Latince-Türkçe, Türkçe Latince Terimler Sözlüğü

LATĐNCE - TÜRKÇE
ĐDARE HUKUKU TERĐMLERĐ SÖZLÜĞÜ
(Kitapta Geçen Latince Terimlerin Türkçe Karşılıkları)
Kemal Gözler, İdare Hukuku, Bursa, Ekin, 2009, c.II. (www.idare.gen.tr/idarehukuku.htm)
a fortiori: evleviyetle, I: 1224
ab initio: baştan itibaren, I: 1066
abrogata lege abrogante non revivescit lex
abrogata (ilga eden kanunu ilga etmek,
ilga edilmiş kanuna tekrar hayat vermez,
I: 1189, 1194
abusus: tasarrufta bulunma, II: 817, 835
actus contrarius: karşıt işlem, I: 755, 878
ad aeternum: sonsuza kadar, I: 1090
audi alteram partem: diğer tarafı da dinle, I:
864
casum sentit dominus: beklenmedik hal maliki etkiler (ateş düştüğü yeri yakar) 1216,
1222
contra legem: kanuna aykırı, I: 1164
damnum emergens: uğranılan zararlar, gerçekleşmiş zararlar, II: 173, 196, 441,
1282,
de minimus non curat praetor: küçük şeyler
hakime götürülemez, I: 733, II: 784
delegatus non potest delegare: yetki
devralmış kişi yetkisini devredemez, I:
782
ex nunc: geleceğe yönelik olarak, I: 1113
ex officio: re’sen, I: 748
ex tunc: geçmişe etkili, I: 1113
exceptio est strictissima interpretationis:
istisnalar dar yoruma tâbi tutulur, I: 1064
exceptio non adempleti contractus: ödemezlik
def’i, adem-i ifa def’i, II: 152, 159, 162
fraus omnia corrompit: hile her şeyi çürütür,
I: 1133
fructus: faydalanma, yararlanma, II: 817, 835,
984
in solidum: müteselsil, II: 1349
instrumentum: taşıyan, hamil (idarî işlemin),
I: 743, 839, 849, 1006
intra legem: kanun içi, kanuna uygun,
kanunla sınırlı, I: 138, 747, 1164
intra: iç, içinde, I: 138
intuitu personae: kişiye bağlı, II: 427, 433
iustitia commutativa: denkleştirici adalet, tâvizî adalet, I: 131; II: 313
iustitia distributiva: dağıtıcı adalet, tevzii
adalet, I: 132; II: 314
jura quaesita: kazanılmış haklar, I: 119
jus eminens: kazanılmış haklara dokunabilmesine imkân veren üstün hak, I: 120
latissimo sensu: engeniş anlam, II: 623
lato sensu: geniş anlam, II: 624
lex Addikes: Addikes kanunu, II: 1001
lex Barbarius Philippus: Barbar Filip
Kanunları, I: 817
lex posterior derogat legi priori: sonraki
kanun önceki kanunları ilga eder, I: 1269,
1272
lex specialis derogat legi generali: özel kanun
genel kanunları ilga eder, I: 1269; II: 763
lex superior derogat legi inferiori: üst kanun
alt kanunları ilga eder, I: 1269
lucrum cessans: mahrum kalınan kar, kazanç,
II: 173, 196, 441, 1282
manu militari: zorla (kelime anlamıyla
“askeri eliyle” anlamına gelir), I: 1072
negotium: içerik (idarî işlemin), I: I: 829
nemo auditur propriam suam turpitudinem
allegans: kimse kendisi için ayıp teşkil
eden bir fiile istinat edemez, 1311, 1313,
1315
nemo debet esse iudex in propria causa:
kimse kendi davasında hâkim olamaz, I:
53
non bis in idem: aynı suçtan dolayı birden
fazla ceza verilemez, II: 752
non delegate potestas delegari, I: 782
nulla poena sine lege: kanunsuz ceza olmaz,
II: 751
nullum crimen sine lege: kanunsuz suç olmaz,
II: 756
numerus clausus: sınırlandırılarak (tahdidi
olarak) sayma, I: 432
numerus clausus: tahdidî, sınırlı salğda, II:
757, 767
obligatio ex contractu: sözleşmeden doğan
borçlar, II: 1012
obligatio ex delicto: haksız fiilden doğan
borçlar, II: 1012
pacta sunt servanda: ahde vefa, II: 198, 238
partem: taraf, I: 864
patere legem quam ipse fecisti: kendi
koyduğun kurala göre davran, I: 668,
1278
LATĐNCE-TÜRKÇE ĐDARE HUKUKU TERĐMLERĐ SÖZLÜĞÜ
patiens quia aeterna: sonsuza kadar sabredilir
(idare sabreder ve bir gün o araziye sahip
olur), II: 862
persona non grata: istenmeyen şahıs (persona
non grata ilan edilen diplomatın kendi
devleti tarafından geri çağrılması gerekir;
geri çağrılmazsa bulunduğu ülke o kişiyi
diplomatik misyondan saymayabilir), I:
655
plenissumen flumen: akarsuyun sel gibi istisnaî durumlarda taşmasından önce ulaştığı
en yüksek çizgi, II: 859
pretium affectionis: manevî acı, II: 1286
pretium doloris: fiziksel acılar, II: 1285
pro futuro: geleceğe yönelik olarak, I: 1113
pro praeterito: geçmişe etkili, I: 1113
qui potest plus, qui potest minus: çoğa
yapabilen, azı da yapabilir (çoğu
yapamaya yetkisi olan, azı da yapmaya
yetkilidir), I: 562
ratione loci: yer bakımından, I: 802
ratione materiae: konu bakımından, I: 801,
818
ratione personae: kişi bakımından, I: 794
ratione temporis: zaman bakımından, I: 803,
1204
refarmatio in pejus: daha ağıra dönüştürme
yasağı, II: 781
1623
res communes: orta malları, arazi-i metruke,
II: 828
res inter alios acta ilkesi: taraflara rasındaki
şeyin başkalarını ilgilendirmemesi ilkesi,
II: 225, 235
res inter alios acta nec nocet, nec prodes: işlemin tarafları arasındaki şeyin, başkalarına ne yararı, ne de zararı vardır, II: 214,
238
res iudicata: kesin hüküm, I: 811
res nullius: sahipsiz mallar, arazi-i mevat, II.
826
secundo: ikinci, I: 137
secundum legem: kanuna dayanan, kanunu
izleyen, I: kanundan kaynaklanan, 127,
137, 747, 1164, 1166, 1167, 1170
ultra petita: isteği dışında (karar verme
yasağı), I: 748
universitates bonorum: mal topluluğu, I: 161,
187
universitates personorum: kişi topluluğu, I:
161, 186
usus: kullanma, II. 817, 835, 984
v., “versus”un kısaltması, I: 7
versus: karşı (dava isimlendirilmesinde
davacı ile davalının adı arasına konulur),
I: 7
TÜRKÇE - LATĐNCE
ĐDARE HUKUKU TERĐMLERĐ SÖZLÜĞÜ
Addikes kanunu: lex Addikes, II. 1001
adem-i ifa def’i: exceptio non adempleti
contractus, II: 152, 159
ahde vefa: pacta sunt servanda, II: 198, 238
akarsuyun sel gibi istisnaî durumlarda taşmasından önce ulaştığı en yüksek çizgi:
plenissumen flumen, II: 859
aynı suçtan dolayı birden fazla ceza verilemez:
non bis in idem, II: II: 752
Barbar Filip Kanunları: lex Barbarius
Philippus, I: 817
baştan itibaren: ab initio, I: 1066
beklenmedik hal, maliki etkiler (ateş düştüğü
yeri yakar): Casum sentit dominus, II:
1216, 1222
çoğa yapabilen: qui potest plus, qui potest
minus, azı da yapabilir (çoğu yapamaya
yetkisi olan, azı da yapmaya yetkilidir), I: 562
dağıtıcı adalet, tevziî adalet: iustitia
distributiva, I: 132; II: 314
daha ağıra dönüştürme yasağı: refarmatio in
pejus, II: 781
denkleştirici adalet, tâvizî adalet: iustitia
commutativa, II: 313
denkleştirici adalet: iustitia commutativa,
tâvizî adalet, I: 131
diğer tarafı da dinle: audi alteram partem, I:
864
engeniş anlam: latissimo sensu, II: 623
evleviyetle: a fortiori, I: 1224
faydalanma: fructus, II: 817, 984
1624
ĐDARE HUKUKU (Cilt II)
fiziksel acılar: pretium doloris, II: 1285
geçmişe etkili: ex tunc, I: 1113
geçmişe etkili: pro praeterito, I: 1113
geleceğe yönelik olarak: ex nunc, I: 1113
geniş anlam: lato sensu, II: 624
gerçekleşmiş zararlar: damnun emergens, II:
1282
haksız fiilden doğan borçlar: obligatio ex
delicto, II: 1012
hile her şeyi çürütür: fraus omnia corrompit,
I: 1133
iç, içinde: intra, I: 138
içerik (idarî işlemin): negotium, I: I: 829
idare sabreder ve bir gün o araziye sahip olur:
patiens quia aeterna, II: 862
ikinci: secundo, I: 137
ilga eden kanunu ilga etmek, ilga edilmiş
kanuna tekrar hayat vermez: abrogata lege
abrogante non revivescit lex abrogata, I:
1189, 1194
isteği dışında (karar verme yasağı): ultra
petita, I: 748
istisnalar dar yoruma tâbi tutulur: exceptio est
strictissima interpretationis, I: 1064
işlemin tarafları arasındaki şeyin, başkalarına
ne yararı, ne de zararı vardır: res inter
alios acta nec nocet, nec prodes, II: 214
kanun içi (kanuna uygun, kanunla sınırlı):
intra legem, I: 138, 747, 1164
kanuna aykırı: contra legem, I: 1164
kanuna dayanan (kanundan kaynaklanan)
secundum legem, I: 127, 137, 747, 1164,
1166, 1167, 1170
kanunsuz ceza olmaz: nulla poena sine lege,
II: 751
kanunsuz suç olmaz: nullum crimen sine lege,
II: 756
karşıt işlem: actus contrarius, I: 755, 878
kazanılmış haklar: jura quaesita, I: 119
kazanılmış haklara dokunabilmesine imkân
veren üstün hak: jus eminens, I: 120
kendi koyduğun kurala göre davran: patere
legem quam ipse fecisti, I: 668, 1278
kesin hüküm: res iudicata, I: 811
kimse kendi davasında hâkim olamaz: nemo
debet esse iudex in propria causa, I: 53
kişi bakımından: ratione personae, I: 794
kişi topluluğu: universitates personorum, I:
161, 186
kişiye bağlı: intuitu personae, II: 427, II: 433
konu bakımından: ratione materiae, I: 801,
818
kullanma: usus, II: 817, 835, 984
küçük şeyler hakime götürülemez: de minimus
non curat praetor, I: 733; II: 784
mahrum kalınan kar: lucrum cessans, II: 441
mahrum kalınan kazanç: lucrum cessans, II:
173, 196
mal topluluğu: universitates bonorum, I: 161,
187
manevî acı: pretium affectionis, II: 1286
müteselsil: in solidum, II: 1349
sınırlandırılarak (tahdidi olarak) sayma:
numerus clausus: I: 432
orta malları, arazi-i metruke: res communes,
II: 828
ödemezlik def’i, adem-i ifa def’i: exceptio non
adempleti contractus, II: 162
özel kanun genel kanunları ilga eder: lex specialis
derogat legi generali, I: 1269; II: 763
re’sen: ex officio, I: 748
sahipsiz mallar, arazi-i mevat: res nullius, II:
826
sonraki kanun önceki kanunları ilga eder: lex
posterior derogat legi priori, I: 1269,
1272
sonsuza kadar: ad aeternum, I: 1090
sözleşmeden doğan borçlar: abligatio ex
contractu, II: 1012
tahdidî, sınırlı sayıda: numerus clausus: tahdidî, II: 757, 767
taraf: partem, I: 864
taraflara rasındaki şeyin başkalarını ilgilendirmemesi ilkesi: res inter alios acta ilkesi, II: 225, 235
tarafların arasındaki bu durum, üçüncü kişileri
alakadar etmez: Res inter alios acta nec
nocet, nec prodes, II: 238
tasarrufta bulunma: abusus, II: 817, 835
taşıyan hamil (idarî işlemin): instrumentum, I:
743, 839, 849, 1006
uğranılan zararlar: damnum emergens, II: 173,
196, 441
üst kanun alt kanunları ilga eder: lex superior
derogat legi inferiori, I: 1269
yanlış yere yapılmış bayındırlık eseri yıkılamaz: ouvrage public mal planté ne se
détruit pas, II: 994
yararlanma: fructus, II: 835
yer bakımından: ratione loci, I: 802
yetki devralmış kişi yetkisini devredemez:
delegatus non potest delegare, I: 782
yoksun kalınan kâr: lucrum cessans, II: 1282
zaman bakımından: ratione temporis, I: 803,
1204
LATĐNCE-TÜRKÇE ĐDARE HUKUKU TERĐMLERĐ SÖZLÜĞÜ
Kemal Gözler, İdare Hukuku, Bursa, Ekin,
2009, c.II. (www.idare.gen.tr/idarehukuku.htm)
© Kemal Gözler. Tüm hakları saklıdır.
Copyright
(c) Kemal Gözler+Türkiye Günlüğü
(Cedit Yayınları), 2009. Bu sayfaya izin almadan link verilebilir. Ancak, bu web sayfası,
önceden izin almaksızın ne suretle olursa olsun, kopyalanamaz, çoğaltılamaz, tekrar yayınlanamaz, dağıtılamaz, başka internet sitelerine metin olarak konulamaz. Đzin için
kgozler[at]hotmail.com adresine başvurunuz.
5846 Sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanununun
3 Mart 2004 tarih ve 4630 sayılı kanunla değişik 71 ve 72’nci maddeleri, bir fikir ve sanat
eserini herhangi bir yöntemle çoğaltanları, dağıtanları, satanları, elinde bulunduranları, paraya çevrilmeksizin, 2 (iki) yıldan 4 (dört) yıla
kadar hapis cezası veya 50.000 TL'den
150.000 TL'ye kadar ağır para cezasıyla veya
zararın ağırlığı dikkate alınarak bunların her
ikisiyle birden cezalandırmaktadır.
Alıntılar (Đktibas) Konusunda Açıklamalar
Bu çalışmadan yapılacak alıntılarda
(iktibaslarda) 5846 Sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanununun 35’inci maddesinde öngörülen
şu şartlara uyulmalıdır: (1) Đktibas, bir eserin
“bazı cümle ve fıkralarının” bir başka esere
alınmasıyla sınırlı olmalıdır (m.35/1). (2) Đktibas, maksadın haklı göstereceği bir nispet dahilinde ve münderecatını aydınlatmak maksadıyla yapılmalıdır (m.35/3). (3) Đktibas, belli
olacak şekilde yapılmalıdır (m.35/5) [Bilimsel
yazma kurallarına göre, aynen iktibasların tırnak içinde verilmesi ve iktibasın üç satırdan
uzun olması durumunda iktibas edilen satırların girintili paragraf olarak dizilmesi gerekmektedir]. (4) Đktibas ister aynen, ister mealen
olsun, eserin ve eser sahibinin adı belirtilerek
iktibasın kaynağı gösterilmelidir (m.35/5). (5)
Đktibas edilen kısmın alındığı yer belirtilmelidir (m.35/5).
5846 Sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanununun 3 Mart 2004 tarih ve 4630 sayılı kanunla değişik 71’inci maddesinin 4’üncü fıkrası, 35’inci maddeye aykırı olarak “kaynak göstermeyen veya yanlış yahut kifayetsiz veya al-
1625
datıcı kaynak” göstererek iktibas yapan kişileri, 2 (iki) yıldan 4 (dört) yıla kadar hapis cezası
veya 50.000 TL'den 150.000 TL'ye kadar ağır
para cezasıyla veya zararın ağırlığı dikkate alınarak bunların her ikisiyle birden cezalandırmaktadır.
Ayrıca Yargıtay Đçtihadı Birleştirme
Genel Kurulunun 18 Şubat 1981 tarih ve
E.1980/1, K.1981/2 sayılı Đçtihadı Birleştirme
Kararına göre kararına göre, “iktibas hususunda kullanılan eser sahibinin ve eserinin adı belirtilse bile eser sahibi, haksız rekabet hükümlerine dayanarak Borçlar Kanununun 49. maddesindeki koşulların gerçekleşmesi halinde
manevi tazminat isteyebilir”.
Editör: Kemal Gözler