kurtkaya rüzgar enerjġ santralġ ornġtolojġk-ekolojġk

Transkript

AKDENĠZ ÜNĠVERSĠTESĠ FEN FAKÜLTESĠ BĠYOLOJĠ BÖLÜMÜ
ANTALYA SANAYĠ TEKNOLOJĠLERĠ YAZILIMI
AR-GE DANIġMANLIK ÇEVRE VE ENERJĠ, SANAYĠ VE TĠCARET A.ġ.
KURTKAYA RÜZGAR ENERJĠ SANTRALĠ
ORNĠTOLOJĠK-EKOLOJĠK
DEĞERLENDĠRME RAPORU
HAZIRLAYANLAR
Prof. Dr. Ali ERDOĞAN
(Ornitolog)
Akdeniz Üniversitesi Fen Fakültesi
Biyoloji Bölümü Ekoloji Anabilim Dalı BaĢkanı
Doç. Dr. Aziz ASLAN
(Zoolog)
Akdeniz Üniversitesi Eğitim Fakültesi
Yrd. Doç. Dr. Ġ.Gökhan DENĠZ
(Botanik Uzmanı)
Akdeniz Üniversitesi Eğitim Fakültesi
M. Süleyman KAÇAR
(Peyzaj ve Yaban Hayatı Uzmanı)
Orman Yüksek Mühendisi
(Bu çalıĢma Are Elektrik Üretim Ticaret ve Sanayi LTD. ġTĠ.tarafından yaptırılmıĢtır)
ANTALYA
MAYIS 2013
Kurtkaya RES Projesi Ornitolojik-Ekolojik Değerlendirme Raporu |
[email protected]
1
İçindekiler
1
GĠRĠġ ................................................................................................................................................................ 8
2
RES SAHASININ TANIMLAMASI .............................................................................................................. 9
3
2.1
SAHANIN COĞRAFĠ KONUMU ..................................................................................................................... 9
2.2
SAHANIN JEOLOJĠSĠ VE JEOMORFOLOJĠK YAPISI ....................................................................................... 12
2.3
ĠKLĠM VE HĠDROLOJĠK ÖZELLĠKLER ......................................................................................................... 13
2.4
SAHANIN PEYZAJ ÖZELLĠKLERĠ ............................................................................................................... 15
EKOLOJĠK VE BĠYOLOJĠK KAYNAKLAR ........................................................................................... 18
3.1
3.1.1
Flora ................................................................................................................................................. 18
3.1.2
Vejetasyon ......................................................................................................................................... 27
3.2
4
5
Amfibi ve sürüngenler ....................................................................................................................... 35
3.2.2
Memeliler .......................................................................................................................................... 38
3.2.3
Kuşlar ............................................................................................................................................... 40
RES SAHASINDA KURULACAK TESĠSLER VE ĠġLETĠM FAALĠYETLERĠ .................................. 55
4.1
KURULACAK TÜRBĠNLERĠN ÖZELLĠKLERĠ VE ARAZĠDE YERLEġĠMĠ ........................................................... 55
4.2
ENERJĠ BAĞLANTI HATLARI VE ġALT SAHASI .......................................................................................... 59
4.3
ġANTĠYE VE TÜRBĠNLER ARASI BAĞLANTI YOLLARI................................................................................ 59
DEĞERLENDĠRME ..................................................................................................................................... 60
5.1
FLORĠSTĠK AÇIDAN DEĞERLENDĠRME ....................................................................................................... 60
5.2
FAUNA AÇISINDAN .................................................................................................................................. 62
5.3
RES sahası ve yakın çevresinde bulunan yarasalar ve olası tehlikeler ............................................. 63
ORNĠTOLOJĠK AÇIDAN ............................................................................................................................. 63
5.3.1
Türkiye Kuşları Red Data Book (RDB- Kırmızı Liste) (Kiziroğlu 2008)’a göre değerlendirme: ...... 63
5.3.2
Uluslararası Doğal Hayatı ve Doğal Kaynakları Koruma Birliği’ne (IUCN) göre değerlendirme: 63
5.3.3
Bern Sözleşmesi (BERN)’ne göre değerlendirme: ............................................................................ 63
5.3.4
Merkez Av Komisyonu Kararına (MAK) göre değerlendirme: ......................................................... 63
5.3.5
Bölgeden Geçişler ve Yakındaki Sulak Alanlar ................................................................................. 64
5.4
PEYZAJ AÇISINDAN ................................................................................................................................. 67
5.5
JEOMORFOLOJĠK VE HĠDROLOJĠK AÇIDAN ................................................................................................ 68
5.6
KORUNAN ALANLAR AÇISINDAN DEĞERLENDĠRME ................................................................................. 68
5.7
PROJE SAHASININ ÇEVRESĠNDE YER ALAN DĠĞER RES PROJELERĠ AÇISINDAN DEĞERLENDĠRME ................. 70
SONUÇ VE ÖNERĠLER .............................................................................................................................. 72
6.1
6.1.1
6.2
7
FAUNAL YAPI .......................................................................................................................................... 35
3.2.1
5.2.1
6
BĠTKĠ ÖRTÜSÜ ......................................................................................................................................... 18
ÖNERĠLER ............................................................................................................................................... 75
Gürültü .............................................................................................................................................. 79
SONUÇ .................................................................................................................................................. 81
KAYNAKLAR ............................................................................................................................................... 82
[email protected]
2
ŞEKİLLER DİZİNİ
ŞEKİL 1. PROJE EKİBİ; SOLDAN SAĞA DOÇ. DR. AZİZ ASLAN, ŞİRKET TEMSİLCİSİ, PROF. DR. ALİ ERDOĞAN,
ORMAN YÜK. MÜH. M. SÜLEYMAN KAÇAR, YRD. DOÇ. DR. İ.GÖKHAN DENİZ, ŞİRKET YETKİLİSİ VE
ARKADA TÜRBİN KURULACAK TEPE VE RÜZGAR ÖLÇÜM DİREĞİ ........................................................... 8
ŞEKİL 2. KURTKAYA RÜZGAR ENERJİ SANTRALİ’NİN TÜRKİYE’DEKİ YERİ VE KURULACAĞI SAHA .......................... 9
ŞEKİL 3. KURTKAYA RES SAHASININ SINIRLARINI VE TÜRBİNLERİN YERLERİNİ GÖSTERİR TOPOGRAFYA HARİTASI . 10
ŞEKİL 4. KURTKAYA RES SAHASININ UYDU GÖRÜNTÜSÜ ........................................................................ 11
ŞEKİL 5. RES SAHASI İÇİNDE TÜRBİNLERİN KURULACAĞI SIRTLAR ............................................................. 11
ŞEKİL 6. RES SAHASININ HAFİF DAĞLIK YAPISI VE GÜNEYDOĞUSUNDA YER ALAN ALADAĞLAR ........................ 12
ŞEKİL 7. RES SAHASININ GÜNEYDOĞUSUNDA YER ALAN ZAMANTI NEHRİ .................................................. 15
ŞEKİL 8. RES SAHASININ GÜNEYBATISINDA YER ALAN ALADAĞLAR’IN GENEL OLARAK DOĞAL PEYZAJ GÖRÜNÜMÜ
.......................................................................................................................................... 16
ŞEKİL 9. RES SAHASI ÇEVRESİNDE KÜLTÜREL PEYZAJI OLUŞTURAN EKİLİ TARIM ALANLARI .............................. 16
ŞEKİL 10. RES SAHASININ GÜNEYDOĞUSUNDAN GEÇEN ZAMANTİ NEHRİ VE BOZUK ORMAN ALANLARININ
OLUŞTURDUĞU GENEL PEYZAJ GÖRÜNÜMÜ ................................................................................. 17
ŞEKİL 11. QUERCUS CERRİS L. VAR. CERRİS (SAÇLI MEŞE) (ÜLKEMİZİN HER BÖLGESİNDE YAYILIŞ GÖSTEREN TÜRE
1900 M’YE KADAR OLAN KARIŞIK VEYA YAPRAK DÖKEN ORMANLIK ALANLARDA RASTLAMAK MÜMKÜNDÜR.
AĞUSTOS-EYLÜL DÖNEMİNDE MEYVELENEN BİTKİYE, PROJE ALANI İÇERİSİNDE TÜRBİN AYAKLARININ İNŞA
EDİLECEĞİ TAVUK TEPE VE YAKIN ÇEVRESİNDE RASTLANMIŞ OLMAKLA BİRLİKTE ÜLKEMİZDE OLDUKÇA GENİŞ
YAYILIŞ GÖSTEREN TÜRÜN HERHANGİ BİR KORUMA STATÜSÜ BULUNMAMAKTADIR.) ............................ 19
ŞEKİL 12. JUNİPERUS OXYCEDRUS L. SUBSP. OXYCEDRUS (KATRAN ARDICI) (ÜLKEMİZİN HEMEN HER BÖLGESİNDE
1800 M YÜKSEKLİĞE KADAR YAYILIŞ GÖSTEREN BU ARDIÇ TÜRÜ, KÜÇÜK KOZALAK YAPISINA SAHİPTİR. BU
TÜRE PLANLANAN TÜRBİN AYAKLARININ İNŞA EDİLECEĞİ ALANLARDA RASTLANILMAMIŞTIR.) .................. 19
ŞEKİL 13. BERBERİS CRATAEGİNA DC. (HANIM TUZLUĞU) (ÜLKEMİZİN HEMEN HER BÖLGESİNDE 1800 M
YÜKSEKLİĞE KADAR OLAN KAYALIK YAMAÇLARI VE ÇALILIK ALANLARI TERCİH ETMEKTE VE MAYIS-HAZİRAN
AYLARINDA ÇİÇEKLENMEKTEDİR. TÜRE, TÜRBİN AYAKLARININ KURULACAĞI BÖLGELERDE RASTLANMIŞ
OLMAKLA BİRLİKTE EKOLOJİK TOLERANSI OLDUKÇA GENİŞ VE ÜLKEMİZDE YOĞUN YAYILIŞ GÖSTEREN TÜRÜN
HERHANGİ BİR KORUMA STATÜSÜ BULUNMAMAKTADIR.) ............................................................... 20
ŞEKİL 14. ONOSMA ALBO-ROSEUM FİSCH. ET MEY. SUBSP. ALBO-ROSEUM VAR. ALBO-ROSEUM (EMZİK OTU)
(ÜLKEMİZİN KARADENİZ, İÇ ANADOLU, AKDENİZ, DOĞU VE GÜNEYDOĞU ANADOLU BÖLGELERİ’NDE
YAYILIŞ GÖSTEREN TÜR, KAYALIK ALANLARI TERCİH ETMEKTE VE NİSAN-TEMMUZ DÖNEMİNDE
[email protected]
3
ÇİÇEKLENMEKTEDİR. BU TÜRE PLANLANAN TÜRBİN AYAKLARININ İNŞA EDİLECEĞİ ALANLARDA
RASTLANILMAMIŞTIR.) ............................................................................................................ 20
ŞEKİL 15. AMYGDALUS ORİENTALİS MİLLER (YABANİ BADEM) (ÜLKEMİZİN HEMEN HER BÖLGESİNDE 1600 M
YÜKSEKLİĞE KADAR OLAN AÇIKLIK VE ÇALILIK ALANLARI TERCİH EDEN TÜR, NİSAN-MAYIS DÖNEMİNDE
ÇİÇEKLENMEKTEDİR. TÜRE PROJE ALANI İÇERİSİNDE TÜRBİNLERİN İNŞA EDİLECEĞİ BÖLGELERDE RASTLANMIŞ
OLMAKLA BİRLİKTE, EKOLOJİK TOLERANSI OLDUKÇA YÜKSEK OLAN TÜR ÜZERİNDE HERHANGİ BİR KORUMA
STATÜSÜ DE BULUNMAMAKTADIR.) ........................................................................................... 21
ŞEKİL 16. ANCHUSA AZUREA MİLLER VAR. AZUREA (SIĞIRDİLİ) (ÜLKEMİZİN HER BÖLGESİNDE 2500 M
YÜKSEKLİĞE KADAR OLAN AÇIKLIK ALANLARDA YAYILIŞ GÖSTEREN BU TÜR NİSAN-TEMMUZ DÖNEMİNDE
ÇİÇEKLENMEKTEDİR. PROJE ALANI İÇERİSİNDEKİ ÇAYIRLIK ALANLARDA RASTLANILAN EKOLOJİK TOLERANSI
YÜKSEK TÜR ÜZERİNDE HERHANGİ BİR KORUMA STATÜSÜ BULUNMAMAKTADIR.) ................................ 21
ŞEKİL 17. KURTKAYA RÜZGAR ENERJİ SANTRAL SAHASI TOPOGRAFİK YAPISI VE VEJETASYON GÖRSELLERİNE AİT
LOKASYONLAR (1/25000 TOPOGRAFİK HARİTA). ......................................................................... 29
ŞEKİL 18. KURTKAYA RES PROJESİ T3-T6 NUMARALI TÜRBİNLERİN KURULACAĞI KIZIL TEPE BATI YAMAÇLARI
GENEL VEJETASYON YAPISININ YAHYALI GÜZERGAHINDAN GÖRÜNÜMÜ (BKZ. ŞEKİL 17; 1 NOLU GÖSTERGE).
.......................................................................................................................................... 30
ŞEKİL 19. PROJE SAHASI DOĞUSUNDA YER ALAN T5 VE T6 NUMARALI TÜRBİNLERİN İNŞA EDİLECEĞİ BÖLGENİN
GENEL VEJETASYON YAPISININ GÖRÜNÜMÜ (BKZ. ŞEKİL 17; 2 NOLU GÖSTERGE). ............................... 30
ŞEKİL 20. KURTKAYA RES PROJESİ T18, T19 VE T20 NUMARALI TÜRBİNLERİN KURULACAĞI TAVUK TEPE
SIRTLARININ GENEL VEJETASYON YAPISININ YAHYALI GÜZERGAHINDAN GÖRÜNÜMÜ (BKZ. ŞEKİL 17; 3 NOLU
GÖSTERGE). ......................................................................................................................... 31
ŞEKİL 21. PROJE SAHASI HAKİM YÜKSELTİLERİNDEN OLAN KIZIL TEPE’NİN GENEL VEJETASYON YAPISININ
GÖRÜNÜMÜ (BKZ. ŞEKİL 17; 4 NOLU GÖSTERGE). ....................................................................... 31
ŞEKİL 22. PROJE ALANI İÇERİNDE YER ALAN TARIM ALANLARININ VE T11 VE T12 NUMARALI TÜRBİNLERİN İNŞA
EDİLECEĞİ KURUCAKKUYU TEPE GENEL VEJETASYON YAPISININ GÖRÜNÜMÜ (BKZ. ŞEKİL 17; 5 NOLU
GÖSTERGE). ......................................................................................................................... 32
ŞEKİL 23. KURTKAYA RES PROJESİ T8, T9 VE T10 NUMARALI TÜRBİNLERİN KURULACAĞI KIZIL TEPE DOĞU
BÖLGESİ GENEL VEJETASYON YAPISININ GÖRÜNÜMÜ (BKZ. ŞEKİL 17; 6 NOLU GÖSTERGE).
................... 32
ŞEKİL 24. SIRASIYLA T16 (SOLDA); T13, T14 VE T15 (SAĞDA) NUMARALI TÜRBİNLERİN İNŞA EDİLECEĞİ
KANLITAŞ MEVKİİ KUZEYİNDE YER ALAN TEPELİK BÖLGELERİN GENEL VEJETASYON YAPISININ GÖRÜNÜMÜ
(BKZ. ŞEKİL 17; 7 NOLU GÖSTERGE). ........................................................................................ 33
[email protected]
4
ŞEKİL 25. T18, T19 VE T20 NUMARALI TÜRBİN BÖLGESİ VEJETASYON YAPISI VE PROJE ALANI BATI KESİMİNİN
TAVUK TEPE’DEN GÖRÜNÜMÜ (BKZ. ŞEKİL 17; 8 NOLU GÖSTERGE). ............................................... 33
ŞEKİL 26. PROJE ALANI RÜZGAR ÖLÇÜM DİREĞİNİN DE BULUNDUĞU BÖLGENİN GENEL VEJETASYON YAPISININ
GÖRÜNÜMÜ (BKZ. ŞEKİL 17; 9 NOLU GÖSTERGE). ....................................................................... 34
ŞEKİL 27. KURTKAYA RES PROJE ALANININ, BÖLGENİN DOĞUSUNDA YER ALAN DİKME KÖYÜ’NDEN
GÖRÜNÜMÜ (BKZ. ŞEKİL 17; 10 NOLU GÖSTERGE). ..................................................................... 34
ŞEKİL 28. KURTKAYA RES SAHASI VE YAKIN ÇEVRESİNDE AMFİBİ, SÜRÜNGEN VE MEMELİLERİN YAŞAMASINA
UYGUN MAKİ VE ÇALI HABİTATLAR ............................................................................................. 37
ŞEKİL 29. RES SAHASINDA AÇIK ALANLARDA GÖRÜLEBİLEN TARLA KERTENKELESİ (OPHİSOPS ELEGANS) .......... 37
ŞEKİL 30. KURTKAYA RES SAHASINDA VE YAKIN ÇEVRESİNDE YAŞAYAN GELİNCİK (MARTES NİVALİS) ........... 38
ŞEKİL 31. RES SAHASI İÇERİSİNDE GÖRÜLEN FARE YUVALARI .................................................................. 40
ŞEKİL 32. TÜRKİYE ÜZERİNDEN GERÇEKLEŞEN GÖÇLERİ VE İLİNTİLİ BÜYÜK SU KÜTLELERİNİ GÖSTEREN HARİTA .... 43
ŞEKİL 33. VERİCİLERLE İZLENEN AKLEYLEKLERİN İZLEDİKLERİ ROTALAR (SHAMOUN-BARANES, 2003)............. 44
ŞEKİL 34. RES SAHASININ BATISINDA ALADAĞLAR BÖLGESİNDE GÖRÜLEN YAYGIN TÜRLERDEN KUZGUN (CORVUS
CORNİX) (FOTO: PROF. DR. ALİ ERDOĞAN) ............................................................................. 46
ŞEKİL 35. RES SAHASINI YAKLAŞIK 400 METRE YÜKSEKTEN TRANSİT GEÇİŞLERİNDE KULLANAN TÜRLERDEN ARI
KUŞU (MEROPS APİASTER) (FOTO: PROF. DR. ALİ ERDOĞAN) ..................................................... 46
ŞEKİL 36. RES SAHASI VE YAKIN ÇEVRESİNDEKİ KAYALIK VE AÇIKLIK ALANLARDA RASTLANAN ÖTÜCÜ KUŞ
TÜRLERİNDEN KİRAZ KUŞU (EMBERİZA HORTULANA) (FOTO: PROF. DR. ALİ ERDOĞAN) .................... 47
ŞEKİL 37. RES SAHASININ YAKIN ÇEVRESİNDEKİ BAHÇELERDE VE MAKİLİKLERDE RASTLANAN AK GERDANLI
ÖTLEĞEN (SYLVİA CURRUCA) (FOTO: PROF. DR. ALİ ERDOĞAN) .................................................. 48
ŞEKİL 38. RES SAHASININ YAKIN ÇEVRESİNDEKİ BAHÇE VE SEYREK AĞAÇLIKLARDA RASTLANAN TAŞ BÜLBÜLÜ
(IRANİA GUTTURALİS) (FOTO: PROF. DR. ALİ ERDOĞAN)............................................................ 48
ŞEKİL 39. RES SAHASININ YAKIN ÇEVRESİNDEK AKARSU KENARLARINDA VE YERLEŞİM ALANLARINDA GÖRÜLEN
DAĞ KUYRUKSALLAYANI (MOTACİLLA CİNEREA) (FOTO: PROF. DR. ALİ ERDOĞAN) .......................... 49
ŞEKİL 40. RES SAHASINDA ZAMAN ZAMAN GÖRÜLEN YERLİ YIRTICI TÜRLERDEN KIZIL ŞAHİN (BUTEO RUFİNUS)
(FOTO: PROF. DR. ALİ ERDOĞAN) ......................................................................................... 49
ŞEKİL 41. RES SAHASININ BOZUK MEŞE ORMANI YAPISI VE KURULU RÜZGAR ÖLÇÜM DİREĞİ (SOLDA) .............. 57
ŞEKİL 42. RES SAHASINDA TÜRBİNLER VE ŞALT MERKEZİNİN YERİNİ GÖSTEREN UYDU GÖRÜNTÜSÜ ................. 58
ŞEKİL 43. NİĞDE, ZENGEN'DE KONAKLAYAN (ÜSTTE) VE SABAHIN ERKEN SAATLERİNDE GÖÇE BAŞLAYAN (ALTTA)
AKLEYLEKLER
........................................................................................................................ 65
ŞEKİL 44. KURTKAYA RES SAHASININ YAKININDAKİ KUŞ TÜRLERİNİNİN KULLANDIĞI GEÇİŞ ROTALARI ............ 66
[email protected]
5
ŞEKİL 45. KURTKAYA RES SAHASINDA GÖÇ HAREKETLERİNİN YOĞUNLAŞTIĞI EN YAKIN KUŞ GÖÇ GÜZERGÂHLARI
(SARI İLE İŞARETLİ OLAN RES SAHASI) ........................................................................................ 67
ŞEKİL 46. RES SAHASININ İÇİNDE YER ALDIĞI KAYSERİ İL SINIRLARI İÇİNDEKİ MAK KARARLARI KAPSAMINCA
KORUNAN ALANLARLA İLİŞKİSİ................................................................................................... 69
ŞEKİL 47. KURTKAYA RES PROJESİNİN KORUNAN ALANLARLA OLAN MESAFESİNİ GÖSTERİR UYDU GÖRÜNTÜSÜ . 70
ŞEKİL 48. RES SAHASININ 6,5 KM GÜNEYDOĞUSUNDA YER ALAN DİKME KÖYÜ YAKININDAKİ AKSU RES’E AİT
TÜRBİNLER ........................................................................................................................... 71
ŞEKİL 49. KURTKAYA RES SAHASI VE ÇEVRESİNDE KURULU/KURULACAK DİĞER PROJELER (KUZEYİNDE: YAHYALI-1
VE 2 RES (YAKLAŞIK 10 KM KUZEYDOĞUSUNDA), GÜNEYBATISINDA: ZİNCİRLİ RES (2 KM GÜNEYİNDE),
GÜNEYDOĞUSUNDA: AKSU RES (6,5 KM GÜNEYDOĞUSUNDA)) ..................................................... 71
[email protected]
6
Çizelgeler Dizini
ÇİZELGE 1. KAYSERİ İLİ UZUN YILLAR ORTALAMA METEOROLOJİK VERİLERİ (METEOROLOJİ GENEL
MÜDÜRLÜĞÜ’DEN ALINMIŞTIR) ............................................................................................... 14
ÇİZELGE 2. KURTKAYA RÜZGAR ENERJİ SANTRAL SAHASINDA TESPİT EDİLEN BİTKİ TÜRLERİ (KISALTMALAR: IR.TUR. EL.: İRAN-TURAN ELEMENTİ, AKD. EL.: AKDENİZ ELEMENTİ, AVR-SİB. EL.: AVRUPA-SİBİRYA
ELEMENTİ, ÖKSİN EL.: ÖKSİN ELEMENTİ, ÇBFCB: ÇOK BÖLGELİ VEYA FİTOCOĞRAFİK BÖLGESİ
BİLİNMEYEN, E: ENDEMİK, TIB: TIBBİ, TIC: TİCARİ, VU: VULNERABLE (ZARAR GÖREBİLİR), NT: NEAR
THREATENED (TEHDİT ALTINA GİREBİLİR), LC: LEAST CONCERN (EN AZ ENDİŞE VERİCİ). ....................... 22
ÇİZELGE 3. KURTKAYA RES SAHASI VE YAKIN ÇEVRESİNDE BULUNAN KURBAĞA VE SÜRÜNGEN TÜRLERİ İLE
STATÜLERİ ............................................................................................................................ 36
ÇİZELGE 4. KURTKAYA RES SAHASI VE ÇEVRESİNDE TESPİT EDİLEN MEMELİ HAYVAN (MAMMALİA) TÜRLERİ VE
KORUMA STATÜLERİ ............................................................................................................... 39
ÇİZELGE 5. KURTKAYA RES SAHASI VE ÇEVRESİNDE GÖZLENEN KUŞ TÜRLERİ VE KORUMA STATÜLERİ ............ 50
ÇİZELGE 6. RES SAHASINDAKİ TÜRBİNLERİN KOORDİNATLARI, KONUMU VE DENİZDEN YÜKSELTİSİ................... 56
ÇİZELGE 7. KURULMASI PLANLANAN TÜRBİNLERİN ÖZELLİKLERİ (PROJE TANITIM DOSYASINDAN) .................... 58
ÇİZELGE 8. RES SAHASI KAPSAMINDA YAPILACAK TESİSLER VE ALANSAL KULLANIMI ..................................... 60
[email protected]
7
1
GĠRĠġ
ARE ELEKTRĠK ÜRETĠM TĠCARET VE SANAYĠ LTD. ġTĠ ile Antalya Sanayi
Teknolojileri Yazılımı Ar-Ge DanıĢmanlık Çevre ve Enerji, Sanayi ve Ticaret A.ġ. arasında
yapılan protokol çerçevesinde; “Kayseri Ġli Yahyalı Ġlçesi Kızıltepe ve Tavuk Tepe mevkileri
arasında kurulacak rüzgar enerji santrali için Prof. Dr. Ali ERDOĞAN‟dan “OrnitolojikEkolojik Değerlendirme Raporu” talep edilmiĢtir.
Akdeniz Üniversitesi Fen Fakültesi Biyoloji Bölümü Ekoloji Anabilim Dalı BaĢkanı
Ornitolog Prof. Dr. Ali ERDOĞAN baĢkanlığında; alanın floristik yapısı ile ilgili olarak Yrd.
Doç. Dr. Ġ.Gökhan DENĠZ, faunistik yapısı (Amfibi, sürüngen, memeli-yarasa) ile ilgili
Zoolog Doç. Dr. Aziz ASLAN, peyzaj, orman ve yaban hayatı ile ilgili olarak Orman Yük.
Müh. M. Süleyman KAÇAR‟dan oluĢan proje ekibi tarafından (ġekil 1), Kurtkaya Rüzgar
Enerji Santrali‟nin çevreye ve yaban hayatına olası etkilerini incelemek üzere, Nisan-Mayıs
2013 tarihinde yapılan arazi çalıĢmaları sonucunda genel bir ekolojik değerlendirme
yapılarak bu rapor hazırlanmıĢtır.
ġekil 1. Proje ekibi; soldan sağa Doç. Dr. Aziz ASLAN, Ģirket temsilcisi, Prof. Dr. Ali ERDOĞAN, Orman
Yük. Müh. M. Süleyman KAÇAR, Yrd. Doç. Dr. Ġ.Gökhan DENĠZ, Ģirket yetkilisi ve arkada türbin
kurulacak tepe ve rüzgar ölçüm direği
[email protected]
8
2
RES Sahasının Tanımlaması
2.1
Sahanın Coğrafi Konumu
ARE ELEKTRĠK ÜRETĠM TĠCARET VE SANAYĠ LTD. ġTĠ tarafından Orta
Anadolu bölgesinde kurulması planlanan Rüzgar Enerji Santrali, Kayseri Ġli Yahyalı Ġlçesi
sınırları içinde Kızıltepe ve Tavuk Tepe Mevkiileri arasında kurulması planlanmaktadır
(ġekil 2).
PROJE
SAHASI
ġekil 2. Kurtkaya Rüzgar Enerji Santrali’nin Türkiye’deki yeri ve kurulacağı saha
[email protected]
9
Proje sahası Yahyalı ilçesinin güneydoğu yönünde yer almakta olup T1 nolu türbin
ilçe merkezine 7200 m mesafededir. T11 nolu türbinin türbininin yaklasık 2700 m
kuzeydoğusunda Kuzoluk Köyü, T15 nolu türbininin yaklasık 5380 m doğusunda Sazak
Köyü, aynı türbinin yaklasık 6950 m güneydoğusunda Avlağı Köyü ve 6300 m doğusunda
Dikme Köyü bulunmaktadır. Sahanın güneydoğusunda yer alan Çamlıca Köyü‟ne ise en
yakın türbin olan T18 ile 13.26 m mesafede yer almaktadır.
Kurtkaya RES‟in kurulacağı saha, deniz seviyesinden 1.475-1,698 metre yükseltiler
arasında yer almaktadır. Sahanın bir bölümü tarım arazisi olup mülkiyeti özel Ģahıslara, bir
bölümü orman toprağı ve bozuk orman vasfında olup mülkiyeti T.C. Hazinesine aittir. RES
sahası ve yakın çevresinin topografik yapısı, uydu görünümü ve genel görünümü ġekil 3-6‟da
verilmiĢtir.
ġekil 3. Kurtkaya RES Sahasının sınırlarını ve türbinlerin yerlerini gösterir topografya haritası
[email protected]
10
ġekil 4. Kurtkaya RES sahasının uydu görüntüsü
ġekil 5. RES Sahası içinde türbinlerin kurulacağı sırtlar
[email protected]
11
2.2
Sahanın Jeolojisi ve Jeomorfolojik Yapısı
Proje sahasının içinde yer aldığı Yahyalı ilçesi ile Zamantı Nehri arasında kalmakta
olup arazi dağlık bir yapı özelliği göstemektedir. Bölge genel olarak jeolojik açıdan ele
alındığında, sahadaki kayaçların baĢlıcalarının Paleozoik ve Mesozoik yaĢlı karbonatik
kayaçlar bulunmakta olup güneyde Tersiyer konglomeraları çoğunluktadır. En alt Devonien
fillatı üzerinde 1.000-1.500 m kalınlıklı koyu renkli kalker, 5-150 m kalınlıklı koyu renkli
sist, 2-100 m kalınlıklı Kuarsit ve üzerinde yer alan 300-500 m kalınlığa sahip açık renkli sist
Paleozoik tabakayı olusturur. Paleozoik tabakanın üzerinde Mesozoik tabakanın en alt
tabakasını 20-120 m kalınlığa sahip olan marnlı sist kaplar. Ultrabazik 5-500 m‟lik kısmın
üzerindeki 350 m ve üzerinde olan resif kalkeri bu tabakanın son elemanını olusturur.
Tersiyer tabakayı olusturan konglomera ise 600 m kalın bir yapıdadır (proje tanıtım Dosyası
2009).
ġekil 6. RES sahasının hafif dağlık yapısı ve güneydoğusunda yer alan Aladağlar
[email protected]
12
2.3
Ġklim ve Hidrolojik Özellikler
RES sahasının içinde yer aldığı Kayseri Ġlinde karasal iklim hüküm sürmektedir.
Projenin yapılacağı Yahyalı ilçesinde yapılan 4 yıl rasat süresini kapsayan ölçümler sonucu
en yüksek sıcaklık ortalaması 29,3ºC temmuz ayında, en düsük sıcaklık ortalaması -6,5ºC ile
Ģubat ayında gerçeklesmistir. Bölgede kıĢları soğuk ve kar yağıĢlı, yazları ise sıcak Orta
Anadolu iklimi egemendir. Ancak bölgede iklim, yükseltiye göre yer yer farklılıklar
göstermektedir. Buna bağlı olarak iklim alçakta kalan bölgelerde daha yumuĢak iken,
yaylalardan dağlık kesimlere doğru gidildikçe sertleĢmektedir. Sıcaklık ortalaması, il
merkezine göre daha yüksek kesimlerde yer alan Yahyalı ilçesinde biraz daha düĢüktür.
YağıĢ miktarı ise, ilin yüksek kesimlerinde yer alan bölgelerinde daha fazladır. Kayseri Ġlinin
birçok yerinde bozkır iklimi özellikleri vardır. Yazlar sıcak ve kurak, kıĢlar soğuk ve kar
yağıĢlıdır. Yüksek yerlerde ise yayla iklimi hüküm sürer.
En sıcak günler temmuz ve ağustos aylarında olup bazen 38 ºC‟a kadar yükselir. Bu
ayların ortalama sıcaklığı ise yaklaĢık 23ºC‟dir. En soğuk günler ise aralık, ocak ve Ģubat
aylarında olup sıcaklığın bazen -36º C‟a kadar düĢtüğü görülmektedir. KıĢ ortalaması ise –2
ºC ile –6 ºC arasındadır. Son altmıĢ yıllık gözlemlere göre merkezde ortalama sıcaklık, 10,4
ºC‟dir. Kayseri‟de kapalı gün sayısı oldukça azdır. Kapalı gün sayısı ortalama 68, açık ve
güneĢli gün sayısı ise 110 gün civarındadır. Ortalama nispi nem miktarı %65‟tir. Ortalama
yağıĢ miktarı ise metrekareye ortalama 375 kg‟dır. Ġl en fazla yağıĢı mart, nisan, mayıs ve
haziran aylarında almaktadır (Çizelge 1).
[email protected]
13
Çizelge 1. Kayseri ili uzun yıllar ortalama meteorolojik verileri (Meteoroloji Genel Müdürlüğü’den
alınmıĢtır)
KAYSERI
Ocak ġubat Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kasım Aralık
Uzun Yıllar Ġçinde GerçekleĢen Ortalama Değerler (1970 - 2011)
Ortalama
Sıcaklık (°C)
-2.0
0.0
5.0
10.6
14.9
19.1
22.6
21.9
17.1 11.5
4.7
-0.1
Ortalama En
Yüksek Sıcaklık 3.9
(°C)
6.0
11.8
17.6
22.2
26.6
30.6
30.5
26.6 20.2
12.3
5.9
Ortalama En
DüĢük Sıcaklık
(°C)
-7.1
-5.3
-1.3
3.4
6.6
9.7
12.1
11.4
7.3
3.6
-1.3
-5.0
Ortalama
GüneĢlenme
Süresi (saat)
2.5
3.6
4.6
6.0
8.1
10.2
11.5
11.2
9.6
6.3
4.4
2.4
Ortalama
YağıĢlı Gün
Sayısı
12.1
11.6
12.7
14.1
13.5
8.7
2.5
1.9
3.7
8.0
9.0
11.9
Aylık Toplam
YağıĢ Miktarı
Ortalaması
(kg/m2)
32.4
32.8
42.0
57.4
54.4
39.4
11.8
6.1
11.5 33.1
35.5
38.2
Uzun Yıllar Ġçinde GerçekleĢen En Yüksek ve En DüĢük Değerler (1970 - 2011)*
En Yüksek
Sıcaklık (°C)
17.8
31.2
33.4
36.0
40.7
40.0
36.0 32.6
24.8
21.0
En DüĢük
Sıcaklık (°C)
-31.4 -31.2 -28.1 -11.6
-5.5
-0.4
3.7
1.4
-2.5 -12.2 -17.3
-25.5
20.1
26.6
Hidrolojik Kaynaklar
RES projesinin içinde yer aldığı havza içerisinde irili ufaklı akarsular yer almakta
olup bunlar Zamantı, Göksu, Körkün, Eğlence ve Çakıt nehirleridir. Bunlar arasında proje
alanına en yakın konumda olması, uzunluğu, debisel, turistik özellikleri nedeni ile Zamantı
Nehri önemli yere sahiptir. PınarbaĢı Ġlçesi‟nin kuzeyinden doğan ırmak yukarda sayılan
diğer akarsularla birleserek 569 km uzunluğa sahip Seyhan Nehri‟ni oluĢturan en önemli
unsurdur. Zamantı Nehri toplam 308 km uzunluğunda olup 230 km lik kısmını il sınırları
içerisinde tamamlar. En düsük 29 m3/sn ve en yüksek 970 m3/sn debiye sahip olan Zamantı
Nehri (ġekil 7) PınarbaĢı‟ndan sonra daralarak Zamantı Vadisi‟ni olusturur Zamantı
Vadisi‟nin tabanı olan Sıradan Köyü‟ne kadar devam eder burada geniĢleyen vadi il
sınırlarını terkedene kadar bu sekilde ilerler.
[email protected]
14
ġekil 7. RES sahasının güneydoğusunda yer alan Zamantı Nehri
2.4
Sahanın Peyzaj Özellikleri
Kurulması planlanan rüzgar enerji santrali, Orta Anadolu Bölgesi‟nde 1.475-1,698 m
yükseltiler arasında, dağlık bir arazi üzerinde yer alması öngörülmektedir. Saha batıdan
doğuya doğru uzanım gösteren bir sırt ve sırt üzerindeki küçük tepelerden oluĢmaktadır. Saha
tarım arazisi, orman açıklığı ve münferiten dağılım gösteren bozuk meĢe ormanı ile bozkırstep özelliği taĢımaktadır.
Bu bağlamda RES sahasının peyzaj dokusu, bu bölgede sık
rastlanan bozuk orman, tarım alanları ve hafif dağlık yapıdan oluĢmaktadır (ġekil 8-10).
Dolayısıyla alanın doğal, kültürel ve görsel açıdan nadir rastlanan bir kaynak değeri
bulunmamaktadır.
[email protected]
15
ġekil 8. RES sahasının güneybatısında yer alan Aladağlar’ın genel olarak doğal peyzaj görünümü
ġekil 9. RES sahası çevresinde kültürel peyzajı oluĢturan ekili tarım alanları
[email protected]
16
ġekil 10. RES sahasının güneydoğusundan geçen Zamanti Nehri ve bozuk orman alanlarının oluĢturduğu
genel peyzaj görünümü
[email protected]
17
3
Ekolojik ve Biyolojik Kaynaklar
3.1
Bitki örtüsü
3.1.1 Flora
KURTKAYA Rüzgar Enerji Santrali proje alanı ve yakın çevresinde yayılıĢ gösteren
bitki türlerinin saptanması amacıyla 2013 yılı vejetasyon dönemi içerisinde arazi çalıĢmaları
yapılmıĢtır. Bu bağlamda, öncelikle alandaki vejetasyon tiplerini belirlemek için notlar
alınmıĢ ve baskın olan türler tespit edilerek fotoğraflanmıĢtır. Proje alanında yayılıĢ gösteren
bitki türlerinin net bir biçimde ortaya konulması amacıyla, arazi çalıĢmaları esnasında bitki
örnekleri her familya için sistematik önemi olan toprakaltı ve topraküstü organları, çiçek
durumu, meyve gibi kısımları dikkate alınarak toplanmıĢtır. Toplanan bitki örnekleri
morfolojik görünümleri bozulmayacak Ģekilde arazi çalıĢmaları sırasında preslenmiĢtir.
ÇalıĢmalar sırasında, örnekler toplanırken teĢhislerinde kolaylık sağlaması bakımından
toplanan bitki örneğine ait numarası, familyası, biliniyorsa cinsi, çiçeğinin rengi, kaç yıllık
olduğu, stameninin rengi ve tüylülük durumu gibi özel bilgiler arazi defterine not edilmiĢtir.
Herbaryum kurallarına uygun olarak kurutulan bitki örnekleri önce familya düzeyinde tasnif
edilmiĢ, daha sonra ayrılan her familyanın cins ve tür düzeyinde sınıflandırılmasına
geçilmiĢtir. Örneklerin bilimsel olarak teĢhis edilmesinde öncelikle Türkiye Florası‟ndan
(Flora of Turkey and The East Aegean Islands) (Davis 1965-1985, Davis vd. 1988, Güner vd.
2000) yararlanılmıĢtır.
RES alanı, Türkiye florasındaki kareleme sistemine göre B5 karesinde yer almaktadır.
Yapılan arazi çalıĢması döneminde sahadan toplanan bitki örneklerinin teĢhis edilmesiyle 32
familya‟ya ait 101 cins ve 128 bitki taksonu tespit edilmiĢtir (Çizelge 2). RES alanında
bulunan 128 taksonun 33 Ġran-Turan Fitocoğrafik Bölgesi elementi, 10 tanesi Akdeniz
Fitocoğrafik Bölgesi elementi, 2 tanesi Avrupa-Sibirya Fitocoğrafik Bölgesi elementi ve 83
tanesi ise çok bölgeli veya fitocoğrafik bölgesi bilinmeyen kategorisinde yer almaktadır.
Alanda en çok Ġran-Turan elementlerine rastlanılmıĢtır. Ġkinci sırada ise Akdeniz
elementlerine rastlanılmıĢtır. ÇalıĢma alanında tür sayısı açısından en zengin ilk 5 familya ve
tür sayıları Ģu Ģekildedir; Asteraceae 20 tür, Lamiaceae ve Liliaceae 11‟er tür, Fabaceae 10
tür, Boraginaceae 9 tür, Rosaceae ve Brassicaceae 8‟er tür. Arazi çalıĢmaları yapılan
dönemde RES alanında teĢhis edilen türler içerisinde ülkemize özgü iki takson yer
almaktadır. Sahada tespit edilen 128 bitki taksonunun 117 tanesi otsu, 4 tanesi çalı, 3 tanesi
ağaççık ve 4 tanesi ise ağaç formundadır. Türlerden bazılarına ait fotoğraflar ġekil 11-16‟da
verilmiĢtir. RES alanında BERN, CITES ve IUCN listelerinde yer alan bitki türü tespit
edilmemiĢtir.
[email protected]
18
ġekil 11. Quercus cerris L. var. cerris (Saçlı meĢe) (Ülkemizin her bölgesinde yayılıĢ gösteren türe 1900
m’ye kadar olan karıĢık veya yaprak döken ormanlık alanlarda rastlamak mümkündür. Ağustos-Eylül
döneminde meyvelenen bitkiye, proje alanı içerisinde türbin ayaklarının inĢa edileceği Tavuk Tepe ve
yakın çevresinde rastlanmıĢ olmakla birlikte ülkemizde oldukça geniĢ yayılıĢ gösteren türün herhangi bir
koruma statüsü bulunmamaktadır.)
ġekil 12. Juniperus oxycedrus L. subsp. oxycedrus (Katran ardıcı) (Ülkemizin hemen her bölgesinde 1800
m yüksekliğe kadar yayılıĢ gösteren bu ardıç türü, küçük kozalak yapısına sahiptir. Bu türe planlanan
türbin ayaklarının inĢa edileceği alanlarda rastlanılmamıĢtır.)
[email protected]
19
ġekil 13. Berberis crataegina DC. (Hanım tuzluğu) (Ülkemizin hemen her bölgesinde 1800 m yüksekliğe
kadar olan kayalık yamaçları ve çalılık alanları tercih etmekte ve Mayıs-Haziran aylarında
çiçeklenmektedir. Türe, türbin ayaklarının kurulacağı bölgelerde rastlanmıĢ olmakla birlikte ekolojik
toleransı oldukça geniĢ ve ülkemizde yoğun yayılıĢ gösteren türün herhangi bir koruma statüsü
bulunmamaktadır.)
ġekil 14. Onosma albo-roseum Fisch. et Mey. subsp. albo-roseum var. albo-roseum (Emzik otu) (Ülkemizin
Karadeniz, Ġç Anadolu, Akdeniz, Doğu ve Güneydoğu Anadolu Bölgeleri’nde yayılıĢ gösteren tür, kayalık
alanları tercih etmekte ve Nisan-Temmuz döneminde çiçeklenmektedir. Bu türe planlanan türbin
ayaklarının inĢa edileceği alanlarda rastlanılmamıĢtır.)
[email protected]
20
ġekil 15. Amygdalus orientalis Miller (Yabani badem) (Ülkemizin hemen her bölgesinde 1600 m
yüksekliğe kadar olan açıklık ve çalılık alanları tercih eden tür, Nisan-Mayıs döneminde
çiçeklenmektedir. Türe proje alanı içerisinde türbinlerin inĢa edileceği bölgelerde rastlanmıĢ olmakla
birlikte, ekolojik toleransı oldukça yüksek olan tür üzerinde herhangi bir koruma statüsü de
bulunmamaktadır.)
ġekil 16. Anchusa azurea Miller var. azurea (Sığırdili) (Ülkemizin her bölgesinde 2500 m yüksekliğe kadar
olan açıklık alanlarda yayılıĢ gösteren bu tür Nisan-Temmuz döneminde çiçeklenmektedir. Proje alanı
içerisindeki çayırlık alanlarda rastlanılan ekolojik toleransı yüksek tür üzerinde herhangi bir koruma
statüsü bulunmamaktadır.)
[email protected]
21
Çizelge 2. KURTKAYA Rüzgar Enerji Santral Sahasında Tespit Edilen Bitki Türleri (Kısaltmalar: Ir.Tur. El.: Ġran-Turan Elementi, Akd. El.: Akdeniz Elementi, Avr-Sib. El.: Avrupa-Sibirya Elementi,
Öksin El.: Öksin Elementi, ÇBFCB: Çok Bölgeli veya Fitocoğrafik Bölgesi Bilinmeyen, E: Endemik, TIB:
Tıbbi, TIC: Ticari, VU: Vulnerable (Zarar görebilir), NT: Near Threatened (Tehdit altına girebilir), LC:
Least Concern (En az endiĢe verici).
Familya/Bitkiler
APIACEAE
Bupleurum croceum Fenzl
Bupleurum rotundifolium L.
Eryngium campestre L.var. campestre
Ferula rigidula DC
Scandix pecten-veneris L.
Turgenia latifolia (L.) Hoffm.
ARACEAE
Arum elongatum Steven
subsp.detruncatum (C.A.Meyer ex
Schott) H. Riedl
ASTERACEAE
Achillea wilhelmsii K. Koch
Anthemis tinctoria L.var. tinctoria
Carlina corymbosa L.
Centaurea carduiformis DC. subsp.
carduiformis var. carduiformis
Centaurea solstitialis L. subsp.
solstitialis
Centaurea triumfetti All.
Centaurea virgata Lam.
Centaurea urvillei DC. subsp. urvillei
Cichorium intybus L.
Cirsium arvense (L.) Scop. subsp.
vestitum (Wimmer & Grab.) Petrak
Cirsium lappaceum (Bieb.) Fischer
subsp. anatolicum Petrak
Helichrysum plicatum DC. subsp.
plicatum
Gundelia tournefortii L. var.
tournefortii
Picnomon acarna (L.) Cass.
Picris strigosa Bieb. var. strigosa
Senecio vernalis Waldts. &Kit.
Scorzonera mollis Bieb.subsp.
szowitzii (DC) Chamberlain
Scorzonera latifolia (Fisch. et Mey.)
DC. var. latifolia.
Xeranthemum annuum L.
Tragopogon latifolius Boiss. var.
angustifolius Boiss.
BERBERIDACEAE
Berberis crataegina DC.
BORAGINACEAE
Alkanna areolata Boiss. var. areolata
Tükçe Adı
Endemizm
IUCN
Kategorisi
Bern (B) –
Cites (C)
Fitocoğrafik
Bölge
Ir.-Tur. El.
ÇBFCB
ÇBFCB
Ir.-Tur. El.
ÇBFCB
ÇBFCB
Yılan yastığı
Ir.-Tur. El.
Kedi çırnağı
Papatya
Ir.-Tur. El.
ÇBFCB
Akd. El.
Peygamber
çiçeği
Peygamber
çiçeği
Peygamber
çiçeği
Peygamber
çiçeği
Peygamber
çiçeği
Hindiba
Köygöçüren
Ir.-Tur. El.
ÇBFCB
ÇBFCB
ÇBFCB
Akd. El.
ÇBFCB
ÇBFCB
Ir.-Tur. El.
ÇBFCB
Kengerotu,
Çakır dikeni
Ir.-Tur. El.
Akd. El.
Ir.-Tur. El.
ÇBFCB
Kanarya otu
Ir.-Tur. El.
Ir.-Tur. El.
Süpürge otu
Ir.-Tur. El.
Ir.-Tur. El.
Hanım tuzluğu
Ir.-Tur. El.
Havaciva otu
Ir.-Tur. El.
[email protected]
22
Familya/Bitkiler
Tükçe Adı
Endemizm
IUCN
Kategorisi
Bern (B) –
Cites (C)
Alkanna orientalis (L.) Boiss. var.
Havaciva otu
orientalis
Anchusa azurea Miller var. azurea
Sığırdili
Anchusa undulata L. subsp. hybrida
(Ten.) Coutinho
Cerinthe minor L. subsp. auriculata
(Ten.) Domac
Echium italicum L.
Engerekotu
Onosma caerulescens Boiss.
Emzikotu
Onosma albo-roseum Fisch. Et Mey.
Emzikotu
subsp. albo-roseum var. albo-roseum
Symphytum brachycalyx Boiss.
BRASSICACEAE
Alyssum desertorum Stapf var.
desertorum
Aubretia canescens (Boiss.) Bornm.
subsp. macrostyla Cullen & HuberMorath
Cardaria draba (L.) Desv. subsp.
draba
Draba bruniifolia Stev. subsp.
bruniifolia
Draba huetii Boiss.
Erysimum crassipes Fisch. & Mey.
Iberis taurica DC
Thlaspi perfoliatum L.
CARYOPHYLLACEAE
Arenaria cucubaloides Smith
Minuartia juniperina (L.) Maire &
Petitm.
Petrorhagia cretica (L.) Ball &
Heywood
Silene cappadocica Boiss. & Heldr.
Nakıl
Silene lasiantha Koch
Nakıl
CONVOLVULACEAE
Convolvulus compactus Boiss.
Kahkaha çiçeği
Convolvulus lineatus L.
Kahkaha çiçeği
CRASSULACEAE
Sedum album L.
Dam koruğu
CUPRESSACEAE
Juniperus excelsa M. Bieb. subsp.
Boylu ardıç
excelsa
Juniperus oxycedrus L. subsp.
Katran ardıcı
oxycedrus
DIPSACACEAE
Cephalaria aristata C. Koch
Pelemir
Dipsacus laciniatus L.
Pterocephalus plumosus (L.) Coulter
Scabiosa columbaria L. subsp.
Uyuz otu
ochroleuca (L.) Celak var. ochroleuca
FABACEAE
Astragalus angustifolius Lam.subsp.
Geven
angustifolius var. angustifolius
Astragalus microcephalus Willd.
Geven
Fitocoğrafik
Bölge
Ir.-Tur. El.
ÇBFCB
Akd. El.
ÇBFCB
ÇBFCB
Ir.-Tur. El.
Ir.-Tur. El.
Akd. El.
ÇBFCB
ÇBFCB
ÇBFCB
ÇBFCB
ÇBFCB
ÇBFCB
ÇBFCB
ÇBFCB
Ir.-Tur. El.
ÇBFCB
ÇBFCB
Akd. El.
ÇBFCB
Akd. El.
ÇBFCB
ÇBFCB
ÇBFCB
ÇBFCB
ÇBFCB
ÇBFCB
ÇBFCB
ÇBFCB
ÇBFCB
Ir.-Tur. El.
[email protected]
23
Familya/Bitkiler
Tükçe Adı
Astragalus oleifolius DC.
Geven
Astragalus cylindraceus DC.
Geven
Coronilla varia L. subsp. varia
Lotus corniculatus L. var. tenuifolius
L.
Melilotus officinalis (L.) Desr.
Medicago sativa L. subsp. sativa
Onobrychis oxydonta Boiss.
Ononis spinosa L. subsp. leiosperma
(Boiss) Sirj.
FAGACEAE
Quercus cerris L. var. cerris
Saçlı meĢe
Quercus pubescens Willd.
Tüylü meĢe
GERANIACEAE
Geranium tuberosum L. subsp.
Çakmuz
tuberosum
GLOBULARIACEAE
Globularia orientalis L.
Küreçiçeği
Globularia trichosantha Fisch. &
Küreçiçeği
Mey.
HYPERICACEAE
Hypericum scabrum L.
Binbirdelikotu
IRIDACEAE
Crocus chrysanthus (Herbert) Herbert
Safran
JUNCACEAE
Juncus rechingeri Snog
LAMIACEAE
Ajuga chamaepitys (L.) Schreber
subsp. chia (Schreber) Arcangeli var.
ciliata Briq.
Lamium amplexicaule L.
Ballıbaba
Lamium garganicum L. subsp.
Ballıbaba
reniforme (Montbret et Aucher ex
Bentham) R. Mill
Marrubium vulgare L.
Nepeta italica L. subsp. italica
Nepeta nuda L. subsp. albiflora
(Boiss.) Gams
Salvia aethiopis L
Yünlü ada çayı
Salvia verticillata L. subsp. amasiaca
(Freyn & Bornm.) Bornm.
Scutellaria orientalis L. subsp. alpina
(Boiss.) O. Schwarz var. alpina
Teucrium chamaedrys L. subsp.
Kısa
syspirense (C. Koch) Rech. fil.
mahmutotu
Teucrium polium L.
Mayasıl otu
LILIACEAE
Allium vineale L.
Asphodeline taurica (Pallas) Kunth
Asphodeline tenuiflora (Fischer)
Ledeb. var. tenuiflora
Colchicum szovitsii Fisch. & Mey.
Acı çiğdem
Colchicum triphyllum G.Kunze
Acı çiğdem
Endemizm
IUCN
Kategorisi
End.
LC
Bern (B) –
Cites (C)
Fitocoğrafik
Bölge
Ir.-Tur. El.
Ir.-Tur. El.
ÇBFCB
ÇBFCB
ÇBFCB
ÇBFCB
ÇBFCB
ÇBFCB
Akd. El.
ÇBFCB
ÇBFCB
Ir.-Tur. El.
ÇBFCB
Ir.-Tur. El.
ÇBFCB
Ir.-Tur. El.
ÇBFCB
Avr-Sib. El.
ÇBFCB
ÇBFCB
ÇBFCB
ÇBFCB
ÇBFCB
ÇBFCB
ÇBFCB
ÇBFCB
ÇBFCB
ÇBFCB
Akd. El.
Ir.-Tur. El.
Ir.-Tur. El.
Akd. El.
[email protected]
24
Familya/Bitkiler
Eremurus spectabilis Bieb.
Gagea fistulosa Ker-Gawler
Ornithogalum platyphyllum Boiss.
Ornithogalum pyrenaicum L.
Ornithogalum wiedemannii Boiss.
Muscari neglectum Guss.
MORINACEAE
Morina persica L.
PAPAVERACEAE
Corydalis rutifolia (Sibth. & Sm.) DC
subsp. erdelii (Zucc.) Cullen & Davis
Papaver rhoeas L.
Roemeria hybrida L. (DC)subsp.
hybrida
PLANTAGINACEAE
Plantago lanceolata L.
PLUMBAGINACEAE
Acantholimon acerosum (Willd.)
Boiss. var. acerosum
POACEAE
Hordeum bulbosum L.
Stipa holosericea Trin.
POLYGALACEAE
Polygala anatolica Boiss. Et Heldr.
Polygala pruinosa Boiss. subsp.
pruinosa
RANUNCULACEAE
Consolida orientalis (Gay) Schröd
Nigella arvensis L. var. glauca Boiss.
Tükçe Adı
Endemizm
IUCN
Kategorisi
Bern (B) –
Cites (C)
Ak yıldız
Ak yıldız
Ak yıldız
Arap sümbülü
Fitocoğrafik
Bölge
Ir.-Tur. El.
ÇBFCB
Ir.-Tur. El.
ÇBFCB
ÇBFCB
ÇBFCB
Ir.-Tur. El.
ÇBFCB
Gelincik
Mor gelincik
ÇBFCB
Sinirli otu
ÇBFCB
ÇBFCB
Kardikeni
Ir.-Tur. El.
ÇBFCB
ÇBFCB
Sütotu
Sütotu
ÇBFCB
ÇBFCB
ÇBFCB
Yabani çörek
otu
Ranunculus kotschyi Boiss.
RESEDACEAE
Reseda lutea L. var. lutea
ROSACEAE
Yabani badem
Amygdalus orientalis Miller
Crataegus orientalis Pallas ex Bieb.
Alıç
var. orientalis
Karanfil otu
Geum rivale L.
Malus sylvestris Miller subsp.
Yabani elma
orientalis (A. Uglitzkich) Browicz var.
orientalis
Sorbus umbellata (Desf.) Fritsch var.
Üvez
cretica (Lindl.) Schneider
Sanguisorba minor Scop. subsp.
Çayır düğmesi
magnolii (Spach) Briq.
Potentilla recta L.
Rosa canina L.
KuĢburnu
RUBIACEAE
Galium incanum Sm. subsp. elatius
(Boiss.) Ehrend.
Galium verum L. subsp. verum
SCROPHULARIACEAE
Verbascum caudatum Freyn et Bornm. Sığırkuyruğu
ÇBFCB
ÇBFCB
ÇBFCB
Ir.-Tur. El.
ÇBFCB
ÇBFCB
ÇBFCB
ÇBFCB
ÇBFCB
ÇBFCB
ÇBFCB
Ir.-Tur. El.
Avr-Sib. El.
End.
LC
[email protected]
Ir.-Tur. El.
25
Familya/Bitkiler
Tükçe Adı
Verbascum lasianthum Boiss. ex
Bentham
Veronica anagallis-aquatica L.
Veronica multifida L.
ZYGOPHYLLACEAE
Peganum harmala L.
Sığırkuyruğu
Endemizm
IUCN
Kategorisi
Bern (B) –
Cites (C)
Fitocoğrafik
Bölge
ÇBFCB
ÇBFCB
ÇBFCB
Üzerlik
ÇBFCB
[email protected]
26
3.1.2 Vejetasyon
Vejetasyon, bir coğrafik bölgenin bir kesiminin üzerinde, yaĢama Ģartları birbirine
benzeyen bitkilerin bir arada toplanma Ģeklidir. Bu bitkilerin birbirleriyle ve çevreleriyle
etkileĢimleri sonucunda belirli vejetasyon zonları oluĢmaktadır. Proje alanında yayılıĢ
gösteren bitki türlerinin net bir biçimde ortaya konulması amacıyla yapılan arazi
çalıĢmalarında öncelikle alandaki vejetasyon tipini belirlemek için notlar alınmıĢ ve baskın
olan türler tespit edilerek fotoğraflanmıĢtır. Proje sahasının farklı bölgelerindeki genel
vejetasyon yapısı görseller eĢliğinde ġekil 17‟de sunulmuĢtur. Bu bağlamda arazi çalıĢmaları
sırasında çekilen resimler topografik harita üzerinde numaralanarak gösterilmiĢtir.
Topografik harita üzerinde yer alan okların yönleri ve numaraları, yanlarında gösterilen
vejetasyon fotoğraflarının çekilme yerleri ve yönlerini simgelemektedir. Vejetasyon yapısı
görselleri ġekil 18-27‟de sunulmuĢtur.
bitki türleri değerlendirildiğinde proje alanında genel ve baskın olarak, tek veya çık yıllık
otsu bitki türlerinin oluĢturduğu step (bozkır) vejetasyonu, yüksek çalı formalarının
oluĢturduğu maki vejetasyonu, proje alanı yüksek kesimlerinde yoğunlaĢmakla birlikte
hemen her bölgesinde diğer vejetasyon yapılarının baskın olduğu bölgelerde de görülen kaya
vejetasyonu yapısı ile yol ve tarla kenarlarında görülen ruderal vejetasyon yapısının hakim
olduğu görülmüĢtür. Proje alanı bilhassa türbinlerin inĢa edileceği üst kesimlerde büyük
ölçüde step karakterli çayırlık alanlardan, tarım arazilerinden ve makilik kayalık bölgelerden
oluĢmaktadır. Proje alanının hakim yükseltilerinden olan Kızıl Tepe ve Tavuk Tepe‟nin üst
kesimleri kaya karakterli olmakla birlikte tepelik alanların alt yamaçlarında ve bilhassa proje
alanı orta kesimi olan KanlıtaĢ Mevkii ve yakın çevresinde tümüyle tarım alanlarıyla kaplıdır.
Bu nedenle alan genelinde tarım alanlarına arazi açılması amacıyla insan kaynaklı tahribatın
bulunduğu görülmektedir (ġekil 20, 21, 22, 23, 25). Alanın batı bölgesi yükseltisi olan Kızıl
Tepe ve yakın çevresi daha çok kayalık ve step karakterli alanlardan oluĢmakta (ġekil 18, 19
21, 23), Yahyalı-Dikme güzergahında alanın doğusuna doğru KanlıtaĢ Mevkii ve yakın
çevresinden itibaren yoğunlaĢmakla birlikte Tavuk Tepe‟ye kadar maki formasyon üyeleri
görülmektedir (ġekil 24,25, 26). Alanın batısında inĢa edilecek olan T1-T12 numaralı üst
türbin noktaları kayalık-step vejetasyonun hakim olduğu bölgelerdir. Proje alanının orta
bölümü olan KanlıtaĢ Mevkii ve yakın çevresinde yer alacak olan T18-T20 numaralı türbin
noktaları tamamen tarım arazileri ile kaplı bölgelerde, kayalık vejetasyonun hakim olduğu sırt
alanlarda yer almaktadır. Bunun yanında T13-T16 numaralı türbinlerin yer alacağı KanlıtaĢ
[email protected]
27
Mevkii‟nin kuzeyinde yer alan bölgeler, tarım alanlarından baĢlayarak kademeli olarak
kayalık-makilik vejetasyon yapısı ile yükselmektedir. Bu bölgenin doğusunda yer alan Tavuk
Tepe yüksek çalı formlarının yer aldığı maki formasyonu ve tarım arazileriyle kaplı alanlar
artarak devam etmektedir.
Alanda yer alan vejetasyon karakterlerinden maki vejetasyon yapısının baskın türü
Quercus cerris var. cerris (Saçlı meĢe)‟dir. Alan genelinde baskın olmamakla birlikte bu türe
Quercus pubescens (Tüylü meĢe) türü de eĢlik etmektedir. Kızıl Tepe alt yamaçları ile
KanlıtaĢ Mevkii kuzey ve doğu bölgesinde maki formasyonu içerisinde bodur yapısı ile
Amygdalus orientalis (Yabani badem) türü dikkat çekmektedir. Benzer Ģekilde alan
genelindeki maki vejetasyonu içerisinde Juniperus oxycedrus subsp. oxycedrus (Katran
ardıç), Juniperus excelsa subsp. excelsa (Boylu ardıç), Crataegus orientalis var. orientalis
(Alıç), Sorbus umbellata var. cretica (Üvez), Rosa canina (KuĢburnu) türleri de dikkat
çekmektedir.
Proje alanı içerisinde bilhassa üst kesimlerde görülen bir diğer vejetasyon karakteri
Kaya vejetasyonudur. Kızıl Tepe, KanlıtaĢ mevkii kuzeyi ve Tavuk Tepe‟de yoğunlaĢan bu
vejetasyonu alan genelinde temsil eden türler arasında Onosma albo-roseum Fisch. Et Mey.
subsp. albo-roseum var. albo-roseum Emzikotu, Berberis crataegina (Hanım tuzluğu),
Helichrysum plicatum subsp. plicatum, Alkanna orientalis var. orientalis (Havaciva otu)
Draba bruniifolia subsp. bruniifolia, Minuartia juniperina, Sedum album (Dam koruğu)
sayılabilir.
Proje alanında yer alan step alanlarda ise Anchusa azurea Miller var. azurea
(Sığırdili), Ajuga chamaepitys subsp. chia, Nepeta italica subsp. italica, Centaurea
solstitialis subsp. solstitialis (Peygamber çiçeği), Picnomon acarna, Silene cappadocica
(Nakıl), Astragalus microcephalus (Geven), Geranium tuberosum subsp. tuberosum
(Çakmuz), Hypericum scabrum (Binbirdelikotu) türleri yoğun yayılıĢ göstermektedir.
Kurtkaya Res Projesi sahası genelinde bir diğer hakim vejetasyon yapısı ise geniĢ
yayılıĢlı ve ülkemiz genelinde hemen her bölgede yer alan ruderal vejetasyon yapısıdır. Proje
alanı ve yakın çevresinde bilhassa açık alanlarda, yol ve tarla kenarlarında görülen bu
vejetasyon karakterinin baskın türleri arasında Cardaria draba subsp. draba, Lamium
amplexicaule (Ballıbaba), Echium italicum (Engerekotu), Papaver rhoeas (Gelincik),
Roemeria hybrida subsp. hybrida (Mor gelincik), Peganum harmala L. (Üzerlik),
Pterocephalus plumosus türleri sayılabilir.
[email protected]
28
ġekil 17. KURTKAYA Rüzgar Enerji Santral sahası topografik yapısı ve vejetasyon görsellerine ait
lokasyonlar (1/25000 topografik harita).
[email protected]
29
ġekil 18. KURTKAYA RES projesi T3-T6 numaralı türbinlerin kurulacağı Kızıl Tepe batı yamaçları
genel vejetasyon yapısının Yahyalı güzergahından görünümü (Bkz. ġekil 17; 1 nolu gösterge).
ġekil 19. Proje sahası doğusunda yer alan T5 ve T6 numaralı türbinlerin inĢa edileceği bölgenin genel
vejetasyon yapısının görünümü (Bkz. ġekil 17; 2 nolu gösterge).
[email protected]
30
ġekil 20. KURTKAYA RES projesi T18, T19 ve T20 numaralı türbinlerin kurulacağı Tavuk Tepe
sırtlarının genel vejetasyon yapısının Yahyalı güzergahından görünümü (Bkz. ġekil 17; 3 nolu gösterge).
ġekil 21. Proje sahası hakim yükseltilerinden olan Kızıl Tepe’nin genel vejetasyon yapısının görünümü
(Bkz. ġekil 17; 4 nolu gösterge).
[email protected]
31
ġekil 22. Proje alanı içerinde yer alan tarım alanlarının ve T11 ve T12 numaralı türbinlerin inĢa edileceği
Kurucakkuyu Tepe genel vejetasyon yapısının görünümü (Bkz. ġekil 17; 5 nolu gösterge).
ġekil 23. KURTKAYA RES projesi T8, T9 ve T10 numaralı türbinlerin kurulacağı Kızıl Tepe doğu
bölgesi genel vejetasyon yapısının görünümü (Bkz. ġekil 17; 6 nolu gösterge).
[email protected]
32
ġekil 24. Sırasıyla T16 (solda); T13, T14 ve T15 (sağda) numaralı türbinlerin inĢa edileceği KanlıtaĢ
Mevkii kuzeyinde yer alan tepelik bölgelerin genel vejetasyon yapısının görünümü (Bkz. ġekil 17; 7 nolu
gösterge).
ġekil 25. T18, T19 ve T20 numaralı türbin bölgesi vejetasyon yapısı ve proje alanı batı kesiminin Tavuk
Tepe’den görünümü (Bkz. ġekil 17; 8 nolu gösterge).
[email protected]
33
ġekil 26. Proje alanı rüzgar ölçüm direğinin de bulunduğu bölgenin genel vejetasyon yapısının görünümü
ġekil 27. KURTKAYA RES proje alanının, bölgenin doğusunda yer alan Dikme Köyü’nden görünümü
[email protected]
34
3.2
Faunal Yapı
Sağlıklı bir ekosistemin varlığını devam ettirmesinin yolu, barındırdığı canlı türlerinin
iliĢkilerinin devamlı ve dengeli olması ve habitat yapısının beraberinde korunması ile
mümkündür. Dengeli bir ekosistemde iliĢkilerin devamlılığı ve değiĢkenliği doğal süreçlerle
kontrol edilir ve bu doğal süreçler ekosistemdeki canlıların populasyon büyüklüklerinin
Ģekillenmesinde de etkili olmaktadır. Buna karĢın insan kaynaklı faaliyetler dengeli yapının
ve beraberinde barındırdığı canlıların yaĢamsal faaliyetlerinin etkilenmesine ve değiĢmesine
neden olabilmektedir. Kurtkaya RES faaliyetinin omurgalı hayvanlara olası etkileri bu
kapsamda yapılan arazi gözlemleri ve literatür taramasıyla değerlendirilmiĢtir.
RES sahası ve civarında yapılan arazi gözlemlerinde tespit edilen omurgalı türlerinin
familya ve bilimsel isimleri, Türkçe adları, habitat, tehlike kategorisi, tehlike sınıfı ve
statüleri bu çalıĢma kapsamında değerlendirilmiĢtir. Bu değerlendirmeler IUCN; Bern
SözleĢmesi kriterleri ve koruma listelerinin en son güncellenmiĢ halleri; CITES (Tehlike
Altında Olan Yabani Hayvan ve Bitki Türlerinin Uluslararası Ticaretine ĠliĢkin SözleĢme);
Çevre ve Orman Bakanlığı Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü Merkez Av
Komisyonu (MAK) tarafından 2012-2013 dönemi Kararları‟ndan da yararlanılmıĢtır.
KURTKAYA RES sahası ve yakın çevresi havza bazında değerlendirilerek belirlenen türler
tablolarda verilmiĢtir. Ek olarak yörede kaydedilen yabanıl formlar arasında endemik türler
bulunup bulunmadığı da değerlendirilmiĢtir. Yapılan çalıĢmada öncelikle gözlem ve
fotoğraflamaya dayalı tür kayıtları ile habitat verileri toplanmıĢtır. Böylece toplanan tüm
veriler birlikte değerlendirilerek proje alanının omurgalı elemanlarının tespiti yapılmıĢtır.
Diğer taraftan, iĢletmenin faunal karakterlere yol açması muhtemel etkileri ve bunlara karĢı
alınacak önlemlerin neler olacağı da ifade edilmiĢtir.
3.2.1 Amfibi ve sürüngenler
KURTKAYA RES sahası ve yakın çevresinde sürüngenlerin yaĢaması, barınması ve
beslenmesi için çok uygun habitatlar bulunmaktadır. Sahanın büyük bölümü seyrek ağaçlıklı,
kayalık ve tarımsal alanlardan oluĢmaktadır. Bu bölümler sürüngenlerin en sık rastlandığı
habitat tipleridir. Ayrıca sahanın yakınlarında amfibi türlerinin yaĢayabileceği su kaynakları
ve nemli habitatlar da mevcuttur (ġekil 28-29).
KURTKAYA RES ve yakın çevresinde 5 kurbağa, 1 kaplumbağa, 8 kertenkele ve 14
yılan türü olmak üzere toplam 28 tür tespit edilmiĢtir. Bunlardan Tosbağa (Testudo graeca)
VU “zarar görebilir” kategorisinde yer alırken, kurbağaların tamamı ise IUCN nin LC“düĢük
[email protected]
35
risk” kategorisinde yer almaktadır. IUCN tehlike durumlarına göre 6 türün statüsü belli
değilken, 21 tür LC kategorisindedir.
BERN sözleĢmesi kesin koruma altında olan türler (EK II) kategorisinde 14 tür,
koruma altında olan türler kategorisinde (EK III) ise 11 tür yer almaktadır. Bu türler geniĢ
yayılımlı olup, bölgeye özgü endemik ve lokal endemik bulunmamaktadır. Bu türler ve
statüleri Çizelge 3‟te, Tarla kertenkelesine ait fotoğraf ise ġekil 29‟da verilmiĢtir.
Çizelge 3. KURTKAYA RES sahası ve yakın çevresinde bulunan kurbağa ve sürüngen türleri ile statüleri
Tehlike Durumu
TÜR ĠSĠMLERĠ
(Türkçe-Latince)
IUCN
BERN
EKII
EK III
CITES
HABĠTAT
RES
sahası
RES
sahası
dıĢı
KURBAĞALAR
Toprak Kurbağası
Kara Kurbağası
Gece Kurbağası
Ağaç Kurbağası
Ova Kurbağası
Pelobates syriacus
Bufo bufo
Pseudepidalea viridis
Hyla arborea
Pelophylax ridibundus
LC
LC
LC
LC
LC
X
X
X
-
X
X
-
M, S
T,M
Ç,T,M
Ç,M
S
+
+
+
+
-
+
+
+
+
+
SÜRÜNGENLER
Tosbağa
Ġnce Parmaklı Keler
Dikenli Keler
Ġri YeĢil Kertenkele
Ġnce Kertenkele
Tarla Kertenkelesi
Kayseri kertenkelesi
Cüce kertenkele
ġeritli kertenkele
ġeritli Engerek
Kör Yılan
Mahmuzlu yılan
Kırmızı yılan
Kara Yılan
Ġnce Yılan
Uysal Yılan
Yarı Sucul Yılan
Sucul Yılan
Sarı Yılan
Kafkas Yılanı
Kedigözlü Yılan
ÇukurbaĢlı Yılan
Sikkeli Yılan
Testudo graeca
Cyrtopodion kotschyi
Laudakia stellio
Lacerta trilineata
Ablepharus kitaibelii
Ophisops elegans
Apathya cappadocica
Parvilacerta parva
Trachylepis vittata
Vipera xanthina
Typhlops vermicularis
Eryx jaculus
Dolichophis schmidt
Dolichophis jugularis
Platyceps najadum
Eirenis modestus
Natrix natrix
Natrix tessellata
Elaphe quatuorlineata
Elaphe hohenackeri
Telescopus fallax
Malpolon
monspessulanus
Hemorrhois nummifer
VU
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
-
X
X
-
O,Ç,T,M
O, T, M
K
O, T, M, Ç
T, M
T, M
K, M
K, St
M, K,T
Ç,K
O, Ç,M
T, M
K,Ç,O,M
Ç, M,T
O, T, M, Ç
O, Ç,M,T
S
S
Ç, M
K, Ç, O
O, Ç
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
LC
-
X
-
T, M, K
-
+
-
-
-
-
O, Ç, M
+
+
Ç: Çalılık, O: Orman, T: Tarım arazileri, M: Mera, S: Su ve suya yakın yerler, K: Kayalık Alanlar, St:
Step
[email protected]
36
ġekil 28. KURTKAYA RES sahası ve yakın çevresinde amfibi, sürüngen ve memelilerin yaĢamasına
uygun maki ve çalı habitatlar
ġekil 29. RES sahasında açık alanlarda görülebilen Tarla kertenkelesi (Ophisops elegans)
[email protected]
37
3.2.2 Memeliler
KURTKAYA RES sahası ve yakın çevresinde 14 memeli türü tespit edilmiĢtir.
Sahanın çevresinde memelilerden Tilki (Vulpes vulpes), Yaban domuzu (Sus scrofa) TavĢan
(Lepus europaeus), Kurt (Canis lupus) ve Porsuk (Meles meles) en dikkat çeken türlerdendir
(Çizelge 4). Bunların dıĢında yapılan arazi çalıĢmaları esnasında kirpi ve gelinciğin yaĢadığı
da tespit edilmiĢtir (ġekil 30). Saha ve yakın çevresinde memeli türlerin yaĢadığı iz (ġekil
31), dıĢkı ve bizzat gözlemlerin yanında çevre halkı ile yapılan görüĢmelerden de
anlaĢılmıĢtır. Özellikle tarımsal alanlarda fare türleri yayılıĢ göstermektedir.
ġekil 30. KURTKAYA RES sahasında ve yakın çevresinde yaĢayan Gelincik (Martes nivalis)
KURTKAYA RES sahası ve çevresinde gözlenen memeli türlerinden nesli
tükenmekte olan tilki, Nesli Tehlikede Olan Yabani Hayvan ve Bitki Türlerinin Uluslararası
Ticareti'ne iliĢkin sözleĢmeye (CITES) göre avlanmaları, öldürülmeleri, iç ve dıĢ ticareti
yasaktır. IUCN Kırmızı Listesi‟ne göre bu bölgede yaĢayan memelilerin tümü asgari endiĢe
altındaki türler kategorisinde (LC) yer alırken, bu türlerden 4 tanesi BERN SözleĢmesi
listelerinde Ek II (kesin olarak koruma altına alınan türler)‟de, 6 tanesi de Ek III (Korunan
[email protected]
38
türler)‟de yer almaktadır (Çizelge 4). Merkez Av Komisyonu (MAK) Kararlarına göre; Kirpi,
Yabani tavĢan Ek-I, Gelincik EK-II, Kızıl tilki ve Yaban domuzu EK-III kapsamında
bulunmaktadır.
Çizelge 4. KURTKAYA RES sahası ve çevresinde tespit edilen memeli hayvan (Mammalia) türleri ve
koruma statüleri
TÜR ĠSĠMLERĠ
(Türkçe-Latince)
Kirpi
Yabani TavĢan
Kayalık Faresi
Cüce Avurtlak
Ev Faresi
Ev Sıçanı
Orman Yediuyuru
Kızıl Tilki
Gelincik
Kurt
Porsuk
Yaban Domuzu
Büyük Nalburunlu Yarasa
Küçük Nalburunlu Yarasa
Erinaceus concolor
Lepus europaeus
Apodemus mystacinus
Cricetulus migratorius
Mus musculus
Rattus rattus
Dryomys nitedula
Vulpes vulpes
Mustela nivalis
Canis lupus
Meles meles
Sus scrofa
Rhinolophus
ferrumequinum
Rhinolophus hipposideros
Tehlike Durumu
B
C
E
I
I
R
U
T
N
C
E
N EK EK
S
II III
LC X
LC
X
LC
LC
LC
LC
LC
X
LC
X X
LC
X
LC X
LC
X
LC
X
LC X
-
H
A
B
Ġ
T
A
T
O, Ç
O, Ç
K
O, Ç
T
T
O
O,K
O,K
K, O,
T,S,Ç
O,T,Ç
O, M
LC
O, M
X
-
-
RES
Sahası
RES
sahası
dıĢı
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
-
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
-
+
O: Yakınlardaki Ormanlar, T: Tarım arazileri, Ç: Çayır-Mera, K: Kayalık, S: Sucul alanlar, M: Magara
[email protected]
39
ġekil 31. RES sahası içerisinde görülen fare yuvaları
3.2.3 KuĢlar
Avrupa Birliği Komisyonu “Avrupa Birliği Doğa Mevzuatına Göre Rüzgâr Enerji
Santrallerinin Geliştirilmesi” (Kasım 2010) raporunda kuĢların RES‟lerden nasıl
etkilendikleri ve bunların en aza indirgenmesi için yapılacakları ayrıntılı olarak vermiĢtir.
Buna göre RES‟lerin kuĢlara potansiyel etkileri Ģu baĢlıklar altında incelenmiĢtir.
3.2.3.1 YaĢam Alanı Kaybı ve Bozulması
RES faaliyetleri habitatların enine veya boyuna bölünmesine neden olabilmekte ve
bazen de habitatın büyük bir bölümünü yok edebilmektedir. Bu faaliyetler nedeniyle kuĢların
yaĢam alanlarının yani habitatlarının yok edilmesi ortaya çıkan problemlerden bir tanesidir.
Bu kayıp inĢa edilen santralin büyüklüğüne göre değiĢmektedir. Kayıpların temel nedeni
vejetasyon kaybıdır. Yani yuvalama ve beslenme amaçlı kullanılan bölgenin vejetasyonun
tahrip edilmesi ya da rahatsızlıktan dolayı terk edilmesi olarak ele alınabilir. Örneğin;
Wiskonsin, ABD‟de yapılan bir çalıĢmada inĢaat öncesine göre bölgedeki yırtıcı sayısı %47
oranında azalmıĢtır. Pearce-Higgins ve ark 2009‟a göre araĢtırma bölgesindeki 12 yırtıcı kuĢ
[email protected]
40
türünden 7‟ sinin türbinlerin etrafında 500 metre yarıçaplı bir alanda görülme sıklıkları %15
ile 53 arasında düĢmüĢtür.
3.2.3.2 Çarpma Etkisi
Yırtıcı kuĢ türleri üzerine yapılan çalıĢmalarda elde edilen sonuçlara göre kuĢ-türbin
etkileĢimlerinin olasılığı ve miktarı, sahadaki kuĢ populasyonundan bağımsız olarak türe,
türbin yüksekliğine, rakıma ve diğer topografik faktörlere bağlıdır. Özellikle akbabalar,
kendilerini yükseltecek yeterli hava akımı olmadığı zamanlarda, yüksek türbinlerle daha fazla
çarpıĢmaktadırlar (de Lucas vd. 2008). Kızıl akbabaların yaĢadığı bölgelerde inĢa edilecek
yeni rüzgâr türbinlerinin hafif eğimli yükseltilerin tepelerine yapılmaması gerekmektedir.
Navarre/Ġspanya‟da yapılan gözlemlerde kızıl akbabaların üreme sahasına yakın bir bölgede
kurulan RES‟in etkileri türün bireyleri üzerinde oldukça ölümcül olmuĢtur (Farfan vd. 2009).
Doğu Avrupa‟da yayımlanan bir veterinerlik dergisinde ortaya konulan derleme verilerde de
birçok farklı çalıĢmada görülen ölümlerin tür bazında bir listesi ortaya konulmuĢtur (Jana ve
Pogacnik 2008).
3.2.3.3 Rahatsız Olma ve Yer DeğiĢtirme
KuĢlar, türbinlerin görüntüsünden, titreĢiminden, gürültüsünden ve çevresindeki
vasıta trafiğinden rahatsız olabilmektedir. Bu yüzden de bu tür veya türler, beslenme ve
yuvalama alanlarını kaybedebilmektedirler. Örneğin, yakın gelecekte sığ sulak alanlarda da
türbinler kurulmaya baĢlandığında birçok su kuĢu ya tehlikeye girecek -çarpıĢma riski- ya da
yerinden olacaktır. Ġngiltere‟de yapılan çalıĢma sonucunda ortaya çıkan veriler, türbin
sahasındaki türlerde (özellikle yırtıcılar baĢta olmak üzere) büyük oranda azalma olduğunu
ortaya koymaktadır. Yapılan çalıĢmalar, pufla gibi su kuĢlarının sesten ziyade, insan yapımı
bu bariyerlerin, görüntülerine tepki verdiği gözlenmiĢtir. Bu tepki sonucunda kuĢların, santral
bölgelerine uzak durdukları, dolayısıyla beslenme alanlarından uzak kalabilecekleri
görülmüĢtür. Ancak, kuĢların dıĢında bu türbin sahalarını kullanan balıkların, türbinlerin
çalıĢması sırasında ortaya çıkan gürültü nedeniyle bölgeden kaçtığı da görülmüĢtür(Larsen ve
Guillemette 2007). Ayrıca, santral bölgelerindeki türbinlerin yanısıra yolların ve iletim
hatlarının da bazı türlerin kaçmasına yol açtıkları gözlenmiĢ ve istatistiksel olarak ortaya
konulmuĢtur(Pearce-Higgins vd. 2009).
3.2.3.4 Bariyer Etkisi
Türbin pervanelerine ve aynı çevredeki elektrik hatlarına olan çarpmalar genellikle
ölümle sonuçlanmaktadır. Özellikle nadir türler ve yırtıcılar açısından bakıldığında, zaten
azalmakta olan birey sayıları, bu tür etkilere karĢı oldukça hassastırlar. Çarpma riskleri, kuĢ
[email protected]
41
hareketlerinin oldukça yoğun olduğu, topoğrafik darboğazlarda özellikle dağ geçitlerinde ve
büyük sulak alanlar arasındaki kara köprülerinde çok önemlidir. Ayrıca birçok kuĢ türünün
dinlenme ve beslenme alanı olan sazlık-sulak alanlar gibi bölgelerde çok önemlidir. Yapılan
birçok araĢtırmada kuĢlarda türbinlerden aktif kaçınma-sakınma davranıĢlarından da
bahsedilmektedir (Hötker (2005, 2006), Petersen vd. (2006), Masden vd. (2009)).
Bariyer etkisi daha sık göçmen kuĢlarda ya da teritoryal olmayan kuĢlarda
gözlenmektedir. Burada bariyer etkisinden kasıt kuĢun göç yolunu yani uçuĢ yolunu
değiĢtirmesidir. Nisted adlı rüzgâr enerji santralinden elde edilen verilere göre kuĢların inĢaat
sonrasında iĢletme
sırasında- göç rotalarını, inĢaat öncesine göre değiĢtirdikleri
gözlenmiĢtir(Masden vd. 2009).Rüzgâra, kuĢ türüne, uçma stratejisine, uçuĢ yüksekliği ve
türbine olan mesafesine bağlıdır. Ayrıca, bariyer etkisi, göçmen kuĢların, göç sırasında
harcadıkları toplam enerjiyi artırması ve üreme alanlarına gidiĢi geciktirmesi açısından
önemlidir(Drewitt
ve
Langston
2006).
Özellikle
Yelkovan
kuĢlarının
(Puffinus
puffinus)inĢaat öncesinde Doğu-Batı doğrultusunda olan göçleri, inĢaat sonrasında
Kuzeybatı-Güneydoğu doğrultusuna geçtiği saptanmıĢtır. Türlerin türbinleri gördüklerinde
yaptıkları kaçınma manevralarında da farklılıklar gözlenmektedir; kimisi birkaç kilometre
öteden yön değiĢtirirken, diğerleri yakın mesafeden yönlerini değiĢtirmektedir. Bu çeĢitlilik,
türün bireylerinin uçuĢ stratejilerine bağlıdır(Drewitt ve Langston 2006, Larsen ve
Guillemette 2007).
3.2.3.5 Türkiye ve KuĢ Göçleri
Türkiye, coğrafi konumu nedeniyle sınırları içerisinde yoğun kuĢ hareketliliğinin
gerçekleĢtiği güzergâhlara sahiptir. Ġlkbahar ve sonbahar mevsimlerinde ülkenin farklı
kesimlerinde farklı içerik ve yoğunlukta gerçekleĢen göç hareketlerine ek olarak kıĢ
mevsiminde de kuzey enlemlerden ülkemizdeki sulak alanlara yönelik yoğun bir kuĢ
hareketliliği yaĢanmaktadır. Bu durumun en baĢta gelen nedeni içerisinde bulunduğumuz Batı
Palearktik Bölge‟nin kuzey enlemlerinde, özellikle de Türkiye‟nin kuzeyindeki coğrafyalarda
yaĢanan ekstrem kıĢ koĢullarına rağmen Türkiye‟de hüküm süren nispeten ılıman iklimsel
Ģartlardır.
Türkiye üzerinden gerçekleĢen kuzey-güney veya güney-kuzey yönlü kuĢ göçü
hareketlerinin ana güzergahı ülkemizin kuzeyde Doğu Karadeniz ve Trakya Bölgeleri ile
güneyde Akdeniz Bölgesi arasında uzanmaktadır. Ġlkbaharda güneyden ülkemiz sınırlarına
giren göçmen kuĢların küçük bir kısmı Türkiye‟de kalırken önemli bir kısmı kuzeye doğru
olan yolculuklarına devam ederler (ġekil 32). Bu esnada ya kuzeybatıda, Trakya Bölgesi
[email protected]
42
üzerinden geçerek, ya da kuzeydoğuda, Artvin civarından Karadeniz‟e ulaĢarak Türkiye
sınırlarını terk ederler. Bu süreçte bazı su kuĢları ile bazı ötücü gruplar ise batı kıyıları
boyunca göç yolculukları gerçekleĢtirirler.
ġekil 32. Türkiye üzerinden gerçekleĢen göçleri ve ilintili büyük su kütlelerini gösteren harita
Sonbahar döneminde ise tam tersi yönde bir göç hareketliliği yaĢanmaktadır. Ülke
genelinde sürüler halinde göç eden türler arasında Leylekler (Ciconia spp.) ( ġekil 33) göze
çarpan en büyük sürüleri oluĢturan ve geçiĢ yapan birey sayıları en yüksek türler arasındadır.
Bu grubu gündüz yırtıcıları (Accipitriformes) takımı takip etmektedir. Birey sayıları yüksek
olan bir diğer grup olan ötücüler ise düzensiz, dağınık ve genellikle bireysel hareket eden
formlardan oluĢmaktadır.
[email protected]
43
ġekil 33. Vericilerle Ġzlenen Akleyleklerin izledikleri Rotalar (Shamoun-Baranes, 2003)
3.2.3.6 KuĢ Türleri ve Statüleri
Bu çalıĢmada, KURTKAYA RES sahası ve yakın çevresinde 2013 yılı Mayıs ayı
içerisinde yapılan arazi gözlemleri ile geçmiĢ dönemlerde (ilkbahar, sonbahar göç dönemleri
ile yaz aylarında) farklı nedenlerle yürütülen gözlem ve araĢtırmalarda elde edilen bilimsel
verilerden de yararlanılanılmıĢtır. ÇalıĢma alanındaki kuĢların çoğu görsel yolla, gözle
görülemeyen az bir bölümü de ötüĢlerinden tanınıp isimlendirilmiĢtir. Saha gözlemlerini
destekleyici olarak proje alanı çevresinde yaĢayan yöre sakinleri ile yüz yüze görüĢmeler
yapılmıĢ, kapsamlı literatür taramaları da gerçekleĢtirilmiĢtir. Bu anlamda kuĢ türlerinin
tespiti için, havza bazında bölge değerlendirilmiĢ, dürbün, teleobjektifli fotoğraf makinesi ve
video kamera kullanılarak kuĢ türleri belirlenmeye çalıĢılmıĢtır. Gözlem, inceleme ve
değerlendirme çalıĢmaları sonuçlarına göre, araĢtırma alanı ve yakın çevresinde 9 takımdan
26 familyaya ait 73 kuĢ türü saptanmıĢtır (ġekil 34-40; Çizelge 5). Bu türlerden 26‟sı yerli
(Y), 25‟i yaz ziyaretçisi (YZ), 5‟i kıĢ ziyaretçisi (KZ) ve 17‟si da transit göçer (T)‟dir.
KURTKAYA rüzgar enerji santrali ve türbinlerin kurulacağı saha ağaçlık, tarım
alanları, kısmen makilikler ve yer yer taĢlık, kayalık açık alanları içeren yaĢam alanlarını
barındırmaktadır. RES sahasının konumu, bitki örtüsü ve ekolojik parametreler dikkate
[email protected]
44
alındığında daha çok yerli ve yaz göçmeni kuĢ türlerinden; ötleğengillerden karabaĢlı ötleğen
(Sylvia atricapilla), küçük akgerdanlı ötleğen (Sylvia curruca), ispinozgillerden saka
(Carduelis carduelis), ispinoz (Fringilla coelebs), florya (Carduelis chloris), tarla
kuĢlarından tepeli toygar (Galerida cristata), taĢkuĢu (Saxicola torquatus), benekli
sinekkapan (Muscicapa striata), baĢtankaralardan büyük baĢtankara (Parus major), çekirge
kuĢlarından kızılsırtlı örümcekkuĢu (Lanius collurio), ardıç kuĢlarından karatavuk (Turdus
merula), kırlangıçlardan kır kırlangıcı (Hirundo rustica) gibi geniĢ yayılıĢlı populasyon
yoğunluğu yüksek türler öne çıkmaktadır. Diğer taraftan, taĢlık ve kayalık açıklık alanlarda
yayılıĢ gösteren yırtıcı kuĢ türlerinden baĢta atmaca (Accipiter nisus), kızılĢahin (Buteo
rufinus), Ģahin (Buteo buteo) ve Kerkenez (Falco tinnunculus) ile kaya güvercini (Columba
livia), kuzgun (Corvus corax), keten kuĢu (Carduelis cannabina), kaya sıvacısı (Sitta
neumayer), taĢkızılı (Monticola saxatilis) gibi yaygın türler bulunmaktadır.
RES sahası ve yakın çevresinde yapılan gözlemlerde görülen türlere ait fotoğraflar
ġekil 34-40‟ta verilmiĢtir. RES Sahası ve yakın çevresindeki kuĢ türlerinin bilimsel ve
Türkçe isimleri, ulusal ve uluslar arası koruma statüleri ile sahadaki biyolojik statüleri (Yerli,
göçmen vb) değerlendirilmiĢ ve sonuçları Çizelge 5‟te verilmiĢtir. Arazide tespit edilen her
bir kuĢ türünün koruma statüleri; Kiziroğlu (2008)‟na göre Türkiye KuĢları Red Data Book
(RDB- Kırmızı Liste)- Uluslar arası Doğal Hayatı ve Doğal Kaynakları Koruma Birliği
(IUCN), Bern sözleĢmesi (BERN) ve Merkez Av Komisyonu Kararına (MAK) göre
değerlendirilerek Çizelge 5‟te verilmiĢtir.
[email protected]
45
ġekil 34. RES sahasının batısında Aladağlar bölgesinde görülen yaygın türlerden kuzgun (Corvus cornix)
(Foto: Prof. Dr. Ali ERDOĞAN)
ġekil 35. RES sahasını yaklaĢık 400 metre yüksekten transit geçiĢlerinde kullanan türlerden arı kuĢu
(Merops apiaster) (Foto: Prof. Dr. Ali ERDOĞAN)
[email protected]
46
ġekil 36. RES sahası ve yakın çevresindeki kayalık ve açıklık alanlarda rastlanan ötücü kuĢ türlerinden
kiraz kuĢu (Emberiza hortulana) (Foto: Prof. Dr. Ali ERDOĞAN)
[email protected]
47
ġekil 37. RES sahasının yakın çevresindeki bahçelerde ve makiliklerde rastlanan ak gerdanlı ötleğen
(Sylvia curruca) (Foto: Prof. Dr. Ali ERDOĞAN)
ġekil 38. RES sahasının yakın çevresindeki bahçe ve seyrek ağaçlıklarda rastlanan taĢ bülbülü (Irania
gutturalis) (Foto: Prof. Dr. Ali ERDOĞAN)
[email protected]
48
ġekil 39. RES sahasının yakın çevresindek akarsu kenarlarında ve yerleĢim alanlarında görülen dağ
kuyruksallayanı (Motacilla cinerea) (Foto: Prof. Dr. Ali ERDOĞAN)
ġekil 40. RES sahasında zaman zaman görülen yerli yırtıcı türlerden kızıl Ģahin (Buteo rufinus) (Foto:
Prof. Dr. Ali ERDOĞAN)
[email protected]
49
Çizelge 5. KURTKAYA RES sahası ve çevresinde gözlenen kuĢ türleri ve koruma statüleri
Tür Adı
Türkçe Adı
RDB
IUCN
BERN
MAK
CITES
BÖLGE
STATÜ
Ciconia ciconia
Falconiformes
Accipitridae
Ak leylek
A.3.1
LC
Ek II
Ek liste I
--
YZ
Accipiter nisus
Atmaca
A.3
LC
Ek II
Ek liste I
Ek-II
Y
Buteo buteo
ġahin
A.3
LC
Ek II
Ek liste I
Ek-II
Y
Buteo rufinus
Pernis apivorus
Kızıl Ģahin
Arı Ģahini
A.3
A.3
LC
LC
Ek II
Ek II
Ek liste I
Ek liste I
Ek-II
Ek-II
Y
T
Milvus migrans
Kara çaylak
A.3
LC
Ek II
Ek liste I
Ek-II
T
Aquila pomarina
Küçük orman kartalı
A.3
LC
Ek II
Ek liste I
Ek-II
T
Kerkenez
Küçük kerkenez
A.2
A.2
LC
LC
Ek II
Ek II
Ek liste I
Ek liste I
Ek-II
Ek-II
Y
T
Alectoris chukar
Kınalı keklik
A.2
LC
Ek III
Ek liste III
--
Y
Coturnix coturnix
Bıldırcın
A.3
LC
Ek III
Ek liste III
--
T
Columba livia
Kaya güvercini
A.5
LC
Ek III
Ek liste III
--
Y
Streptopelia decaocto
Kumru
A.5
LC
Ek III
Ek liste II
--
Y
Streptopelia turtur
Cuculiformes
Üveyik
A.3.1
LC
Ek III
Ek liste III
--
YZ
Guguk kuĢu
A.2
LC
Ek III
Ek liste I
--
YZ
Kukumav
A.2
LC
Ek II
Ek liste I
Ek-II
Y
Ebabil
A.3.1
LC
Ek III
Ek liste I
--
T
ArıkuĢu
A.3.1
LC
Ek II
Ek liste I
--
T
Ġbibik
A.2
LC
Ek II
Ek liste I
--
YZ
Tepeli toygar
A.3
LC
Ek III
Ek liste II
--
Y
Bilimsel Adı
Ciconiiformes
Ciconiidae
Falconidae
Falco tinnunculus
Falco naumanni
Galliformes
Phasianidae
Columbiformes
Columbidae
Cuculidae
Cuculus canorus
Strigiformes
Strigidae
Athene noctua
Apodiformes
Apodidae
Apus apus
Coraciiformes
Meropidae
Merops apiaster
Upupidae
Upupa epops
Passeriformes
Alaudidae
Galerida cristata
[email protected]
50
Tür Adı
Bilimsel Adı
Türkçe Adı
RDB
IUCN
BERN
MAK
CITES
BÖLGE
STATÜ
Lullula arborea
Orman toygarı
A.3
LC
Ek III
Ek liste II
--
YZ
Alauda arvensis
TarlakuĢu
A.4
LC
Ek III
Ek liste II
--
KZ
Hirundinidae
Hirundo rupestris
Kaya kırlangıcı
A.5
LC
Ek II
Ek liste I
--
KZ
Hirundo rustica
Kır kırlangıcı
A.5
LC
Ek II
Ek liste I
--
YZ
Anthus campestris
Kır incirkuĢu
A.2
LC
Ek II
Ek liste I
--
YZ
Anthus trivialis
Motacilla flava
Ağaç incirkuĢu
Sarı kuyruksallayan
A.3
A.3.1
LC
LC
Ek II
Ek II
Ek liste I
Ek liste I
---
T
YZ
Motacilla cinerea
Dağ kuyruksallayanı
A.2
LC
Ek II
Ek liste I
--
YZ
Motacilla alba
Akkuyruksallayan
A.3.1
LC
Ek II
Ek liste I
--
Y
Muscicapidae
Irania gutturalis
TaĢ bülbülü
A.1.2
LC
Ek II
Ek liste I
--
YZ
Saxicola rubetra
Çayır taĢkuĢu
A.3
LC
Ek II
Ek liste I
--
T
Saxicola torquatus
TaĢkuĢu
A.3
LC
Ek II
Ek liste I
--
YZ
Oenanthe isabellina
Boz kuyrukkakan
Karakulaklı
kuyrukkakan
A.3
LC
Ek II
Ek liste I
--
YZ
A.2
LC
Ek II
Ek liste I
--
YZ
Kuyrukkakan
A.3
LC
Ek II
Ek liste I
--
YZ
Motacillidae
Oenanthe hispanica
Oenanthe oenanthe
Luscinia
megarhynchos
Erythropygia
galactotes
Bülbül
A.2
LC
Ek II
Ek liste I
--
Y
Kızıl çalıbülbülü
A.3
LC
Ek II
Ek liste I
--
YZ
Phoenicurus ochruros
Kara kızılkuyruk
A.2
LC
Ek II
Ek liste I
--
YZ
Monticola saxatilis
Muscicapa striata
TaĢkızılı
Benekli sinekkapan
A.1.2
A.3
LC
LC
Ek II
Ek II
Ek liste I
Ek liste I
---
YZ
T
Ficedula hypoleuca
Kara sinekkapan
A.1.2
LC
Ek II
Ek liste I
--
T
Karatavuk
A.3
LC
Ek III
Ek liste III
--
Y
A.3
LC
Ek II
Ek liste I
--
Y
Sylvia curruca
Maskeli ötleğen
Küçük akgerdanlı
ötleğen
A.2
LC
Ek II
Ek liste I
--
YZ
Sylvia borin
Boz ötleğen
B.3
LC
Ek II
Ek liste I
--
T
Sylvia rueppelli
Karaboğazlı ötleğen
A.2
LC
Ek II
Ek liste I
--
YZ
Sylvia atricapilla
KarabaĢlı ötleğen
A.2
LC
Ek II
Ek liste I
--
T
Phylloscupus collybita
Çıvgın
A.3.1
LC
Ek II
Ek liste I
--
T
Phylloscopus trochilus
Söğüt bülbülü
A.3.1
LC
Ek II
Ek liste I
--
T
Uzun kuyruklu
baĢtankara
A.2
LC
Ek III
Ek liste II
--
Y
Parus lugubris
Akyanaklı baĢtankara
A.2
LC
Ek II
Ek liste I
--
Y
Parus caeruleus
Mavi baĢtankara
A.2
LC
Ek II
Ek liste I
--
Y
Turdidae
Turdus merula
Sylviidae
Sylvia melanocephala
Aegithalidae
Aegithalos caudatus
Paridae
[email protected]
51
Tür Adı
Bilimsel Adı
Türkçe Adı
RDB
IUCN
BERN
MAK
CITES
BÖLGE
STATÜ
Parus major
Büyük baĢtankara
A.3.1
LC
Ek II
Ek liste I
--
Y
Kaya sıvacısı
A.2
LC
Ek II
Ek liste I
--
YZ
Sarı asma
A.2
LC
Ek III
Ek liste I
--
YZ
A.3
LC
Ek II
Ek liste I
--
YZ
A.2
LC
Ek II
Ek liste I
--
T
A.3
LC
Ek II
Ek liste I
--
YZ
Sittidae
Sitta neumayer
Oriolidae
Oriolus oriolus
Laniidae
Lanius minor
Kızıl sırtlı örümcek
kuĢu
Kızıl baĢlı örümcek
kuĢu
Kara alınlı örümcek
kuĢu
Corvidae
Pica pica
Saksağan
A.5
LC
Ek III
Ek liste III
--
Y
Garrulus glandarius
Ala karga
A.3.1
LC
Ek III
Ek liste III
--
Y
Corvus corone
LeĢ kargası
A.5
LC
Ek III
Ek liste III
--
Y
Corvus corax
Kuzgun
A.5
LC
Ek III
Ek liste II
--
Y
Sığırcık
A.5
LC
Ek III
Ek liste II
--
KZ
Ev serçesi
A.5
LC
Ek III
Ek liste III
--
Y
Fringilla coelebs
Ġspinoz
A.4
LC
Ek III
Ek liste II
--
KZ
Carduelis chloris
Florya
A.3
LC
Ek II
Ek liste I
--
Y
Carduelis carduelis
Saka
A.3.1
LC
Ek II
Ek liste I
--
Y
Carduelis spinus
KarabaĢlı iskete
A.3
LC
Ek II
Ek liste I
--
KZ
Carduelis cannabina
Keten kuĢu
A.3
LC
Ek II
Ek liste I
--
Y
Emberizidae
Emberiza cia
Kaya kirazkuĢu
A.2
LC
Ek II
Ek liste I
--
YZ
Lanius collurio
Lanius senator
Sturnidae
Sturnus vulgaris
Passeridae
Passer domesticus
Fringillidae
Emberiza hortulana
Emberiza
melanocephala
KirazkuĢu
A.3
LC
Ek III
Ek liste II
--
YZ
KarabaĢlı kirazkuĢu
A.4
LC
Ek II
Ek liste I
--
T
Miliaria calandra
Tarla kirazkuĢu
A.4
LC
Ek III
Ek liste II
--
Y
[email protected]
52
3.2.3.7 TABLODA KULLANILAN KISALTMALARIN AÇIKLAMASI ve
DEĞERLENDĠRME
RDB: Red Data Book ( Kırmızı Bülten)
A.1.2: Bu türlerin nüfusları Türkiye genelinde çok azalmıĢ olup izlendikleri bölgelerde
1-10 çift ile temsil edilmektedir. Bu türlerin soyu büyük tükenme tehdidi altında olduğu için
mutlaka Türkiye genelinde korunmaları gereken türlerdir. Proje alanı ve yakın çevresinde
yaĢayan kuĢlardan 3‟ü (taĢ bülbülü, taĢ kızılı ve kara sinekkapan) bu gruba girmektedir.
A.2: Bu kriterde yer alan türlerin sayıları gözlendikleri bölgelerde 11-25 çift arasında
değiĢmektedir. Bu türler de önemli ölçüde tükenme tehdidi altındadır ve tükenme baskısı
günümüzdeki gibi sürerse mutlaka tükenmeyle karĢı karĢıya kalacak olan türlerdir. Proje alanı
ve yakın çevresinde bu gruplara giren 21 tür tespit edilmiĢtir.
A.3 ve B.3: Bu kriterdeki türlerin de Türkiye genelindeki nüfusları gözlendikleri
bölgelerde genel olarak 26-250 çift arasında değiĢmektedir. Bu türler de tükenebilecek
duyarlıkta olup vahĢi yaĢamda soyu tükenme riski yüksek olan türlerdir. Bu kategoriye 25 tür
girmektedir.
A.3.1: Bu kriterde yer alan türlerin popülasyonlarında gözlendikleri bölgelerde azalma
vardır. Bu türlerin nüfusu da 251-500 çift arasında değiĢmekte olup gözlendikleri bölgelerde
eski kayıtlara göre azalma olan türleri içermektedir. Bu kategoriye 11 tür girmektedir.
A.4: Bu kriterdeki türlerin popülasyon yoğunlukları gözlendikleri bölgelerde henüz
tükenme tehdidi altına girmemiĢ olmakla birlikte popülasyonlarında lokal bir azalma
görülmekte ve zamanla tükenme tehdidi altına girmeye aday olarak nitelenmektedirler. Bu
statüye 4 tür dâhildir.
A.5: Bu kriterdeki türlerin gözlenen popülâsyonlarında henüz bir azalma ve tükenme
tehdidi gibi bir durum söz konusu değildir. Bu statüye 9 tür girmektedir.
IUCN: Uluslar arası Doğal Hayatı ve Doğal Kaynakları Koruma Birliği
EN (endangered):VahĢi yaĢamda soyu tükenme tehlikesi çok büyük olan türler. Proje
sahası ve yakın çevresinde bu kategoriye giren hiçbir tür bulunmamaktadır.
VU (vulnerable) (Hassas, zarar görebilir): VahĢi yaĢamda soyu tükenme tehlikesi
büyük olan türler. Proje sahası ve yakın çevresinde bu kategoride hiçbir tür bulunmamaktadır.
[email protected]
53
NT (near threatened):ġu anda tehlikede olmayan fakat yakın gelecekte VU, EN veya
CR kategorisine girmeye aday olan türler. Proje sahası ve yakın çevresinde bu kategoriye
giren hiçbir kuĢ türü bulunmamaktadır.
LC (least concern) (En düĢük derecede tehdit altında):Yaygın bulunan türlerdir,
proje sahası ve yakın çevresinde saptanmıĢ olan 73 tür dâhildir.
Bern SözleĢmesine Göre:
Ek II : Mutlak koruma altında olan türlerdir ve buna 51 tür dahildir.
EK III : koruma altında olan türlerdir ve bu gruba 22 tür girmektedir.
MAK: Merkez Av Komisyonu Kararı (2012-2013 Av Dönemi)
Ek liste I:Orman ve Su ĠĢleri Bakanlığı‟nca koruma altına alınan yaban hayvanlar: 54
tür
Ek liste II: Merkez Av Komisyonunca koruma altına alınan av hayvanları: 10 tür
Ek Liste III: Merkez Av Komisyonunca Avına belli edilen sürelerde izin verilen av
hayvanları: 9 tür
CITES
Ek I
:Hiçbir tür bu kategoriye girmemektedir.
Ek II : 9 tür
Bölge statü
Y
:Yerli türler: 26 tür
YZ
:Yaz ziyaretçisi: 25 tür
KZ
:KıĢ ziyaretçisi: 5 tür
T
:Transit göçer: 17 tür
[email protected]
54
4
RES
Faaliyetleri
Sahasında
Kurulacak
Tesisler
ve
ĠĢletim
Kurtkaya Rüzgar Enerji Santrali, her biri 2,0 MW gücünde ve toplamda 45 MW
Kurulu güç ile elektrik üretimi sağlayan 22 adet rüzgar türbininden oluĢmaktadır. Bu
bağlamda yaklaĢık 856,2 hektar büyüklüğündeki RES sahasındaki faaliyetler;

45 MW Kurulu güç olmak üzere 22 adet türbin inĢası ve iĢletimi,

Bütün türbinlerin ürettiği enerjinin toplandığı Ģalt merkezi inĢaatı,

En yakın enterkonnekte ulusal iletim Ģebekesi birimine bağlantı için havai iletim hattı
inĢası ve iĢletimi,

ġantiye ve türbinler arası bağlantı yolları,

Ġdare binası ve sosyal tesislerin inĢası olarak gerçekleĢecektir.
4.1
Kurulacak Türbinlerin Özellikleri ve Arazide YerleĢimi
RES sahasında santralinin kurulacağı alanın büyüklüğü, rüzgar parametreleri,
minimum çevre etkisi vb. gibi özellikler göz önüne alınarak 22 adet türbin yapılması
planlanmıĢtır (Proje Tanıtım Dosyası 2009). Bu tercihin, türbin veya kredi temini
aĢamalarından herhangi birinde değiĢtirilebileceği de ifade edilmektedir. Her türbin için
boyutları 40x25 m (1.000 m²) olan toplam 22.000 m² (2,2 ha) alan kullanılması
planlanmaktadır. Türbinlerin inĢa edileceği yerler bozuk orman ve step özelliği olan
sahalardır (ġekil 41-42). Sahada kurulacak türbinlerin yerlerinin koordinatları ve yerleĢim
noktaları, arazideki konumu Çizelge 6‟da, özellikleri ise Çizelge 7‟de detaylı olarak
verilmiĢtir. Ancak türbin koordinatlarında, kurulum aĢamasında topografya, açı, rüzgar
durumu vb. sebeplerden dolayı izin sahası içinde kaymalar olabileceği belirtilmektedir.
[email protected]
55
Çizelge 6. RES sahasındaki türbinlerin koordinatları, konumu ve denizden yükseltisi
Türbin
No
ED-50-UTM Koordinatlar
6º
Grid Bölgesi
ve harfi
T1
713035.05
4213180.3
T2
712813.9
4212967.1
36 S
36 S
T3
712866.31
4212576.9
36 S
T4
713277.24
4212556.4
36 S
T5
713374.24
4212813.4
36 S
T6
713363.09
4213125.1
36 S
T7
713580.46
4213191.6
T8
713734.09
4212446.1
36 S
T9
713836.09
4212786.1
36 S
T10
713905.17
4213076
36 S
T11
713859.09
4213897.1
36 S
T12
714121.79
4213924.6
36 S
T13
715789.95
4214160.1
36 S
T14
715827.26
4213888.4
36 S
T15
715538.26
4213768.4
36 S
T16
715279.44
4213475.5
36 S
T17
715615.26
4212916.4
36 S
T18
715511.88
4212663.3
36 S
T19
715268.74
4212379.5
36 S
36 S
Denizden
Yükseltisi (m)
1625
1627
1614
1612
1643
1634
1625
1635
1632
1586
1559
1562
1611
1581
1554
1552
1586
1580
1586
Arazinin vasfı
Bozuk orman
Bozuk orman
Bozuk orman
Bozuk orman
Bozuk orman
Bozuk orman
Bozuk orman
Bozuk orman
Bozuk orman
Bozuk orman
Bozuk orman
Bozuk orman
Bozuk orman
Bozuk orman
Bozuk orman
Bozuk orman
Bozuk orman
Bozuk orman
Bozuk orman
[email protected]
56
Türbin
No
ED-50-UTM Koordinatlar
6º
T20
715379.09
4212058.1
Grid Bölgesi
ve harfi
36 S
T21
716198.39
4212843.6
36 S
T22
716356.26
4212367.4
36 S
Denizden
Yükseltisi (m)
1563
1576
1591
Arazinin vasfı
Bozuk orman
Bozuk orman
Bozuk orman
RES sahası kapsamında kurulması planlanan 22 adet türbin kuzey-güney yönünde
uzanan sırtlar üzerinde altı sıra halinde dizilim gösterecektir (ġekil 42). Türbinler arası
mesafenin en az 280 m, en fazla 510 m olması planlanmıĢtır.
ġekil 41. RES sahasının bozuk meĢe ormanı yapısı ve kurulu rüzgar ölçüm direği (solda)
[email protected]
57
ġekil 42. RES sahasında türbinler ve Ģalt merkezinin yerini gösteren uydu görüntüsü
Çizelge 7. Kurulması planlanan türbinlerin özellikleri (Proje tanıtım dosyasından)
TÜRBĠNLER
Model
Kapasite
Kanat çapı
Süpürme alanı
Dönme hızı
Kule yüksekliği
DönüĢ yönü
Kanat sayısı
Kanat malzemesi
NORDEX N90/2500 HS
2000 kW
90 m
1.810 m²
16-30 rpm
100 m
Saat yönünde
3
IĢık koruması entegreli fiberglas
[email protected]
58
4.2
Enerji Bağlantı Hatları ve ġalt Sahası
Bilindiği üzere; rüzgar türbinleri diğer türbinler gibi lineer olarak hareket eden
akıĢkanın (hava) hareketini rotasyonel (tekrarlanan döngü) harekete dönüĢtürürler. Yani
rüzgarın kinetik enerjisini rotasyonel mekanik enerjiye çevirirler. Elde edilen bu mekanik
enerji türbin içindeki alternatör vasıtası ile elektrik enerjisine çevrilir. Kurulu gücü toplam 45
MW olacak KURTKAYA Rüzgar Enerji Santrali'nde 22 adet türbin kullanılması sonucu elde
edilecek elektrik enerjisi, her bir ünite için tesis edilecek olan transformatörler vasıtası ile
orta gerilime dönüstürülecektir. Rüzgâr türbinlerinde üretilecek enerjinin, yaklasık 13,4 km
uzaklıkta 34,5 kV‟lık enerji nakil hattı ile Çamlıca Köyü, Farasa Köprüsü yanındaki Trafo
Merkezi üzerinden Ulusal Elektrik Sistemine bağlanması planlanmaktadır.
4.3
ġantiye ve Türbinler Arası Bağlantı Yolları
Proje sahası Kayseri ili Yahyalı ilçesi sınırları içerisinde kalmakta olup alana KayseriYahyalı karayolu ve Yahyalı-Karaköy-Yeniköy yolu ile ile sağlanmaktadır. RES sahası
Karayolu‟nun kuzey ve güneyinde yer almaktadır. Proje kapsamında kurulacak türbinler ve
Ģalt merkezi arasında bağlantı için mevcut yolların iyileĢtirilmesi yanında yaklaĢık 5 km
uzunluğunda yeni yolların da açılması gerekmektedir.
[email protected]
59
5
Değerlendirme
Kayseri Ġli Yahyalı Ġlçesi sınırları içinde, Kayseri-Yahyalı-Yeniköy Karayolu‟nun
kuzey ve güneyinde Kızıl Tepe (1651 m) ve Tavuk Tepe (1598 m) mevkileri arasında
yaklaĢık 1,5 km uzunluğunda ve 1,0 km geniĢliğinde bir alanda, iki sıra halinde 22 adet türbin
kurulması planlanmaktadır. YaklaĢık 856 ha büyüklüğündeki bir alanı kaplayan Kurtkaya
RES sahası ve yakın çevresinin flora, fauna, peyzaj, jeomorfolojik ve hidrolojik kaynak
değerleri, arazi gözlemleri ve incelemeleri ile literatür verileri doğrultusunda ortaya
konmuĢtur. RES sahasında tesis edilmek istenen türbinler, yer altı ve yerüstü enerji nakil
hatları, Ģalt sahası ile yol bakım-onarım çalıĢmalarının alansal dağılımları da dikkate alınarak
doğal kaynak değerleri üzerine olası etkileri irdelenmiĢtir (Çizelge 8).
Çizelge 8. RES sahası kapsamında yapılacak tesisler ve alansal kullanımı
Tesis edilecek üniteler
Türbinler (22 adet)
Yeraltı iletim kablosu
ġalt sahası
Ġdari ve sosyal binalar
Yeni inĢa edilecek yollar
5.1
Açıklama
Her biri 40X25 m (1.000 m²) çıplak platform üzerinde
tesis edilecektir.
YaklaĢık 8 km uzunluğunda ve 0,5 m eninde
(9.000 mx 0,5 m) yer altından geçecektir.
YaklaĢık 245X25 bir alanda kurulacaktır.
YaklaĢık 200 m² bir alanı kaplayacaktır
5.000 mX6,0 m
TOPLAM
Alan (m²)
22.000
4.000
625
200
30.000
56.825
Floristik açıdan değerlendirme
bitki türleri CITES (Convention on International Trade in Endangered Species of Wild Fauna
and Flora), IUCN (International Union for Conservation of Nature, 2006) tarafından
hazırlanan, tehlike altındaki türlerin kırmızı listesinde ve BERN SözleĢmesi Ek I (Strictly
protected flora species-Kesinlikle korunan bitki türleri listesi) listesinde taranmıĢtır ve türlerin
hiçbiri koruma önlemi gerektiren türlerin iĢaret edildiği bu listelerde yer almamaktadır.
Alanda floristik açıdan ülkemize özgü iki bitki taksonu tespit edilmiĢtir. Endemik taksonların
her ikisi de LC (Least Concern: En az endiĢe verici) kategorisinde yer almaktadır (IUCN
2006). Aynı zamanda proje alanında nesli tehlike (CR veya EN) altında veya dar yayılıĢa
sahip herhangi bir türün de bulunmadığı tespit edilmiĢtir. Proje alanı ve yakın çevresinde
yayılıĢ gösteren ve ülkemize özgü iki takson sırasıyla Astragalus cylindraceus DC. (Geven)
ve Verbascum caudatum Freyn et Bornm. (Sığırkuyruğu) türleridir. Bu türlerden Astragalus
cylindraceus,
ülkemizin Ġç Anadolu, Karadeniz ve Doğu Anadolu Bölgesi‟nde 3000 m
[email protected]
60
yüksekliğe kadar olan step alanlarda geniĢ yayılıĢ gösteren ekolojik toleransı geniĢ bir türdür.
Benzer Ģekilde Verbascum caudatum türü de ülkemizin Ġç, Doğu ve Güneydoğu Anadolu
Bölgeleri‟nde yaklaĢık 1700 m yüksekliğe kadar geniĢ yayılıĢ gösteren bir taksondur. Projenin
gerçekleĢmesi durumunda, alan içerisinde ve yakın çevresinde yayılıĢ gösteren bu taksonların
devamlılığı üzerinde herhangi bir baskı oluĢturmayacağı saptanmıĢtır.
bitki türleri değerlendirildiğinde proje alanında genel ve baskın olarak, tek veya çık yıllık otsu
bitki türlerinin oluĢturduğu step (bozkır) vejetasyonu, yüksek çalı formalarının oluĢturduğu
maki vejetasyonu, proje alanı yüksek kesimlerinde yoğunlaĢmakla birlikte hemen her
bölgesinde diğer vejetasyon yapılarının baskın olduğu bölgelerde de görülen kaya vejetasyonu
yapısı ile yol ve tarla kenarlarında görülen ruderal vejetasyon yapısının hakim olduğu
görülmüĢtür. Proje alanı bilhassa türbinlerin inĢa edileceği üst kesimlerde büyük ölçüde step
karakterli çayırlık alanlardan, tarım arazilerinden ve makilik kayalık bölgelerden
oluĢmaktadır. Proje alanının hakim yükseltilerinden olan Kızıl Tepe ve Tavuk Tepe‟nin üst
kesimleri kaya karakterli olmakla birlikte tepelik alanların alt yamaçlarında ve bilhassa proje
alanı orta kesimi olan KanlıtaĢ Mevkii ve yakın çevresinde tümüyle tarım alanlarıyla kaplıdır.
Bu nedenle alan genelinde tarım alanlarına arazi açılması amacıyla insan kaynaklı tahribatın
bulunduğu görülmektedir. Alanın batı bölgesi yükseltisi olan Kızıl Tepe ve yakın çevresi daha
çok kayalık ve step karakterli alanlardan oluĢmakta, Yahyalı-Dikme güzergahında alanın
doğusuna doğru KanlıtaĢ Mevkii ve yakın çevresinden itibaren yoğunlaĢmakla birlikte Tavuk
Tepe‟ye kadar maki formasyon üyeleri görülmektedir. Alanın batısında inĢa edilecek olan T1T12 numaralı üst türbin noktaları kayalık-step vejetasyonun hakim olduğu bölgelerdir. Proje
alanının orta bölümü olan KanlıtaĢ Mevkii ve yakın çevresinde yer alacak olan T18-T20
numaralı türbin noktaları tamamen tarım arazileri ile kaplı bölgelerde, kayalık vejetasyonun
hakim olduğu sırt alanlarda yer almaktadır. Bunun yanında T13-T16 numaralı türbinlerin yer
alacağı KanlıtaĢ Mevkii‟nin kuzeyinde yer alan bölgeler, tarım alanlarından baĢlayarak
kademeli olarak kayalık-makilik vejetasyon yapısı ile yükselmektedir. Bu bölgenin
doğusunda yer alan Tavuk Tepe yüksek çalı formlarının yer aldığı maki formasyonu ve tarım
arazileriyle kaplı alanlar artarak devam etmektedir.
Proje alanı içerisinde yayılıĢ gösteren baskın bitki türleri ve bu bitki türlerinin bir
araya gelerek oluĢturdukları vejetasyon yapısı ülkemizde geniĢ yayılıĢ göstermektedir. Bu
nedenle türbin kurulacak alanların, yakın çevredeki bitki örtüsü ve habitatları sadece küçük
[email protected]
61
ölçekte alan açma bakımından etkileyebileceği, ancak genel habitat ve bitki örtüsü yapısında
büyük ölçekte bir zarara yol açmayacağı düĢünülmektedir.
Alandaki Ekosistem çeĢitliliği ve özellikleri:
Alandaki ekosistemler: Karasal (step, maki, kaya, ruderal) ekosistemler.
Ekosistemlerin Hassaslık ve Nadirlik durumu: Ekosistemler geniĢ yayılıĢlıdır ve
hassaslık veya nadirlik durumları yoktur.
Koruma önceliği: Vejetasyon ve alanda yayılıĢ gösteren bitki türleri bakımından
herhangi bir koruma önceliği bulunmamaktadır.
5.2
Fauna açısından
KURTKAYA RES sahasında tespit edilen iki yaĢamlılar, genel olarak sahada yağmur
suyuyla oluĢmuĢ su birikintilerinde veya nemli alanlar ile makiler içinde yer alan nemli zonda
yayılıĢ göstermektedir. Türbinlerin kurulacağı alanlar, sırt veye tepe noktalarda yer almakta
ve bu nedenle yüksek rüzgar etkisi altındadır. Bu tip habitatlarda Amfibiler çok nadiren
görülür. Buna karĢın RES sahasının yakın çevresinde yer alan sucul karakterdeki habitatlarda
ise Amfibileri görmek mümkün olmuĢtur. Bu alanlarda türbin noktalarından uzakta
olduğundan herhangi bir etkileĢim beklenmemektedir. Aynı durum sürüngen ve memeli
türleri için de geçerlidir. KURTKAYA RES sahası ve yakın çevresindeki amfibilerin geniĢ
yayılıĢlı türler olması ve özellikle türbinlerin kule ayaklarının yer alacağı sahada sadece gece
kurbağası ve kara kurbağasının bulunma olasılığının olması nedeniyle bu geniĢ yayılıĢlı ve
endemik olmayan türlerin olumsuz etkilenmeyeceği düĢünülmektedir.
RES sahasına kurulacak türbinlerin bulunduğu alanlar, memelilerden tavĢan, gelincik,
kurt veya yaban domuzu gibi türlerin beslenme ve barınma habitatlarında yer almaktadır.
Ancak bu türlerin yer değiĢtirme ve yeni ortama uyum yetenekleri nedeniyle kısmi habitat
kaybı dıĢında bir sorun teĢkil etmeyeceği düĢünülmektedir. Bu alanlarda en yaygın memeli
türleri olarak göze çarpan fareler yarı toprak temaslı ve körfareler tam toprak temaslı
subterran türler olup, kurulacak olan tesislerin kule ve rotor alanlarından olumsuz
etkilenmeleri söz konusu değildir. Bu türler ekolojik toleransı ve üreme potansiyeli yüksek,
buna bağlı olarak da populasyon yoğunlukları fazla olan türlerdir. ĠnĢaat aĢamasında bu
türlerin az da olsa etkilenme olasılığı bulunmasına rağmen bu etkinin çok kolaylıkla tolere
edilebileceği düĢünülmektedir.
[email protected]
62
5.2.1 RES sahası ve yakın çevresinde bulunan yarasalar ve olası tehlikeler
RES sahası ve yakın çevresinde yarasaların barınabileceği herhangi bir oyuk, mağara
veya eski yerleĢim bulunmamaktadır. Bu nedenle arazide yapılan gözlemlerde herhangi bir
yarasa türü gözlenmemiĢtir. Yerel halkla yapılan görüĢmelerde de ilgili alanda yarasa
görülmediği ifade edilmiĢtir.
5.3
Ornitolojik Açıdan
5.3.1 Türkiye KuĢları Red Data Book (RDB- Kırmızı Liste) (Kiziroğlu 2008)’a
göre değerlendirme:
Türlerin nüfusları Türkiye genelinde çok azalmıĢ olup izlendikleri bölgelerde 1-10 çift
ile temsil edilmekte olan ve A.1.2 kategorisinde olarak tanımlanan 3 tür (taĢ bülbülü, taĢ kızılı
ve kara sinekkapan) RES sahasını ve yakın çevresinde yerli olarak bulunmaktadır. Bunun
dıĢında A.2 kategorisinde 21 tür, A.3/B.3 kategorisinde 25 tür, A.3.1 kategorisinde 11 tür, A.4
kategorisinde 4 tür ve A.5 kategorilerinde de 9 tür yer almaktadır (Çizelge 5).
5.3.2 Uluslararası Doğal Hayatı ve Doğal Kaynakları Koruma Birliği’ne (IUCN)
göre değerlendirme:
VahĢi yaĢamda soyu tükenme tehlikesi çok büyük olan türler olan EN kategorisinde
vahĢi yaĢamda soyu tükenme tehlikesi büyük olan VU (vulnerable) (Hassas, zarar görebilir)
kategorisinde ve Near Threatened (NT) Ģu anda tehlikede olmayan fakat yakın gelecekte
VU, EN veya CR kategorisine girmeye aday proje sahası ve yakın çevresinde hiçbir kuĢ türü
bulunmamaktadır. Diğer taraftan yaygın bulunan türlerden ve Least Concern (LC)
kategorisinde yer alan 73 tür proje sahası ve yakın çevresinde yayılıĢ göstermektedir.
5.3.3 Bern SözleĢmesi (BERN)’ne göre değerlendirme:
Türkiye‟de yayılıĢ gösteren ya da göç esnasında görülen türlerin büyük bir kısmı
BERN sözleĢmesi kapsamında koruma altına alınmıĢ türlerdir. Bu anlamda RES sahası ve
yakın çevresinde tespit edilen 73 kuĢ türünden 51‟i Ek II, yani mutlak koruma altında ve 22‟si
de Ek III kategorisinde, yani koruma altında olan türlerdir.
5.3.4 Merkez Av Komisyonu Kararına (MAK) göre değerlendirme:
RES sahası ve yakın çevresinde Orman ve Su ĠĢleri Bakanlığı‟nca koruma altına
alınan yaban hayvanları (Ek Liste I) kategorisinde 54 tür tespit edilmiĢ olup avlanılmayan
türlerdir. Merkez Av Komisyonunca koruma altına alınan türleri içeren Ek Liste II‟den ise 10
tür, sahada ve yakın çevresinde gözlenmiĢtir. Son olarak belirli zamanlarda avlanılmasına için
verilen türleri içeren Ek liste III‟ ten 9 tür, saha ve yakın çevresinde gözlenmiĢtir.
[email protected]
63
5.3.5 Bölgeden GeçiĢler ve Yakındaki Sulak Alanlar
RES sahasının kuzeybatısında kalan Sultan Sazlığı, su kuĢları baĢta olmak üzere,
güney-kuzey doğrultulu göçlerde önemle beslenme ve dinlenme alanı olarak kullanılmaktadır.
RES sahasının güneybatı-batısında yeralan Aladağlar bölgesinde kalan vadilerden zaman
zaman güneyden gelen genellikle yırtıcı kuĢların geçiĢlerinde kullanılmaktadır. Ayrıca, yöre
sakinleri tarafından, çok sık olmamakla birlikte turnaların, RES sahasının güney doğusunda
yeralan Dikme Köyü üzerinden gelip RES sahasının doğusundan Sultan Sazlığı yönüne
geçtikleri ifade edilmiĢtir. RES sahasının içinde ise yaygın türlerden ebabil, arı kuĢları ve
kırlangıç türlerinin cephe göçleri halinde yüksekten geçiĢleri gözlenmiĢtir (ġekil 43). Diğer
taraftan, 10 Mayıs 2013 tarihinde sabah saatlerinde 3000 bireylik bir akleylek grubunun, RES
sahasının 100 km kadar batısında yer alan Zengen (Niğde) bölgesinde göç esnasında
konakladıkları ve kuzeye doğru göç ettikleri görülmüĢtür (ġekil 43). Ancak, RES sahasının
konumu göz önüne alındığında ana göç rotaları üzerinde yer almadığı görülmektedir (ġekil
45).
[email protected]
64
ġekil 43. Niğde, Zengen'de konaklayan (üstte) ve sabahın erken saatlerinde göçe baĢlayan (altta)
akleylekler
[email protected]
65
ġekil 44. KURTKAYA RES sahasının yakınındaki kuĢ türlerininin kullandığı geçiĢ rotaları
Proje sahası ve yakın çevresi, bozuk orman, step, kayalık ve ekili alanlar gibi çeĢitli
habitatlara sahiptir. Dolayısıyla, RES sahası ve çevresinde kızılĢahin, yılan kartalı, kerkenez,
kuzgun ve kaya güvercini gibi kuĢ türleri de gözlenebilmektedir. Bu türler, alanı daha çok
beslenme amaçlı olarak kısa süreli geçiĢlerde kullanmakta olup, saha içinde genellikle 50-300
metre aralığındaki yüksekliklerden uçtukları gözlenmiĢir.
Bu türlerin, sırtlara kurulacak olan türbinlerden doğrudan etkilenmesi beklenmemekle
birlikte türbinlerin kurulmasından sonra yapılacak olan izleme çalıĢmalarıyla (monitoring)
ayrntılı ortaya konabilecektir.
[email protected]
66
ġekil 45. Kurtkaya RES sahasında göç hareketlerinin yoğunlaĢtığı en yakın kuĢ göç güzergâhları (Sarı ile
iĢaretli olan RES sahası)
5.4
Peyzaj Açısından
Kurtkaya RES kapsamında kurulması planlanan tesisler, 1.475-1698 m yükseltiler
arasında, hafif kırıklı ve dağlık bir arazi üzerinde yer alacaktır. Proje sahası bozuk orman-step
vejatasyonu ile taĢlık ve kayalıklardan oluĢmaktadır. Tesislerin güneybatıdan kuzeydoğuya
doğru konumlanması planlanmaktadır. Proje sahasının alt kısımlarında ekilip biçilen tarım
arazileri üst kısımlarda ise step vejatasyonu yanında münferiten dağılım gösteren meĢe ve
ardıç gibi türlerin yer aldığı bozuk orman alanları yer almaktadır. Bu bağlamda RES sahasının
doğal kaynak değerleri otsu, yer yer çalı ve bozuk orman alanlarından oluĢmakta iken,
kültürel kaynak dğerleri tarım arazileri ve karayolundan teĢekkül etmektedir. Bu haliyle proje
sahasının gerek doğal, gerekse kültürel ve görsel dokusunu oluĢturan peyzaj kaynakları nadir
rastlanan kaynak değerlerinden değildir (ġekil 8). Dolayısıyla proje kapsamında kurulacak
türbinler ve Ģalt merkezi arasındaki bağlantı yolları genel olarak açık alanlara yapılacağı için
bu tesislerin alanın doğal, kültürel ve görsel kaynakları üzerinde çok fazla olumsuz etki
yaratması beklenmemektedir.
[email protected]
67
5.5
Jeomorfolojik ve Hidrolojik Açıdan
RES sahası ġekil 7‟de görüldüğü gibi 1.475-1.698 m yükseltiler arasında yayılıĢ
gösteren, jeomorfolojik olarak kuzey-güney uzanımlı iki sırt ve üzerindeki küçük tepelerden
oluĢan dağlık bir yapı sergilemektedir. Hafif meyilli yamaç bir arazi yapısı gösteren bu
sırtların arasından kuzey-güney yönünde akıĢ gösteren bir kuru dere yer almaktadır. Sırt ve
tepeler taĢlık kayalık bir yapı sergilemekte olup bunun dıĢında alanda karstik herhangi bir
oluĢum bulunmamaktadır.
Proje kapsamında inĢa edilecek 22 adet türbin, bu dağlık yapı üzerindeki sırt ve küçük
tepeler üzerine kurulacaktır. Türbinler 10 mx10 m geniĢliği, 1,5 m derinliği olan çukurlara
inĢa edilecektir. ġalt sahası için 25 m X 25 m geniĢliğinde ve 1,0 m derinliğinde bir alan
kullanılacaktır. Türbinler ve Ģalt arasında bağlantı sağlanması için yaklaĢık 6 m geniĢliğinde
ve 5 km uzunluğunda yeni yollar inĢa edilecektir. RES sahasında yapılacak bu inĢaat ve
tesislerin sahanın topografik yapısını olumsuz etkilemesi ve değiĢtirmesi beklenmemektedir.
Ayrıca saha içerisinde su kaynaklarının olmaması da hidrolojik kaynaklara olabilecek
olumsuz etkileri ortadan kaldırmaktadır.
5.6
Korunan Alanlar Açısından Değerlendirme
Kurtkaya RES sahasının içinde yer aldığı Kayseri il sınırları içinde;
2873 Sayılı Milli Parklar Kanunu‟na iki adet milli park ve bir adet tabiatı parkı
bulunmaktadır. Milli parklardan birisi proje alanının 24 km kuzeybatısında yer alan
Sultansazlığı Milli Parkı (Develi ve Yahyalı ilçesi), diğeri ise Niğde, Kayseri ve Adana il
sınırları içinde kalan ve RES sahasının 17 km güneybatısında yer alan Aladağlar Milli
Parkı‟dır. Derebağ ġelalesi Tabiat Parkı ise proje alanının 12 km batısında bulunmaktadır
(ġekil 46-47).
4915 Sayılı Kara Avcılığı Kanunu‟na göre bir adet yaban hayatı geliĢtirme sahası
bulunmaktadır. Yahyalı ilçesi sınırları içinde kalan ve RES sahasının 10 km güneybatısında
yer alan Yahyalı Aladağlar YHGS olup, 7.321 ha büyüklüğündeki alanda yaban keçileri hedef
tür olarak korunmaktadır.
25818 Sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren “Sulak Alanların
Korunması Yönetmeliği” ne göre il sınırlarında Sultansazlığı Sulak alanı bulunmaktadır. RES
sahasının 24 km kuzeybatısında yer alan Sulak Alan aynı zamanda “Su KuĢları YaĢama
Ortamı Olarak Uluslara Arası Öneme Sahip Sulak Alanların Korunması SözleĢmesi
(RAMSAR SÖZLEġMESĠ)” kapsamınca da koruma altındadır.
[email protected]
68
Ulusal yasalarla koruma altına alınan bu alanların bir bölümü, RES sahasının içinde
bulunduğu Yahyalı ilçesi sınırları içerisinde kalmakta ise de, proje alanına olan uzaklığı
nedeniyle herhangi bir olumsuz etkileĢimi söz konusu değildir.
ġekil 46. RES sahasının içinde yer aldığı Kayseri il sınırları içindeki MAK Kararları kapsamınca korunan
alanlarla iliĢkisi
[email protected]
69
ġekil 47. Kurtkaya RES projesinin korunan alanlarla olan mesafesini gösterir uydu görüntüsü
5.7 Proje sahasının çevresinde yer alan diğer RES projeleri açısından
değerlendirme
Kurtkaya RES sahasının içinde yer aldığı 6,2 km çapında ve 30 km² büyüklüğündeki
bir alan içerisinde baĢka bir RES projesi bulunmamaktadır. Ancak Proje alanının 2,0 km
güneyinde Rea Elektrik Üretim Ticaret ve Sanayi Limited ġirketi‟ne ait Zincirli RES projesi
yer almaktadır (ġekil 48-49).
[email protected]
70
ġekil 48. RES sahasının 6,5 km güneydoğusunda yer alan Dikme Köyü yakınındaki Aksu RES’e ait
türbinler
ġekil 49. Kurtkaya RES sahası ve çevresinde kurulu/kurulacak diğer projeler (Kuzeyinde: Yahyalı-1 ve 2
RES (YaklaĢık 10 km kuzeydoğusunda), Güneybatısında: Zincirli RES (2 km güneyinde),
Güneydoğusunda: Aksu RES (6,5 km güneydoğusunda))
[email protected]
71
6
Sonuç ve Öneriler
1.
ARE ELEKTRĠK ÜRETĠM TĠCARET VE SANAYĠ LTD. ġTĠ. tarafından
Orta Anadolu bölgesinde Kayseri Ġli Yahyalı Ġlçesi sınırları içinde 45 MW gücünde kurulması
planlanan Kurtkaya Rüzgar Enerji Santrali, iki sıra halinde sıralanacak 22 adet türbin genel
olarak doğu-batı yönünde ve ortalama 300-350 m aralıklarla dizilim gösterecektir. Türbinlerin
gerek inĢası, gerekse iĢletimi esnasında yaklaĢık 5 km yeni yol inĢa edilecektir. Rüzgâr
türbinlerinde üretilecek enerjinin, yaklasık 13,4 km uzaklıkta 34,5 kV‟lık enerji nakil hattı ile
Çamlıca Köyü, Farasa Köprüsü yanındaki Trafo Merkezi üzerinden Ulusal Elektrik Sistemine
bağlanması planlanmaktadır.
2.
RES sahası için izin talep edilen alanın büyüklüğü yaklaĢık 856 ha, proje
kapsamında tesisler için kullanılacak alanın büyüklüğü ise yaklaĢık 5,68 ha olup alanın bir
bölümü tarım arazisi, bir böümü de münferit meĢe ağaçlarının bulunduğu bozuk orman
vasfında ve mülkiyeti T.C. Hazinesine aittir.
3.
RES kapsamında yapılacak inĢaat döneminde, türbinler, yer altı iletim hatları,
Ģalt sahası, idari bina, sosyal tesisler ve yeni yol inĢaatı için çalı ve ağaççık tipinde
vejetasyonun kesilmesine sebebiyet verecektir. Ancak ekosistem süreç içerisinde kendini
yenileyecektir. RES sahasında inĢa edilecek türbinler, yeni yollar inĢa edilmesi ve Ģalt sahası
düzenlemesi sonucunda mevcut otsu ve çalı vejetasyon tipi bitki örtüsünün ortadan
kaldırılmasıyla birlikte yaban hayatını oluĢturan türler için az da olsa bir habitat kaybı
olacaktır. Ancak bu habitat kaybı, yakın çevrede benzer yaĢam alanlarının bulunmasından
dolayı, canlı yaĢamını çok fazla etkilemeyeceği tahmin edilmektedir.
4.
RES sahası içerisinde ve 10 km yakın çevresinde herhangi bir hassas ya da
doğal olarak korunan alan bulunmamaktadır. Sahaya en yakın sulak alan PınarbaĢı ilçesi
sınırları içinde yer alan Zamantı Irmağı ve ırmak üzerinde kurulu olan Bahçelik Barajı‟dır.
Proje sahasının 3 km güneydoğunda yer alan su kaynağına kurulacak tesislerin her hangi bir
olumsuz etki oluĢturması beklenilmemektedir.
5.
Türbinlerin kurulacağı proje alanının büyük bir bölümü step, maki, kaya ve
ruderal karakterli alanlardan oluĢmaktadır. Tüm proje alanı içerisinde değiĢik bitki türleri
yetiĢmektedir. RES alanında 32 familya‟ya ait 101 cins ve 128 bitki taksonu tespit edilmiĢtir.
Alanda bulunan 128 taksonun 33 Ġran-Turan Fitocoğrafik Bölgesi elementi, 10 tanesi Akdeniz
Fitocoğrafik Bölgesi elementi, 2 tanesi Avrupa-Sibirya Fitocoğrafik Bölgesi elementi ve 83
tanesi ise çok bölgeli veya fitocoğrafik bölgesi bilinmeyen kategorisinde yer almaktadır. Bu
türler içerisinde ülkemize özgü iki tür bulunmaktadır. Bu türler ülkemizin Ġç Anadolu,
[email protected]
72
Karadeniz, Doğu Anadolu ve Güneydoğu Anadolu Bölgeleri‟nde farklı habitat tiplerinde
geniĢ yayılıĢ gösteren ekolojik toleransı geniĢ türlerdir. Projenin gerçekleĢmesi, alan
içerisinde ve yakın çevresinde yayılıĢ gösteren bu taksonların devamlılığı üzerinde herhangi
bir baskı oluĢturmayacaktır. Aynı zamanda proje alanında nesli tehlike (CR veya EN) altında
herhangi bir türün de bulunmadığı tespit edilmiĢtir. Benzer Ģekilde alanda yetiĢen bitki
türlerinden herhangi biri CITES, IUCN veya BERN listelerinde bulunmamaktadır.
KURTKAYA RES proje inĢaat alanında alana özgü lokal endemik veya nadir
6.
türlere rastlanılmamıĢtır. Bu nedenle alanda yapılması planlanan faaliyet sonucu meydana
gelebilecek tahribatın, yayılıĢ bakımından toleransı çok yüksek veya kozmopolit olan türlerin
varlığını tehdit edecek nitelikte olmayacağı düĢünülmektedir. Alanda hayata geçirilmesi
düĢünülen projenin gerçekleĢmesi durumunda genel vejetasyon yapısına zarar vermeyeceği
saptanmıĢtır. Floristik açıdan proje alanının ve bu alanda yayılıĢ gösteren türlerin yukarıda
açıklanan
listelerde
taranmalarının
yanı
sıra
Önemli
Bitki
Alanları
hususunda
değerlendirildiğinde, proje alanının herhangi bir Önemli Bitki Alanı içerisinde olmadığı
saptanmıĢtır.
7.
Rüzgar Enerji Santralinin alandaki bitki türleri üzerindeki etkilerinin, sadece
inĢaat faaliyetlerinin yapılacağı alanda olması beklenmektedir. Bu etkiler, türbinlerin
kurulacağı ve yolların yapılacağı alanlarla sınırlı olacaktır. Ayrıca, alanda nesli tükenmekte
olan türler olmadığından, etkiler, hiçbir bitki türünün kaybına yol açmayacaktır. Santralin
ĠĢletim safhasında ise, bitki türleri üzerinde hiçbir etki olmayacaktır. Yer üstü iletim hatlarının
altında yer alan bitki örtüsü, iĢletim için tehlike oluĢturmayacak bir dereceye kadar
yenilenebileceğinden, bu hatlar, kalıcı bir habitat tahribatına neden olmayacaktır. Yeraltı
iletim hatlarının geçtiği yerlerde ise bir süre sonra vejetasyonun kendini doğal olarak
yenileyeceği beklenmektedir.
8.
RES sahası ve özellikle çevresinde varlığı tespit edilen 73 kuĢ türünün 26‟sı
yerli (Y), 25‟i yaz ziyaretçisi (YZ), 5‟i kıĢ ziyaretçisi (KZ) ve 17‟si ise ilkbahar ve sonbahar
dönemlerinde alandan geçen transit göçer (T) türlerdir. ĠnĢaat sahasında ve yakın çevresinde
nesli tehlike altında olan türlerin yuvalandığına dair herhangi bir bulguya rastlanmamıĢtır. Bu
nedenle nesli tehlike altında olan kuĢ türleri açısından bir sorun oluĢmayacağı tahmin
edilmektedir.
9.
RES sahası ve yakın çevresinde, ulusal ve uluslararası kriterlere göre nesli
tehlike altında ve endemik sayılabilecek kuĢ türü bulunmamaktadır. Belirlenen kuĢ türleri, bu
bölge ve Türkiye için geniĢ yayılımlı türlerdir.
[email protected]
73
10.
RES sahası uluslararası ya da ulusal Önemli KuĢ Alanından Sultan Sazlığı‟na
24 km uzaklıktadır. Proje sahası içerisinde ise su kuĢları için önemli olduğu bilinen sulak alan
yoktur. Ancak, sahanın güney batısında yeralan Aladağlar YHGS‟nda urkeklik (Tetraogallus
caspius), doğal olarak bulunmakla beraber (2000 metre üzerinde rakımlarda) RES sahasında
gerek gözlemler sonucunda, gerekse yöre sakinlerinin verdiği bilgiler sonucunda yayılıĢ
göstermediği tespit edilmiĢtir.
11.
RES kurulması planlanan saha, süzülerek göç eden göçmen kuĢların ana göç
rotalarının uzağında yer almaktadır. Proje sahası dağlık bir alan üzerindeki sırtlar ve tepeleri
kapsamakta ve bu tepeler bir göç dar boğazı ya da büyük bir göç yolu üzerinde değildir. Bölge
ve yakınından zaman zaman turna geçiĢleri olsa da, bu göç hareketlerinin kurulacak
türbinlerden etkilenmesi beklenmemektedir. KuĢ göç hareketleri klimatolojik ve ekolojik
koĢullardan doğrudan ve önemli ölçülerde etkilenebilmektedir. Bu açıdan yöredeki insanların
da ifade ettikleri gibi özellikle turna ve yırtıcı türleri için, zaman zaman klasik göç
güzergâhlarından sapmalar olabilmektedir (Göç Kayması). Ancak, türbinlerin konumu ve
sahadaki diziliĢleri ve aralarındaki mesafe göz önüne alındığında az sayıda olabilecek bu tarz
geçiĢlere olumsuz bir etkisinin olmayacağı düĢünülmektedir. Kırlangıç, kuyrukkakan gibi kuĢ
türleri alanı göç esnasında kullanmakta ancak bunlar alçak mesafeden göçlerini
gerçekleĢtirdiklerinden herhangi bir sorun olmayacağı düĢünülmektedir.
12.
RES sahasında inĢa edilecek türbinler arasındaki bağlantı yapılacak yol ile
sağlanacaktır. Türbinler arasında yer altı enerji nakil iletim hattı ve yol inĢaatı sonucunda
mevcut bitki örtüsünün ortadan kaldırılmasıyla birlikte yaban hayatını oluĢturan türler için az
da olsa bir habitat kaybı olacaktır. Buna bağlı olarak bazı türlerin inĢaat sonrasına kadar
kısmen etkilenmeleri olası olmakla birlikte inĢaat sonrası bu durum ortadan kalkacaktır.
13.
KURTKAYA RES sahası yerleĢim yerlerine uzakta ve sırtlara kurulacaktır. Bu
faaliyetten sahada tespit edilen memelilerden en çok yarasaların etkilenme riski mevcuttur.
Hali hazırda sahada yarasaların yaĢayabildiği herhangi bir mağara veya eski yapı yoktur.
Buna karĢın araĢtırmalar göstermiĢtir ki bu ve benzeri yapılar ıĢıklandırma ile beraber
böcekleri ve beraberinde de yarasaları alana çekebilmektedir. Yarasalar ile etkiĢemin
önlenebilmesi için ıĢıklandırma faaliyetinin minimum seviyeye getirilmesi önem arz
etmektedir. Alanda gözlenen diğer memeliler için saha korunaklı hale geleceğinden belki de
korunmalarına yardımcı olacaktır.
[email protected]
74
6.1
Öneriler
Ġnsan eliyle doğada oluĢturulan her çeĢit yapı, yerli türler ve eğer göç yolu üzerinde
bulunuyorsa göçmen formları olumsuz etkileyebilme potansiyeline sahiptir. Ülkemizin
enerjiye olan gereksinimi göz önünde bulundurulduğunda, olası riskler yüzünden bu
kaynakları kullanmaktan vazgeçmek yerine, riskleri ortadan kaldırmaya veya en aza
indirmeye yönelik olarak bazı önlemler alınması daha akılcı bir yol olarak görülmektedir. Bu
nedenle Kurtkaya RES projesiyle ilgili olarak meydana gelebilecek riskler ve buna yönelik
olarak alınması gereken tedbirler ile dikkat edilmesi gereken hususlar aĢağıda verilmiĢtir.
1.
Özellikle çok sayıda türbinin yer alacağı RES projelerinde türbinlerin proje
alanlarındaki dizilimleri de büyük önem taĢımaktadır. Aralarında çok kısa mesafeler
bırakılarak yan yana kurulan türbinlerin yaban hayatı bileĢenlerinin, özellikle de kuĢların
günlük ve mevsimsel hareketlerini sınırlayabildiği ve riskler yarattığı bilinmektedir. Özellikle
göç güzergahları üzerinde veya yakınlarında tesis edilecek rüzgar enerjisi santrali projelerinde
bu risk çok daha büyük olabilmektedir. Bu bağlamda; Türbinlerin arasında yeteri kadar
mesafe bırakılmalıdır.
2.
Projenin hayata geçirilme aĢamasında temel sondajları, zemin etütleri ve mikro
konumlandırma çalıĢmaları doğrultusunda, ihtiyaç halinde türbin yerleĢimin türbinlerin
konumları, RES sahasında inĢa edilecek türbinlerin arasındaki mesafe, olası kuĢ göç
hareketini engellemeyecek açıklıkta ve sahanın topoğrafik yapısı da dikkate alınarak en az
250–400 m olmalıdır.
3.
Karasal omurgalı türleri arasında RES uygulamalarından en çok etkilenmesi
muhtemel türler kuĢ ve yarasalardır. Rüzgar türbinleri projelerinden kaynaklanabilecek
risklerin ortadan kaldırılabilmesi, ya da ortaya çıkabilecek olumsuz etkilerin en aza
indirilebilmesi, öncelikle türbinlerin ve pervanelerin onlardan en çok etkilenebilecek canlılar
olan kuĢ ve yarasalar için görülebilir, fark edilebilir hatta uyarıcı özellikte olmasıyla
sağlanabilecektir.
Bu amaçla türbin direklerinin ve pervanelerin boyanması aĢamasında
dikkat edilmesi gereken bazı noktalar söz konusudur. Rüzgar türbinlerinin kuleleri genel
olarak beyaz, gri veya gümüĢi renge boyanmaktadır. Bu uygulama dünya ölçeğinde yaygındır.
Kullanılan açık tondaki renkler türbinlerin karasal ortamda kolayca seçilebilmesini
sağlamaktadır. Türbinlerin uzaktan seçilebilmesi uçuĢ güvenliği ve göçmen kuĢlar açısından
oldukça önemlidir. Seçilebilirliği daha da artırabilmek için pervane uçlarının beyazla kontrast
oluĢturacak bir renkte boyanması önem taĢımaktadır. Bu amaçla kontrastın en yüksek seviyesi
siyah veya ona yakın koyu tonlar kullanılabilmektedir. Diğer taraftan sisli havalarda ise sarı
[email protected]
75
veya turuncu renk daha kolay seçilmektedir. En son üzerinde durulması gereken ve önemli
olan nokta ise kuĢların turuncu renge olan duyarlılıklarıdır. KuĢlar bu rengi çok daha kolay ve
uzak mesafelerden algılayabilmektedirler. Tüm bu nedenlerden dolayı türbinlerin hareketli
parçası olan pervanelerin fark edilebilir olması için ucundan itibaren, pervane kanadının 1/3‟i
kadar kısmının göz alıcı ve kuĢlar tarafından uzaktan fark edilecek bir Ģekilde boyanması
gerekmektedir. Bu amaçla öncelikle turuncu rengin tercih edilmesi önerilmektedir. Bilindiği
gibi, su kuĢları baĢta olmak üzere göçmen kuĢ türlerinin 2/3‟si gece saatlerinde, yani hava
karardıktan sonra göç etmektedirler. Bu durumda türbinlerin, özellikle gece göç eden kuĢ
türlerine bağlı bireyler açısından “fark edilebilir” olması büyük önem taĢımaktadır. Karanlıkta
gerçekleĢen uçuĢlarda renk, herhangi bir Ģekilde önem taĢımayacağından dolayı bu durumda
hem
türbinlerin
diziliĢleri
hem
de
ıĢıklandırmanın
önemi
artacaktır.
Türbinlerin
ıĢıklandırılması ifadesi türbinin tamamının aydınlatılması anlamına gelmemektedir. Aksine
geçmiĢ dönemlerde bazı ülkelerde gece boyunca aydınlatılmıĢ olan bazı türbinlerin kuĢlar
açısından görülmesi kolaylaĢtırılmıĢ, cazibe noktaları haline geldiği, kuĢları çektiği ve daha
fazla çarpmaya neden olduğu görülmüĢtür. Bu nedenle aydınlatma tüm türbine yönelik
olmamalıdır. Sadece kulenin en üst noktasına, yani jeneratörün bulunduğu kısmın ucuna,
mümkünse jeneratörün altına yerleĢtirilecek ıĢık kaynakları bu amaç için uygun olacaktır.
Belli aralıklarla yanıp sönecek bu lambanın gündüz beyaz, gece kırmızı veya hem gece hem
gündüz dönüĢümlü ve fasılalı Ģekilde yanıp sönecek beyaz-kırmızı ikili ıĢık sistemine sahip
olması ve bu ıĢığın yeterince kuvvetli olması kuĢlar açısından gündüz ve özellikle de gece
saatlerinde türbinlerin çok daha fark edilebilir olmasını sağlayacaktır (Erickson vd. 2001
Gehring vd. 2009, Howe vd. 2002).
4.
Dünyada giderek artan enerji ihtiyacı nedeniyle, sürdürülebilir ve doğal enerji
kaynaklarına olan eğilim de artmaktadır. Avrupa‟da Danimarka ve Almanya gibi geliĢmiĢ
ülkeler, rüzgar gücünden elektrik üretiminde öncü olmuĢ ve günümüze kadar epey de yol
almıĢlardır. Danimarka‟nın Tjaereborg bölgesinde, 2 MW‟lık 60 m rotor çaplı RES üzerinde
radar ile yapılan gözlemlerde, santral çevresinde gece veya gündüz göçmekte olan kuĢların,
türbinlere 100–200 m kala türbinlere doğru gitmeyip daha güvenli bir mesafeden geçtikleri
belirlenmiĢtir (Pedersen ve Poulsen. 1991). Almanya Bochum‟da ise, Ruhr Üniversitesinde
Bergen (2001) tarafından yapılan doktora tez çalıĢmasında, RES‟lerin kuĢlara verdikleri olası
zararlar incelenmiĢ ve Danimarka‟da elde edilen bilgilere benzer sonuçlar bulunmuĢtur.
Birçok medya haberinde, rüzgar türbinlerinin etrafında yüzlerce kuĢ ve yarasa ölümlerinden
bahsedilmektedir. Buna karĢın kuĢ bilimcilerle konuĢanlar ve yaptıkları çalıĢmalara ulaĢanlar
daha farklı bir tabloyla karĢılaĢmaktadırlar. Örneğin, Almanya Brandenburg RES sahasında
[email protected]
76
yaklaĢık 200 yarasa pervane dibinde ölü olarak bulunmuĢ ve bu olay dikkatleri tekrar bu konu
üzerine yoğunlaĢtırmıĢtır. Ancak bu gizemli olayın iç yüzü ile ilgili sonradan yapılan
araĢtırma, rüzgarın olmadığı bir zamanda, alandaki bir yarasa kolonisinin türbinin nacel
(motor oturma yeri) kısmını uyumak için kullandıklarını ortaya çıkarmıĢtır. Burada ölen
yarasaların pervanelerden değil bulundukları yerden çıkamadıkları için açlıktan öldükleri
belirlenmiĢtir (Dürr 2001).
Ana unsuru hava olan ve bu ana unsurun yapısında ve biyolojisinde kalıcı
5.
hiçbir değiĢikliğe neden olmayacak olan Kurtkaya RES projesi, sucul hayvanlar ve suya yakın
yerlerde yaĢayan omurgalılar ile karasal sürüngenler açısından hiçbir risk taĢımamaktadır.
Zira saha ve yakın çevresinde geniĢ yayılıĢlı kurbağa ve sürüngen türlerinden 25‟ini bulmak
mümkündür. Bu türlerin rüzgar alan yüksek rakımlı alanlar yerine, nispeten daha durgun ve
kapalı alanları tercih ettikleri de düĢünüldüğünde, inĢaat aĢamasında yaĢanacak ufak tefek
olumsuzluklar (hafriyat ve iĢ makinelerinden kaynaklanabilecek) dıĢında herhangi bir
problemle karĢılaĢılması beklenmemektedir. Zira bu durumlarda yapılması gerekenler ile ilgili
önerilerimiz aĢağıdaki bölümlerde verilmiĢtir. Kaplumbağa, kertenkele ve yılan türlerinin
populasyon yoğunlukları yeterli düzeyde olup, sadece sahada değil yakın çevresinde de
yayılıĢlarını sürdürmektedirler ve sahaya bağımlılıkları da bulunmamaktadır. Dolayısıyla
Kurtkaya RES projesinin bu türler üzerine olumsuz bir etkisinin olmasını beklemek pek de
mümkün değildir. Sahadaki amfibilerden sucul kurbağalar ile sürüngenlerden sucul
kaplumbağalar ve sucul yılanlar düĢünüldüğünde; türbinlerin sulak alanlara ve yakınlarına
kurulmayacak olması nedeniyle herhangi bir olumsuzluk yaĢanması beklenmemektedir.
Kaplumbağalardan, Tosbağa (Testudo graeca) IUCN listesinde “zarar
6.
görebilir” kategorisinde yer almakta ise de, bu türün yayılıĢının karasal-tam toprak temaslı ve
geniĢ olması nedeniyle projenin inĢaat aĢaması haricinde bir olumsuzluğun olması
beklenmemektedir. Ancak, bu derece geniĢ yayılıĢlı olan bir türün, inĢaat aĢamasında
karĢılaĢılması muhtemel olumsuzluklardan da ciddi derecede etkilenmeyeceği de kolaylıkla
düĢünülebilir.
7.
Yine saha ve yakın çevresinde populasyon yoğunluğu yüksek kemirici türleri
her tipte karasal habitatı kullanmakta, yarasalar ise yakın alanlarda uygun mağaralar ve
oyuklar
bulunmaması
nedeniyle
zaman
zaman
beslenme
amaçlı
olarak
sahada
bulunmaktadırlar. Bu durumda bile sert rüzgarların hakim olduğu sırtlardan uzak durdukları
da bilinmektedir. Sahada Akdeniz Nalburunlu Yarasası (Rhinolophus euryale), Türk hamsteri
(Mesocricetus brandti), Near Treatment (NT): yakın zamanda tehdit altına girebilir
kategorilerinde yer alırken, Nalburunlu Yarasa
(Rhinolophus mehelyi) (VU): Hassas-
[email protected]
77
zarar görebilir kategorilerinde yer almaktadır. Ancak planlanan Kurtkaya RES projesinin bu
türlerin habitatlarına ve yaĢam alanlarına olumsuz bir etkisi beklenmemektedir.
8.
Tüm bu bilgiler ıĢığında; karasal fauna elemanları genel olarak dikkate
alındığında genel yayılıĢı olan türler olup, Kurtkaya RES Projesinin; BirleĢmiĢ Milletlerin
çevre sorunlarına yaklaĢımı net bir Ģekilde tanımlayan UNEP‟in (United Nations
Enviromental Programme) çevresel konulara bakıĢında “ekonomik geliĢmeyi ve kalkınmayı
engellemeyecek Ģekilde doğa koruma stratejilerinin geliĢtirilmesi” prensibini dikkate alınarak
uygulanmasıyla karasal ekosistemler üzerine kalıcı ve bertaraf edilemez etkilerinin olması
aĢağıdaki önerilerin dikkate alınması koĢuluyla, beklenmemektedir.
9.
Projenin inĢaat aĢamalarında doğal yapının korunmasına azami özen
gösterilmelidir. Yol ve Ģantiye sahaları haricinde doğal doku üzerinde kalıcı iĢlem
yapılmamalıdır. ġantiye ve araç parkı sahaları ormanın yoğun dokusundan uzak açık bir
alanda yer almalı ve birden fazla saha Ģantiye alanı olarak kullanılmamalıdır.
10.
Kazılacak alanlarda çıkan hafriyat tekrar kazım alanlarının kapatılmasında
kullanılmalı, baĢka bir dolgu maddesi kullanılmamalıdır.
11.
RES kapsamında yapılacak tesislerin yaratacağı peyzaj ve jeomorfolojik
değiĢimleri düzeltmek için gerekli yerlere, yöreye uygun türler ile bitkilendirme ve peyzaj
düzenlemeleri yapılmalı ancak, türbin altları boĢ bırakılmalıdır. Aksi takdirde, türbin altlarına
yapılacak bitkilendirmeler o bölgede küçük biotoplar oluĢturacağından buralara baĢta
böcekler ve sürüngenler olmak üzere canlıların gelmesine olanak sağlayacak, bu durum da o
noktaları gündüz kuĢlar gece yarasalar için çekim alanları yaratacaktır. Bu durum yarasa ve
kuĢların pervane kanatlarına çarparak ölümüne neden olabilecektir. Türbin ayaklarının
çevresinin çıplak bırakılması türbinlerin görünürlüğünü arttıracağı gibi, risk grubundaki
canlılar için uyarıcı nitelikte olacaktır.
12.
ĠnĢaat ve hafriyat aĢamalarından, nakliyat aĢamalarına kadar projenin her
aĢamasında proje dahilinde çalıĢacak olan personele sahanın doğal önemi hakkında brifingler
verilerek bilgilendirme ve bilinçlendirme çalıĢmaları yapılmalıdır. Özellikle projedeki temel
unsurun doğal yapının korunması olduğu muhakkak hatırlatılmalıdır.
13.
Diğer taraftan, çalıĢma yapılacak toprak içerisinde, yüzeye yakın kesimlerde
kurbağa, kertenkele, yılan veya diğer memeli formların bulunması olasılığı her zaman için söz
konusudur. Bu kesimlerde gerçekleĢtirilecek çalıĢmalarda dikkatli olunmalıdır. Yabanıl
formların habitatları civarında iĢ makinelerinin veya çalıĢanların müdahalesi sonucunda bu
bireyler ortaya çıkabilecek, hatta bu esnada çeĢitli derecelerde zarara uğrayabilecekleri göz
[email protected]
78
önünde bulundurularak yabanıl formların iĢ makinelerinden etkilenmesinin önüne geçebilmek
için, kendiliklerinden kaçmalarına müsaade edilmelidir.
14.
ĠnĢaat faaliyeti öncesinde ve inĢaat aĢamasında çok daha yoğun olmak üzere
alanda çalıĢacak araçlardan kaynaklanacak yoğun bir trafik söz konusu olacaktır. Faaliyetle
bağlantılı olarak mevcut yolların kenarlarındaki alanlarda sürekli olarak yaĢayan veya geçici
süreler için buralarda bulunan yabanıl formlar araç kaynaklı değiĢik risklerle karĢı karĢıya
kalacaklardır. Araçların çarpması veya ezilme gibi riskler dıĢında söz konusu olabilecek
risklerin en önemlileri kontaminasyon ve eksoz ürünlerinin meydana getirebileceği
zehirlenme riskidir. Bilindiği gibi araç lastiklerinin kaplama maddeleri, motorun hareketli
parçaları, gövdenin diğer bileĢenleri, fren izleri ve yağlama yağlarının yanma ürünleri
kontaminasyona yol açan bileĢenlerdir. Bu bakımdan, araçların bakımı ve onarımı sırasında
ortaya çıkabilecek atıkların sahadan uzaklaĢtırılması büyük önem arz etmektedir.
15.
RES sahasında inĢaat yapılacak yer ile yakın çevresinde yeraltı ve yer üstü su
kaynakları bulunmamaktadır. Dolayısıyla proje kapsamında tesis edilecek türbinin su
kaynaklarını olumsuz etkilemesi söz konusu değildir. Ancak iĢletmecinin olası tehlikelere
karĢın su kaynaklarını koruyacağını taahhüt etmesi sağlanmalıdır.
Projenin inĢaat hazırlıkları ve inĢaatı sırasında ortaya çıkabilecek diğer sorunlar
(kirletici gazlar ve tozlar ile gürültü) ve olası etkileri Ģunlardır;
6.1.1 Gürültü
Mülga Çevre ve Orman Bakanlığı‟nın 2008 yılı Antalya Ġl Çevre Durum Raporu‟na
göre; insan ve çevresini ciddi bir Ģekilde tehdit eden önemli bir problemde “gürültü”dür.
Gürültüyü arzu edilmeyen seslerin atmosfere yayılması Ģeklinde ele almak uygundur. Gürültü;
geliĢigüzel yapısı olan bir ses spektrumudur.
Planlanan projenin özellikle inĢaat aĢamasında, inĢaat ekipmanlarından kaynaklanan
gürültü oluĢumu söz konusu olacaktır. ĠnĢaat trafiği ve faaliyetleri gürültüye sebep olarak
çevredeki yerleĢimleri rahatsız edebilir. Gürültü seviyelerinin değerlendirilmesi için inĢaat
faaliyetlerinin
kümülatif
gürültü
seviyeleri,
gürültü
eĢik
değerleri
ile
birlikte
değerlendirilmelidir (bkz. T. C. Çevre ve Orman Bakanlığı, Türkiye Çevre Atlası).
Bölgede üreyen türler de bu gürültülerden etkilenecektir. Üreme; eĢ seçimi, kur
davranıĢları, yuva yapımı, yumurtlama, kuluçkaya yatma, yavru çıkıĢları, yavru beslenmesi,
yavru uçuĢları olayları dizinidir ve uzun bir süreçte gerçekleĢmektedir. Her bir aĢaması aĢırı
enerji gerektiren ve stres içerisinde gerçekleĢen davranıĢlardır. Bu süreçte karĢılaĢacakları
aĢırı gürültü üreme baĢarısını düĢürebilir. Üreme baĢarısının düĢmesi, populasyonun
[email protected]
79
azalmasına neden olabilir ve belirli süre sonra ise populasyonu tehdit altına sokabilir, hatta
tamamen ortadan kaldırabilir.
Diğer taraftan böcekler ile biyolojik mücadele ve tohumların yayılmasında önemli
rolleri bulunan yarasaların (Familia: Vespertilionidae) yaĢam tarzı da gürültülerden büyük
oranda etkilenmektedir. Yarasalar bizlerden ve birçok memeliden daha hassas olan
kulaklarıyla 10-250.000 hertz arasındaki sesleri çok rahat duyabilmektedirler (insan 20 ila
20.000 hertz arasındaki sesleri iĢitebilmektedir). Ancak bu durum onların yüksek dB‟ deki
gürültülere karĢı daha hassas olmalarına neden olmaktadır. Onlar da diğer hassas türler gibi
bu durumdan olumsuz etkilenmektedirler. Çoğunlukla yüksek gürültü seviyesi nedeniyle
birkaç kez uzaklaĢtıkları ortama bir daha çok uzun süreler sonra döndükleri ya da hiç
dönmedikleri saptanmıĢtır. Yine yüksek gürültülü ortamlarda yavru geliĢimlerinin olumsuz
etkilendiği bilinen bir gerçektir. Maalesef, yavru geliĢimi olumsuz etkilenen populasyonların
devamlılığı tehlikeye düĢmektedir.
Her ne kadar projenin inĢaatı sırasında gürültü oluĢacak olsa dahi, sahada yoğun
orman alanın yer alması da oluĢacak gürültünün soğurulmasına katkı sağlayacaktır.
Bölgede gürültüyle mücadelede alınması gereken önlemler Ģunlar olabilir;
Ġster tesisin hafriyatı, hafriyat artığı malzemenin taĢınması, boĢaltımı ve yüklenmesi,
sırasında ve sonrasında 07.03.2008 tarih ve 26809 sayılı Resmi Gazete‟de yayımlanarak
yürürlüğe giren “Çevresel Gürültünün Değerlendirilmesi ve Yönetimi Yönetmeliği”
hükümlerine uygun davranılmalıdır. Nokturnal fauna türleri rahatsız etmeyecek düzeye
indirmek için saat 22.00-06.00 arasında çalıĢmaya ara vermek suretiyle zararsız düzeye
indirilebilir. ĠĢ makineleri ve ekipmanların bakımları zamanında yapılmalı ve uygun olması
durumunda susturucular kullanılması gürültü kirliliğini önleyecek diğer bir önlemdir. Diğer
taraftan, çoğu türlerin gürültü kaynağından uzak kalma imkanı bulunduğu ve ayrıca türe göre
değiĢmekle birlikte yaban hayvanlarının aynı yerde devam eden insan faaliyetlerine nispeten
kısa bir sürede alıĢtığı bilinmektedir.
[email protected]
80
6.2
SONUÇ
Sonuç olarak, Projenin tüm safhalarında yukarıdaki önerilere ek olarak yürürlükteki
kanun ve yönetmeliklere uyulması koĢuluyla; Kayseri Ġli Yahyalı Ġlçesi sınırları içinde, Kızıl
Tepe ve Tavuk Tepe mevkileri arasında iki sıra halinde kurulması planlanan 22 adet türbinden
oluĢan 45 MW gücündeki Kurtkaya Rüzgar Enerji Santrali‟nin, konum ve türbinlerin sayısı
açısından ve ana kuĢ göç rotaları üzerinde yer almaması nedeniyle yukarıda açıklanan
önerilerin hayata geçirilmesi Ģartıyla, yerli ve göçmen kuĢ türleri açısından kayda değer bir
risk meydana getirmesi beklenmemektedir.
Tüm bu değerlendirmeler ıĢığında, Are Elektrik Üretim Ticaret ve Sanayi LTD. ġTĠ
tarafından
gerçekleĢtirilmesi
planlanan
Kurtkaya
RES
Projesi
havza
bazında
değerlendirildiğinde, gerek tesis edilme sürecinde, gerekse de iĢletilme sürecinde bu raporda
vurgulanmıĢ olan noktalara dikkat edilmesi, önerilen tedbirlerin alınması koĢuluyla söz
konusu projenin gerçekleĢtirilmesinin, doğal ekosistemin denge ve iĢleyiĢi üzerinde özellikle
kuĢlar, yarasa ve yaban hayatının devamına zarar verebilecek ölçüde etkide bulunmayacağı
kanaatine varılmıĢtır.
Bu rapor tarafımızdan tanzim edilmiĢtir (06.06.2013).
Prof. Dr. Ali ERDOĞAN
(Ornitolog)
Doç. Dr. Aziz ASLAN
(Zoolog)
Yrd. Doç. Dr. Ġ.Gökhan DENĠZ
(Botanik Uzmanı)
Orman Yük. Müh. M. Süleyman KAÇAR
(Peyzaj ve Yaban Hayatı Uzmanı)
[email protected]
81
7
KAYNAKLAR
ACHA, A. 1997. Negative impact of wind generators on Eurasion Griffon Gyps fulvus in
Tarifa, Spain. Vulture News 38: 10-18.
AHLÉN, I. 2002. Fladdermöss och fåglar dödade av vindkraftverk. Fauna och Flora 97, 1421.
AKMAN, Y. 1995. Türkiye Orman Vejetasyonu. Ankara Üniv. Fen Fakültesi Botanik Ana
Bilim Dalı, 450 ss, Ankara.
AKMAN, Y., KETENOĞLU, O. 1986. The climate and vegetation of Turkey. Proceeding of
the Royal Society of Edinburgh, 89B, 123-134.
AKMAN, Y., KURT, L., DEMĠRYÜREK, E., QUÉZEL, P., KURT, F., EVREN, H.,
KÜÇÜKÖDÜK, M. 1998. Pinus brutia communities on ultrabasic and limestone rocks, in
Marmaris and Bodrum region (Muğla), in the thermo-mediterranean “étage”,
southwestern Anatolia (Turkey). Ecologia Mediterranea, 24 (1), 63-71.
AKSOY, A. 2002. Kayseri ve Çevresinde Halk Tarafından Kullanılan Bitkilerin Yöresel
Adları ve Kullanım Amaçları. Erciyes Üniversitesi BAP. Proje No. EUBAP 00-052-4.
241 sayfa.
AYAġLIGĠL, Y. 1987. Der Köprülü Kanyon National Park. Seine Vegetation und Ihre
Beeinflussung durch der Menschen, 307 pp, Weihenstephan.
ASLAN, A., ALBAYRAK, T., TUNÇ, MR., ERDOĞAN, A. 2004. Antalya kuĢları ve
Halkalama ÇalıĢmaları. Tabiat ve Ġnsan Dergisi, 38, 1-2, 36-49.
AVINÇ, A. 1998. DeğiĢik Enerji Kaynakları ve Çevreye Etkileri. Ekoloji, 7/27: 19-23.
BENNER, JHB, BERKHUĠZEN JC, DE GRAAFF RJ, POSTMA AD. 1993. Impacts of wind
turbines on birdlife. Final report No: 9247. Consultants on Energy and the Environment,
Rotterdam, The Nedherlands.
BERGEN, F. (2001). Untersuchungen zum Einfluss der Errichtung und des Betriebs von
Windenergieanlagen auf Vögel im Binnenland. Dissertation, Ruhr Universität Bochum.
BRAUN-BLANQUET, J. 1964. Pflanzensoziologie. Grundzüge der vegetationskunde. 3,
Aufl. Springer Verlag, Wien.
YANIKTEPE B. VE KAPLAN, Y.A. (2009). Rüzgar Enerjisi: Türkiye ve AB„nin Politik
KarĢılaĢtırılması ve Önemi. RÜGES 2009 2. Rüzgar Sempozyumu, 4-5 Haziran 2009,
Samsun
CAN 2004. Süzülen KuĢların Göç Rotaları.Bilim ve Teknik Dergisi.
CROCKFORD, NJ. 1992. A review of the possible impacts of wind farms on birds and other
wildlife. In JNCC Report, vol. 27, pp. 60, Peterborough.
ÇAKAR, M. C., FĠLĠK, Ü. B. KURBAN, M. (2009). Yenilenebilir Enerji Kaynakları ve
UlaĢım Sistemlerinde Kullanım Uygulaması, V. Yenilenebilir Enerji Kaynakları
Sempozyumu 2009 – Diyarbakır
DAULTONM. 2007 CongressionalTestimony on Benefits of Wind PowerBefore the
Committee on Natural Resources Subcommittee on Fisheries, Wildlife and Oceans
Impacts of Wind Turbines on Birds and Bats May 1, 2007.
[email protected]
82
DAVIS, P.H. 1965-1985. Flora of Turkey and the East Aegean Islands. Vol :1-9, Edinburgh
Univ. Press, Edinburgh.
DAVIS, P.H. MILL R.R and TAN, K. 1988. Flora of Turkey and the East Aegean Islands.
Vol:10, Edinburgh Univ. Press, Edinburgh.
DEMĠRSOY,A 1996:Türkiye Omurgalıları (MEMELĠLER)
DIERSCHKE, 1994. Pflanzensoziologie. Verlag Eugen Ulmer, Stuttgart.
DĠKĠCĠOĞLU, N. G., ġık, L. 2008. Dumanlıdağ (Menemen-Ġzmir) Florası. Ot Sistematik
Botanik dergisi, 15 (1): 13-36.
DURR, T. AND BACH, L. 2004. Fledermäuse als Schlagopfer von Windenergieanlagen Stand der Erfahrungen mit Einblick in die bundesweite Fundkartei. Bremer Beiträge für
Naturkunde und Naturschutz im Druck.
ERDOĞAN, A., SERT, H., VOHWINKEL, R., PRUNTE, W. ALBAYRAK, T., ASLAN, A.
Ve TUNÇ, MR. 2003. Manavgat/Titreyengöl KuĢ Halkalama ÇalıĢmaları. Tabiat ve Ġnsan
37/1: 19-25.
ERDOĞAN, A.,KARAARDIÇ, H., SERT, H., ÖZKAN KARAARDIÇ, L.,VOHWĠNKEL,
R., PRÜNTE, W. 2008. Manavgat/Titreyengöl KuĢ Halkalama ÇalıĢması. Tabiat ve Ġnsan,
23-33, ISSN: 1302-1001.
ERICKSON, W.P., JOHNSON G. D., STRICKLAND, M. D., YOUNG D. P. JR., SERNKA
K. J., GOOD R. E. Avian Collisions with Wind Turbines: A Summary of Existing Studies
and Comparisons to Other Sources of Avian Collision Mortality in the United States;
National Wind Coordinating Committee; West, Inc.; August, 2001
EVERAERT, J. 2003. Collision victims on 3 wind farms in Flanders (Belgium) in 2002.
Instituut voor Naturbeheer, Brussel.
EVEAERT, J. AND ERĠC, WMS. 2007. Impact of wind turbines on birds in Zeebrugge,
Significant effect on breeding tern colony due to coolisions. Biodivers. Conserv. 16:
3345–3359.
GEHRING, J., KERLINGER, P. AND MANVILLE, A. M. Communication towers, lights,
and birds: successful methods of reducing the frequency of avian collisions. Ecological
Applications, Ecological Society of America, 19(2), 2009, pp. 505–514
GÖREZ, T VE ALKAN, A. 2005. Türkiye„nin Yenilenebilir Enerji Kaynakları ve
Hidroelektrik Enerji Potansiyeli, Yeksem 2005 III.Yenilenebilir Enerji Kaynakları Semp.,
19-21 Ekim 2005. Mersin, s.123-127.
GÜÇ, M VE YILMAZ, V. 2008. Organik Atıklardan Kaynaklı Sera Gazları Salınımlarının
Azaltılmasında Anerobik Bozundurmanın Önemi. VII. Ulusal Temiz Enerji Sempozyumu,
UTES‟2008, 17-19 Aralık 2008, Ġstanbul.
GÜNER, A., ÖZHATAY, N., EKĠM, T., BAġER, K.H.C. 2000. Flora of Turkey and the East
Aegean Islands (Supplement II). Vol. 11. Edinburgh Univ. Press, Edinburgh.
HAKTANIR, D. 2002. “Rüzgar Enerjisi Geleceğin Enerji Kaynağı Olabilir mi?”, LefkoĢa
2020 Sempozyumu LTB-YDÜ s36, LefkoĢa.
HOTKER, H., THOMSEN, K.M. and KOSTER, H. 2005. Ġmpacts on biodiversity of
exploitation of renewable energy sources: the example of birds and bats-facts, gaps in
knowledge, demands for further research, and ornithological guidelines for the
[email protected]
83
development of renewable energy exploitation. Michael Otto Institut im NABU,
Bergenhusen.
HOWE, R. W., EVANS, W., AND WOLF, A. T. Effects of Wind Turbines on Birds and Bats
in Northeast Wisconsin; November 2002.
IUCN Species Survival Commission (2006). Guidelines for using the IUCN Red List
Categories and Criteria. Ver. 6.2. Prepared by the Standards and Petitions Working
Group of the IUCN SSC Biodiversity Assessment Sub-Committee in December 2006.
JOHNSON, GD., YOUNG, DP., ERICKSON, WP., DERBY, CE., STRICKLAND, MD. and
GOOD, RE. 2000. Wildlife monitoring studies Sea West Windpower Project, Carbon
County, Wyoming. Western EcoSystems Technology, Inc., Cheyenne.
KAÇAR, SM., ERDOĞAN, A., KIZIROĞLU, I & ÖZ, M. 2006. Ein Beitrag zur Brutbiologie
von Gartenrotschwanz (Phoenicurus phoenicurus L.) in Antalya-Forschungs (Bük- Lütfi
Büyükyıldırım und Elmalı Zeder) –Wälder. Ornith. Mitteilungen 58(Nr:10-2006:October):
32-36.
KARAARDIÇ, H., PRÜNTE, W., ERDOĞAN, A.,VOHWĠNKEL, R. 2008.
Silifke/Susanoğlu Sonbahar Halkalama ÇalıĢması. Tabiat ve Ġnsan. Haziran 2008, Yıl:42,
S: 25-31, ISSN: 1302-1001.
KARAARDIÇ, H., ERDOĞAN, A.2009. Küresel iklim değiĢikliğinin Anadolu avifaunası
üzerine etkileri. Tabiat ve Ġnsan, 24-30. ISSN: 1302-1001.
KARAKAYA, A. 1997. Doğu MenteĢe Dağları Vejetasyonunun Sinekolojik Yönden
AraĢtırılması. Ankara Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Biyoloji Anabilim Dalı,
Doktora Tezi, 90 s., Ankara.
KETENOĞLU, O., TUG, G.N., BĠNGOL, U., GEVEN, F., KURT, L.,GUNEY, K. 2010.
Synopsis of syntaxonomy of Turkish forest. Journal of Environmental Biology, 31:71-80.
KILIÇ, N. 2008. Dünyanın Önemli Doğal Kaynağı: Rüzgar Enerjisi. Türkiye‟de Rüzgar
Enerjisi Uygulamalarının GeliĢimi ve Geleceği”, Ġzmir Ġleri Teknoloji Enstitüsü, Makine
Mühendisliği Bölümü, TMMOB Makine Mühendisleri Odası Ġzmir
KĠZĠROĞLU, Ġ., TURAN, L.,ERDOĞAN, A.(2002): Die Sultansümpfe von KayseriVogelparadies der Türkei. TU-International Berlin, Nr. 50/ 51, 55-56.
KĠZĠROĞLU, Ġ., TURAN, L., ERDOĞAN, A., 1993 : A Bio-Ornithological study on
Sultansazlığı, of the Most Important Marshy Areas of Turkey and the Europa, New Bird
species in the Area and the Current Situation. DOĞA, Tr. J. of Zoology, 17, 2,179-188.
KĠZĠROĞLU, Ġ., TURAN, L., ERDOĞAN, A., 1992: Sultansazlığı‟nın Eko-Ornitolojisi ve
Son Durumu, H.Ü. Eğitim Fakültesi Dergisi, C.7,217-227.
KĠZĠROĞLU 2001: Ekolojik Potpuri, TAKAV, 391s.
KĠZĠROĞLU 2008. Türkiye KuĢları Kırmızı Listesi. Desen Matbaası, Ankara, Türkiye.
KĠZĠROĞLU 2009. Türkiye KuĢları Cep Kitabı. Ankamat Matbaası, Ankara, Türkiye.
LANGSTON, RHW AND PULLAN JD. 2003. Windfarms and Birds: An analysis of the
effects of windfarms on birds, and guidance on environmental assessment criteria and site
selection issue. Report by Birdlife International on behalf of Bern Convention Council of
Europe T-PVS/inf(2003) 12.
[email protected]
84
LEKUONA, JM. 2001. Uso del espacio por la avifauna y control de la mortalidad de aves y
murciélagos en los parques eólicos de Navarra durante un ciclo anual. Direccion General
de Medio Ambiente, Gobierno de Navarra,Pamplona.
MEYBURG, B-U., SCHELLER, W., and MEYBURG C. 2000. Migration and Wintering of
the Lesser Spotted Eagle Aquila pomarina : A Study by Means of Satellite Telemetry
Global Environ. Res. 4. 2: 183-193
MUCINA, L., SCHAMINEE, J.H.J., RODWELL, J.S., 2000. Common data standarts for
recording relevés in field survey for vegetation classification. Journal of Vegetation
Science 11: 769-772.
MUELLER-DOMBOIS, D., ELLENBERG, H. 1974. Aims and Methods of Vegetation
Ecology, USA.
ORNĠTOLOJĠ RAPORU 2009-2010. Belen/Hatay Rüzgar Enerji Santralinin KıĢ ve Ġlkbahar
KuĢ Göç Hareketleri Üzerinde Etkilerinin Değerlendirilmesi. Akdeniz Üniversitesi FenEdebiyat Fakültesi Biyoloji Bölümü, Teknokent A.ġ. Antalya
ÖZHATAY, N., BYFIELD, A., ATAY, S. 2005. Türkiye‟nin 122 Önemli Bitki Alanı. WWF
Türkiye. Ġstanbul. 476 sayfa.
ÖZYURT, M. VE DÖNMEZ, G. 2005. Alternatif Enerji Kaynaklarının Çevresel Etkilerinin
Değerlendirilmesi, Yeksem 2005 III.Yenilenebilir Enerji Kaynakları Semp., 19-21 Ekim
2005. Mersin, s.39-42.
PEDERSEN, M.B., and E. Poulsen. 1991. Avian responses to the implementation of the
Tjaereborg Wind Turbine at the Danish Wadden Sea .Dan. Wildtundersogelser 47:1-44.
PEKER, Z. 2001. Wind farms on our landscapes: A new legend in our plans, Thermal Energy
Congress Proceedings, July 8-12, 2001, Ġzmir.
POWLESLAND RG. 2009. Impacts of wind farms on birds: a review. Science for
Conservation 289, Department of Conservation, Wellington, New Zealand.
REICHENBACH, M. 2003. Auswirkungen von Windenergieanlagen auf Vögel - Ausmaß und
planerische Bewältigung, Technische Universität, Berlin.
SEÇMEN, Ö., GEMĠCĠ, Y., BEKAT, L., GÖRK, G. 1986. Ġzmir Yöresi Frigana
Vejetasyonunun Bitki Sosyolojisi Yönünden AraĢtırılması. Doğa Tr. Bio. D. C. 10, S.2,
197-205.
SÜLÜN, M. 2007. Rüzgar Enerjisi. Bitirme Projesi. T.C. Dokuz Eylül Üniversitesi,
Mühendislik Fakültesi, Makine Mühendisliği Bölümü.
SOKOLOV L. V. 2011. Modern Telemetry: New Possibilities in Ornithology Biology
Bulletin Vol. 38 No. 9 2011.
ġIK, L., GEMĠCĠ, Y. 2009. Yunt Dağı (Manisa) Orman Vejetasyonunun Bitki Sosyolojisi
Yönünden AraĢtırılması. C.B.Ü. Fen Bilimleri Dergisi. 5.1: 75 -86.
ġENPINAR, A. VE GENÇOĞLU, MT.2006. Yenilenebilir Enerji Kaynaklarının Çevresel
Etkileri Açısından KarĢılaĢtırılması Doğu Anadolu Bölgesi AraĢtırmaları 2006.
TELLERÍA, JL. 2009.Potential impacts of wind farms on migratory birds crossing Spain Bird
Conservation International 19:131-136.
TURAN, L. 2009. Hatay Belen‟de Kurulması Planlanan RES Projeleri için Monitoring
ÇalıĢmaları Önerisi, Ankara.
[email protected]
85
TURAN, L.,ERDOĞAN, A., KĠZĠROĞLU, Ġ.,1992 : Bıldırcın (Coturnix c. coturnix )
Populasyonlarını Olumsuz Etkileyen Faktörler. II. Uluslararası Ekoloji ve Çevre
Sempozyumu, Kasım 1992, Ankara, 116-118.
TÜRKES, M. 2003. Sera gazı salımlarının azaltılması için sürdürülebilir teknolojik ve
davranıssal seçenekler (Sustainable technological and behavioral options for reducing of
greenhouse gas emissions). V. Ulusal Çevre Mühendisligi Kongresi: Çevre, Bilim,
Teknoloji ve Küresellesmenin Yansımaları, Bildiriler Kitabı, 267-285, Ankara.
UĞUR, A.2005.Yenilenebilir Enerji Kaynaklarının Elektrik Enerjisi Üretimi Amaçlı
Kullanımına ĠliĢkin Kanun Tasarısı, Elektrik Mühendisliği Dergisi 425: 62-67.
USLU, T. 1985. Aydın‟ın batısında Küçük ve Büyük Menderes nehirleri arasında kalan bölge
vejetasyonunun bitki ekolojisi ve sosyolojisi yönünden araĢtırılması. Gazi Üniversitesi
Yayın No: 71, Fen-Edebiyat Fakültesi Yayın No: 8, Ankara.
VAN WIJK, AJM., COELINGH, J.P. and TURKENBURG, W.C. 1989. Rüzgar Enerjisi:
Statüler, Kısıtlar, Fırsatlar, Özetleyen: Adnan Temiz, World Energy Commission, Türkiye
Rüzgar Enerjisi Birliği, 1989.
VARINCA, K. VE VARAN, G. 2005. “Rüzgar Kaynaklı Enerji Üretim Sistemlerinde
Çevresel Etkilerin Değerlendirilmesi ve Çözüm Önerileri”, Yeni ve Yenilenebilir Enerji
Kaynakları Enerji Yönetimi Sempozyumu, Kayseri, 2005, p. 367-376.
VURAL, M., DUMAN, H., GÜNER, A., DÖNMEZ, A.A., ġAĞBAN, H. (1995). The
Vegetation of Köyceğiz-Dalyan (Muğla) Specially Protected Area. Tr.J. of Botany,
l9:431-476
WEBER, H.E., MORAVEC, J., THEURILLAT, J.-P. 2000. International Code of
Phytosociological Nomenclature. 3rd edition. Journal of Vegetation Science 11: 739-768.
Wien & New York.
YARGICI, C. 2000. Demirköy (Istranca Dağları/Trakya Bölgesi) ve Civarının Orman
Vejetasyonu. Çevre Koruma Dergisi. 9 (35): 13-18.
YARGICI, C. 2001. Demirköy (Istranca Dağları / Trakya Bölgesi) ve Civarının Çalı ve Çayır
Vejetasyonu. Çevre Koruma Dergisi. 10 (39): 19-24.
YARGICI, C. 2002. Istranca Dağları‟ından (Trakya Bölgesi) Ġki Yeni Birlik: Carpino betuliFagetum orientalis Yarcı Ass. Nov. ve Querco cerridis-Carpinetum orientalis Yarcı Ass.
Nov. Çevre Koruma Dergisi. 11 (42): 1-7.
Yararlanılan Web Sayfaları:
http://www.cwsscf.ec.gc.ca/publications/eval/index_e.cfm-Wind Turbines and Birds. A
Guidance Document for Environmental Assessment
http://eie.gov.tr
www.eea.europa.eu/help/infocentre/enquiries
http://ruzgarenerjisibirligi.org.tr/04.02.2009-Turkiyedeki-ruzgar-santralleri
http://www.soleaenerji.com/ruzgar_enerjisi.asp
[email protected]
86
Not: Raporun hazırlanmasında aĢağıdaki kaynaklardan da yararlanılmıĢtır;
T. C. Çevre ve Orman Bakanlığı, Türkiye Çevre Atlası 2004
T. C. Çevre ve Orman Bakanlığı, Çevresel Göstergeler Kitapçığı 2006
T. C. Çevre ve Orman Bakanlığı, Kayseri Ġl Çevre Durum Raporu 2006
Kurtkaya Rüzgar Enerji Santrali Proje Tanıtım Dosyası 2009
[email protected]
87

kurtkaya rüzgar enerjġ santralġ ornġtolojġk-ekolojġk

Transkript

Benzer belgeler

NAVITEL NAVIGATOR navigasyon sistemi Hızlı başlangıç kılavuzu

antik sikkeler üzerinde görülen yunus betimleri üzerine bazı

AdaEv Projesi AdaEv Projesi - İstanbul Fizik Tedavi Rehabilitasyon

Son rapor Oymaagac Höyük-Nerik 2014 - Oymaagac-Nerik

sualti-kizildeniz - TahsinCeylan.com

Doğa bilimler ve teknik

ekinoks proje danışmanlık hibe ve teşvik proje referansları

proje tanıtım dosyası