az lise
eğitimi almış olan kişilerinde girebilme koşulları bulunmaktadır. Nitekim ulusal olarak
Mesleki Yeterlilik Kurumuna (MYK Seviye 6 Ulusal Meslek Standardı) göre bulundukları
yabancı ülkede kaynak dil niteliğinde o ülkenin dilini bilen kişiler belirli bir süre çeviri
bürolarında en az 3 aylık çevirmenlik uygulamalı eğitimi alması ve TÖMER veya
TURÇEF(Nitelikli Uluslar Arası Çevirmenler, Dil ve Çeviri İşletmeleri Federasyonu)’den
Türkçe dil eğitimini alarak Türkçe dilinin terminolojisine hâkim olma koşulu aranmaktadır.
ÇEVİRMENLİK EĞİTİMİNİN SÜRESİ VE İÇERİĞİ
Lisans eğitimi süresi 4 yıldır. İngilizce mütercimlik eğitimi verilen üniversitelerde
öğrenciler eğitim süresince;
 Türk Dili,
 İngilizce Yazı Becerisi,
 Dilbilimine Giriş,
 İngilizce Sözlük Bilgisi,
 İngilizce Okuma,
 Metin İnceleme,
 Türkçe Yazı Becerisi,
 İngilizce Konuşma,
 İngilizcenin Yapısı,
 Basın Dili,
 Çeviriye Giriş,
 Türkçenin Yapısı,
 Duyduğunu Anlama,
2
2015 ÖSYM Yükseköğretim Programları ve Kontenjanları Kılavuzu
9
 Konuşmalarda Not Alma,
 İngilizce-Türkçe Karşılaştırmalı Dilbilgisi,
 Söylem Çözümlemesi,
 Çağdaş Batı Edebiyatı,
 Çeviri Kuramı, Özetleyerek Çeviri,
 Yazılı Metinlerin Sözlü Çevirisi,
 Hukuk ve Ekonomi Metin Çevirileri,
 Çeviri Eleştirisi gibi dersleri alırlar.
Aşağıda Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi İngilizce Mütercim Tercümanlık
Anabilim Dalı Ders Programı örnek olarak yer almaktadır
Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi
İngilizce Mütercim Tercümanlık Anabilim Dalı Lisans Ders Programı
1. Sınıf
1. Yarıyıl
Zorunlu Dersler
Uygarlık Tarihi
Türk Dili-I
Okuma Becerisi
Yazma Becerisi
Sözcük Bilgisi
Seçmeli Dersler
Güncel Tartışmalar
Çevirmenler İçin Türkçe I
Kredi
13
3
2
3
2
3
4
2
2
2. Yarıyıl
Kredi
Zorunlu Dersler
Çağdaş Türk Toplumu
Türk Dili II
Güncel Konular
Yazılı Çeviriye Giriş
Duyduğunu Anlama ve Sözlü Anlatım
Seçmeli Dersler
Çevirmenler İçin Türkçe II
Metin İnceleme
19
4
2
3
5
5
9
3
6
Araştırma Teknikleri
3
2. Sınıf
3. Yarıyıl
Zorunlu Dersler
Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi I
Dilbilim I
Çağdaş Türk Edebiyatı
İngiliz ve Amerikan Kültür Tarihi
Yazılı Çeviri
İngilizce Konuşma I
Kredi
13
2
2
2
2
3
2
Seçmeli Dersler
Popüler Kültür
Türk İşaret Dili I
5
2
2
Yaratıcı Yazarlık
2
4. Yarıyıl
Zorunlu Dersler
Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi II
Dilbilim II
Çağdaş İngiliz ve Amerikan Toplumu
Söylem Çözümlemesi
Not Alma Teknikleri
Kültürlerarası İletişim
İngilizce Konuşma II
Seçmeli Dersler
Yazılı Metinden Sözlü Çeviriye Giriş
Çeviri Araçları
Çevirmenler İçin Tıp
Türk İşaret Dili II
Proje Yönetimi
Kredi
24
2
2
2
2
2
2
2
4
2
3
3
2
2
10
5. Yarıyıl
Zorunlu Dersler
Temel Bilgi ve İletişim Teknolojileri
Kullanımı
Tıp Çevirisi
Sözlü Çeviriye Giriş
Çeviri Kuramı
Seçmeli Dersler
Popüler Yazın Çevirisi
Tekstil ve Kozmetik Metinleri Çevirisi
3. Sınıf
Kredi
10
1
6. Yarıyıl
Zorunlu Dersler
Kredi
0
3
3
3
6
2
3
Seçmeli Dersler
Yazılı Basın Çevirisi
Bilimsel ve Teknik Metinler Çevirisi
17
3
3
Sağlık Çevirmenliği
2
Yazın Çevirisi
3
Çeviride Düzeltme ve Son Okuma
Terim Bilim
Çevirmenler İçin Hukuk
Yerelleştirme
İleri Not Alma Teknikleri
Çevirmenler İçin Bilim ve Teknik
Çevirmenler İçin Yazın
2
3
3
2
2
3
3
Ardıl Çeviri
Yazılı Metinden Sözlü Çeviri
Kadın Araştırmaları ve Çeviri
Mizah Çevirisi
Mahkeme Çevirmenliği
Çeviri Atölyesi I
Spor Çevirmenliği
Yazılı Çevirmenlik Meslek Bilgisi
Sözlü Çevirmenlik Meslek Bilgisi
Terim Çalışmaları
Bilgisayar Çevirisi
Teknik Metin Yazarlığı
4
2
2
2
2
3
2
2
2
2
2
2
7. Yarıyıl
Zorunlu Dersler
Seçmeli Dersler
Görsel Basın ve Film Çevirisi
Avrupa Araştırmaları ve Topluluk Hukuku
Sosyal Bilimler Metinleri Çevirisi
Sözlü Çeviri Çalışmaları
Andaş Çeviri I
Konferans Çevirmenliği I
Hukuk Çevirisi I
AB Metinleri Çevirisi I
Çevirmenler İçin Ekonomi
Sözlü Çeviride Sunuş Teknikleri
4. Sınıf
Kredi
8. Yarıyıl
0
Zorunlu Dersler
18
Seçmeli Dersler
3
Ekonomi Çevirisi
3
Çeviri Eleştirisi
3
Çocuk Yazını Çevirisi
2
Patent Çevirisi
5
Andaş Çeviri II
2
Konferans Çevirmenliği II
3
Acil Durum ve Afet Çevirmenliği
3
Çeviri Atölyesi II
3
Hukuk Çevirisi II
2
AB Metinleri Çevirisi II
Yazılı Çeviri Stajı
Sözlü Çeviri Stajı
Kredi
0
18
3
3
3
3
5
2
3
3
3
3
2
2
GENEL TOPLAM
Zorunlu Dersler Kredi Miktarı
Seçmeli Dersler Kredi Miktarı
138
62
11
Türkiye’de Çevirmenlik Eğitimi Veren Kurumlar3
Türkiye’de mütercim-tercümanlık eğitimi 8 dilde verilmektedir. Türkiye’deki okullardaki mütercim-tercümanlık bölümleri ve
kontenjanları aşağıdaki gibidir.
SIRA NO
3
ÜNİVERSİTE
FAKÜLTE
BÖLÜM
Yabancı Diller Yüksekokulu
Fen-Edebiyat Fakültesi
Mütercim-Tercümanlık
Mütercim-Tercümanlık (İngilizce) (Tam Burslu)
Mütercim-Tercümanlık (İngilizce)
(%75 Burslu)
(%50 Burslu)
(Tam Burslu)
(%50 Burslu)
1.
2.
3.
Abant İzzet Baysal Üniversitesi
Adana Bilim ve Teknoloji Üniversitesi
Atılım Üniversitesi
4.
5.
6.
Beykent Üniversitesi
7.
8.
9.
10.
11.
Cumhuriyet Üniversitesi
Edebiyat Fakültesi
12.
Cumhuriyet Üniversitesi
Edebiyat Fakültesi
13.
Çankaya Üniversitesi
Mütercim-Tercümanlık (Rusça)
(Tam Burslu)
Mütercim-Tercümanlık (Rusça)
(%50 Burslu)
(İngilizce, Fransızca, Türkçe)
Mütercim-Tercümanlık (İngilizce, Fransızca,
Türkçe) (İ.Ö)
(Tam Burslu)
2015 YILI
KONTENJANLARI
30
20
5
5
15
6
6
54
6
54
40
40
5
2015 ÖSYM Yükseköğretim Programları ve Kontenjanları Kılavuzu taranarak elde edilmiştir.
12
SIRA NO
ÜNİVERSİTE
FAKÜLTE
14.
Çankaya Üniversitesi
15.
16.
17.
18.
19.
20.
21.
Dokuz Eylül Üniversitesi
Ege Üniversitesi
Ege Üniversitesi
Hacettepe Üniversitesi
Haliç Üniversitesi
Edebiyat Fakültesi
Edebiyat Fakültesi
Edebiyat Fakültesi
Edebiyat Fakültesi
Edebiyat Fakültesi
Edebiyat Fakültesi
22.
23.
24.
İhsan Doğramacı Bilkent Üniversitesi
İnsani Bilimler ve Edebiyat Fakültesi
25.
İhsan Doğramacı Bilkent Üniversitesi
İnsani Bilimler ve Edebiyat Fakültesi
26.
İstanbul 29 Mayıs Üniversitesi
Edebiyat Fakültesi
27.
Edebiyat Fakültesi
28.
Edebiyat Fakültesi
29.
Edebiyat Fakültesi
30.
Edebiyat Fakültesi
31.
32.
33.
İstanbul Arel Üniversitesi
İstanbul Arel Üniversitesi
İstanbul Aydın Üniversitesi
BÖLÜM
(%50 Burslu)
Mütercim-Tercümanlık (Almanca)
Mütercim-Tercümanlık (Fransızca)
Mütercim-Tercümanlık (İngilizce) (Ücretli)
(Tam Burslu)
(%50 Burslu)
Türkçe) (Tam Burslu)
Türkçe) (%50 Burslu)
Mütercim-Tercümanlık (Arapça)
(Tam Burslu)
(%50 Burslu)
(%50 Burslu)
(%25 Burslu)
(Tam Burslu)
(%50 Burslu)
2015 YILI
KONTENJANLARI
20
40
40
35
60
60
70
38
15
7
5
45
5
20
5
25
5
4
40
10
13
SIRA NO
34.
35.
36.
37.
FAKÜLTE
BÖLÜM
2015 YILI
KONTENJANLARI
(Tam Burslu)
6
(%50 Burslu)
44
Mütercim-Tercümanlık (Rusça) (Tam Burslu)
5
Mütercim-Tercümanlık (Rusça) (%50 Burslu)
45
(KKTC Uyruklu)
(Tam Burslu)
(%25 Burslu)
(Türkçe/İngilizce/Fransızca)
Mütercim-Tercümanlık (Arapça) (İÖ)
Mütercim-Tercümanlık (Farsça)
40
40
45
ÜNİVERSİTE
38.
39.
40.
İstanbul Üniversitesi
Edebiyat Fakültesi
Edebiyat Fakültesi
Edebiyat Fakültesi
41.
Edebiyat Fakültesi
42.
İzmir Ekonomi Üniversitesi
43.
44.
45.
Kafkas Üniversitesi
46.
47.
48.
49.
50.
51.
52.
53.
54.
Kırıkkale Üniversitesi
Kırklareli Üniversitesi
Marmara Üniversitesi
Mersin Üniversitesi
Mersin Üniversitesi
55.
Murat Hüdavendigar Üniversitesi
1
15
4
25
45
40
40
40
40
45
30
30
40
25
6
(Tam Burslu)
14
SIRA NO
ÜNİVERSİTE
FAKÜLTE
BÖLÜM
2015 YILI
KONTENJANLARI
56.
(%75 Burslu)
9
57.
(%50 Burslu)
40
58.
Okan Üniversitesi
İnsan ve Toplum Bilimleri Fakültesi
59.
Okan Üniversitesi
60.
Okan Üniversitesi
61.
62.
63.
64.
Okan Üniversitesi
Okan Üniversitesi
Okan Üniversitesi
Okan Üniversitesi
65.
Okan Üniversitesi
66.
Okan Üniversitesi
67.
68.
69.
Okan Üniversitesi
Okan Üniversitesi
Okan Üniversitesi
70.
Trakya Üniversitesi
Edebiyat Fakültesi
72.
73.
Mütercim-Tercümanlık (Arapça) (Ücretli)
(Tam Burslu)
(%50 Burslu)
Mütercim-Tercümanlık (Çince) (Ücretli)
Mütercim-Tercümanlık (Çince) (Tam Burslu)
Mütercim-Tercümanlık (Çince) (%50 Burslu)
(Tam Burslu)
14
2
4
20
3
6
21
3
(%50 Burslu)
6
Mütercim-Tercümanlık (Rusça) (Ücretli)
Mütercim-Tercümanlık (Rusça) (Tam Burslu)
Mütercim-Tercümanlık (Rusça) (%50 Burslu)
21
3
6
35
Edebiyat Fakültesi
Mütercim-Tercümanlık (Bulgarca)
30
Yaşar Üniversitesi
Edebiyat Fakültesi
35
3
74.
75.
(Tam Burslu)
(%50 Burslu)
71.
3
8
15
SIRA NO
ÜNİVERSİTE
FAKÜLTE
BÖLÜM
(%25 Burslu)
(%75 Burslu)
2015 YILI
KONTENJANLARI
76.
77.
Yeni Yüzyıl Üniversitesi
78.
79.
(%50 Burslu)
28
80.
Yıldız Teknik Üniversitesi
Kırgızistan-Türkiye Manas Üniversitesi
(Kırgızistan)
Kırgızistan-Türkiye Manas
Üniversitesi(Kırgızistan)
Doğu Akdeniz Üniversitesi (KKTCGazimağusa)
40
Edebiyat Fakültesi
Mütercim-Tercümanlık (Kırgızca-Türkçe)
3
Edebiyat Fakültesi
Mütercim-Tercümanlık (Türkçe-Rusça)
8
5
(Tam Burslu)
2
81.
82.
83.
84.
16
4
8
85.
(%50 Burslu)
10
86.
Girne Amerikan Üniversitesi (KKTC-Girne)
14
87.
(Tam Burslu)
14
88.
89.
90.
Yakın Doğu Üniversitesi (KKTC-Lefkoşa)
91.
Yakın Doğu Üniversitesi (KKTC-Lefkoşa)
TOPLAM
(%75 Burslu)
(%50 Burslu)
(Tam Burslu)
(%75 Burslu)
9
8
4
36
1.921
16
TÜRKİYE’DE ÇEVİRMENLİKTE EĞİTİM YAPILAN DİLLER
2015 yılı itibariyle çevirmenlikte eğitim yapılan dillerin dağılımı incelendiğinde; 2011
yılında olduğu gibi %54’lük oranla İngilizce dili en fazla eğitim yapılan dil olarak ortaya
çıkarken %17’lik oranla Fransızca ikinci, %11’lik oranla Almanca üçüncü, %7’lik oranla
Rusça dördüncü ve %6’lık oranla Arapça beşinci dil olarak yer almaktadır. %5’lik oranla
diğer diller(Kırgızca, Bulgarca, Çince) son sırada bulunmaktadır.
Grafik-1: Türkiye’de Çevirmenlikte Eğitim Yapılan Dillerin Dağılımı(%)
Eğitim verilen dillere paralel olarak Türkiye’de çevirmenlik sektöründe en fazla çeviri
İngilizce dilinde yapılmakta olup bunu diğer diller takip etmektedir. Çeviri sektöründe en
fazla çeviri yapılan diller tablosu aşağıda yer almaktadır.4
4
Veriler TURCEF’den alınmıştır.
17
Çeviri Sektöründe En Fazla Çeviri Yapılan Diller
1. İngilizce
2. Rusça
3. Almanca
4. Fransızca
5. Arapça
6. İspanyolca
7. Farsça
8. İtalyanca
9. Bulgarca
10. Makedonca-Boşnakça-Arnavutça
11. Sırpça
12. Çekçe
13. Slovakça
14. Slovence
15. Macarca
16. İsveç-Norveç-Danca
17. Flamanca-Flemenkçe
18. Romence-Moldovca
19. Fince
20. Gürcüce
21. Yunanca
22. Çince
23. Japonca
24. Azerice-Türkmence-Kazakça-Kırgızca-Kürtçe
25. Endonezca-Malayca
26. Diğer uzak doğu dilleri
Dünya dili olan İngilizce %90 itibarıyla sözlü, ardıl, diplomatik ve simültane
konferanslarda ortak iletişim dili olarak kullanılmaktadır. Yazılı çevirilerde de İngilizce en
çok kullanılan dil olarak Türkiye genelinde ilk sıradadır. Ancak bölgesel özelliklere göre bazı
bölgelerde komşuluk ilişkileri, sınır ticareti, mülteciler ve yakınlık dolayısıyla başka diller de
ön plana çıkmaktadır. Buna göre Adana, Mersin, Antakya, İskenderun, Kilis ve Şanlıurfa’da
Ortadoğu’dan gelen mülteciler ve sınır ilişkileri nedeniyle bugün Arapça ilk sıradadır.
Diyarbakır-Hakkâri şeridinde ise Arapça’ya Kürtçe de eklenmektedir. Van ve Ağrı bölgeleri
ile son yıllarda artan turizmin sonucu olarak Isparta ve Antalya bölgesinde Farsça dili
yoğunlaşmaktadır. Iğdır’da Ermenice, Trabzon, Rize, Artvin, Kars ve Posof’ta Gürcüce,
İzmir, Bodrum ve Marmaris ile Tekirdağ’da Yunanca, Edirne ve Kırklareli’nde Bulgarca
18
yoğunlaşmaktadır. Kuşadası, Didim, Bodrum, Marmaris, Fethiye ve Kaş bölgelerinde yoğun
turizm faaliyetleri ve İngilizlerin mülk edinmeleriyle birlikte İngilizce ilk sıraya çıkmaktadır.
Antalya, Kemer, Side, Manavgat ve Alanya bölgelerinde ise yine göç, ikamet ve gayrimenkul
satın alma yoluyla Almanca ilk sırada olup ardından Rusça gelmektedir. Mülteci kamplarının
bulunduğu Isparta ve Yozgat gibi illerimizde ise yoğun olarak Afrika dilleri, Arapça ve Farsça
ile Afganca, Tamilce gibi diller ile çeviri yapılmaktadır.
ÇEVİRMENLERİN ALDIĞI ÜCRETLER
Özel sektörde çevirmenler Dünya genelinde olduğu gibi maaş bazında değil gelen
çevirinin sayfa ücreti bazında ücret almaktadırlar. Sözlü ve simültane çevirmenlikte ise bu
hesaplama saat olarak yapılmaktadır. Yazılı çevirmenlikte dünya standardı 1000 punto (harf
karakteri) 1 sayfa olarak baz alınmaktadır. Buna göre çevirmenler uzmanlık isteyen yazılı
çevirilerde çevirdikleri sayfa üzerinden ve çeviri dilinin ender bulunma kategorisi üzerinden
ücret almaktadırlar. Bu nedenle çok sık bulunan İngilizce çevirmenin aldığı sayfa ücreti ile
Çince, Japonca çeviri yapan kişinin sayfa ücreti aynı değildir. Avrupa’da olduğu gibi
Türkiye’deki meslek federasyonu ve meslek örgütlerinin dillerin sıklıkla bulunması üzerine
bir dil kategorisi vardır. Ayrıca Latin alfabesi dışındaki alfabelere yapılan hedef dildeki
çeviriler arasında da Latin dilli çevirilerle yapılan çeviriler arasında fiyat farkı bulunmaktadır.
Bir sayfa ücreti nitelikli uzman çevirmenlerce Türkçeden yabancı dillere, yabancı
dillerden de farklı dillere farklı ücretlerle yapılmaktadır. Ülkemizde çeviri ücretleri kaynak dil
Türkçeden İngilizce, Almanca ve Fransızca dillerinde Türkiye bazında ortalama 25-35 TL,
Türkçeden Rusçaya 45-55 TL, Türkçeden Japonca ve Çinceye ise 150-250 TL arasındadır.
Yabancı dillerden Türkçeye çeviri ise nispeten daha düşük ücretlendirilmektedir. Ardıl ve
simültane sözlü çevirmenlikte de aynı yazılıda olduğu gibi ender veya sık bulunan dil niteliği
ücrete yansımaktadır. Sık bulunan İngilizce Almanca gibi diller sık bulunmayan dillere göre
daha düşük ücretlendirilmektedir. Türkiye genelinde bu ücretlendirme Ardıl da 1-8 saat
Simültane de ise tek bir kabinde iki kişi olmak kaydıyla kişi başı 1-6 saat olarak
ücretlendirilmektedir. Serbest çalışan çevirmenler ofislere iş yaptıklarında daha düşük ücret
almakta ve onların yaptıkları işin vergi ve faturalandırılması tercüme bürosu tarafından
yapılmaktadır. Kamuda çalışan çevirmenlerin aldığı ücret ise ortalama net maaş Haziran 2015
itibari ile 2.100 TL’dir.
19
Çeviri ücretlendirmelerine ilişkin olarak Türkiye Çevirmenler Derneği(TÜÇED) ve
Nitelikli Uluslararası Çevirmenler Dil ve Çeviri İşletmeleri Federasyonu (TÜRÇEF)
tarafından önerilen fiyat listeleri aşağıda yer almaktadır.
TÜÇED 2015 Fiyat Listesi5
5
http://tuced.org.tr/?target=ceviri&id=5
20
TÜRÇEF 2015 Fiyat Listesi6
6
http://turcef.org/fiyat.pdf
21
ÜLKEMİZDE ÇEVİRMENLİK MESLEĞİ İLE İLGİLİ YASAL MEVZUAT
Ülkemizde tercüman ve mütercimlerle ilgili yasal mevzuatlar aşağıdaki gibidir.
 5237 Sayılı Türk Ceza Kanunu
 6100 Sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu
 1512 Sayılı Noterlik Kanunu
 Noterlik Kanunu Yönetmeliği
 Çevirmen (Seviye 6) Ulusal Meslek Standardı
1- 5237 SAYILI TÜRK CEZA KANUNU
Gerçeğe aykırı bilirkişilik veya tercümanlık
Madde 276- (1) Yargı mercileri veya suçtan dolayı kanunen soruşturma yapmak veya
yemin altında tanık dinlemek yetkisine sahip bulunan kişi veya kurul tarafından
görevlendirilen bilirkişinin gerçeğe aykırı mütalaada bulunması halinde, bir yıldan üç yıla
kadar hapis cezasına hükmolunur.
(2) Birinci fıkrada belirtilen kişi veya kurullar tarafından görevlendirilen
tercümanın ifade veya belgeleri gerçeğe aykırı olarak tercüme etmesi halinde, birinci
fıkra hükmü uygulanır.
2-6100 SAYILI HUKUK MUHKEMELERİ KANUNU
Tercüman ve bilirkişi kullanılması
Madde 263- (1) Tanık Türkçe bilmezse tercümanla dinlenir.
(2) Tanık, sağır ve dilsiz olup okuma ve yazmayı biliyorsa, sorular kendisine yazılı olarak
bildirilir ve cevapları yazdırılır; okuma ve yazma bilmediği takdirde, hâkim, kendisini işaret
dilinden anlayan bilirkişi yardımıyla dinler.
22
Yargılamanın iadesi sebepleri
Madde 375- (1) Aşağıdaki sebeplere dayanılarak yargılamanın iadesi talep edilebilir:
a) Mahkemenin kanuna uygun olarak teşekkül etmemiş olması.
b) Davaya bakması yasak olan yahut hakkındaki ret talebi, merciince kesin olarak kabul
edilen hâkimin karar vermiş veya karara katılmış bulunması.
c) Vekil veya temsilci olmayan kimselerin huzuruyla davanın görülmüş ve karara bağlanmış
olması.
ç) Yargılama sırasında, aleyhine hüküm verilen tarafın elinde olmayan nedenlerle elde
edilemeyen bir belgenin, kararın verilmesinden sonra ele geçirilmiş olması.
d) Karara esas alınan senedin sahteliğine karar verilmiş veya senedin sahte olduğunun
mahkeme veya resmî makam önünde ikrar edilmiş olması.
e) İfadesi karara esas alınan tanığın, karardan sonra yalan tanıklık yaptığının sabit olması.
f) Bilirkişi veya tercümanın, hükme esas alınan husus hakkında kasten gerçeğe aykırı
beyanda bulunduğunun sabit olması.
g) Lehine karar verilen tarafın, karara esas alınan yemini yalan yere ettiğinin, ikrar veya yazılı
delille sabit olması.
ğ) Karara esas alınan bir hükmün, kesinleşmiş başka bir hükümle ortadan kalkmış olması.
h) Lehine karar verilen tarafın, karara tesir eden hileli bir davranışta bulunmuş olması.
ı) Bir dava sonunda verilen hükmün kesinleşmesinden sonra tarafları, konusu ve sebebi aynı
olan ikinci davada, öncekine aykırı bir hüküm verilmiş ve bu hükmün de kesinleşmiş olması.
i) Kararın, İnsan Haklarını ve Ana Hürriyetleri Korumaya Dair Sözleşmenin veya eki
protokollerin ihlali suretiyle verildiğinin, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesinin kesinleşmiş
kararıyla tespit edilmiş olması.
23
Eski Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanunu
Madde 270 - Şahit Türkçe bilmezse tercümanla isticvap olunur. Sağır ve dilsiz olan şahit
yazmak ve okumak bilirse sualler kendisine tahriren bildirilir ve cevapları yazdırılır. Yazmak
ve okumak bilmediği takdirde hakim kendisini işareti mahsusasını anlıyacak ehlivukuf
marifetiyle isticvap eder.
3- NOTERLİK KANUNU
Yasaklılık:
Madde 76 – Noter, tanık, tercüman ve bilirkişiler aşağıdaki hallerde noterlik
işlemine katılamazlar:
1. Kendisi bizzat ilgili ise veya bir ilgili onun vekili olarak hareket ediyorsa,
2. Aralarında evlilik birliği kalmamış olsa bile ilgililerden birinin karı veya kocası ise,
3. İlgililerden biri ile aralarında sıhri dahi olsa usul veya füru veya kan hısımlığında üçüncü,
sıhri hısımlıkta ikinci derecede (Bu dereceler dahil) civar hısımlığı veyahut evlat edinme
ilişkisi varsa,
4. İlgililerden biri noterin katip veya hizmetlisi ise,
5. İlgililerden biri aralarında iki, üç ve dördüncü numaralarda yazılı ilişki bulunan bir şahsın
vekili olarak hareket ediyorsa,
6. Noterlik işlemi, kendi yararına veya aralarında iki, üç ve dördüncü numaralarda yazılı
ilişkiler bulunan bir kimse yararına bir tasarrufu kapsıyorsa,
24
4-NOTERLİK KANUNU YÖNETMELİĞİ
Noterlik Kanunu Yönetmeliği, noterlik hizmetlerinde kullanılacak tercümanların
kaydı, yemini ile ilgili düzenlemede bulunmaktadır. Yönetmeliğin ilgili maddesi aşağıdadır.
Madde 96- Belgelerin bir dilden diğer dile veya bir yazıdan başka bir yazıya çevrilmesine ve
noterlikçe onaylanmasına çevirme işlemi denir.
Noterin, çevirmeyi yapanın o dili veya yazıyı doğru olarak bildiğine, diplomasına veya
diğer belgelerini görerek veya diğer yollarla ve hiçbir tereddüde yer kalmayacak şekilde
kanaat getirmesi gerekir.
Noterlik Kanununun 75.maddesinin son fıkrası gereğince noter tercümana Hukuk
Yargılama Usulü Kanununa göre ant içirir. Bunun bir tutanakla belgelendirilmesi zorunludur.
Bu tutanakta tercümanın adı, soyadı, doğum tarihi, iş adresi, ev adresi, tahsil derecesi, hangi
dil veya dilleri, hangi yazıyı bildiği, noterin çevirenin bu dil ve dilleri veya yazıyı bildiğine ne
suretle kanı sahibi olduğu, yemin biçimi ve tutanağın tarihini gösterir. Tutanağın altı noter ve
tercüman tarafından imzalanır.
Kendisine çevirme yaptırılan kimselerin yemin tutanakları noterlik dairesinde özel bir
kartonda saklanır. Noter, kartonunda yemin tutanağı bulunmayan bir kimseye çevirme
yaptıramaz.
2013 yılından önce çevirmenlik mesleğinin standartları ve çalışma koşulları,
bulunmamaktaydı. Ancak Başbakanlık İdareyi Geliştirme Başkanlığınca 2011 yılında
yayınlanan Çevirmenlik raporu neticesinde Mesleki Yeterlilik Kurumu harekete geçmiş ve
mesleğin standartlarının oluşturulması doğrultusunda çalışmalar gerçekleştirmiştir. Yapılan
çalışmalar neticesinde 29.01.2013 tarih ve 28543 Sayılı Mükerrer Resmi Gazete ekinde
Çevirmen (Seviye 6) Ulusal Meslek Standardı yayınlanmıştır. Ancak bu önemli gelişmeye
rağmen çevirmenlik mesleğinin örgütlenmesi, hakları ve ücretlendirme koşullarıyla ilgili
ülkemizde hala yasal bir düzenlemenin olmadığı görülmektedir. Mesleğin yasal bir
mevzuatının olması yönünde son dönemde 2015 yılı Haziran ayı itibari ile Türkiye’de 15
bölge 52 ilde örgütlenmesini tamamlayan TURÇEF tarafından meclise sunulmak üzere bir
kanun teklifinin hazırlandığı bilinmektir.
25
5-ÇEVİRMEN (SEVİYE 6) ULUSAL MESLEK STANDARDI
Terimler, Simgeler ve Kısaltmalar
Alımlama: İçeriğin, alıcının düşünsel ve kültürel arka planına bağlı olarak algılanma ve
kavranma sürecini,
Ardıl Çeviri: Sözlü bir iletinin konuşmacıdan sonra bölümler halinde erek (hedef) dile
aktarılmasını (telefonda çeviri, eşlik çevirisi, toplum çevirmeliği – sağlık, mahkeme, afet ve
acil durumlar dâhil- vb.),
Çeviri Belleği: Yazılı çeviri faaliyetlerinde yararlanmak üzere elektronik ortamda, özel
yazılımlarla çeviri birimleri halinde erek (hedef) dil ve kaynak dil eşleşmelerinden oluşan veri
tabanını,
Çoklu Ortam Çevirisi: Dilsel, görsel, işitsel içerikten ve hareketli görüntülerden (alt yazı,
dublaj ve üsten konuşma gibi) oluşan metinlerin çevirisini,
Dil Düzlemi: Kullanım bağlamları ve farklı toplumsal konumlara göre yapılaşmış, kabul
gören dil düzeylerini,
FSEK: Fikir ve Sanat Eserleri Kanununu,
Görsel Özellikler: Metnin sayfa yapısı, düzeni, şekil, düzenleme grafik, varsa tablolar gibi
özelliklerini,
Hizmet Talep Eden: İş tanımını yapmak için muhatap konumundaki bir veya birden fazla
kişiyi ya da kurumu,
ISCO: Uluslararası Standart Meslek Sınıflamasını,
İSG: İş Sağlığı ve Güvenliğini,
İş Tanımı: İşin süresi, iş hacmi, kaynak dil ve erek (hedef) dil, uzmanlık alanı, çevirinin
amacı, formatı, yeri, gerekli teknik donanım ve ortamı ve bütçelemesiyle ilgili iş bilgilerini,
İşaret Dili: İşitme engellilerce kullanılan, iletişimin el, parmak, mimik ve kol hareketleri ile
sağlandığı sistematik dili,
Koşut Metin: Kaynak metnin incelenmesinde ve erek (hedef) metnin oluşturulmasında
başvurulabilecek benzer özellikteki diğer metinleri,
Metinlerarasılık: Yazın metinlerinde çeşitli eserler arasındaki göndermeler ve bağlamsal
etkileşimleri,
Özel Alan Çevirisi: Belli bir uzmanlık alanında özel konu bilgisi gerektiren yazılı
metinlerin çevirisini,
Simultane Çeviri: Sözlü bir iletinin konuşmacı ile eş zamanlı olarak ve uygun teknik
donanımdan yararlanılarak erek (hedef) dile aktarılmasını (fısıltı çevirisi, yazılı metinden
26
bakarak çeviri, televizyonda/radyoda çeviri, uzaktan çeviri, bidülle çeviri, konferans, visiokonferans, telekonferans vb.),
Yazın Çevirisi: İlim ve edebiyat eserleri çevirisini,
Yerelleştirme: Erek (hedef) dil ve kültüre uyarlama amacı ile bilgi teknolojilerinin
yardımıyla bilgisayar yazılımları, ağ sayfaları, bilgisayar oyunları gibi içeriklerin çevirisini,
Söylem Çözümlemesi: Bir sözlü iletide konuşmacının kullandığı strateji, üslup, vurgu, ses
tonu, beden dili, dil düzlemi, açık ve örtük içerik ve sezdirimlerin bağlam ve ortama göre
çözümlenmesini,
Terimce: Metinlerde kullanılan terimlerin listesini ifade eder.
1.
Giriş
Çevirmen (Seviye 6) ulusal meslek standardı, 5544 sayılı Mesleki Yeterlilik Kurumu
(MYK) Kanununun 21. maddesi (Değişik: 11/10/2011 – KHK – 665/38 md.) hükümlerine
göre MYK’nın oluşturduğu çalışma grubu tarafından hazırlanmıştır.
Çevirmen (Seviye 6) ulusal meslek standardı, sektördeki ilgili kurum ve kuruluşların
görüşleri alınarak değerlendirilmiş, MYK Medya, İletişim ve Yayıncılık Sektör Komitesi
tarafından incelendikten sonra MYK Yönetim Kurulunca onaylanmıştır.
2.
Meslek Tanıtımı
2.1. Meslek Tanımı
Çevirmen (Seviye 6), ilgili mevzuat ve/veya sözleşme, İSG önlemleri, kalite
standartları ve hizmet prosedürleri çerçevesinde çeviri süreçlerinin iş organizasyonu ile
hazırlık faaliyetlerini gerçekleştiren; sözlü çeviri, işaret dili çevirisi ve/veya yazılı çeviri
faaliyetlerini yürüten ve bireysel mesleki gelişimini sağlayan nitelikli kişidir.
Çevirmen (Seviye 6), yazılı çeviri hizmetlerinin sunulduğu durumlarda, bir dildeki
çeşitli nitelikte belgelerin, fikir ve sanat eserlerinin, çeşitli medya ve çoklu ortam materyalleri
içeriğinin, bir erek (hedef) dile aktarılması ve yerelleştirilmesi çalışmalarını; sözlü çeviri
hizmetlerinin sunulduğu durumlarda, farklı dili/dilleri konuşan katılımcıların bulunduğu
toplantı, konferans gibi ortamlarda ve görüşmelerde katılımcılar arasında, bir dildeki sözlü
iletilerin ardıl veya simültane olarak erek (hedef) dile/dillere aktarılması faaliyetlerini; işaret
27
dilinin kullanıldığı ortamlarda, bu dilde iletilenleri sesli dile, sesli veya yazılı bir dille ifade
edilen içeriği de işaret diline çevirmeye yönelik faaliyetleri yürütür.
Çevirmen (Seviye 6), çeviri sürecinde üstlendiği bölümün uygulama ve yönetiminden
sorumludur. Bu kapsamda işin niteliğine göre bazı durumlarda ekip çalışmasının aktif bir
üyesi olarak çalışır.
2.2. Mesleğin Uluslararası Sınıflandırma Sistemlerindeki Yeri
ISCO 08 : 2643 (Çevirmenler (Yazılı ve Sözlü) ve Diğer Dil Bilimciler)
2.3. Sağlık, Güvenlik ve Çevre ile ilgili Düzenlemeler
2872 sayılı Çevre Kanunu
5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu
6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu
İlkyardım Yönetmeliği
Ayrıca; İSG ve çevre ile ilgili yürürlükte olan kanun, tüzük ve yönetmeliklere
uyulması ve konu ile ilgili risk değerlendirmesi yapılması esastır.
2.4. Meslek ile İlgili Diğer Mevzuat
1512 sayılı Noterlik Kanunu
4077 sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun
4734 sayılı Kamu İhale Kanunu
4857 sayılı İş Kanunu
492 sayılı Harçlar kanunu
5187 sayılı Basın Kanunu
5237 sayılı Türk Ceza Kanunu
5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu
5362 sayılı Esnaf ve Sanatkârlar Meslek Kuruluşları Kanunu
5378 sayılı Özürlüler ve Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik
Yapılması Hakkında Kanun
5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu
6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu
657 sayılı Devlet Memurları Kanunu
Noterlik Kanunu Yönetmeliği
28
Ayrıca; meslek ile ilgili yürürlükte olan kanun, tüzük, yönetmelik ve diğer mevzuata
uyulması esastır.
2.5.
Çalışma Ortamı ve Koşulları
Çevirmen (Seviye 6), çeviri hizmeti sunan işletmelerde, kamu kurum ve
kuruluşlarında veya bireysel olarak çalışır. Çalışma ortamı, genellikle bu kurum/kuruluş ve
işletmelerin büro, toplantı mekânları, kongre salonları, sahalar veya çevirmenlerin kişisel
çalışma ortamlarıdır.
Yazılı çeviride çalışma ortamının, havalandırma-ısıtma-soğutma sistemlerini içeren,
yeterli aydınlatma sistemine sahip, ergonomik ofis araç ve gereçleri ile donatılmış, gerekli
iletişim imkânlarını sunan alt yapıya sahip (internet bağlantısı, telefon, faks vb.) özellikte
olması gerekir. Ardıl çeviri yapan çevirmen, çalışma ortamında konuşmacıyı rahat
duyabileceği bir konumda bulunmalı; simültane çeviride ise çalışma ortamı, ilgili TSE
standartlarına uygun olmalıdır.
Çevirmen (Seviye 6), sahada yapılan sözlü çeviri faaliyetlerinde, iş sağlığı ve
güvenliğini tehlikeye atacak eylem ve ortamlardan uzak durur ve yetkililerden gerekli
koruyucu önlemleri almasını talep eder.
Çeviri çalışmalarında, genel olarak analitik inceleme, konsantrasyon, araştırma ve
bilgi edinme ve iletişim yoğunluklu faaliyetler söz konusudur. Bu tarz çalışmaya bağlı olarak
yoğun bilgi iletişim teknolojisi araçları kullanılmaktadır. Çeviri süreçlerinin yönetimi iş
yoğunluğuna ve süreçte ortaya çıkan güçlüklerin çözümlerine göre esnek çalışma saatlerini
gerekli kılar. Sözlü çeviride, ISO/TSE standartları ve Avrupa Birliği normlarında belirtilen
azami çalışma süreleri ve koşullarına riayet edilmelidir.
2.6.
Mesleğe İlişkin Diğer Gereklilikler
Mesleğe ilişkin diğer gereklilik bulunmamaktadır.
29
3. Meslek Profili
3.1 Görevler, İşlemler ve Başarım Ölçütleri
Görevler
Kod
Adı
İşlemler
Kod
A.1
A
İSG ve çevre koruma ile
ilgili önlemleri almak
A.2
A.3
A.4
Başarım Ölçütleri
Adı
Güvenli çalışma ve kişisel
güvenlik yöntemlerini takip
etmek
Kod
Açıklama
A.1.1
Araç, gereç ve donanımları talimatlara ve işyeri prosedürlerine uygun olarak
kullanır.
A.1.2
İşyerinde meydana gelen kaza, yaralanma vb. olumsuz durumlarda ilkyardım
bilgisine başvurur.
A.1.3
Çalışma ortamının tehlikelerden uzak tutulmasına katkı sağlar.
A.1.4
İşyeri faaliyetlerinden kaynaklanan ve iş sağlığını tehlikeye düşürebilecek
durumlara karşı ilgili mevzuata ve standartlara göre gerekli önlemlerin alınmasını
sağlar.
A.2.1
Riskleri kontrol etmek için işyeri prosedürlerini takip eder.
A.2.2
Karşılaştığı risk etmenlerini veya karşılaşabileceği olası riskleri belirleyerek
raporlar.
A.3.1
Acil durumlarda çıkış veya kaçış prosedürlerine uygun hareket eder.
A.3.2
Acil çıkış veya kaçış ile ilgili periyodik eğitimlere, çalışmalara ve tatbikatlara katkı
sağlar.
A.4.1
Enerji, sarf malzemeleri vb. kaynakları tasarruflu ve verimli bir şekilde kullanır.
A.4.2
Çalıştığı alanda ortaya çıkan çevresel atıkların ve dönüştürülebilir malzemelerin
doğru yere iletilmesini sağlar.
A.4.3
Çevre kalitesinin korunması ve iyileştirilmesine yönelik yapılan eğitimlere veya
çalışmalara katkı sağlar.
Riskleri değerlendirmek
Acil durum prosedürlerini
uygulamak
Çevre koruma standart ve
yöntemlerini uygulamak
30
Görevler
Kod
Adı
İşlemler
Kod
B.1
B.2
B
İş organizasyonu yapmak
(devamı var)
B.3
B.4
Adı
Tanıtım faaliyetleri
yürütmek
Çeviri talebini
şekillendirmek
Kod
Açıklama
B.1.1
Mesleki niteliklerini ve hizmetlerini gösteren tanıtım dokümanlarını (CV, tanıtım
dosyası vb.) hazırlar.
B.1.2
Tanıtım dokümanlarının bilgi iletişim teknolojileri aracılığıyla görünürlüğünü
sağlar.
B.2.1
Hizmeti talep edenden yazılı olarak süreç, amaç, teslim tarihi, çevrilecek içerik
ile ilgili bilgilerle birlikte iş tanımını alır.
B.2.2
Etik, yasal veya kendi mesleki yeterlilikleri nedenleriyle işi kabul edip
etmeyeceğini gerekçeli olarak belirler.
B.2.3
Bildirilen talep ve koşullara göre işin ön tanımını, işi talep eden ile birlikte
oluşturur.
B.3.1
Hizmet talep edenin talebine göre, sözlü/yazılı kapsamlı iş tanımını ve hizmet
koşullarını (fiyat, süre, amaç, ödeme koşulları, hukuki konular, işin niteliği vb.)
belirler.
B.3.2
Belirlediği iş tanımı ve koşulları ile vereceği hizmete göre teklif metnini/
dosyasını, formatına uygun şekilde hazırlar.
B.4.1
Hizmeti talep edenin çeviri hizmetine ilişkin özel koşullar, hukuki haklar, işlevler,
kalite standartları, teslim/hizmet zamanı ve teslim şekli gibi şartlar ile hizmet
kalitesini güvence altına almak için gerekli gördüğü ilave şartları belirler.
Çeviri teklifi hazırlamak7
Çeviri sözleşmesi yapmak
B.4.2
B.4.3
B.5
Kaynak metni ve yardımcı
malzemeleri temin etmek
B.5.1
B.5.2
7
Çeviri hizmetiyle ilgili belirlediği şartlara ilişkin hizmeti talep eden ile yazılı
mutabakata varır.
Belirlenen hizmet şartlarını ve yasal koşulları içeren sözleşme metnini hukuki
formatına uygun şekilde hazırlayarak, imza ve onay işlemlerini tamamlar.
Yazılı veya sözlü çeviri konusuna ilişkin kaynak metin ve/veya çeviri hizmetine
destek olacak malzemeyi (koşut metin, alan sözlükleri, bellekler vb.) ilgili
kaynaklardan temin eder.
Temin ettiği dokümanları kullanıma uygun hale getirir.
Serbest çalışanlar için geçerlidir.
31
Görevler
Kod
Adı
İşlemler
Kod
B.6
B.7
B
(devamı var)
B.8
B.9
8
Adı
İş programı yapmak
Kod
Açıklama
B.6.1
Kabul ettiği çeviri işinin kapsamını, koşullarını değerlendirir.
B.6.2
Yaptığı değerlendirmelere göre işin, zaman, aşamalar ve malzeme olarak planını
hazırlar.
B.6.3
Yaptığı planlamaya ve gerekliliklere göre konaklama ulaşım vb. organizasyonlar
yapar.
B.7.1
Yaptığı çevirilerin ve ilgili içeriğin arşivleme sistemini oluşturur.
B.7.2
Yaptığı çevirileri ve ilgili içeriği oluşturduğu veya kullanılan sisteme göre dosyalar.
B.8.1
Çeviri kayıtlarının yedeklerini alır.
B.8.2
Çeviri süreçlerinde bilgi güvenliği ile hizmeti talep edenin hakları ve gizliliğe
yönelik önlemleri, yasal kurallarına göre uygular.
B.9.1
Yaptığı işlerin faturalandırılmasının ve vergilendirilmesinin yasalara uygun olarak
gerçekleştirilmesini sağlar.
B.9.2
Yaptığı işlerin tahsilâtı ile ilgili belgeleri yasalara uygun olarak düzenler.
B.9.3
Yaptığı işlerin muhasebe kayıtlarının yasalara uygun olarak tutulmasını ve muhafaza
edilmesini sağlar.
Arşiv işlemlerini yürütmek
Çeviri süreçlerinde bilgi
güvenliği önlemleri almak
Mali prosedürleri yürütmek8
Serbest çalışanlar için geçerlidir.
32
Görevler
Kod
B
Adı
İşlemler
Kod
B.10
Adı
Çeviri belleğinin bakımını
yapmak
Kod
Açıklama
B.10.1
Çeviri belleğindeki mükerrer kayıtları giderir.
B.10.2
Terminolojik değişimlere ve içeriksel benzeşmelere göre belleği temiz tutacak
şekilde güncelleme ve iyileştirmeler yapar.
B.10.3
Çeviri belleğinin; içeriye alma (import) ve dışarıya verme (eksport) işlemi ile
kullanım alanının genişliğini sağlar.
B.10.4
Hizmet talep edene ait bir çeviri belleği kullanıyorsa, söz konusu belleği gizlilik
sözleşmesine uygun bir biçimde kullanır.
33
Görevler
Kod
Adı
İşlemler
Kod
C.1
C
Adı
Kaynak metin çözümlemesi
yapmak9
Çeviri öncesi hazırlık
yapmak
(devamı var)
Kod
Açıklama
C.1.1
Metnin çeviriye dönük değerlendirmesini talebe, metin türü, bağlamsal, yapısal ve
görsel özelliklere göre yapar.
C.1.2
Dil kullanımı (terim, söylem, dil düzeyi vb.) açısından metni değerlendirir.
C.1.3
Kaynak metnin çevrilebilirliğini ve dil düzeyi açısından yeterliliğini değerlendirir.
C.1.4
Kullanılan dil düzeyine ilişkin yetersizliklerin, metinsellik ölçütlerine göre
giderilmesini sağlar.
C.1.5
Kaynak metinde anlaşılmayan noktalarla ilgili olarak gerektiğinde, kaynak metin
yazarı ile iletişime geçer.
C.2.1
Kaynak içeriğin ait olduğu alana, arka plan bilgilerine ve terimceye ilişkin bilgi
ihtiyacını ve kaynakları belirleyerek bilgi ihtiyacını giderir.
C.2.2
Kaynak içeriğe ait konu, alan ve arka plan bilgilerini çeviri amaçlarına göre
inceler.
C.2.3
Kaynak içerikteki terimlerin erek (hedef) dildeki karşılıklarını belirler.
C.2.4
Yazın çevirisinde yazarı ve eseri metinlerarasılık ve üslup açısından inceler.
C.2.5
Sözlü çeviride, konuşmacının/konuşmacıların kültürel, sosyal, politik vb.
özelliklerini araştırır.
C.2.6
Benzer çevirileri çeviri sorunlarını çözme kararları açısından inceler.
Çeviri için araştırma yapmak
C.2
9
Yazılı çeviri için geçerlidir.
34
Görevler
İşlemler
Kod
Kod
Adı
C.3
Çeviri stratejisini belirlemek
C
Adı
Çeviri öncesi hazırlık
yapmak
C.4
Çalışma ortamını ve
koşullarını hazırlamak
Kod
Açıklama
C.3.1
Çevirinin işlevini ve erek metni oluşturma yöntemini, çevrilecek olan içeriğin dil
dışı öğelerle ilişkisi ve erek metnin taşıyacağı özelliklere bakarak belirler.
C.3.2
Hedef kitleye uygun dili seçer.
C.4.1
Simültane çeviri yapılacak ortamın kabin ve ses donanımlarının standartlara
uygunluğunu kontrol eder.
C.4.2
Ardıl çeviride, çevirmen için öngörülen yerin konuşmacıyı net şekilde
duymasını, konuşmacıyla uygun iletişim konumunda olup olmadığını kontrol
eder.
C.4.3
Sözlü çeviride konuşmacı ve toplantı sorumlusuyla, süreç ile ilgili tercihler,
çeviri ve konuşma akışı açılarından eşgüdüm sağlar.
C.4.4
Simültane çeviride çeviri ekibi ve ekip şefiyle konuşma metinlerinin temini,
çeviri hacmine göre işbölümü, iletişim ve ortam düzenlemeleri açılarından
eşgüdüm sağlar.
C.4.5
Yazılı çeviri yapacağı teknik donanım ve yazılımların işlerliğini kontrol ederek
çeviri sürecinde kullanıma uygun hale getirilmesini sağlar.
C.4.6
Yazılı çeviri sürecinde işi veren taraftan görevliler ile eşgüdüm sağlar.
C.4.7
Yazılı çeviri sürecinde kullanacağı başvuru kaynaklarının çalışma ortamında
erişime hazır olup olmadığını kontrol eder.
35
Görevler
Kod
Adı
İşlemler
Kod
D.1
D
Adı
Ardıl çeviri yapmak
Sözlü çeviri yapmak
D.2
Simültane çeviri yapmak
Kod
Açıklama
D.1.1
Konuşmacı ile ardıl çevirinin kapsam ve bölümlenmesi konusunda eşgüdüm
sağlar.
D.1.2
Ortam ve koşulların ardıl çeviriye uygunluğunu kontrol eder.
D.1.3
Konuşmacıyı not alarak dinler.
D.1.4
Konuşma içeriğini ardıl olarak not desteği ile çevirir.
D.1.5
Çevirinin doğruluğunu ve güvenirliğini sağlar.
D.1.6
Çevirinin akıcı, anlaşılır ve iletişimsel olmasını sağlar.
D.1.7
Çeviride kullanılan dil, dil düzeyi ve terimcenin ilgili alana uygunluğunu sağlar.
D.2.1
Ortam ve koşulların simültane çeviriye uygunluğunu kontrol eder.
D.2.2
Teknik ekiple işbirliği içinde çeviri sisteminin çalışıp çalışmadığını deneyerek
kontrol eder.
D.2.3
Sorumlu kişi ile simültane çevirinin kapsamı konusunda eşgüdüm sağlar.
D.2.4
Konuşmanın içeriğini teknik donanım desteği ile eş zamanlı olarak çevirir.
D.2.5
Çevirinin doğruluğunu ve güvenirliğini sağlar.
D.2.6
Çevirinin akıcı, anlaşılır ve iletişimsel olmasını sağlar.
D.2.7
Çeviride kullanılan dil, dil düzeyi ve terimcenin ilgili alana uygunluğunu sağlar.
36
Görevler
Kod
Adı
İşlemler
Kod
E.1
E
Yazılı çeviri yapmak
(devamı var)
E.2
Adı
Özel alan çevirisi yapmak
Yazın çevirisi yapmak
Kod
Açıklama
E.1.1
Kaynak metni, talep, metin özellikleri, alımlama koşulları, kullanılan terimce ve
alan diline uygun olarak erek (hedef) dile aktarır.
E.1.2
Çeviri metnini, kaynak metinden bağımsız şekilde, erek (hedef) dil açısından
kontrol eder.
E.1.3
Çeviri işinin ait olduğu özel alanla ilgili bir uzman ile erek (hedef) metnin
terimsel ve dilsel açıdan kontrolü için işbirliği kurar.
E.2.1
Kaynak metni, yazınsal özelliklerine ve alımlama koşullarına uygun olarak erek
(hedef) dile aktarır.
E.2.2
Çeviri metni, kaynak metinden bağımsız olarak erek (hedef) dilin kullanım
normlarına uygunluğu açısından kontrol eder.
E.2.3
E.2.4
E.2.5
E.3
Çoklu ortam çevirisi yapmak
(devamı var)
Çeviri işinin ait olduğu alt tür ve geleneğe uygunluğunu yayına hazırlayan ilgili
kişilerle birlikte sağlar.
Yayın sürecinde, yayına hazırlayan (editör) ve düzeltmen (redaktör) gibi işin
diğer aktörleriyle, FSEK’in ve telif sözleşmesinin maddelerine uygun şekilde
eşgüdüm sağlar.
Çevirisi üzerinde, hizmet talep eden tarafından gelebilecek değişiklik taleplerini
değerlendirerek değişiklik kabul etmediği yerlerde çeviri kararlarını
gerekçelendirir.
E.3.1
Kaynak içeriği talep, metnin görsel, işitsel ve ortamsal özellikleri, alımlama
koşulları, kullanılan terimce ve alan dili gibi öğelere uygun olarak erek (hedef)
dile aktarır.
E.3.2
Erek (hedef) metnin, dilsel, biçimsel, anlamsal özellikler açısından iç
tutarlılığını sağlar.
37
Görevler
Kod
Adı
İşlemler
Kod
E.3
E
Adı
Açıklama
E.3.3
Çeviri işinin ait olduğu özel alanla ilgili bir uzman ile erek (hedef) metnin terimsel
ve dilsel açıdan uygunluğunu sağlamak üzere işbirliği kurar.
E.3.4
Çeviri işinin ait olduğu alt tür ve geleneğe uygunluğunu yayına hazırlayan ilgili
kişilerle birlikte sağlar.
E.4.1
Kaynak içeriği talep, içeriğin özellikleri, alımlama koşulları, kullanılan terimce ve
alan dili ile yerel kullanıma uygun olarak (varsa yazılım kodları ve değişkenleri
dikkate alıp) ilgili yazılımları kullanarak erek (hedef) dile aktarır.
E.4.2
Yazılımın çevirisinin test edilmesi aşamasında içeriği, metinsel bütünlüğe ilişkin
işlerlik ve görsellik açısından kontrol eder.
E.4.3
Test edilen içeriğin, metinsel bütünlüğe ilişkin işlerlik ve görsellik sorunlarını
giderir.
Çoklu ortam çevirisi yapmak
Yazılı çeviri yapmak
E.4
Kod
Yerelleştirme yapmak
38
Görevler
İşlemler
Kod
Kod
Adı
F.1
F
Adı
Hizmet talep eden kişi ve
kuruluşlarla ilişkileri
yönetmek
Çeviri hizmeti ile ilgili
kalite faaliyetlerini
yürütmek
F.2
Çeviri iş süreçlerini izlemek
Kod
Açıklama
F.1.1
Olası ve mevcut müşterilere ilişkin bilgileri derleyerek, bir müşteri portföyü
oluşturur.
F.1.2
Hizmet talep eden kişi ve kuruluşlarla ilişki sürecini, hizmet öncesi, hizmet/çeviri
süreci ve sonrası aşamalarını içerecek şekilde tasarlar.
F.1.3
Hizmet talep eden kişi ve kuruluşlarla ilişkilerini oluşturduğu portföy ve
tasarladığı aşamalar kapsamında yürütür.
F.1.4
Hizmeti talep edenin memnuniyeti ve beklentilerini belirlemeye yönelik inceleme,
değerlendirme çalışmaları yapar.
F.1.5
Simültane ve ardıl çeviri hizmetlerinde hizmeti talep edeni, sunulacak hizmetin
kapsamı, içeriği ve yöntemi konusunda bilgilendirir.
F.2.1
Çeviri iş süreçlerinin hizmet öncesi, hizmet/çeviri süreci ve sonrası olarak
izlenebilir ve değerlendirilebilir şekilde akışını oluşturur.
F.2.2
Çeviri iş süreçlerini, oluşturduğu akışa göre kayıt altına alır.
F.2.3
Yapılan çevirinin kalitesini çevirinin türüne, yöntemine, akışa ve sözleşmeye göre
kontrol eder.
F.2.4
Simültane ve ardıl çeviride yaptığı iş hakkında meslektaşından geri bildirim alır.
F.2.5
Yazılı çeviride işi talep edenden geri bildirim alır.
39
Görevler
Kod
Adı
İşlemler
Kod
G.1
G
Adı
Bireysel mesleki gelişimini
sağlamak
Mesleki gelişim
faaliyetlerinde bulunmak
G.2
Kod
Açıklama
G.1.1
İlgili kuruluşlar tarafından mesleki konulara ilişkin eğitim etkinlikleri hakkında
bilgilenerek kişisel eğitim ihtiyaçlarını belirler.
G.1.2
Meslek ve sektördeki gelişmeleri ilgili kaynaklardan izleyerek çalışmalarına
yansıtır.
G.1.3
Görevleriyle ilgili mevzuat ve norm değişikliklerini ilgili kaynaklardan izleyerek
çalışmalarına yansıtır.
G.1.4
Kişisel kariyer hedeflerine göre kısa ve uzun dönemli mesleki gelişimini
planlayarak uygular.
G.2.1
Çalışma yöntemi ve deneyimleri hakkında meslektaşları ile bilgi paylaşımında
bulunur.
G.2.2
Meslektaşlarının talebi halinde yapılan çevirilere, mesleki ilke ve konulara
yönelik çözümleyici geri bildirimlerde bulunur.
Meslek içi eğitime katkıda
bulunmak
40
3.1.
Kullanılan Araç, Gereç ve Ekipman
1. Ardıl çeviride mikrofon ve bloknot
2. Bilgisayar destekli çeviri araçları
3. Bilgisayar ve donanımları (yazıcı, tarayıcı, harici bellek vb.)
4. Elektronik ve/veya basılı sözlük
5. İletişim araçları (telefon, görüntülü telefon, tele-konferans sistemleri, telsiz, faks,
teleks, kablosuz internet erişim cihazları vb.)
6. Kaynak ve uygulama dokümanları (genel formlar, prosedürler, iş talimatları vb.)
7. Kırtasiye malzemeleri (kâğıt, kalem, delgeç, tel zımba vb.)
8. Ofis araçları (fotokopi makinesi, projeksiyon cihazı, evrak imha cihazı, hesap
makinesi, kilit sistemi içeren evrak dolabı vb.)
9. Optik/dijital kaydetme ve görüntüleme cihazları (web cam, fotoğraf makinesi, video
kamera, CD, VCD, DVD, Blu-ray disk okuyucuları vb.)
10. Simültane çeviri cihaz ve donanımları
3.2. Bilgi ve Beceriler
Araştırma yöntemleri bilgi ve becerisi
Ardıl çeviri teknikleri bilgi ve uygulama becerisi
Bilgi iletişim teknolojisi araçlarını kullanma bilgi ve becerisi
Bilgisayar destekli çeviri araçlarını kullanma bilgi ve becerisi
Bilgiye erişim ve kaynak kullanma becerisi
Çalışma dilleri (işaret dili dâhil) kapsamında genel kültür bilgisi
Çalışma dillerine simültane çeviri ve ardıl çeviriyi yapabilecek seviyede hakim olma
becerisi
8. Çalışma dillerini (işaret dili dâhil) özel alanı ve dil düzlemlerini de kapsayacak şekilde
etkili kullanma becerisi
9. Çeviri belleği oluşturma ve yönetme bilgi ve becerisi
10. Çeviri hizmetlerine ilişkin ulusal ve uluslararası standartlar ve mevzuat bilgisi
11. Çeviri süreçleri ile ilgili teknik terimler bilgisi
12. Çeviri yaptığı konularda özel alan ve terminoloji bilgisi
13. Çoklu ortam içeriğini yorumlama bilgi ve becerisi
14. Çözümleme yapma becerisi
15. Dikkat ve konsantrasyon becerisi
16. Ekip içinde çalışma becerisi
17. Görsel malzemeyi yorumlama bilgi ve becerisi
18. İletişim bilgi ve becerisi
19. Kalite yönetimi bilgisi
20. Kayıt tutma ve raporlama becerisi
21. Konferans çevirmenliği alanında simültane çeviri teknikleri bilgi ve uygulama becerisi
22. Kriz ve çatışma yönetimi bilgi ve becerisi
23. Kültürler arası iletişim bilgi ve becerisi
24. Meslek ile ilgili İSG ve çevre koruma bilgisi
25. Meslek ile ilgili mali işlem prosedürleri bilgisi
26. Metin ve söylem çözümleme yöntemleri bilgi ve uygulama becerisi
27. Planlama ve organizasyon becerisi
28. Sorun çözme bilgi ve becerisi
29. Sözlü çeviride konuşma, diksiyon ve hitabet bilgi ve becerisi
30. Sözlü çeviride not tutma teknikleri bilgi ve uygulama becerisi
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
41
31. Sözlü çeviride protokol ve görgü kuralları bilgisi
32. Sözlü çeviride tüm aktif dillerinde ileri seviyede sözlü ifade becerisi
33. Stres altında çalışabilme becerisi
34. Tanıtım dosyası ve mesleki özgeçmiş/CV hazırlama bilgi ve becerisi
35. Temel fiyatlandırma bilgisi
36. Terminoloji çıkartma ve terminoloji yönetimi araçlarını kullanma bilgi ve becerisi
37. Yerelleştirme çevirilerinde özel yazılımlar kullanma bilgi ve becerisi
38. Zaman yönetimi bilgi ve becerisi
3.3.
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
17.
18.
19.
20.
21.
22.
23.
24.
4.
Tutum ve Davranışlar
Çalışma ortamında düzenli olmak
Çalışma ortamında İSG ve çevre koruma kurallarının uygulanmasına özen göstermek
Çalışma zamanını işe uygun şekilde etkili ve verimli kullanmak
Çalışmalarında planlı ve organize olmak
Çeviri süreçlerinde dikkatli gözlem ve çözümleme yapmak
Çeviri süreçlerinde hizmeti talep eden, teknik süreç ve kalite odaklı çalışmak
Çeviri süreçlerinde risklere karşı öngörülü ve hazırlıklı olmak
Çeviri süreçlerinde uyarı ve eleştirilere açık olmak
Çeviri süreçlerinin yönetiminde hızlı ve pratik davranmak
Çeviri süreçlerinin yönetiminde teknik, mali ve hukuki detaylara ve kurallara özen
göstermek
Çeviri süreçlerinin yönetiminde, yetki sınırları içinde, etkili ve hızlı inisiyatif
kullanmak
Fikri mülk özelliği taşıyan basılı çevirilerde (sözlü çevirilerden elde edilmiş yazılı
metinler dâhil) çevirmen olarak maddi haklar ve bu ürünlerde adının görünür biçimde
yer alması konusunda duyarlı olmak
İş disiplinine ve işyeri çalışma prensiplerine uymak
İş için doğru kişilerden, zamanında ve doğru bilgiyi almak ve aktarmak
İşaret dili çevirilerinde çeviriyi engelleyecek kıyafetlerin kullanımından kaçınmak
Kaynakların verimli kullanılmasına özen göstermek
Konferans çevirmenliği alanında ilgili AB normlarına ve uluslararası normlara uygun
çalışmak
Mesleğine ilişkin gizlilik ilkesine uymak
Mesleğine ilişkin konulara yönelik yaşam boyu öğrenmeyi gerçekleştirmek
Mesleğine ilişkin yeniliklere ve yeni fikirlere açık olmak
Meslek adabına ve etik ilkelerine uygun davranmak
Saha (afet, acil durum bölgesi vb.) faaliyetlerinde İSG önlemleri almak
Ulusal ve uluslararası gündemi takip etmek
Ulusal ve uluslararası kalite standartları, mevzuat ve normlara uygun çalışmak
Ölçme, Değerlendirme ve Belgelendirme
Çevirmen (Seviye 6) meslek standardını esas alan ulusal yeterliliklere göre
belgelendirme amacıyla yapılacak ölçme ve değerlendirme, gerekli çalışma şartların
sağlandığı ölçme ve değerlendirme merkezlerinde yazılı ve/veya sözlü teorik ve uygulamalı
olarak gerçekleştirilecektir.
Ölçme ve değerlendirme yöntemi ile uygulama esasları bu meslek standardına göre
hazırlanacak ulusal yeterliliklerde detaylandırılır. Ölçme ve değerlendirme ile
42
belgelendirmeye ilişkin işlemler Mesleki Yeterlilik, Sınav ve Belgelendirme Yönetmeliği
çerçevesinde yürütülür.
YARGI ALANINDA ÇEVİRMENLİK MESLEĞİ
Bilirkişilik Müessesesi ve Tercümanlık
Hukuki uyuşmazlıkları çözmekle görevli yargı makamlarının özellikle hâkimin,
hukuki bilgi ve tecrübesini aşan, ancak özel ve teknik bilgi ile çözümlenebilecek nitelikte
bulunan uyuşmazlıklarda farklı alanlarda bilgisine başvurulan kişiye bilirkişi denir.
Bilirkişiler (bazı durumlar hariç), il adli yargı adalet komisyonları tarafından her yıl
düzenlenen bir listede yer alan gerçek veya tüzel kişiler arasından seçilirler. Bilirkişi
atanması, hâkim veya mahkemeye aittir. Soruşturma evresinde Cumhuriyet savcısı da bu
yetkiyi kullanabilir.
Yeminli Tercümanlar da bilirkişi sayılmaktadır. İl adli yargı adalet komisyonları
tarafından her yıl düzenlenen listede yer alan tercümanlar ile bunların dışında hâkimin
bilgisine başvurduğu diğer yeminli tercümanlar bilirkişi sayılmaktadır.
Tercümanlar da bilirkişi sayıldıklarından bilirkişinin reddi sebepleriyle reddedilebilirler.
Bilirkişinin reddi sebepleri şu şekilde sıralanabilir;
1) Suçtan zarar görmüşse,
2) Sonradan kalksa bile sanık ya da mağdurlarla evlilik, veraset, kayyımlık
ilişkisi kurulmuşsa,
3) Sanıkla ya da mağdurla altsoy ya da üstsoy ilişkisi varsa,
4) Sanıkla ya da mağdurla evlatlık veya evlat edinme bağı varsa,
5) Sanıkla ya da mağdurla aralarında üçüncü derece dahil kan hısımlığı varsa,
6) Evlilik sona ermiş olsa bile sanık ile mağdur arasında kayın hısımlığı varsa,
7) Aynı davada savcılık, kolluk görevliliği, müdafilik yapmışsa,
8) Davacının tanığı ise,
9) Tarafsızlığından şüpheye düşülecek nedenler var ise;
Bilirkişi reddedilir. Ret sebepleri bilirkişilik raporunun verilmesinden sonra ortaya çıkmışsa,
yargılamanın ileri aşamalarında dahi hâkim tarafından bilirkişinin reddi kararı verebilir.
43
Mahkemelerde Tercümanlık
Hâkimler bilirkişi listelerinde bulunan yeminli tercümanlara veya hâkimin seçtiği
diğer yeminli tercümanlara başvurmaktadır. Örneğin Ankara adliyesinde tercüme bürosu
bulunmaktadır. Hâkimler tercüman gerektiğinde bu büroya da başvurmaktadır. Ancak
tercüman bulunamadığı zamanlarda aranan dili bilen kâtip vs. tercüman olarak
kullanılabilmektedir. Zaman zaman bazı çevirileri (karşı tarafa bir karar vs. çevirisinin
gönderilmesi gerektiği durumda) avukat bir yeminli tercüme bürosuna yaptırabilmekte ve bu
çeviri mahkemelerce kabul edilebilmektedir. Tercümanlarda herhangi bir mahkeme
tercümanlığı veya hukuk tercümanlığı gibi uzmanlık aranmamaktadır.
TÜRKİYE’DE ÇEVİRMENLİK BÜROLARI VE ÇEVİRMENLİK BÜROLARININ
SUNDUĞU HİZMETLER
Çevirmenler genellikle özel büro açarak kendi çalışma alanlarını oluştururlar. Bir
çevirmenin, çevirmenlik mesleğini icra edebilmesi için;
1) Uygun bir yer bulup, büro donanımlarını tamamlaması,
2) Çevirmenliğe uygun mesleki bir teşekküle üye olması,
3) Çevirmenin bizzat kendisi veya muhasebecisi kanalı ile Vergi Dairesine bir dilekçe ile
müracaat etmesi,
4) Serbest Meslek Kazanç Defteri alarak, notere tasdik ettirmesi,
5) İşyerini açacağı belediyeden işyeri açma ve çalışma ruhsatını alması gerekmektedir.
Şirket kurmak isteyenler ise standart şirket kuruluş prosedürüne(genellikle limited
şirket) uyarak işyerlerini açabilmektedir. Açılan çevirmenlik bürolarında çalışan çevirmenler
birden fazla notere giderek yemin zaptı almakta ve yeminli tercüman olmaktadırlar. Çeviri
bürolarının yeminli tercüman bulundurmasındaki amaç,
özel veya resmi belgenin
tercümesine sadece yeminli tercümanın imza atabilmesidir. Yemin belgesi olmayan
tercümanın yaptığı tercümeleri noter onaylamamakta ve resmi olarak bu tercümeler geçersiz
belgeler olarak kabul edilmektedir. Yeminli tercümanların dışında yemin belgesine sahip
olmayan tercüman ve mütercimler de bu bürolarda çalışmaktadır. Ayrıca yabancı dili bulunan
öğrenciler ve üniversiteden yeni mezun öğrencilerde bu bürolarda çalışabilmektedir.
44
Türkiye’de çevirmenlik bürolarının açılmasıyla ilgili belirlenmiş yasal bir prosedür
olmaması sorunlara sebep olabilmektedir. Çeviri bürolarının meslekte yetkin olmayan
kişilerce açılması/ işletilmesi, çeviri bürolarında mesleki bilgiden yoksun kişilerin
çalıştırılması, standart fiziki çevre koşullarının bulunmadığı işyerlerinde çevirmenlerin
çalıştırılması vb. bu sorunlardan bazılarıdır. Dolayısıyla yaşanan bu sorunlar stratejik olan
çevirmenlik mesleğinin genel menfaatlerine zarar vermektedir.
Çeviri bürolarının sunduğu hizmetler yazılı çeviri hizmetleri, sözlü çeviri hizmetleri,
multimedya tercüme hizmetleri, internet sitesi çeviri hizmetleri, masa üstü yukarı yayın çeviri
hizmetleri, deşifre hizmetleri ve refakat(eskort) hizmetleri olarak yedi alt başlık altında
gruplandırılabilir.
1-Yazılı Çeviri(Mütercimlik)Hizmetleri
a) Ticari Çeviri
Akreditif, Anlaşma, Başvurular, Belgeler, Beyannameler, Bilançolar, Cüzdanlar,
Davetiyeler, Devirler, Doküman, Ekstreler, Evraklar, Fatura, Ferman, Form, Gelir tablosu,
Hesaplar, İbraname, İhale çevirileri, İhale dosyaları, İhale şartnamesi, İşlemler, Kararlar,
Karneler, Kefaletname, Kimlik, Konşimento, Kontratlar, Kurul kararı, Levhalar, Lisans,
Mizan, Mukaveleler, Muvafakatname, Patent, Planlar, Poliçeler, Projeler, Raporlar, Resmi
belge,
Ruhsatlar,
Senet,
Sertifikalar,
Sigorta,
Sirküler,
Sözleşmeler,
Şartnameler,
Taahhütnameler, Teklifler, Temlikname, Ticaret sicil gazetesi, Tüzük, Vasiyetname,
Yazışmalar ve Yönetmelikler gibi ticari alandaki belgelerin bu alanda uzman çevirmenlerce
çevirilerinin yapılmasıdır.
b) Akademik Çeviri
Yüksek lisans tezleri, doktora tezleri, ödevler, projeler, sunumlar, akademik
araştırmalar, bilimsel makaleler gibi çeşitli konularda akademik çevirilerin yapılmasıdır.
c) Hukuki Çeviri
Genel olarak kanun ve yönetmelikler, mahkeme kararları, ihale dosyaları, hukuki
yazışmalar, vekâletnameler, sözleşmeler, beyannameler, iş teklifi ve patent başvuruları, vb.
konularında yapılan çevirilerdir.
45
d) Teknik Çeviri
İnşaat ve tekstil makineler dahil olmak üzere tüm endüstriyel ürün, makine ve
aygıtlara ait kullanım, bakım ve kurulum kılavuzları; bu ürünlere ait, katalog ve broşür
çevirileri; elektronik ve iletişim cihazları ve sistemleri ile ilgili tüm teknik belgeler, güvence
ve kalite yönetim sistemleri sertifikaları; otomotiv, mimarlık, tekstil, inşaat, çevre, kimya,
ekonomi alanlarında tün teknik metinler, sertifikalar ve şartnamelerin çevirilerinin
yapılmasıdır.
e) Tıbbi Çeviri
Anestezi, biyoistatistik, dahiliye, diş hekimliği, göğüs hastalıkları, toksikoloji,
diyagnostik,
endokrinoloji,
endoskopi,
göz
hastalıkları,
halk
sağlığı,
kardiyoloji,
mikrobiyoloji, ortopedi ve travmatoloji, patoloji, klinik rapor, araştırma ve makaleler,
prospektüsler, tıp ve eczacılık kuruluşlarının tanıtım metin ve broşürleri, tıbbi ürün lisans ve
patentleri, etiket örnekleri, tip inceleme sertifikaları, medikal cihazların teknik ve resmi
belgeleri, kitapçıkları vb. gibi her türlü tıbbi çeviri hizmetinin yapılmasıdır.
f) Kontrol Çevirisi
Kontrol çevirisi müşterinin kendisinin yaptığı tercümeleri tercüme bürosu veya noter
tarafından tasdik ettirmesi gerektiği durumlarda, söz konusu çeviri bürosu yeminli
tercümanları tarafından kontrol edildikten sonra, herhangi bir hata olmaması durumunda
isteğe göre söz konusu çeviri bürosu tarafından kaşelenip imzalanan veya isteğe göre noter
tasdiki yaptırılan çeviri hizmetidir.(Bu durumlarda çeviri ücreti genellikle % 50 olarak
hesaplanmaktadır.)
g) Çapraz Çeviri
Çapraz çeviri, Türkçe’den farklı bir dildeki dokümanın yine Türkçe’den farklı bir dile
tercüme edilmesi hizmetidir. Örneğin, İngilizce bir dokümanın Arapça’ya tercüme edilmesi
gibi.
h) Tercüme Bürosu Tarafından Tasdikli Çeviri
Tercüme bürosuna bağlı yeminli tercümanlar tarafından tercümesi yapılan belgelerin,
ilgili tercüman tarafından imzalanmış ve tercüme bürosu tarafından firma kaşesi ile
kaşelenmiş olan çeviri hizmetidir.
46
ı) Noter Yeminli Çeviri
Müşterilerin Belgelerinin söz konusu tercüme bürosunca, noter yeminli tercümanlar
tarafından tercüme edilmesi ve talep edilmesi durumunda noter tasdiki ve apostil (tasdik
şerhi) işlemleri tamamlanarak müşteriye sunulmasıdır.
Yeminli tercümelerin kullanıldığı bazı genel alanlar şunlardır: Vekâletnameler, Nüfus
Cüzdanı, Gayrimenkul Alım Satım Sözleşmeleri, Şirket Kuruluş Evrakları, Yasal Anlaşmalar,
Mahkeme Belgeleri, İş Teklif ve Sözleşmeleri, İşçi - İşveren İlişkileriyle İlgili Belgeler, Genel
Mevzuat ve Kanunlar, Yargı Sürecinin Başında Ortasında ve Sonunda Düzenlenen Evraklar
(Dava Dilekçeleri, Bilirkişi Raporları, Delil Teşkil Edecek Evrak ve Malzemeler, Tutanaklar,
Mahkeme Kararları vb. gibi).
i) Redaksiyon Çeviri
Daha önce başka kurum ya da kişilerce çevirisi yapılmış akademik makale, olgu
sunumu, tez ve her türlü belgenin; terim kontrolü, dil bilgisi veya sayfa biçimi yönünden
elden geçirilerek yeniden çevrilme işlemini ifade etmektedir.
j) Edebi Çeviri
Edebi, felsefi, şiir, tarih, turizm, yöresel, bölgesel, ülke tanıtımları, gibi konularda
verilen çeviri hizmetini ifade etmektedir. Bu tür çeviri çoğu zaman “kitap çevirmenliği”
olarak da adlandırılmaktadır. Türkiye’de kitap çevirmenliği denilince ilk akla gelen
İngilizceden Türkçeye çeviri yapan Babıâli çevirmenleridir. Bunlar ÇEV1 altında örgütlenmiş
kayıtlı veya kayıtsız başta İstanbul, İzmir ve Ankara olmak üzere 500 kişi dolayındadır. Bu
yetkin çevirmenler aynı zamanda editörlük yapmakta olup ayrıca bunların yaptıkları çevirilere
başka editörlerde müdahil olmaktadır. Ancak Türkiye’de 1990’lardan sonra gelişen turizm
nedeniyle Türkçeden yabancı dillere tanıtım kitapları çevirmenliği de ortaya çıkmıştır. Buna
katalog, broşür, web sitesi gibi tanıtım çevirmenlikleri de eklenmiştir.
Türkçeden yabancı bir dile kitap çevirmenliğini ise genelde bir Türk çevirmenle
birlikte anadili kitabın çevrileceği dil olan bir yabancı tarafından birlikte yapılmaktadır.
Dolayısıyla Türk çevirmen çevirisini tamamladıktan sonra devreye anadili kitabın çevrileceği
dil olan kişi girerek hem düzeltme hem de editörlük yapmakta ve böylece yabancı dili
çevrilen kitabın en az hatalı olması hedeflenmektedir.
47
2-Sözlü Çeviri (Tercümanlık) Hizmetleri
a) Ardıl Tercüme
Ardıl tercüme, bir konuşmanın ya da metnin söylenmesini ya da yazılmasını takiben
gerçekleşen çeviriye verilen isimdir. Tercüman, konuşmacının söylediklerini not alır ve
konuşmacıdan sonra diğer dile sözlü olarak aktarır. Burada tercüman bir nevi konuşmacı
adına konuştuğu için, konuşan kişinin konuşma üslubuna uygun olarak çeviriyi
gerçekleştirmesi gereklidir. Ardıl tercüme, simültane tercümeye gerek duyulmayan kongre,
seminer, fuar ve şirket toplantılarının yanı sıra yabancı konukların karşılanması ve eşlik
edilmesi gibi çeşitli organizasyonlarda kullanılan etkili bir tercüme hizmetidir.
b) Simültane(Anında) Tercüme Hizmeti
Simültane Tercüme Hizmeti, yapılan konuşmaların konuşma anında çevrilmesidir.
Genel olarak toplantı, konferans, kongre, canlı yayınlarda ve basın toplantılarında sıklıkla
başvurulan bir tercüme yöntemidir. Çevirmenler, ses yalıtımlı ve en az iki kişinin rahat
çalışabileceği, aydınlatma ve havalandırma sistemi olan kabinlerde çeviri yapar. Çevirinin bu
şeklinde, çevirmen konuşmacının 1-2 saniye ardından gelir. Simültane tercüme yoğun
konsantrasyon gerektiren zorlu ve yorucu bir işlemdir. Bu nedenle konferanslarda bir kabinde
en az iki çevirmen çalışır. Her 20 dakikada bir konuşmaların seyrine göre dönüşümlü olarak
çeviriye devam edilir. Bu alanda hizmet veren tercümanların simültane çeviri eğitimine,
deneyime ve yüksek bir çalışma disiplinine ihtiyacı vardır.
c) Bilateral (Karşılıklı) Tercüme
Daha küçük topluluklar için yapılan bir tür konsekütif tercümedir. Yabancı
ziyaretçilere refakat ederek toplantı dışındaki iletişimi sağlamak da bu tanıma girer.
d) Liason (Bağlantı) Tercümesi
Uluslararası iletişim ağının kurulması, karşılıklı gelen sözlerin, her iki dile de uyumlu
ve anlam kaybı yaşanmadan aktarılarak sağlıklı iletişimin oluşturulmasıdır. Acil toplantılar,
ani alınması gereken kararlar, çok uluslu şirketlerden gelen talimatlar ve şirketin mevcut
durumunun karşı tarafa aktarılması bakımından ülkeler arası ticari, sanayi, hizmet vb.
sektörlerde yer alan işletmeler için önemlidir.
48
3-Multimedya Tercümesi
Multimedya yazılımları kullanılarak hazırlamış video, film, sunum, grafik ve diğer
formatlardaki dosyaların tercümelerini gerçekleştirerek talep edilmesi durumunda orijinal
formatında teslim edildiği çeviri hizmetidir. Bu tür tercümeler arasında
- Dizi ve Film Yerelleştirme ve Altyazı Hazırlanması
- Sunumlar (PowerPoint vb. )
- Seslendirme Projeleri
- Reklam ve Tanıtım Dosyaları
yer almaktadır.
4-İnternet Sitesi Tercümesi
Müşterilerin İnternet sitelerinin istenilen dile veya dillere, konusunda uzman editörler
tarafından gerekli kontroller yapılarak alanlarında uzman çevirmenler tarafından tercüme
edilmesi hizmetidir.
5-Masaüstü Yukarı Yayın Çevirisi
Haber mektupları, reklam broşürleri, kullanım kılavuzları veya reklam metinleri grafik
değerlerinin çevrilmesi hizmetidir. Çevirmenler tarafından orijinal grafik değerleri korunarak
yeni çok dilli grafik değerleri oluşturulmaktadır.
6-Deşifre Hizmetleri
Deşifre kapsamında sunulan hizmetler genellikle iki aşamalıdır. İlk aşama konferans,
seminer ve kongre gibi organizasyonların, ses kayıtlarının ya da kasete veya CD’ye
kaydedilmiş her türlü konuşmanın deşifre edilmesi ve yazılı doküman haline getirilerek
müşteriye sunulmasıdır. İkinci aşama ise müşterinin talep etmesi durumunda deşifre edilen
metnin yine müşteri tarafından istenilen dile veya dillere tercüme edilmesidir. Bu kapsamda
tercüme edilecek metin kullanım alanına göre farklı şekillerde hazırlanabilmektedir (altyazı,
basılı çıktı, özet vb.).
49
7-Refakat (Eskort) Hizmetleri
Tercüman, bir kişi veya gruba, tur, ziyaret, toplantı veya görüşme esnasında eşlik eder.
Bu roldeki tercümana refakat tercümanı (escort interpreter) veya refakatçi tercüman (escorting
interpreter) adı verilmektedir. Bu hizmet kapsamında;

Yurtdışından gelen konuklara refakat hizmeti ya da yurtdışına yapılan seyahatlerde
refakat hizmeti,

Yurtdışından gelen konuklar için karşılama hizmeti,

Yurtdışından gelen konuklar için rehberlik hizmeti,

İş yemeklerinde refakat ve tercümanlık hizmeti,

Yurtiçi ya da yurt dışı iş görüşmelerinde tercümanlık ve refakat hizmeti,

Yurtiçi ya da yurt dışı fuar organizasyonlarında temsil ve refakat hizmeti
yer almaktadır.
TÜRKİYE’DE ÇEVİRMENLİK MESLEĞİ VE ÇEVİRMENLERİN MEVCUT
DURUMU
Küreselleşmenin de etkisiyle bölgemizde yaşanan gelişmeler neticesinde komşu
ülkelerle aramızda ticarete konu olan emtiaların şekli ve yönü değişerek Arap ülkelerine olan
ihracat büyük bir hızla artmıştır. Başta Rusya Federasyonu olmak üzere, Türk Devletleri ile
diğer Doğu Bloğu ülkelerinde tarım ve tarıma dayalı ürünlerin tedarikinde sıkıntılar ortaya
çıkmış ve bu ürünlere olan ihtiyaç büyük artış göstermiştir. Ayrıca komşularla yapılan
stratejik enerji işbirlikleri ülkemizi doğu-batı ve kuzey-güney doğrultusunda stratejik bir
konuma getirmiştir. Yaşanan bu gelişmelerin etkisiyle Rusça, Arapça, Kürtçe, Türk lehçeleri,
Gürcüce, Ukraynaca, Moldovca ve Bulgarca dillerinde çeviri ihtiyacı giderek artış
göstermiştir.
Dünya genelinde çeviri sektörünün maddi boyutu 15 milyar dolar civarındadır. Son
yıllarda değişen ve gelişen ilişkiler nedeniyle Türkiye’de çevirmenlik sektörü 5 kata yakın
büyümüştür. Bugün çeviri sektörünün 500 milyon dolarlık kısmı özel sektöre ait olmak üzere
AB müktesebatı ve kamuda gereken çevirilerle birlikte 800 milyon dolara ulaştığı tahmin
edilmektedir. Türkiye’de Van’dan Edirne’ye Antalya’dan Samsun’a kadar çeviri bürosu sayısı
5000 civarındadır. Tercüme büroları İstanbul, Ankara, İzmir, Antalya ve Adana’da yoğun bir
şekilde bulunmaktadır. Nitelikli çevirmen sayısı Türkiye’de yaklaşık 10.000 civarındadır.
Ardıl çevirmenlik yapan sözlü çevirmen sayısı 2.500 civarında olup simültane çevirmen sayısı
50
ise yaklaşık 400 kişidir. Türkiye’de 20.000 civarında çeviri yeteneğine sahip ancak kısmi
süreli olarak ve belirli zamanlarda çeviri yapan bir çevirmen kitlesi mevcuttur. Türkiye’de
başta Dışişleri, İçişleri Avrupa Birliği ve Adalet Bakanlıkları olmak üzere kamu kurum ve
kuruluşlarında yaklaşık 2.500 çevirmen istihdam edilmektedir.
Özel sektörde yer alan çevirmenler ise çeşitli firma ve şirketlerde istihdam edilmekle
birlikte daha çok özel çevirmenlik şirket veya bürolarında çalışmaktadırlar. Çevirmenlerin
büyük bir kısmı kendi bürolarında veya home ofis şeklinde evlerinde çalışmaktadırlar.
Uluslararası boyutta faaliyet gösteren özel şirketlerde yabancı ortaklı şirketlerde ve Antalya,
Alanya, Ankara, İzmir, İstanbul, Trabzon, Van, Adana gibi şehirlerimizde de özel hukuk
bürolarında ihtiyaca göre çevirmenler çalışabilmektedir. Kamu sektöründe polis teşkilatı,
polis merkezleri, gümrük muhafaza, gümrük kontrol, havaalanları, deniz, hudut kapıları ve
jandarma birliklerinde çevirmen istihdamı ya hiç yoktur ya da ihtiyaca cevap veremeyecek
düzeydedir. Bu nedenle polis merkezleri ile gümrük ve jandarmada nitelikli resmi
çevirmenlerin istihdam edilmelerine ihtiyaç duyulmaktadır.
Çevirmenlik mesleğine ilişkin olarak bir meslek odası bulunmamaktadır. Bu mesleği
yapmak isteyenler işyeri açarken ticaret odasına üye olabilmektedir. Çevirmenlik mesleği
dünyada olduğu gibi Türkiye’de de esnaf mesleği değildir. Çevirmenlerin pazarcılar ve
minibüsçüler gibi esnaf odası kurmaları nitelik ve niceliklerine aykırılık teşkil etmektedir.
Nitekim çevirmenlerin çalışma durumları talebe dayalı olup belli bir mesai saati
bulunmamaktadır. Ayrıca çevirmenlerin büyük bir kısmını akademisyenler, filolog ve diğer
işlerde çalışanlar oluşturmaktadır. Bu nedenle çevirmenlik mesleği, meslek örgütü olarak
Almanya’da BDÜ (Almanya Çevirmenler Federasyonu), İsviçre’de FIT (Uluslar Arası
Çevirmenler
Federasyonu),
Çin’de
TAC
(Çin
Çevirmenler
Derneği)
Amerika’da
ATA(Amerikan Çevirmenler Derneği) şeklinde kamu tarafından tanınan ve yasaları bulunan
dernek ve federasyonlar şeklinde örgütlendirilmiştir. Türkiye’de de çevirmenler, federasyon
ve dernek şeklinde örgütlenmişlerdir. Çevirmenlerin Türkiye’deki bu yöndeki en geniş örgütü
TURÇEF - Nitelikli Uluslararası Çevirmenler, Dil ve Çeviri İşletmeleri Federasyonudur. Bu
federasyon Türkiye’deki çevirmenlerin işaret dili çevirmenleri dâhil %85’ inin çatı örgütü
olarak kurulmuştur Federasyon 15 bölgede 15 dernekle kurulmuş olup 52 ilde temsilciliğe
sahiptir.
51
Türkiye’de çevirmenlerle ilgili başlıca örgütlenmelerin listesi aşağıda yer almaktadır.
1. TURÇEF - Nitelikli Uluslararası Çevirmenler, Dil ve Çeviri İşletmeleri Federasyonu
2. Çevirmenler Meslek Birliği
3. Türkiye Konferans Tercümanları Derneği
4. Çeviri Derneği
5. Tüm Çeviri İşletmeleri Derneği
6. Türkiye Çevirmenler Derneği
7. Mütercim-Tercüman Derneği
8. Oyun Yazarları ve Çevirmenleri Derneği
9. Kitap Çevirmenleri Meslek Birliği(Çev-Bir)
10. Mütercim Tercümanlar Derneği
TÜRKİYE’DE ÇEVİRMENLİK MESLEĞİNDE ÇALIŞANLARIN SORUNLARI
A-Kamuda Sektöründe Çalışan Çevirmenlerin Sorunları
1-Hizmet Sınıfının Değiştirilmesi ve Özlük Haklarının Yeniden Düzenlenmesi
Bugün kamuda çalışan mütercim unvanlı personel, görev tanımı, hizmet sınıfı-unvan
ilişkisindeki çelişkiden dolayı görev karmaşası yaşamaktadır. Karmaşanın nedeni,
mütercimlerin
Genel
İdare
Hizmetleri(GİH)
sınıfında
tanımlanmasıdır.
Mütercim-
tercümanlar, kamuda GİH sınıfında tanımlandıkları için “büro memurluğu” görevini yerine
getirdiklerini ileri sürmektedirler.
Nitekim birçok kamu kurumunun bünyesindeki mesleki alan bilgisi ve uzmanlık
gerektiren kadrolar incelendiğinde; bilgi işlemci, çözümleyici, istatistikçi, sosyolog ve
psikolog gibi merkezi atamayla atanan kişiler teknik hizmet ya da sağlık hizmeti kadrosunda,
kurum avukatları ise yine mezuniyetlerine uygun kadrolarda istihdam edilmekte ve özlük
hakları buna göre düzenlenmektedir. Mütercimlerden ise çeşitli konularda yazılı ve sözlü
çeviri, dil alanında uzmanlık istenmesine karşın gerek aylık ücret, gerekse özlük hakları
bakımından ön lisans mezunu memurlar ile aynı görülmekte ve çevirmenlere daha düşük
özlük hakları sunulmaktadır. Bu durum kamuda çalışan çevirmenlerin açık hak kaybına
uğramasına sebep olmaktadır.
52
Ancak kamu kurumlarında çalışan bazı bölüm mezunlarının hak arayışları sonucunda,
teknik hizmetler sınıfına alınmaları uygun bulunmuştur. Örneğin, Kültür Bakanlığı
bürokratlarının çalışmaları sonucunda verilen önerge ile 23 Eylül 2008 tarih ve 27006 sayılı
Resmi Gazetede yayımlanan Bakanlar Kurulu’nun 2008/14094 sayılı kararı ile üniversitelerin
Arkeoloji, Sanat Tarihi, Antropoloji, Etnoloji, Hititoloji, Sümeroloji ve Klasik Filoloji (Latin
Dili ve Edebiyatı, Yunan Dili ve Edebiyatı) bölüm ve/veya anabilim dallarından mezun
olanlar 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’nun 36. maddesinin Ortak Hükümler bölümünün
(A/4) numaralı bendi kapsamına alınarak teknik hizmetler sınıfına dâhil edilmiş, dolayısıyla
özlük haklarında iyileştirmeler yapılmıştır. Fakat Mütercim-Tercümanlık, İngiliz Dili ve
Edebiyatı, Rus Dili ve Edebiyatı, Alman Dili ve Edebiyatı, İspanyol Dili ve Edebiyatı ve
benzeri bölümlerden mezun olup mütercim unvanıyla çalışanlar bu kapsama alınmamıştır. Bu
durum, mütercimler ve yukarıda adı geçen aynı fakülteye bağlı benzer veya eşdeğer meslek
dallarında çalışanlar arasında eşitsizlikler oluşturmaktadır. Bu uygulamanın Anayasanın
eşitlik ilkesini zedeleyici bir niteliğe sahip olduğu iddia edilmektedir. Kamuda çalışanlar
yapılan çeviri mesleğinin teknik ve uzmanlık gerektiren bir iş olduğunu, bu nedenle
mütercimlik-tercümanlık kadrosuyla alınan personelin teknik hizmetler sınıfına dâhil
edilmesini talep etmektedirler. Bu sayede Teknik Hizmetler Sınıfı(THS) kapsamındaki
mütercim-tercümanların görev ve özlük hakları itibariyle “Dil Uzmanı ve Teknik
Araştırmacı” kimliğine sahip olacağını dile getirmektedirler.
Ayrıca Bakanlar Kurulu kararı ile Başbakan Prof. Dr. Ahmet DAVUTOĞLU’nun
girişim ve desteği ile mütercimler ile aynı görevi icra etmekte olan ve üniversitelerde
“Çevirici” kadrosunda çalışanların maaşlarında önemli ölçüde iyileştirme yapılmıştır. Benzer
iyileştirmelerin kamuda görev yapan mütercimler için de yapılması talep edilmektedir.
2-Görev Tanımının Belirlenmesi/Netleştirilmesi
Mütercim-tercümanlar, GİH sınıfında tanımlandıkları için genellikle asıl görevlerinin
dışında büro memurluğuna ilişkin görevleri yerine getirmektedir. Dolayısıyla kamuda çalışan
mütercim-tercümanlara kendi uzmanlık alanı dışında işlerin yaptırılmaması için görev
tanımlarının belirlenmesi ve netleştirilmesi gerekmektedir. Bugün Kamu kurumlarında çalışan
mütercimlerin kurum içinde ve genel tanımlı olarak mesleki faaliyet alanları ise:
53
 Uzmanlık alanı gerektiren teknik metinlerin çevirilerinin yapılması,
 Avrupa Birliği projelerinin Türkiye Cumhuriyeti mevzuatına entegrasyonunda fiilen
görev alınması,
 Nitelikli çeviri yapabilmek için Avrupa Birliği hukuku, aile hukuku, yabancılar
hukuku gibi alanlarda çalışmaların yapılması,
 Mültecilerin uluslararası hukuki süreçte kendileri için önem arz eden ve mülteci
şubelerimize sunulan metinlerin tercümelerinin yapılması,
 Büro amiri ve memurları tarafından istendiği takdirde günlük siyasi gazete, dergi ve
güncel yayın araçlarından tercümelerin yapılması,
 İltica prosedürü sonucunda mültecilere olumlu ya da olumsuz bir cevap verme adına
görüşmeyi yapan kişiye kaynak doküman olması açısından mültecilerin menşe ülkeleri
ile ilgili bilgi ve belgelerin çevrilmesi,
 Gerektiğinde şube içinde ya da nezarethanelerde bulunan yabancıların uymaları
gereken kuralların kendi dillerinde yazılması,
 Yabancı ülke mahkemelerince verilen kararların tercüme edilmesi,
 Evlilik cüzdanı, pasaport gibi kişilere ait resmi doküman ve belgelerin tercümelerinin
gerçekleştirilmesi,
 Psikolog eşliğinde yabancı uyruklu çocuklar, kadınlar ve sorunlu kişilerle görüşmelere
katılım sağlanmasıdır.
54
B-Özel Sektörde Çalışan Çevirmenlerin Sorunları
1-Meslek Örgütünün Bulunmayışı
Ülkemizde çevirmenlere ilişkin bir meslek örgütünün olmayışı nedeniyle resmi
evraklar için noter tasdikli çeviri kabul görmekte ve çevirmenlerde noterler aracılığıyla
mesleki
kazançlarını
elde
edebilmektedir.
Ülkemizde
Çevirmenler
meslek
örgütü(oda/birlik/federasyon) kurulduğunda meslek üyeleri olan çeviri büroları artık
evraklarını noter tasdikli yaptırmak yerine çevirmenler meslek örgütüne bağlı olmaları yeterli
olacak ve ilgili meslek örgütünün tasdiki kullanılacaktır. Bu durum aynı zamanda çevirmenlik
işi yaptıracak olan şahıslarında noter ücretlerinden muaf olmasını sağlayacaktır.
Ayrıca meslek örgütünün oluşturulması çeviri konusunda zarar gören vatandaş ve
şirketlerin şikâyetlerini bildirmesi ve çözüme kavuşturması bakımından önemli bir
mekanizma olacaktır. Bu mekanizma gerek çeviri bürolarının disipline edilmesi gerekse de
çevirmenlerin mesleki ahlak ve etik kurallarına uyum sağlaması bakımından faydalı olacaktır.
2-Meslek Standartları ve Mesleki Yeterliliği Belirleyen Bir Mevzuat Düzenlemesinin
Bulunmayışı
Ülkemizde üniversitelerin tercümanlık-mütercimlik, çeviribilim veya herhangi bir
yabancı dil bölümünden mezun olanlar çeviri bürosu kurabilmekte veya bu bürolarda
herhangi bir şart olmaksızın çalışabilmektedir. Meslek standartlarının olmayışı nedeniyle
çeviri yapan kişiler, çeviri yapacağı dilde yeterli olup olmadığının belirlenmeden çeviri
yapmaktadır. Bu durum da yapılan çevirilerin kalitesinin düşmesine neden olmaktadır.
Dolayısıyla çeviri mesleğini icra edecek kişilerin o dilde çeviri yapması için belirli bir
yeterliliğe sahip olmaları gerekir.
Nitekim Başbakanlık İdareyi Geliştirme Başkanlığınca 2011 yılında yayınlanan
Çevirmenlik Raporu neticesinde Mesleki Yeterlilik Kurumu harekete geçmiş ve mesleğin
standartlarının oluşturulması doğrultusunda çalışmalar gerçekleştirmiştir. Yapılan çalışmalar
neticesinde 29.01.2013 tarih ve 28543 Sayılı Mükerrer Resmi Gazete ekinde Çevirmen
(Seviye 6) Ulusal Meslek Standardı yayınlanmıştır. Ayrıca Türkiye’de TSE’nin belirlediği
TS/EN15038 Avrupa Konseyi Çevirmenlik Normu ile TS13341 TS Çevirmenlik Hizmet Yeri
Standardı bulunmaktadır. Bütün bunların dışında Türkiye’nin en geniş mesleki örgütü olan
TURÇEF’de kendi tüzüğüne göre üyelerine TURÇEF/ EN15038 normu sertifikasyonu
55
vermektedir. Ancak bu önemli gelişmeye rağmen çevirmenlik mesleğinin örgütlenmesi,
hakları ve ücretlendirme koşullarıyla ilgili ülkemizde hala yasal bir düzenlemenin olmadığı
görülmektedir. Mesleğin yasal bir mevzuatının olması yönünde son dönemde 2015 yılı
Haziran ayı itibari ile Türkiye’de 52 ilde örgütlenmesini tamamlayan TURÇEF tarafından
meclise sunulmak üzere bir kanun taslağının hazırlandığı bilinmektir.
3-Notere Bağımlı Çalışmanın Getirdiği Zorluklar
1512 sayılı Noterlik Kanunu 1972 yılında yürürlüğe girdiğinde ülkemizde çeviri
sektörü hemen hemen bulunmamakta ve çevirmenler de noterlerde maaşlı çalışarak bu
hizmeti vermekteydiler. Bu dönemde çıkan Noterlik Kanununda belirtilen çevirmen tanımı
noterde çalışan çevirmen olarak yapılmıştır. Günümüzde noterde maaşlı çevirmen çalışmadığı
gibi çevirmenlik mesleğinin giderek yaygınlaştığı görülmektedir. Çeviri hizmetlerinin çeviri
bürosu veya kuruluşlarınca yapılmakta olmasına rağmen halen 1972 yılındaki sistem
uygulandığından çevirmenlik mesleği yeterince kurumsallaşamamıştır. Nitekim noterlik
makamının kanaati üzerine bir kişinin o dili bildiğine inanıp yeminli çevirmen yapılmaktadır.
Noterin çevirmeninin seçilmesi ve tespitinde diploma dışında ayrıca bir kriterin olmaması
önemli sorunlara neden olmaktadır. Avrupa ülkelerinde mahkemeler ve noterlik gibi resmi
kurumlarda “yeminli çevirmen” olarak çalışabilmek için kişinin o dilin diploma ve eğitim
belgesine sahip olması, çevirmenlik meslek kuruluşundan sertifikası ile çevirmen sicil
numarasının bulunması gerekmektedir.
Noterlerde çeviri hizmeti sunumu; çeviri büroları veya çevirmenler tarafından
yapılmış çevirilerin fotokopilerinin çekilmesi ve burada yevmiye numaraları verecek şekle
getirilerek tasdik edilmesidir. Noterler bu belgelerden kâğıt parası, yazı parası, karşılaştırma
parası, fotokopi parası gibi ücretleri almakta, bu da çevirmenlerin çalışmalarının karşılıklarını
tam olarak alamamasına neden olmaktadır. Bu nedenle çevirmenler notere bağımlı çalışma
zorunluluğunun kaldırılmasını istemektedirler.
Ayrıca vatandaşlar noter çevirmenine yaptırdığı yazılı çeviri belgesinin onayını tekrar
o noterlikte yaptırırken hem çevirmene hem de notere iki defa çeviri ücreti ödemektedir.
Noterliklerde yapılan çevirmen seçimi, çevirmenlik ve çeviri hizmetleri için ilgili sektörün
görüşlerinin de alınarak düzeltilmesi gerekmektedir. Bu sorun noterlerin meslek örgütünden
alınarak Türkiye genelinde geçerliliği olan çevirmenlik yeterlilik ve dil belgelerine sahip olan
çevirmenlerin yeminli çevirmen olarak çalıştırılmasıyla çözülebilir.
56
4-Tapu Dairelerinde Yabancılara Yapılan Çevirmenlik İşlemlerindeki Sorunlar
Yabancılara mülkiyet satışları ile birlikte tapu dairelerinde sözlü çevirmenlik
hizmetleri artık önem kazanmıştır. Ancak yabancılara yoğun satış yapılan Muğla, Bodrum,
Marmaris, Kuşadası, İstanbul, Trabzon, Adana, Antakya, Alanya, Fethiye, Kemer gibi yöreler
başta olmak üzere tapu dairelerinin çevresinde tapu takipçileri ve onların niteliksiz, vergi
ödemeyen, kayıt dışı çalışan çevirmenler bulunmaktadır. Satış esnasında sadece tapu
dairelerinde bu tür çevirmenler tarafından yanlış veya eksik çeviri yapılmakta bunun
sonucunda mahkemelerde sayısız dolandırıcılık davaları açılmaktadır. Tapuda işlem
yapılırken seçilen çevirmenin çevirmenlik meslek kuruluşunun üyelik sertifikasını ibraz
etmesi, çevirmenin yabancıdan tahsil ettiği paraya karşılık kestiği faturanın bir örneği ile
yabancıya sözlü olarak anlattığı ilgili satışın yanı sıra aynı cümlelerin Türkçeye ve yabancının
ana dilinde kendisine kısa yazılı bir metin olarak verilerek tapudaki işlem kayıtlarına
eklenmesi hem kayıt dışılığı ve hem de bu türden dolandırıcılıkların önüne geçilmesini
sağlayacaktır.
5-Bilirkişi ve Mahkeme Çevirmenliğinde Yaşanan Sorunlar
Eskiden eğitim durumuna bakılmaksızın sadece beyana göre kişinin hangi dil veya
dilleri bildiğini beyan etmesi onun o dil veya dillerde yetkili çevirmen ya da bilirkişi olmasına
imkân sağlamıştır. Ancak bu eski yasa hem ülkemizde hem de yurtdışında büyük sıkıntılar
doğurmuş, çok önemli hukuki terimler içeren adli karar ve dosyalar yetkin olmayan kişilere
teslim edilmiştir. Bu kişilerin yaptıkları yanlış ve eksik çeviriler yargı sisteminde ciddi
sorunlara yol açmıştır. Ayrıca 2014 yılı itibariyle Adalet Bakanlığı Uluslararası Hukuk ve Dış
İlişkiler Daire Başkanlığı’nın kayıtlarına göre Türkiye’nin çeşitli şehirlerindeki adliyelerde bu
tip bilirkişi çevirmenlere yaptırılan evrakların yaklaşık %85’ inin Türkiye’ye geri iade
edildiği tespit edilmiştir.
Bilirkişilikte çevirmenlik mesleğinden olan kişilerin seçilmesi
gerekirken uygulamada davalarda avukatların yanlarında getirdikleri çevirmenlerin yer aldığı
görülmektedir. Bu durum uzun yıllar devam etmiştir. Benzer durum şirketlerin taraf olduğu
davalarda da söz konusu olmuştur. Nitekim bir davada taraf olan şirketler kendi elemanlarını
ilişkide oldukları noterlere yeminli çevirmen yaptırmıştır. Bu durum söz konusu çevirmenin
kendi çalıştığı şirketinin haklarını koruyan ve diğer tarafın haklarını yok sayan çeviriler
yapmasına yol açmaktadır.
57
Bilirkişilikte çevirmenlikle ilgili olarak ortaya çıkan bu sorunların kaldırılması için
2015 yılında yapılan Türkiye’de Geliştirilmiş Bilirkişilik Sistemi Eşleştirme Projesi
doğrultusunda eski bilirkişilik yasasına bağlı olarak çevirmenlerin bilirkişilikteki konumunun
düzeltilmesi yönünde çalışmalar yapılmaktadır. Yeni yasa çalışmalarında uzman bilirkişilik
seçimi ile bilirkişilerin en az 5 yıllık mesleki tecrübelerinin olması, gerekli diploma ve
sertifikasyona sahip bulunmaları ve bir meslek örgütünden meslek yeterlilik belgesi ile
bilirkişilikte çevirmenlik yapması öngörülmektedir.
6-Nitelikli Çevirmen Eksikliği ve Acil Çevirmen Temininde Yaşanan Güçlükler
Toplum çevirmenliği; polis, hastane, spor, kamu ve diğer alanlarda yapılan çeviridir.
Mesleğinde uzman olan çevirmenlerin seçtikleri uzmanlık branşına göre yaptıkları bu
çeviriler çok önemlidir. Nitekim belirli ölçüde dil bilen ve internette yer alan çeviri
programlarından yararlanarak çevirmenlik yapmaya çalışanlar da çevirmenlik sektöründe
faaliyet göstermekte ve bu da yapılan çevirilerin eksik ve yanlış yapılmasına sebebiyet
vermektedir. Dolayısıyla çeviri konusunda belli ölçüde her dil bilenin çeviri yapması
sorunlara yol açabilmektedir. Özellikle son yıllarda hastane ve polis çevirmenliği önem arz
etmektedir. Nitekim aciliyet gerektiren olaylarda(trafik kazası, yangın, can kurtarma vb.) acil
çevirmen ihtiyacı ortaya çıkmakta; ancak bu ihtiyaç hemen karşılanamamaktadır. Bu durumda
telafisi güç zararlara sebebiyet verebilmektedir. Çevirmenlikle ilgili kurulacak bir meslek
odası/birliğinin nöbetçi eczane uygulaması örneğinde olduğu gibi nöbetçi çevirmen listeleri
oluşturularak bu sorun çözüme kavuşturulabilir.
7-İşaret Dili Sertifikasyonuna Sahip Olmayanların Çevirmenlik Yapması
İşaret dili çevirmenliği için sertifikasyona ihtiyaç vardır. Ancak işaret dili
çevirmenliğinin son dönemlerde birkaç haftalık kurs ile Halk Eğitim Merkezlerinde bile
verilebilir olması ve her önüne gelen eğitim kurumunun işaret dili çevirmenliği belgesi
vermesi büyük sakıncalar ortaya çıkarabilmektedir. İşaret dili öğrenimi her yerde yapılabilir
niteliktedir; ancak işaret dili çevirmenliği ise İşaret Dili Çevirmenleri Derneği’nin verdiği
eğitim sonrasında alınan sertifika ile yapılmaktadır. Bu nedenle işaret dilini öğrenen ancak
işaret dili çevirmenliği konusunda yetkinliği olmayanların işaret dili çevirmenliği yapmasının
önüne geçilmelidir.
58
8- Çevirmenlikle İlgili Hizmet Alımlarında İhale Şartnamelerinin Eksik ve Yetersiz
Oluşu
Kamu kurumları çevirmenlikle ilgili hizmet alımlarını 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu
22. maddesine göre doğrudan temin usulüne göre yapmaktadır. Doğrudan temin usulünde
kamu kurumları bir mal veya hizmeti piyasada araştırmakta, üç ayrı teklif alınmakta ve en
uygun(düşük) fiyatta bulunanı tespit ettikten sonra en ucuz teklifi kabul etmektedir. Ancak
hizmet sektörü olan çevirmenlikte her çeviri aynı sonucu vermediğinden “sonuç ürünü”
farklılıklar göstermektedir. Çeviriden beklenen kriter “ucuzluk” değil çevirinin “doğru”
olmasıdır. Nitekim birincil görevi çeviri olmayan, özellikle inşaat şirketleri çeviri ihale
şartnamelerinin kolaylığından ve sektöre ait özel şartlar içermemesinden faydalanarak toplu
çeviriler almakta ve bunların bazı okullarda öğretmenler kanalıyla öğrencilere ödev olarak
dağıtarak dille ilgisi olmayan niteliksiz kişilere çeviri yaptırılabilmektedir. Bu nedenle
çevirmenlik hizmet alımlarında doğrudan temin usulünün eksiklikleri ve yetersizlikleri
bulunmaktadır. Bu eksiklik ve yetersizliklerin giderilmesi için çevirmenlik hizmeti alımı
yapacak olan kurum ve kuruluşların ihale şartnamesinde aşağıda yer alan hususları içerecek
şekilde düzenleme yapmaları bu sorunun çözümünde etkili olabilecektir:
 Çeviri yapacak olan çevirmenlerin oda / birlik/ federasyon gibi üst meslek
kuruluşlarına üye olup olmadıklarının bildirilmesi, üye olanların ise çevirmen sicil
numaraları ve hangi dillerde çevirmenlik yetki belgesine sahip olduklarını gösteren
mühürlü ve onaylı sertifikalarının fotokopilerinin, belgenin aslını göstermek suretiyle
ibraz edilmesi veya kurulacak sistem üzerinden çevirmen sicil numaralarından
bunların sorgulanması istenebilir.
 İhaleye girecek olan şirket ya da şahısların çevirmenlik mesleği ile ilgili bir oda ya
da federasyon gibi üst meslek kuruluşundan faaliyet belgesinin ibraz edilmesi
istenebilir.
 İnşaat işleri, komisyoncu, danışmanlık şirketi, hibe kredisi komisyoncusu vb.
alanlarda faaliyet gösteren ancak çeviri sektörüyle ilgisi bulunmayan bazı firmalara
AB
müktesebatının
çevirilerinin
yaptırılması
önemli
sakıncalara
sebebiyet
verebilmektedir. Bu tür sakıncaların ortaya çıkmaması için çevirmenlik hizmet alım
ihalelerinde temel faaliyet alanının çevirmenlik ve danışmanlık olduğunu gösteren
59
ticaret odası faaliyet belgesinin fotokopisi, belgenin aslını göstermek suretiyle ilgili
firma tarafından ibraz edilmelidir. Böylece temel faaliyet alanı inşaat, taahhüt vs gibi
şirketler yerine temel faaliyet alanı çeviri olan şirketlere öncelik verilmesi
sağlanabilir. Hatta bu durumun tespiti için ihaleye girecek çeviri bürosunun gerçek
anlamda temel faaliyet alanının nitelikli çeviri olduğuna dair federasyon/ üst meslek
kuruluşlarından alınan sicil numaralı “yeminli nitelikli çeviri bürosu yeterlilik
belgesi” sertifikasının ibraz edilmesi istenebilir.
 İhaleye girecek olan şirket ya da şahısların Türk Standartları Enstitüsünden alacakları
TS-EN15038 Avrupa Çevirmenlik ve Çeviri Büro normuna sahip belgesini/ TSE’den
alacakları Ulusal Çeviri Bürosu Standardı olan TSE 13341/ TSE tarafından alacakları
ISO 9001-2008 belgelerinin aslını ibraz etmek suretiyle fotokopilerinin ibraz
edilmesi istenebilir.
 İhaleye talip olan çeviri bürosunun en az üç/ beş dilde kadrolu çevirmene sahip
olduğunu gösteren belge sunması istenebilir.
 İhaleye talip olan firmadan, Türkiye’nin en büyük ve geniş tabanlı sektör örgütü olan
meslek odasından/federasyondan çeviri etik kurallarına uygun olarak faaliyet
gösterdiğine dair piyasa bilgilerini içeren ve piyasadaki durumunu gösteren yazılı bir
belge sunması istenebilir.
60
AB ÜLKELERİNDE ÇEVİRMENLİK MESLEĞİ
Dünyada ve Avrupa’da çevirmenlerin nicelik ve niteliklerinin çok özel durum arz
etmesi nedeniyle çevirmenlik mesleği esnaf meslek odası kapsamına alınmamıştır. Bunun
nedeni çevirmenlerin mesai saatlerinin olmaması, talebe göre iş yapmaları ve çoğu
çevirmenin bunu diğer sabit bir işinin yanı sıra boş zamanlarında kısmi olarak yapması veya
evinde annelik yapan çevirmenlerin çocuklarının bakımını yaptıktan sonra gece çeviri
yapmaları, dil öğretmenliğinden emekli olan kişilerin çevirmenliğe yönelmeleri ile en
önemlisi nadir dilde örneğin bir Çince, Fince veya diğer bir nadir dilde çevirmenin yılda
sadece birkaç kez çeviri işi talebi almasıdır. Çevirmenlik mesleği birkaç dil dışında nadir
dillerde ender olarak yapılan bir iş olup esnaf mesleği olamayacak kadar uzmanlık gerektiren
bir niteliğe sahiptir. Bu sebeple çevirmenler dünyanın hiçbir ülkesinde esnaf meslek odası
şeklinde örgütlenmemiş; daha esnek olan niteliğe sahip olan federasyonlar ve meslek
dernekleri olarak örgütlenmişlerdir.
Örneğin üç AB üyesi(İngiltere, Fransa, Almanya) ülkeye bakıldığında bu ülkelerdeki
çevirmenlik mesleği ile ilgili durum aşağıdaki gibidir.
İngiltere
 İngiltere’de öncelikle tercümanlıkla ilgili üniversite diplomasının bulunması
gerekmektedir.
 Ardından tercüman olabilmek için Dilbilimi Enstitüsünde(Chartered Institute of
Linguists) yapılan çeviri becerilerinin ölçüldüğü tercümanlık sınavına girilmektedir.
 Enstitüde farklı uzmanlık alanları için tercümanlık sınavları da yapılmaktadır. Örneğin
kamu hizmetleri tercümanlığı, hukuk tercümanlığı, konferans tercümanlığı gibi
uzmanlık alanlarında sınav yapılabilmektedir.
 Enstitüden alınan diploma ile tercümanlık mesleği icra edilebilmektedir.
Fransa
 Herhangi bir tercümanlık sınavı bulunmamaktadır.
 Çalışmaya başlamak için ise ilk olarak Fransa’da bulunan URSSAF(çeşitli alanlarda
çalışma izni için başvurulan kuruluş) kuruluşuna başvurulmaktadır.
61
 Buradan yazı/izin alınması gerekmekte ve bunun için burada dosya açılmaktadır.
 Tercümanlık diploması ve ekonomik durumunuzu gösteren bir belge istenmektedir.
 İlgili kuruluşa kayıt olabilmek için birkaç haftadan bir aya kadar beklenebilmekte ve
uzun bir İdari süreçten sonra yapılan kaydın yapılmasıyla tercüman olarak çalışmaya
başlanabilmektedir.
Almanya
 Almanya’da her eyaletin çıkardığı yasal düzenleme çerçevesinde çevirmenlik mesleği
yapılabilmektedir.
 Almanya’da ki çevirmen örgütü Federasyon olup Almanca ismi Bundesverband der
Dolmetscher und Übersetzer e. V.(BDÜ) dür. Türkçe karşılığı ‘’Federal Kayıtlı Yazılı
ve Sözlü Çevirmenler Federasyonu”dur. Bu Federasyon, 13 adet çeviri derneğinin
birleşmesinden oluşmuş ve Almanya çapında 8.000 profesyonel çevirmen üyesi ile
ülkedeki toplam çevirmenlerin %90’ını temsil eden çatı örgütüdür. Merkezi başkent
Berlin’de bulunan BDÜ’nün özel yasası vardır. Federasyona üye 13 Derneğin her
bulundukları eyalette yasal yönetmelikleri çıkarılmıştır.
 Genellikle eyaletlerde bazı farlılıklar bulunmasına rağmen genel uygulama eyalet
meclisi çevirmenlikle ilgili meslek odası kanunu çıkarmakta; sınavın düzenlenmesi ve
meslekle ilgili diğer konularda karar alma yetkisini ise ilgili odaya bırakmaktadır.
 Meslek odası ise Eyalet Meclisi tarafından çıkarılan kanun çerçevesinde Tercüman ve
Mütercimler Sınavı Yönetmeliği çıkarmakta ve bu Yönetmeliğe göre sınavları
gerçekleştirmektedir.
 Sınavlar farklı uzmanlık alanlarını da içeren (Fen Bilimleri, Hukuk, Sosyal Bilimler,
İktisat,
Mühendislik
vb.)
yazılı
ve
sözlü
olmak
üzere
iki
aşamada
gerçekleştirilmektedir.
 Bu sınavı kazananlar, ‘Devletçe sınava tabi tutulmuş Mütercim’ veya ‘Devletçe sınava
tabi
tutulmuş
Tercüman’
unvanını
kullanarak
çevirmenlik
mesleğini
icra
edilebilmektedir.
62
DÜNYADA ÇEVİRMENLİKLE İLGİLİ ÖRGÜTLENMELER
Çevirmenlikle ilgili dünyada diğer örgütlenmelerin listesi aşağıda yer almaktadır.
Ülke
Çevirmenlikle İlgili Örgütlenme
Almanya
 BDÜ - Federal Association of Interpreters and Translators
(Federal Sözlü ve Yazılı Çevirmenler Derneği)
2.
Amerika Birleşik
Devletleri
 ATA - American Translators Association (Amerika Tercümanlar
Derneği)
 ATA ID - Interpreters Division of the American Translators
Association (Amerika Tercümanlar Derneği – Sözlü Çevirmenler
Birimi)
 ATA MD - Medical Division of the American Translators
Association (Amerika Tıp Tercümanları Derneği)
 ATA TCD - American Translators Association Translation
Companies Division (Amerika Tercümanlar Derneği – Yazılı
Çevirmenler Birimi)
3.
Arnavutluk
4.
Arjantin
5.
Avustralya
6.
Avusturya
7.
Belçika
8.
Bosna Hersek
9.
Brezilya
10.
Bulgaristan
11.
Çin
12.
Danimarka
1.
 AITA - Albanian Interpreters & Translators Association
(Arnavutluk Sözlü ve Yazılı Çevirmenler Derneği)
 AATI - Argentine Association of Translators and Interpreters
(Arjantin Yazılı ve Sözlü Çevirmenler Derneği)
 AALITRA - Australian Association for Literary Translation
(Avustralya Edebi Çevirmenler Derneği)
 AAHIT - Australian Association of Health Interpreters and
Translators (Avustralya Sözlü ve Yazılı Tıbbi Çevirmenler Derneği)
 ACCI - Austrian Association of Certified Court
Interpreters.(Avusturya Sertifikalı Mahkeme Tercümanları Derneği)
 Austrian Interpreters and Translators Association (Avusturya
Yazılı ve Sözlü Çevirmenler Derneği)
 ATLB - Association des Traducteurs Littéraires de Belgique
(Belçika Edebiyat Çevirileri Derneği)
 BQTA - Belgian Quality Translation Association (Belçika
Kaliteli Tercümanlar Derneği)
 UPBH - Association of Translators and Interpreters of Bosnia
and Herzegovina (Bosna Hersek Yazılı ve Sözlü Çevirmenler
Derneği)
 ABRATES - Associação Brasileira de Tradutores
(Brezilya Çevirmenler Derneği)
 BTU - Bulgarian Translators' Union (Bulgar Çevirmenler
Birliği)
 TAC - Translators Association of China (Çin Çevirmenler
Derneği)
 Association of Danish Authorized Translators (Danimarka
Yetkili Çevirmenler Derneği)
 DT - Danish Association of State-Authorised Translators and
Interpreters (Danimarka Devlet Tarafından Yetkilendirilmiş Yazılı ve
Sözlü Çevirmenler Derneği)
63
Ülke
13.
Ekvator
14.
Estonya
15.
Finlandiya
16.
Fransa
17.
Guatemala
18.
Güney Kore
19.
Hırvatistan
20.
Hindistan
21.
Hollanda
22.
Irak
23.
İrlanda
24.
İspanya
25.
İsrail
26.
İsveç
27.
İsviçre
28.
İtalya
29.
Japonya
 ATIEC - Ecuadorian Association of Translators and Interpreters
(Ekvator Yazılı ve Sözlü Çevirmenler Derneği)
 ETTL - Estonian Association of Interpreters and Translators
(Estonya Sözlü ve Yazılı Çevirmenler Derneği)
 SKTL - Finnish Association of Translators and Interpreters
(Fince Yazılı ve Sözlü Çevirmenler Derneği)
 AAE-ESIT - Association des Anciens Élèves de l'École
Supérieure d'Interprètes et de Traducteurs (Tercüman ve Mütercimlik
Enstitüsü Mezunlar Derneği)
 AFILS - Association française des interprètes et traducteurs en
langue des signes (Fransız İşaret Dili Tercümanları Derneği)
 APROTRAD - Association professionnelle des métiers de la
traduction (Profesyonel Çevirmenler Meslek Birliği)
 ATAA - Association des Traducteurs / Adaptateurs de
l'Audiovisuel (Çevirmenler Derneği /Görsel ve İşitsel)
 AGIT - Asociación Guatemalteca de Intérpretes y Traductores
(Gueatemala Sözlü ve Yazılı Çevirmenler Derneği)
 Korean Society of Translators (Kore Çevirmenler Derneği)
 Croatian Literaly Translators' Association (Hırvat Edebi
Çevirmenler Derneği)
 ITA - Indian Translators Association (Hindistan Tercümanlar
Derneği)
 NBTG - Dutch Association of Sign Language Interpreters
(Hollanda İşaret Dili Tercümanları Derneği)
 VSenV - Dutch Association of Writers and Translators
(Hollandalı Yazarlar ve Çevirmenler Derneği)
 VZV - Dutch Association of Freelance Professional Translators
(Hollandalı Serbest Profesyonel Çevirmenler Derneği)
 Iraqi Translators Association (Irak Tercümanlar Derneği)
 ITIA - The Irish Translators' and Interpreters' Association
(İrlanda Yazılı ve Sözlü Çevirmenler Derneği)
 ACEtt - Spanish Literary Translators Association
( İspanyol Edebi Çevirmenler Derneği)
 ITA - Israel Translators Association (İsrail Tercümanlar
Derneği)
 FAT - Federation of Authorised Translators (Yetkili
Çevirmenler Federasyonu)
 SFÖ - The Swedish Association of Professional Translators
(İsveç Profesyonel Çevirmenler Derneği)
 ASTTI - Swiss Association of Translators, Terminologists and
Interpreters (İsviçre Terim bilimci Çevirmenler ve Tercümanlar
Derneği)
 AITI - Italian Association of Translators and Interpreters
(İtalya Yazılı ve Sözlü Çevirmenler Derneği)
 JAT - Japan Association of Translators (Japonya Tercümanlar
Derneği)
 JTF - Japan Translation Federation (Japonya Tercüme
Federasyonu)
64
Ülke
30.
Kanada
31.
Kolombiya
32.
Kostarika
33.
Letonya
34.
Litvanya
35.
Macaristan
36.
Malezya
37.
Meksika
38.
Mısır
39.
Moldovya
40.
Norveç
41.
Peru
42.
Polonya
43.
Portekiz
44.
Romanya
45.
Rusya
46.
Sırbistan
47.
Slovakya
 ACJT - Canadian Association of Legal Translators
(Kanada Hukuk Çevirmenleri Derneği)
 ACTI - Asociación Colombiana de Traductores e Intérpretes
(Kolombiya Yazılı ve Sözlü Çevirmenler Derneği)
 ANTIO - Asociación National de Traductores e Intérpretes
Oficiales (Ulusal Resmi Yazılı ve Sözlü Çevirmenler Derneği)
 The Latvian Association of Interpreters and Translators
(Letonya Sözlü ve Yazılı Çevirmenler Derneği)
 Lithuanian Association of Literaly Translators (Litvanya Edebi
 AHTI - Association of Hungarian Translators and Interpreters
(Macar Yazılı ve Sözlü Çevirmenler Derneği)
 MTA - Malaysian Translators Association (Malezya
Tercümanlar Derneği)
 ATIMAC - Asociación de Traductores e Intérpretes de
Monterrey (Monterrey Yazılı ve Sözlü Çevirmenler Derneği)
 EGYTA - Egyptian Translators Association
(Mısır Tercümanlar Derneği)
 ATP - Association of Professional Translators of Moldova
( Moldovya Profesyonel Tercümanlar Derneği)
 NAVIO - The Norwegian Audiovisual Translators Association
(Norveç Görsel İşitsel Çevirmenler Derneği)
 NFF-The Norwegian Non-fiction Writers and Translators
Association (Norveç Kurgusal Yazarlar ve Tercümanlar Derneği)
 The Association of Government Authorized Translators in
Norway (Norveç Devleti Tarafından Yetkilendirilmiş Çevirmenler
Derneği)
 ATPP - Peruvian Association of Professional Translators
(Peru Profesyonel Çevirmenler Derneği)
 STP - Polish Society of Literary Translators
(Polonya Edebi Çevirmenleri Derneği)
 TEPIS - Polish Society of Sworn and Specialised Translators
(Polonya Yeminli ve Uzman Çevirmenler Derneği)
 APT - Portuguese Association of Translators
(Portekiz Çevirmenler Derneği)
 ATILGP - Associação de Tradutores e Intérpretes de Língua
Gestual Portuguesa (Portekiz İşaret Dili, Yazılı ve Sözlü Çevirmenler
Derneği)
 ATR - Romanian Translators Association
(Romanya Tercümanlar Derneği)
 The National League of Translators (Russia)
[Ulusal Tercümanlar Birliği(Rusya)]
 Union of Translators of Russia (Rusya Çevirmenler Birliği)
 UKPS/ALTS - Association of Literary Translators of Serbia
(Sırbistan Edebi Çevirmenler Derneği)
 JTP - Union of Interpreters and Translators
(Sözlü ve Yazılı Çevirmenler Birliği)
 SAPT -The Slovak Association of Translators and Interpreters
(Slovakya Yazılı ve Sözlü Çevirmenler Derneği)
65
Ülke
48.
Slovenya
49.
Şili
50.
Tayvan
51.
Ukrayna
52.
Ürdün
53.
İngiltere
54.
Venezuela
55.
Yunanistan
56.
Uluslararası Birlikler
 DSKP - Slovenian Association of Literary Translators
(Slovenya Edebi Çevirmenler Derneği)
 COTICH - Chilean Association of Translators and Interpreters
(Şili Yazılı ve Sözlü Çevirmenler Derneği)
 TAAT - Translation & Attestation Association of Taipei
(TAİPEİ Türcüme ve Tasdik Derneği)
 UTA - Ukrainian Translators Association
(Ukrayna Tercümanlar Derneği)
 JTA - The Jordanian Translators' Association
(Ürdün Tercümanlar Derneği)
 APCI - Association of Police & Court Interpreters
(Polis ve Mahkeme Tercümanları Derneği)
 CIOL - Chartered Institute of Linguists
(Birleşik Çevirmenler Kurulu)
 ITI - Institute of Translation & Interpreting
(Mütercim Tercümanlık Kurumu)
 NUPIT-National Union of Professional Interpreters and
Translators (Uluslararası Profesyonel Çevirmenler ve Tercümanlar)
 AVINC - Venezuelan Association of Conference Interpreters
(Venezüella Konferans Çevirmenleri Derneği)
 PEM - Panhellenic Association of Translators
(Panhellenik Tercümanlar Derneği)
 AIIC - International Association of Conference Interpreters
(Uluslararası Konferans Çevirmenleri Derneği)
 AITC - International Association of Conference Translators
(Uluslararası Konferans Çevirmenleri Derneği)
 CEATL - European Council of Associations of Literary
Translators (Avrupa Edebi Çevirmenler Dernekleri Konseyi)
 CETL - Centre européen de traduction littéraire
(Avrupa Edebi Çeviri Merkezi)
 EAFT - European Association for Terminology
(Avrupa Terminoloji Derneği)
 EAMT - European Association for Machine Translation
(Avrupa Makina Çevirisi Derneği)
 EUATC - European Union of Associations of Translation
Companies (Avrupa Çeviri İşletmeleri Dernekleri Birliği)
 EULITA - European Legal Interpreters and Translators
Association (Avrupa Yasal Yazılı ve Sözlü Çevirmenler Derneği)
 IAPTI - International Association of Professional Translators
and Interpreters (Uluslararası Profesyonel Yazılı ve Sözlü
 IMIA - International Medical Interpreters Association
(Uluslararası Tıp Çevirmenleri Derneği)
 IFT - International Federation of Translators (Uluslararası
Çevirmenler Fedarasyonu)
 WASLI - World Association of Sign Language Interpreters
(Dünya İşaret Dili Tercümanları Derneği)
 WATA - World Association of Arab Translators & Linguists
(Dünya Arap Çevirmenler ve Dilbilimcileri Birliği)
66
GENEL DEĞERLENDIRME
Mevcut durumu değerlendirdiğimizde ülkemizdeki çevirmenlik mesleği ile ilgili
ulaşılan sonuçlar aşağıdaki gibidir:
 Çevirmenlik mesleği ülkemizde ilk dönemlerde yaygın ve ayrı bir meslek kolunu
oluşturmamakla birlikte günümüzde AB adaylık süreci ve ticaret, turizm ve diğer
alanlarda dünya ülkeleriyle gelişen ilişkiler sonucunda ayrı bir meslek kolu haline
gelmiştir. Bu nedenle çevirmenlik mesleğinin notere bağımlı bir meslek olmaktan
çıkarılması gerekmektedir.
 Çevirmenlik mesleğinin başlı başına bir meslek olabilmesi;
 Bir çevirmenlik yasasının çıkarılmasına,
 Çevirmenler meslek örgütünün (oda/birlik/federasyon)kurulmasına,
 Çevirmenlik mesleğini icra edecek kişilerin belirli bir yetkinliğe sahip
olduğunu belirleyen yeterlilik sınavlarından geçirilmelerine,
bağlıdır.
 Özellikle kamu sektöründe çalışan çevirmenlerin hizmet sınıfının değiştirilmesi ve
özlük haklarının yeniden düzenlenerek görev tanımlarının netleştirilmesi bu sektörde
çalışan çevirmenlerin çalışma koşullarını iyileştirecektir.
 Mahkemelerde görev alan çevirmenler için belirli kıstaslar aranmalı ve mahkeme veya
hukuk
tercümanları
müessesesi
oluşturulmalıdır.
Yapılan
incelemelerde
mahkemelerde görev alan çevirmenler sadece notere yemin ederek yeminli tercüman
unvanını kazanmakta ve bu kıstas dışında meslekle ilgili herhangi bir yetkinlik
aranmamaktadır. Bu tercümanlar mahkemelere davalı ve davacının iddia ve
savunmalarını sunmaktadır. Bu durum yargılamalarda savunma hakkının ihlaline veya
davacının iddialarını gerektiği gibi ileri sürememesine neden olabilir. Hatta yanlış
yapılan tercümeler davaların yanlış kararlarla sonuçlanmasına yol açabilir.
67
SONUÇ
Çevirmenlik mesleği küreselleşen dünyanın getirdiği yeni bir meslek dalıdır.
Ülkemizde yaklaşık 800 milyon dolarlık hacme ulaşan çevirmenlik sektörüne bir düzenleme
getirilmelidir. Özellikle AB ve birçok ülkede çevirmenlik yasaları bulunduğu dikkate alınırsa,
Türkiye’de bu alanda bir boşluk olduğu görülmektedir. AB yolunda olan ülkemizin bu
alandaki boşluğu doldurması ve ilgili alanın düzenlenmesi, çeviri sektörü ve mesleğinin
kalitesinin arttırılması ve geliştirilmesine büyük katkı sağlayacaktır. Nitekim bu alandaki
boşluğun doldurulması doğrultusunda önemli çalışmalar yapılmıştır. 2013 yılından önce
çevirmenlik mesleğinin standartları bulunmamaktaydı. Ancak Başbakanlık İdareyi Geliştirme
Başkanlığınca 2011 yılında yayınlanan Çevirmenlik Raporu neticesinde Mesleki Yeterlilik
Kurumu harekete geçmiş ve mesleğin standartlarının oluşturulması doğrultusunda çalışmalar
gerçekleştirmiştir. Yapılan çalışmalar neticesinde 29.01.2013 tarih ve 28543 Sayılı Mükerrer
Resmi Gazete ekinde Çevirmen (Seviye 6) Ulusal Meslek Standardı yayınlanmıştır.
Ancak bu önemli gelişmeye rağmen çevirmenlik mesleğinin örgütlenmesi, hakları ve
ücretlendirme koşullarıyla ilgili ülkemizde hala yasal bir düzenlemenin olmadığı
görülmektedir. Çeviri sektörünün düzenlenmesi amacıyla geçmiş dönemde TÜÇED(Türkiye
Çevirmenler Derneği) tarafından bir yasa taslağı çalışması hazırlanmış ve ilgili kurumlara
sunulmuştur. Ancak söz konusu yasa taslağı çalışması gerekli desteği bulamadığından dolayı
sürüncemede kalmıştır. Mesleğin yasal bir mevzuatının olması yönünde son dönemde 2015
yılı Haziran ayı itibari ile Türkiye’de 52 ilde örgütlenmesini tamamlayan TURÇEF(Nitelikli
Uluslararası Çevirmenler, Dil ve Çeviri İşletmeleri Federasyonu) tarafından meclise sunulmak
üzere yeni bir kanun taslağı çalışmasının hazırlandığı bilinmektir.
Bu yeni yasa çalışmasının önceki yasa çalışmasının akıbetine uğramaması, çeviri
sektörünün sorunlarının çözülmesi ve bu sektörün kurallara bağlanarak kayıt altına alınması
amacıyla bu yasa tasarısı taslağı gündeme alınarak çıkarılabilir. Diğer bir yöntem ise bu
alanda Avrupa Birliği Bakanlığı öncülüğünde Adalet Bakanlığı, Milli Eğitim Bakanlığı,
Yükseköğretim Kurumu, Mesleki Yeterlilik Kurumu ve ilgili sektör temsilcilerinin katılımıyla
bir yasa tasarısı hazırlanabilir. Bu sayede sektörün hem düzene kavuşturulması hem de
denetim ve kayıt altına alınması sağlanabilir. Nitekim 2011 yılında çıkarılan 634 sayılı
Avrupa Birliği Bakanlığının Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararname ile
Avrupa Birliği Bakanlığı ihdas edilmiş ve bakanlığın bünyesinde bir hizmet birimi olarak
“Çeviri Eşgüdüm Başkanlığı” kurulmuştur. Bu birimin görevleri arasında Türk ve Avrupa
68
Birliği müktesebatının çeviri işlemlerini yapmak ve koordine etmek, bunlara ilişkin envanter
çalışmalarını yürütmek, yapılacak çevirilerin uygunluğunu denetlemek ile Avrupa Birliği
terminolojisi veri tabanını oluşturmak bulunmaktadır. Bu birim her ne kadar AB süreciyle
ilgili çeviri hizmetleriyle ilgili görünse de birimin görev alanı çevirmen mesleğini
düzenleyebilecek ölçüde genişletilebilir bir niteliğe sahiptir. İlgili alanın meslek örgütünce
düzenlendiği noterler ve barolar birliği örneği bu bağlamda ele alınabilir. Noterler ve barolar
birliğinde söz konusu alanla ilgili hizmetler meslek örgütlerince yerine getirilirken; Adalet
Bakanlığı ise bu meslek örgütleri üzerinde alanı yönlendirici ve disipline edici yetkilere
sahiptir. Dolayısıyla Adalet Bakanlığı örneğinde olduğu gibi kurulacak meslek örgütü
üzerinde Avrupa Birliği Bakanlığına bu tür yetki ve görevler verilme yoluna da gidilebilir.
Avrupa Birliği Bakanlığı öncülüğünde söz konusu yasal düzenlemenin hayata geçirilmesi göz
önünde bulundurulabilir.
Bu rapor doğrultusunda söz konusu çözüm önerileri değerlendirilerek çeviri
sektöründeki boşluğun doldurulması, bir yandan çevirmenlik mesleğinin gelişimine faydalı
olacağı gibi diğer yandan da kayıt dışılığı ortadan kaldırarak ülke ekonomisine olumlu katkı
sağlayacağı ön görülmektir.
69
KAYNAKÇA
2004 tarihli ve 5237 Sayılı Türk Ceza Kanunu.
2011 tarihli ve 6100 Sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu.
1972 tarihli ve 1512 Sayılı Noterlik Kanunu.
13.07.1976 tarihinde Resmi Gazetede Yayımlanan Noterlik Kanunu Yönetmeliği.
Ahmet VAROL, Çevirmenlik Yasasıyla İlgili Açıklamalar.
Chatered İnstitute Of
<http://www.iol.org/.uk>
Linguists,
Educational
Trust(IoLET)-Information
Update,
Çeviri Derneği, Çevirmenlik Bildirgesi,2008 < http://www.ceviridernegi.org/>
Erkan ÇELEBİ, Hürriyet Gazetesi, “Çince ve Kırgızca kıymete bindi ‘çeviri' 200 milyon
doları buldu” 02.11.2009.
Murat YILMAZTÜRK, Hessen Eyaleti’nin Tercümanlar Yasası Çevirisi ve Almanya’daki
Çevirmenlik Mesleğiyle İlgili Açıklamalar.
Serhat KUNAR, Çevirmenlik Mesleği ile İlgili Güncel Gelişmelere İlişkin Açıklamalar
ÖSYM, 2005 Kamu Personeli Atama ve Tercih Kılavuzu, http://www.osym.gov.tr
ÖSYM, 2015 ÖSYS Yükseköğretim Programları ve Kontenjanları Kılavuzu,
http://www.osym.gov.tr
70
Yararlanılan İnternet Siteleri
http://www.turcef.org/
http://www.tuced.org.tr/
http://tktd.org/wp/
http://www.ceviridernegi.org/
http://www.cid.org.tr/
http://www.cevbir.org/
http://oyunyazarlarivecevirmenleri.com/
http://www.osym.gov.tr
http://www.seckin-translation.com/
http://www.ankaraceviri.com/tercume-burosu-sayisi/
71

Çevirmenlik Raporu

Transkript

Benzer belgeler

dergiye gönderilen yazılar iade edilmez

ulusal meslek standardı çevirmen seviye 6 referans kodu

Türkiye`de Çevirmenlik Mesleği

Kapitalizm ve Kriz - Kocaeli Üniversitesi

çevirmenlik mesleği ve çeviri piyasası

Doç. Dr. Rafael Carpintero Ortega - Edebiyat Fakültesi

Ege Üniversitesi Dünya Şampiyonu... - Ege-book

PDF İndir

maksut ercan agan

Ders İçerikleri - Jeoloji Mühendisliği