2015 OCAK-MART DÖNEMİ BANKA KREDİLERİ EĞİLİM ANKETİ

2015 OCAK-MART DÖNEMİ
BANKA KREDİLERİ EĞİLİM
ANKETİ
10 Nisan 2015
Banka Kredileri Eğilim Anketi’nin 2015 yılı ilk çeyrek verileri, Türkiye Cumhuriyet
Merkez Bankası (TCMB) tarafından 10 Nisan 2015 tarihinde yayımlandı.
Banka Kredileri Eğilim Anketi, ekonomik büyümenin finansmanında önemli bir görev üstlenen
banka kredilerindeki eğilimlerin izlenmesi amacıyla üçer aylık periyotlarla hazırlanmaktadır. Bu
anket ile kredi arzını etkileyen koşullarda gerçekleşmiş ve gerçekleşmesi beklenen değişimler, bu
değişimlerde rolü olduğu düşünülen faktörler ve kredi talebinin izlenmesi hedeflenmektedir.
Sektör toplam kredilerinin yaklaşık yüzde 80’ini sağlayan ve toplam içinde en yüksek paya sahip
ilk 15 bankaya gönderilerek uygulanan ankette yer alan bankaların biri kamu, dokuzu özel, beşi
ise yabancı sermayeli bankadır. Ankette, işletmelere kullandırılan krediler ve bireysel krediler
için ayrı ayrı olmak üzere, öncelikle kredi standartlarının, kredi koşul ve kurallarının ve kredi
talebinin geçmiş aydaki değişim yönü sorulmaktadır. Bunun ardından ise bu değişimi etkileyen
faktörlerin önem derecesinin belirtilmesi istenmektedir. Faktörler irdelendikten sonra bankalara,
aynı göstergelerin değişim yönlerine ilişkin gelecek üç ayı kapsayan beklentileri sorulmaktadır.
Bankalardan alınan yanıtlar analize ağırlıklandırma yöntemi ile dâhil edilmektedir. Ağırlıklar,
bankaların belirli kredi türlerindeki piyasa paylarına göre hesaplanmaktadır.
Yukarıda özetlenen yöntem çerçevesinde gerçekleştirilen Banka Kredileri Eğilim Anketi’nin
Ocak-Mart 2015 dönemine ilişkin açıklanan sonuçlar, 2015 yılı ilk çeyrekteki gerçekleşmeleri ve
2015 yılı ikinci çeyreğine ilişkin beklentileri içermektedir. Buna göre Ocak-Mart 2015
döneminde, bankaların işletmelere verilen kredilerde ve bireysel kredilerde standartları sınırlı
ölçüde sıkılaştırdığı, konut ve taşıt kredilerinde ise bir miktar gevşettiği görülmektedir. 2015 yılı
ikinci çeyreğinde işletmelere kullandırılan kredilerdeki sıkılaştırmanın devam edeceği, bireysel
kredilerden konut ve taşıt kredilerinde standartların temelde aynı kalacağı ve diğer bireysel
kredilerde ise gevşetileceği beklenmektedir.
Bunun yanı sıra işletmelerin banka kredilerine olan talebi daralmış, konut ve diğer bireysel
kredilere olan talep artmış, taşıt kredilerinde ise azalmıştır. Bankaların fon sağlama imkânlarına
bakıldığında ise yurt içi fonlama koşullarının önceki çeyrekte olduğu gibi sıkılaştırıldığı
görülmektedir. 2014 yılı son çeyreğinde gevşetilen yurt dışı fonlama koşulları ise gerek fonlama
maliyeti gerekse de diğer koşul ve kuralların etkisiyle 2015 yılı ilk çeyreğinde sıkılaştırılmıştır.
Şekil 1, bankaların genel olarak işletmelere verilen kredilere uyguladıkları standartları
sıkılaştırdığını göstermektedir. Çizgi grafikte gerçekleşme söz konusu dönemde standartlarda
meydana gelen değişimi ifade ederken beklenti ise aynı dönem için bankaların beklediği değişimi
ifade etmektedir. 2012 yılı ilk çeyreğinden bu yana işletmelere kullandırılan kredi türünde
1
beklentiler ile gerçekleşmelerin genellikle aynı yönlü olduğu ancak sıkılaştırma beklenen bazı
dönemlerde gerçekleşmenin gevşetme yönünde olduğu da gözlenmiştir. 2015 yılı ilk çeyreğinde
bankaların genel olarak işletmelere kullandırılan kredilere uygulanan standartları sıkılaştırdığı
görülmektedir. Bu sıkılaştırmada esas olarak genel ekonomik faaliyetlere ilişkin beklentiler ve
risk algısına ilişkin faktörler etkili olmuştur. Bununla birlikte bankalar, 2015 yılı ilk çeyreğinde
diğer bankaların rekabetinin standartlar üzerinde gevşetici etki yarattığını belirtmiştir.
Tablo 1: Genel olarak işletmelere verilen kredilere uygulanan standartlarda değişim bildiren
bankaların net yüzde oranları (>0 = Gevşetme; <0 = Sıkılaştırma)
2012
2013
2014
2015
Mar Haz Eyl Ara Mar Haz Eyl Ara Mar Haz Eyl Ara Mar
GEÇEN ÜÇ AYDA
Çok sıkılaştırıldı
Biraz sıkılaştırıldı
Temelde aynı kaldı
Biraz gevşetildi
Çok gevşetildi
Gerçekleşen Net Değişim % (*)
Yanıtlayan Banka Adedi
GELECEK ÜÇ AYDA
Çok sıkılaştırılacak
Biraz sıkılaştırılacak
Temelde aynı kalacak
Biraz gevşetilecek
Çok gevşetilecek
Beklenen Net Değişim % (*)
Yanıtlayan Banka Adedi
0
0
0
0
0
0
0
0
12 12 37 13 0
0
0
5
74 88 63 87 100 97 100 95
14 0
0
0
0
3
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
1 -12 -37 -13 0
3
0 -5
15 15 15 15 15 15 15 15
0
0
4 11
96 89
0
0
0
0
-4 -11
15 15
0
1
99
0
0
-1
15
0
1
98
1
0
0
15
0
7
93
0
0
-7
15
0
0
0
1
0 17
85 100 83
14 0
0
0
0
0
13 0 -17
15 15 15
0
0
0
0
0
0
0 21 15 15 40 0
84 76 84 85 59 86
16 3
1
1
1 14
0
0
0
0
0
0
16 -18 -15 -14 -39 14
15 15 15 15 15 15
0
2
98
0
0
-2
15
0
2
98
0
0
-2
15
0
3
97
0
0
-3
15
0
10
90
0
0
-10
15
(*) Net Değişim Yüzdesi: (Biraz Gevşetme+Çok Gevşetme)-(Biraz Sıkılaştırma+Çok Sıkılaştırma)
Not: Tabloda rakam formatının ondalıksız alınmış olması nedeniyle, oranlar toplamı 100 'den farklı olabilmektedir.
Kaynak: TCMB
2
Şekil 1: Genel olarak işletmelere verilen kredilere uygulanan standartlarda değişim bildiren
bankaların net yüzde oranları (>0 = Gevşetme; <0 = Sıkılaştırma) ve standartları etkileyen
faktörler
2015-1 Döneminde Standartları Etkileyen Faktörler
(Net Değişim Yüzdeleri) (>0; Gevşetici Etki; <0; Sıkılaştırıcı Etki)
100
15
10
50
5
0
0
-5
-10
-50
-15
-20
Gerçekleşme
Beklenti
2015-1
2014-4
2014-3
2014-2
2014-1
2013-4
2013-3
2013-2
2013-1
2012-4
2012-3
2012-2
2012-1
-100
-25
-30
-35
Standartları Etkileyen Faktörler
(Net Değişim Yüzdeleri) (>0; Gevşetici Etki; <0; Sıkılaştırıcı Etki)
25
20
15
10
5
0
-5
-10
-15
-20
-25
2014-2
Sermaye Yeterliliği ile İlgili Kısıtlar
Para ve Tahvil Piyasına Erişim Olanağı
Bankanın Likidite Pozisyonu
2014-3
Diğer Bankaların Rekabeti
Banka Dışı Mali Kesimin Rekabeti
Piyasa Finansmanı Kaynaklı Rekabet
2014-4
Genel Ekonomik Faaliyetlere İlişkin Beklentiler
Endüstri ya da Firmalara İlişkin Görünüm
Talep Edilen Teminatlara İlişkin Riskler
Kaynak: TCMB
İşletmelere verilen kredilere uygulanan kredi koşul ve kurallarına bakıldığında, bankaların daha riskli
olarak değerlendirdiği krediler üzerinden aldıkları kar marjlarını artırmaya devam ettiği, vade koşulları,
kredi ya da kredi limitinin büyüklüğüne ilişkin koşulları ve kredi sözleşmesi özel koşullarını gevşettiği
görülmektedir (Tablo 2).
3
Tablo 2: İşletmelere verilen krediler: koşullar ve kurallar
FAKTÖRLER
2014-2
A- FİYAT
Ortalama Krediler Üzerindeki Kâr Marjı*
15
Daha Riskli Krediler Üzerindeki Kâr Marjı*
-34
B- DİĞER DURUM VE ŞARTLAR
Faiz Dışında Alınan Ücret ve Komisyonlar
-31
Teminat İhtiyacı
-5
Kredi Sözleşmesi Özel Koşulları
0
Vade
9
Kredi ya da Kredi Limitinin Büyüklüğü
1
Net değişim
2014-3 2014-4
2015-1
22
16
1
-17
-2
-22
-1
12
20
16
21
-20
-2
0
-4
-2
0
-2
5
23
19
Net Değişim Yüzdesi:(Biraz Gevşetme+Çok Gevşetme)-(Biraz Sıkılaştırma+Çok Sıkılaştırma)
Not: Tabloda rakam formatının ondalıksız alınmış olması nedeniyle, oranlar toplamı 100 'den farklı olabilmektedir.
* (marj artırıldı=koşul sıkılaştırıldı, marj azaltıldı=koşul gevşetildi)
2015 yılı ilk çeyreğinde genel olarak işletmelerin banka kredilerine olan talebinin bir önceki çeyreğe
kıyasla daraldığı görülmektedir. Bankalar, kredi talebindeki daralmanın temelinde sabit yatırımlar ile diğer
bankalardan alınan kredilerin yattığını belirtmiştir. Bununla birlikte stok artırımı ve işletme sermayesi
gereksinimi ile borcun yeniden yapılandırılması ve satıcıların peşin alımlarda uyguladığı iskonto ve
kolaylıkların talebi artırıcı yönde etkisi olduğu da ifade edilmiştir. 2015 yılının ikinci çeyreğinde kredi
talebindeki daralmanın devam edeceği beklenmektedir.
Bireysel kredilere uygulanan standartların değişimi incelendiğinde, konut ve taşıt kredilerinde
standartların gevşetildiği, diğer bireysel kredilere uygulanan standartların ise sıkılaştırıldığı gözlenmiştir.
Konut kredilerindeki standartların gevşetilmesi esas olarak banka dışı mali kesimin rekabeti olarak
belirtilmiştir. Taşıt kredilerindeki standartların gevşetilmesi ise fon maliyetleri ve bilanço kısıtlamaları ile
rekabet baskısına ilişkin faktörler kaynaklı olmuştur. Diğer bireysel kredilerde, bankaların rekabeti ile fon
maliyetleri ve bilanço kısıtlamaları gevşetici yönde etki etse de, tüketicilerin kredi itibarı ve genel
ekonomik faaliyetlere ilişkin beklentiler standartların sıkılaştırılması sonucunun doğmasına neden
olmuştur. 2015 yılı ikinci çeyreğine ilişkin beklentilerin, konut ve taşıt kredilerine uygulanan standartların
esas olarak değişmeyeceği ve diğer bireysel kredilere uygulanan standartların ise gevşetileceği yönünde
olduğu görülmektedir.
Bankalar, 2015 yılı ilk çeyreğinde bireysel kredilere uygulanan koşul ve kuralları aynı bırakmayı tercih
etmiştir.
4
Şekil 2: Bireysel kredi talebinde değişim bildiren bankaların net yüzde oranları (>0 = Arttı; <0 = Azaldı)
100
Taşıt
Diğer
Konut
50
0
-50
2015-1
2014-4
2014-3
2014-2
2014-1
2013-4
2013-3
2013-2
2013-1
2012-4
2012-3
2012-2
2012-1
-100
2015-1 Döneminde Kredi talebini Etkileyen Faktörler
(Net Değişim Yüzdeleri) (>0; Artırıcı Etki; <0; Azaltıcı Etki)
35
Diğer bireysel krediler
Taşıt kredileri
Konut kredileri
40
40
30
30
30
25
20
20
20
10
10
15
0
0
10
-10
-10
5
-20
0
-30
15
6
Bireysel Tasarruflar
Diğer Bankalardan Sağlanan Krediler
Diğer Finansman Kaynakları
-30
Krediler Üzerindeki Vergi vb. Yükler
-23
-16
Diğer Bankalardan Sağlanan Krediler
-23
Dayanıklı Tüketim Mallarına Yapılan Harcama
-23
-15
Bireysel Tasarruflar
-9
-20
Tüketici Güveni
-14
Taşıt piyasasına ilişkin beklentiler
Konut piyasasına ilişkin beklentiler
31
Kaynak: TCMB
2015 yılı ilk çeyreği itibarıyla konut ve diğer bireysel kredilere olan talepte artış yaşandığı tespit
edilmiştir. Taşıt kredilerine olan talep ise azalmıştır. Konut piyasasına ilişkin beklentiler, konut kredilerine
5
olan talebin artmasının ardındaki temel neden olarak gösterilmiştir. Taşıt kredilerine olan talebin azalması
ise beklentilerin ve alternatif finansman kullanımındaki talebin azaltıcı etkisinden kaynaklanmıştır. Diğer
bireysel kredilere olan talepteki artışa, dayanıklı tüketim mallarına yapılan harcama ve diğer bankalardan
sağlanan kredilerin artırıcı etkisi kaynaklık etmiştir. 2015 yılı ikinci çeyreğine ilişkin beklentiler, konut ve
taşıt kredilerine olan talebin gerilemesi, diğer bireysel kredilere olan talebin ise artmaya devam edeceği
yönündedir.
Son olarak bankaların fonlama koşullarını incelemek gerekirse, yurt içi fonlama koşullarının 2015 yılının
ilk çeyreğinde sıkılaştırıldığı görülmektedir. Yurt dışı fonlama koşulları ise beklentilere paralel olarak
fonlama maliyeti ve diğer koşul ve kuralların etkisiyle 2015 yılı ilk çeyreğinde sıkılaştırılmıştır. 2015 yılı
ikinci çeyreğe ilişkin beklentiler de yurt içi ve yurt dışı fonlama koşullarındaki sıkılaştırmanın devam
edeceği yönündedir (Şekil 3).
Şekil 3: Fonlama koşullarında değişim bildiren bankaların net yüzde oranları (>0 = Gevşeme; <0 =
Sıkılaşma)
Yurt İçi Fonlama Koşulları
Yurt Dışı Fonlama Koşulları
100
100
70
43 38
50
50
25
41
7
0
0
-11
-27
-50
-54
-43
-53
-43
-36 -37
7
3
-1
-8
-10
-35
40
36
16
-13
-17
-50
-53
-29
-19
-29
-43
-54
-67
1
-21
-44
-73
Gerçekleşme
Beklenti
Gerçekleşme
2015-1
2014-4
2014-3
2014-2
2014-1
2013-4
2013-3
2013-2
2013-1
2015-1
2014-4
2014-3
2014-2
2014-1
2013-4
2013-3
2013-2
-100
2013-1
-100
Beklenti
Kaynak: TCMB
6