Slayt 1 - 9. gıda mühendisliği kongresi

Slayt 1 - 9. gıda mühendisliği kongresi

BESLENME VE KANSER
Doğrular, Yanlışlar
Prof. Dr. Ġsmail Çelik
Hacettepe Üniversitesi Onkoloji Enstitüsü
Prevantif Onkoloji Anabilim Dalı BaĢkanı
Paracelsus: “Sola dosis facit venenum”

Her madde zehirdir.

Zehir ile zehir olmayanı
ayıran dozdur.
Kansere Yol Açan Çevresel Faktörler









Tütün
Diyet/Kilo/Fizik aktivite
Alkol
Enfeksiyonlar
Radyasyon
Pestisitler
Ġlaçlar
Çözücüler
Fiber, küçük partiküller, toz










Polisiklik aromatik hidrokarbonlar
Metaller
Aflatoksinler
Reaktif kimyasallar
Benzidin
Klorinasyon yanürünleri
Nitrozaminler
Dioksinler
Poliklorine bifeniller
Polibromine difenil eter
Alkol
%4-6
Diğer
%10-15
Tütün
%30-35
ġiĢmanlık
%10-20
Enfeksiyon
%15-20
Beslenme
%25-30
Beslenme: BileĢenler
I-Temel besin maddeleri





Et, et ürünleri
Yağlar
Tahıl ürünleri
ġeker, tuz
Sebze, meyveler
II-Su, içecekler
III-Alkol
IV-Vitamin, mineraller
V-Üretim, saklama, iĢleme, piĢirme
WCRF/AICR Expert Report
Food, Nutrition, Physical Activity and the
Prevention of Cancer: a Global Perspective
ÇalıĢma ekibi: 5000 kiĢi
•Expert Panel
•Investigators
•Peer Reviewers
•Observers
•Executive Team
•Secretariat
500,000 araĢtırma
10 sene
Rapor: 517 sayfa
http://www.dietandcancerreport.org/
1-Et, et ürünleri
2-Yağlar
3-Tahıl ürünleri
4-ġeker ve Tuz
5-Sebze, meyveler
II) SU VE ĠÇECEKLER
Environ Res. 2008 Sep;108(1):48-55
Arsenik


ABD, Belçika ve Tayvan'ın belli
bölgelerinde yeryüzünün derin
katmanlarından içme suyuna
karıĢan arseniğin uzun süre
tüketilmesinin kanser yapıcı etkileri
tanımlanmıĢtır. Türkiye'deki içme
suyunda arsenik düzeylerine ait
bilgiler yetersizdir.
Arseniğe maruz kalma, arsenikle
çalıĢan kiĢilerde, önemli miktarda
Ģarap içen kiĢilerde, ahĢap içeren
evlerde yaĢayan kiĢilerde ve
geçmiĢte arsenik içeren pestisit
kullanılan çiftliklerde yaĢayan
kiĢilerde olabilmektedir.
III) ALKOL
IV) VĠTAMĠN, MĠNERALLER
IV) VĠTAMĠN, MĠNERALLER
Likopen
Azı karar çoğu zarar!
Yiyecekleri ilaca çevirmeyin!!!



Bitkilerin, meyve ve sebzelerin bilinçsiz tüketilmesi yarardan çok
zarar verebilir, çeĢitli organlarda hasara yol açabilir, kanser dıĢında
baĢka hastalıklarının oluĢmasına zemin hazırlayabilir.
Soyanın içindeki östrojen hormonuna benzer maddeler, yüksek
dozda alındığında östrojene bağlı geliĢebilen MEME ve RAHĠM
kanserlerine yol açabilir.
Havucun içinde de bulunan beta-karoten maddesinin fazla alınması,
sigara bağımlılarında akciğer kanseri riskini arttırabilmektedir.
Yapılan bir araĢtırmada, sigara içenlere beta-karoten tableti
verildiğinde, ölüm oranlarının arttığı tespit edilmiĢtir. Bu havucun
tüketilmemesi anlamı taĢımaz aksine sigara içenlerin sigarayı
bırakmaları daha yaĢamsaldır. Havuç günlük gıda alımı içinde
taze olarak yenilebilir.
V) ÜRETĠM/SAKLAMA/ĠġLEME/PĠġĠRME
1. Üretim: Pestisit, Genetiği değiĢtirilmiĢ gıdalar, Organik
gıdalar
2. Saklama: DondurulmuĢ gıda, Fermentasyon, Konserve,
Pastörizasyon, Kimyasallar (benzoat, nitrit, sülfit)
3. ĠĢleme: Katkı maddeleri (Tatlandırıcı, Renklendirici,
Çözücü), Paketleme ürünleri
4. PiĢirme: HaĢlama, Fırında piĢirme, Kızartma, Mangal,
Mikrodalga
Pestisitler


Halen ülkemizde kullanımda olan pestisitler kanser yapıcı
etkileri açısından kontrol altında olan bileĢiklerdir.
Tüketilen maddenin üzerindeki pestisit kalıntılarının
bertarafı için uygun hijyenik önlemler yeterlidir. En
önemli risk pestisiti uygulayan kiĢinin (ülkemizde çiftçi
veya yetiĢtirici) kendisine ve çevresindeki kiĢilere
olmaktadır.
Avrupa Birliğindeki (AB) ülkelerde
pestisit kullanımı ve Türkiye
GDO vs Organik gıdalar

Genetiği değiĢtirilmiĢ gıdaların, kanser riskini
arttırdığına, organik gıdaların kanserden koruduğuna
dair bilimsel bir bulgu yoktur.
Katkı maddeleri

Hazır gıdalardaki katkı maddelerinin, belirlenmiĢ
olan uygun oranlarda kaldığı takdirde kanser yapıcı etkisi
mevcut değildir.
Nitrozaminler





Nitrat suda çabuk ve tamamen erir. Bu özelliğinden
dolayı yaprak ve damla sulama gübresi olarak da geniĢ
miktarda kullanılır.
Ayrıca et ve Ģarküteri ürünlerinde (salam, sosis vs.) de
koruyucu olarak kullanıldığı bilinmektedir.
Nitrat nitrite ve daha sonra da kanserojen bir madde
olan nitrozamine dönüĢür.
Nitritin kendisi zararsızdır, fakat asit varlığında nitrit
nitrozamine dönüĢür; neredeyse bütün gıdaların bazı
proteinlere sahip olması ve bunların asitli mide
ortamından geçmek zorunda olduğu gerçeği
düĢünüldüğünde vücutta nitrozaminin oluĢması
kaçınılmazdır.
Asitli ortamların nitrozamin oluĢumuna katkıda
bulunurken C vitamini de nitrit ile reaksiyon vermekte
ve nitrozamin oluĢumunu engellemektedir.
IARC 1
Polisiklik aromatik hidrokarbonlar (PAH)




AraĢtırmalarda, etin, odun ateĢinin alevine
doğrudan tutulması durumunda yüksek
düzeyde, kor üzerinde piĢirildiğinde ise daha
düĢük düzeyde PAH oluĢtuğu saptanmıĢtır.
Yiyeceklerin piĢirilmesi sırasında erimiĢ yağların
ısı kaynağı üzerine damlaması sonucu
meydana gelen parçalanma ile PAH oluĢumu
artmakta ve atmosfere de yayılmaktadır. Bu
arada özellikle etin üzerinde de birikmektedir.
PAH daha çok yağda depolanabildiğinden etin
yağ içeriğinin artması da PAH miktarının
artmasına neden olmaktadır.
Mangaldaki kömür ve kömür tozları, piĢirilen
besinlerin üzerine sinerek karsinojen etkiyi
arttırmaktadır.
BESLENME VE KANSER
KANSERDEN KORUNMAK ĠÇĠN TEK VE
GEÇERLĠ BESLENME ÖNERĠSĠ:
1.
2.
3.
4.
GÜNDE EN AZ 5 PORSĠYON MEYVE VE SEBZE ĠÇEREN,
YAĞDAN DÜġÜK,
LĠFÇE YÜKSEK DĠYETE EK OLARAK
KIRMIZI ETĠN HAFTADA BĠRDEN FAZLA YENMEMESiDĠR.
Kanserden Koruyucu Diğer Besin Önerileri?
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
HER GÜN EN AZ 1 ÖĞÜN SOYA FASÜLYESĠ
KOYU KIRMIZI MEYVELERĠN (ÜZÜM, NAR, v.b.) ÇEKĠRDEKLERĠ
DÜZENLĠ HAVUÇ TÜKETĠMĠ
DOMATES, BROKOLĠ, KARNIBAHAR
CEVĠZ, FINDIK, FISTIK, v.b. KURUYEMĠġLER
VĠTAMĠN KAPSÜLLERĠ
ÖLÜMSÜZLÜK MANTARI, KÖPEK BALIĞI KIKIRDAĞI GĠBĠ EK TAKVĠYELER
DOĞRU CEVAP?
HEPSĠ
BĠRKAÇI DOĞRU
DĠĞERLERĠ DEĞĠL
HĠÇBĠRĠ
Kanserden Koruyucu Diğer Besin Önerileri?
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
HER GÜN EN AZ 1 ÖĞÜN SOYA FASÜLYESĠ
KIRMIZI MEYVELERĠN ÇEKĠRDEKLERĠ
DÜZENLĠ HAVUÇ TÜKETĠMĠ
DOMATES, BROKOLĠ, KARNIBAHAR
CEVĠZ, FINDIK, FISTIK, v.b. KURUYEMİŞLER
VĠTAMĠN KAPSÜLLERĠ
ÖLÜMSÜZLÜK MANTARI, KÖPEK BALIĞI KIKIRDAĞI GĠBĠ EK TAKVĠYELER
DOĞRU CEVAP?
X
HEPSĠ
BĠRKAÇI DOĞRU
DĠĞERLERĠ DEĞĠL
X
HĠÇBĠRĠ
Ama Televizyon Programları Böyle Demiyor!

CEVĠZ, FINDIK, FISTIK gibi zararsız olduğu, kolesterol içermediği
söylenen yağlı gıdaların (zeytinyağı dahil) çok miktarda alınması
ġĠġMANLATIR!!!

Aspartam ve sakarin gibi yapay tatlandırıcıların kansere neden
olduğu bilgisi ispatlanmamıĢtır.

Kahve tüketiminin kansere neden olduğu ve yeĢil çayın kanserden
koruduğuna dair bilimsel bir bulgu yoktur.
Ganoderma Lucidum (Ölümsüzlük MantarıReishi)’nin Tehlikeleri





Ganoderma Lucidum, içinde bir nevi “kadınlık hormonu” ve teratojen (ceninler
üzerinde kanser yapıcı etki) olan dietilstilbestrol (DES) maddesini içerdiği için önceleri
prostat kanserinde kullanılmıĢ ancak sonradan ilaç olarak kullanılması 2002’de FDA
tarafından yasaklanmıĢ ve piyasadan kaldırılmıĢ olan PC-SPES’in 8 bitki karıĢımından
biridir.
Reishi kullanımına bağlı karaciğer yetmezliği ve arkasından ölüm ile
sonuçlanan vakalar tıbbi literatürde bildirilmiĢ olup basında geçtiği Ģekliyle
Reishi’nin yan etkisinin olmadığı bilgisi kesinlikle yanlıĢtır.
Sık görülen yan etkileri bulantı ve kusma (kemoterapi alanlarda önemli bir
sorundur) ve “fare zehiri” diye de bilinen warfarin benzeri etki ile kanamaya
yol açmasıdır.
Tedavi ile iliĢkili en önemli sorunlardan bir diğeri de bu mantarın, daha önceden
greyfurt suyunda da tanımlandığı Ģekilde karaciğer sitokrom enzimleri üzerinden etki
ederek, kemoterapi veya beraberinde kullanılan bulantı önleyici ilaçların
etkilerinin azalmasına neden olmasıdır.
Bulantı, kusmaya yol açması, kanama yan etkisi, kemoterapi ve diğer ilaçların
etkilerini azaltma sorunları yüzünden özellikle kemoterapi ile beraber kullanılması,
kemoterapiden önce ve/veya sonra alınması kesinlikle sakıncalıdır.
Ganoderma Lucidum???
ġarlatanlar nasıl saptanır?






MEDYATĠK: Mahalli versiyonlarına (“sınıkçı”, “nefesi kuvvetli kiĢi”) göre son
zamanlarda basında, televizyonlarda, açık oturumlarda çok sık boy gösteren medyatik
Ģarlatanlar daha zararlıdır.
“KÜR, ALTERNATĠF, TAMAMLAYICI, ġĠFA” ĠFADELERĠNE DĠKKAT!: Modern
tıbbın öykü, fizik muayene, tetkik sonuçları ve tanılarını tamamen kabul eder
(alternatif tanı koymaya çalıĢmaz) ama tedaviye gelince iĢler değiĢir!
TEK ÇÖZÜM: Kesin ve umut verici konuĢurlar. Hep baĢarılarından bahsederler.
Yüzde, rakam vermezler. 200’den fazla kanser çeĢidi ve buna yönelik bir o kadar farklı
tıbbi tedavi ihtiyacı varken Ģarlatanlar tek bir “Ģey” önerir.
MĠSTĠK: Duyu ötesi (metafizik), mistik, dini bir söylem kullanmaktan çekinmez.
Kendisine vahiy gelmiĢ gibi davranır.
CAHĠL CESARETĠ: Bilgi düzeyi (zekâ konusunda istisna olabilir) genelde çok
düĢüktür. Bu nedenle cesurca konuĢurlar.
BEN YAPTIM OLDU: Tedavi sonuçlarını açıklarken bilimsel yöntemleri değil
“deneme-yanılma” ifadelerini kullanırlar (ör: “ben veriyorum iyi geliyor, hastalar
iyileĢiyor”).
All fields and meadows, all mountains
and hills – this is your pharmacy
Paracelsus 1493-1541
All fields and meadows, all mountains
and hills – this is your pharmacy
Paracelsus 1493-1541
Daha neler neler...











Akupressur
Akupunktur
Alexander Tekniği
Aromaterapi
Bioenerji
Biorezonans-MoraTerapi
Hidroterapi
Hipnoterapi
Homeopati
Kinesioloji
Kiropraktik











Makrobiyotik
Manyetik Alan Tedavisi
Megavitamin Tedavisi
Mezoterapi
Natüropati
NeurobioFeedback
Nöral Terapi
Osteopati
Ozon Tedavisi
Renklerle Tedavi
Sesle Tedavi
En çok satan 20 bitkisel karıĢım*

Ürün
M $ %DeğiĢim 2003 sıralaması
1. garlic
27
-11

2. echinacea
24
-15

3. saw palmetto
20
-11

4. ginkgo
19
-13

5. soy
17
- 27

6. cranberry
14
+7

7. ginseng
12
-10

8. black cohosh
12
-22

9. St. John’s wort
9
-12

10. milk thistle
8
+1

11. evening primrose
6
-4

12. valerian
4
-9

13. green tea
3
+22

14. bilberry
2
-18
Kırmızı renkte olanlarda ciddi ilaç etkileşimleri tanımlanmıştır.

1
3
5
2
4
9
6
8
7
11
12
10
17
14
*2 Ocak 2005’e kadar 52 haftalık satıĢ miktarları, HerbalGram 2005;66:63
En çok satan 20 bitkisel karıĢım*

Ürün
M $ %DeğiĢim 2003 sıralaması
15. grape seed
2
-12

16. horny goat weed
2
+12

17. yohimbe
2
-22

18. horse chestnut
2
+35

19. eleuthero
1
-63

20. ginger
0.8
-14

multi-herbs
52
+29

Tüm diğerleri
12
-7.5
Toplam
257
Kırmızı renkte olanlarda ciddi ilaç etkileşimleri tanımlanmıştır.

15
16
13
18
na
na
*2 Ocak 2005’e kadar 52 haftalık satıĢ miktarları, HerbalGram 2005;66:63
ÇeĢitli St. John’s Wort karıĢımlarında
Hypericin ve Hyperforin düzeyleri:
Beklenen düzey = Hypericin: %0.3 Hyperforin: %1








Ürün
Hyperifin
PNC
Brite-Life
ShopKo
Shurfine
YourLife
Nature’s Balance
Natrol
Hypericin (%)
0.29
0.12
0.22
0.26
0.17
0.28
0.03
0.25
Hyperforin (%)
1.89
0.20
1.16
0.05
0.29
0.19
0.01
0.48
Am J Health-Syst Pharm 2002;59:545-7.
Kanamaya meyili arttıran bitkisel karıĢımlar
Androgr. panucula
Bogbean
Devil’ claw
ginseng
Pau d’arco
angelica
Boldo
Dong quai
green tea
meadow sweet
anise
capsicum
Erigeron
hawthorn
prickly ash
arnica
celery
Evening primrose oil
horse chestnut bark
passionflower
Asafoeta
chamomile
feverfew
Huang qi
popular
Baikal skullcap
clove oil
fish oil
horseradish
quassia
Bilberry
coleus root
fenugreek
kava
red clover
Black current seed
danshen
garlic
licorice
reishi mushroom
Bladderwrack
dandelion root
ginger
onion
Sha shen
Bomelain
Danshen
ginkgo
papain
Shinpi bark
Sweet birch oil
Tonka bean
tumeric
vitamin E
wintergreen oil
wild carrot
wild lettuce
willow
wood ear mushroom
woodruff
Alt Ther Health Med 2001;7:58-67.
BĠZĠM YAPTIKLARIMIZ
Alkol
%4-6
Diğer
%10-15
Tütün
%30-35
ġiĢmanlık
%10-20
Enfeksiyon
%15-20
Beslenme
%25-30
VEYA
MAĞARA ADAMININ BĠLE
YAPMADIKLARIDIR!!
1. TÜTÜN
2. BESĠN-ġĠġMANLIK
3. FĠZĠK AKTĠVĠTE
4. ALKOL
5. ĠNFEKSĠYONLAR
6. GÜNEġ IġIĞI
“Özetle”

Zehiri belirleyen dozdur!


Hastalık yoktur, hasta vardır!


“Ġlaç”, dozu, etki ve yan etki profili belirli olandır.
Her hasta için doz, pozoloji, uygulama yolu, v.b. ayrıntılı olarak gözden geçirilmeli,
farmakokinetik ve besin etkileĢim önerilerine uyulmalıdır.
PiĢmiĢ aĢa su katılmaz!

1.
2.
3.
4.
5.
Kanser tedavisi öncesinde, esnasında ve sonrasında bitkisel karıĢımlar kullanmak
kontrendikedir:
Bitkisel ürünler içine karıĢmıĢ toksik maddeler olabileceği gösterilmiĢtir. Bu ürünlerin saflığı ve
güvenilirliği kuĢkuludur.
Aktarlardan elde edilen bitkisel ürünlerin doğrudan doğadan toplanmıĢ ve iĢlenmemiĢ olduğu
unutulmamalıdır. Dolayısı ile bunlar "steril" değildir ve özellikle mantar sporları, çeĢitli
bakteriler içerebilirler. Kemoterapi altında enfeksiyon riski olan hastalar bu tür ürünleri
tükettiklerinde bu tehlikelere maruz kalabilirler.
Sıklıkla kanamaya meyile yol açmaları, trombositopeni iliĢkili morbiditeyi oldukça
ciddileĢtirilebilir.
Bazı bitkisel ürünler, kemoterapi ilaçlarının etkilerinde azalmaya yol açarak hastalığın etkin
tedavisini sekteye uğratmaktadır.
Bu ürünlerin yan etkileri kemoterapi yan etkisi zannedilip gereksiz doz azaltımına
gidilebilmekte ve tedavinin eksik verilmesine neden olabilmektedir.