ZONGULDAK KARAELMAS ÜNİVERSİTESİ MÜHENDİSLİK

ZONGULDAK KARAELMAS ÜNİVERSİTESİ
MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ
MADEN MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ
M AD1 2 1
TEMEL BİLGİSAYAR TEKNOLOJİLERİ VE YAZILIMLARI
DERS NOTLARI
(Son Güncelleme: Kasım 2011)
Yrd. Doç. Dr. Alaaddin ÇAKIR
Yrd. Doç. Dr. M. Erdinç BİLİR
BÖLÜM 1
BİLGİSAYARIN TARİHÇESİ
İnsanoğlu, sayı saymaya ve yalın aritmetik işlemler yapmaya başladığından bu yana, bu
işlemleri kolaylaştırmak ve hızlandırmak için çalışmıştır. Bu uzun sürecin bir dilimi olarak,
günümüzde kullanılmakta olan bilgisayarlar, abaküsün, mekanik hesap makinelerinin ve
elektromekanik bilgisayarların evrimi sonucu ortaya çıkmıştır.
MÖ 1854-MÖ 1595 yılları arasında 1. Babil Hanedanlığı döneminde Babilliler, “Pythagoras
Sayıları” olarak da adlandırılan, tamsayılar üzerine kurulu temel bir aritmetiğe sahiptiler.
MÖ 1580-MÖ 1085 yılları arasında Yeni İmparatorluk döneminde Mısırlılar, tamsayıları
“ideograf” adı verilen özel işaretlerle gösteriyorlardı. MÖ 600-MÖ 300 yılları arasında Hellen
döneminde, Kroton’daki Pythagoras Okulu’na bağlı Yunan matematikçiler, ondalıklı sayıları
bularak, sayıların soyut niteliğini ortaya koydular. MÖ 332-MÖ 47 yılları arasında Büyük
İskender döneminde, İskenderiye Okulu’na bağlı matematikçiler, ondalıklı ve kesirli sayıların
kullanıldığı aritmetik işlemler yaptılar. Günümüzde kullanılmakta olan sayılar ve 10 Tabanlı
Sayı Sistemi, negatif sayıları ve sıfırı aritmetiğe kazandıran, İskenderiye Okulu’nun mirasçısı
Hintli bilginler tarafından oluşturuldu ve bu sistem, MS 9. yüzyıldan itibaren Araplar
aracılığıyla İspanya üzerinden tüm Avrupa’ya yayıldı.
1614 yılında, İskoçyalı matematikçi John Napier (1550-1617), o zamanlar için gökbilim ve
denizcilik alanlarında büyük önem taşıyan küresel trigonometri hesaplarını oldukça
kolaylaştıran logaritmayı icat etti ve Napier Cetvelleri adıyla tanınan çarpma yöntemini esas
alarak, ilk sürgülü hesap cetveli taslağını geliştirdi.
1621 yılında, İngiliz din adamı William Oughtred, Napier’in sürgülü hesap cetveli taslağını
geliştirerek, sayıların uzunluklarla gösterildiği sürgülü hesap cetvelini icat etti.
1623 yılında, Alman bilgini Wilhelm Schickard (1592-1635), gökgünlüğünü hesaplamak
amacıyla Napier logaritmaları üzerinde yürüttüğü yoğun çalışmalar esnasında, dişli çarklardan
oluşan ve Logaritma Tabanlı Sayı Sistemi’ne göre işlem yapan mekanik bir hesap makinesi
icat etti.
1642 yılında, Fransız matematikçi ve fizikçi Blaise Pascal (1623-1662), Schickard’ın
makinesinden habersiz olarak, sadece toplama ve çıkarma yapabilen mekanik bir hesap
makinesi icat etti. Pascal’ın, vergi tahsildarı olan babasına kolaylık olsun diye yaptığı ve
‘Pascaline’ adını verdiği bu makine, rakamları otomatik olarak onlar ve yüzler hanelerine
taşıyan, üzerinde rakamlar yazılı bir dizi çarktan oluşmaktaydı.
1671 yılında, Alman filozof Gottfrieed Wilhelm Leibniz (1646-1716), Pascal’ın makinesini
geliştirerek, çarpma ve bölme işlemlerini, toplama ve çıkarma işlemlerini yineleyerek
gerçekleştiren ve “Leibniz’in Dört İşlem Makinesi” olarak adlandırılan mekanik bir hesap
makinesi icat etti.
1805 yılında, Fransız mekanik uzmanı Joseph Marie Jacquard (1752-1834), desenli kumaş
dokunması işlemlerinde, belirli yerlerinde delikleri olan bir karton şerit üzerindeki delikler
yardımıyla, ne zaman ve hangi renk ipliğin atılacağını öngörebilen bir dokuma tezgahı
geliştirdi. Jakar Tezgahı olarak adlandırılan bu ilk programlanabilir dokuma tezgahı, delikli
kartlarla programlanan bilgisayarlara doğru atılmış en önemli adım olarak kabul edilmektedir.
2
1820 yılında, Charles Xavier Thomas, “Aritmometre” olarak adlandırılan ve küçük
değişikliklerle günümüzde de kullanılmakta olan, dört işlem yapabilme yeteneğine sahip ilk
ticari mekanik hesap makinesinin seri üretimine başladı.
1822 yılında, Cambridge Üniversitesi (İngiltere) Matematik Profesörü Charles Babbage
(1792-1871), gerekli verileri delikli kartlardan alarak hesap yapabilen ve "Fark Makinası
(Difference Engine)” olarak adlandırılan mekanik bir hesap makinası icat etti. Bu konudaki
çalışmalarını devam ettiren Babbage, 1833 yılında, bilgisayarın temel çalışma ilkelerinin ilk
kez ortaya konduğu programlanabilen bir makina tasarladı. "Çözümleyici Makina (Analytical
Engine)" olarak adlandırılan ve mekanik biçimde tasarlanmış girdi, işlem, bellek ve çıktı
birimlerine sahip olan bu makina buharla çalışacak ve işlem yapabilmesi için gerekli olan
komutları delikli kartlardan alacaktı. İngiliz Hükümeti’nin de desteğiyle, bu makinenin birçok
parçası üretildi. Ancak, 19. yüzyıl teknolojisi, makinenin tamamlanabilmesi için gerekli olan
diğer parçalarının istenen duyarlılıkta imal edilmesinde ve parçaların bir araya getirilmesinde
yetersiz kaldı. Bellek kavramını ilk kez ortaya atarak bilgisayar ve programlamanın gelişim
sürecinde atılmış en önemli adımlardan biri haline gelen bu proje hiçbir zaman
gerçekleştirilemedi. Proje sürecinde, Babbage ile aynı üniversitede görev yapmakta olan
Matematik Profesörü Lovelance Kontesi Augusta Ada, Çözümleyici Makine için
uygulanabilecek çok sayıda program yazmış ve bu makinenin satranç dahi oynayabileceğini
öngörmüştür. Bu nedenle, Ada, dünyanın ilk programcısı olarak kabul edilmiş ve sembolik
programlama dillerinden birine onun adı verilmiştir.
1854 yılında, İngiliz matematikçi George Boole (1815-1864), sadece 0 ve 1’den oluşan “2
Tabanlı Sayı Sistemi”ni icat etti. Bu sayı sistemi, günümüz bilgisayar mimarisinin temelini
oluşturmaktadır.
1889 yılında, Amerikalı istatistikçi Hermann Hollerith (1860-1929), ABD Nüfus Sayım
Bürosu’nda görev yaparken, 1880 yılı nüfus sayımı sonuçlarının daha çabuk ve doğru
alınabilmesini sağlamak amacıyla, belirli şekilde sıralanmış delikli kartlar yardımıyla, elektrik
akımının geçip geçmemesine göre sayı sayabilecek bir hesap makinası tasarladı. Uzun
çalışmalar sonucunda geliştirilen bu elektromekanik makina sayesinde, 10 yıldan fazla
süreceği sanılan 1890 nüfus sayımı işlemleri 2.5 yıl içinde tamamlandı. Hollerith, 1896
yılında Tabulating Machines Company (TMC) adlı şirketi kurdu ve 1899 yılında ilk delikli
kart patentini aldı. TMC, 1924 yılında, aynı alanda faaliyet gösteren iki ayrı şirketle
birleşerek, bugünkü adıyla bilinen International Business Machines Corporation (IBM) adını
almıştır.
1904 yılında, İskoçyalı elektrik uzmanı John Ambrose Fleming (1849-1945), elektron
lambasını icat etti.
1910 yılında, James Powers, ABD Nüfus Sayım Bürosu’nda kullanılmakta olan Hollerith’in
delikli kartla çalışan makinelerini daha da geliştirdi ve onlara delici, sıralayıcı ve çizici
mekanik donanımlar ilave etti. Powers, daha sonra bir şirket kurdu. Bu şirket, 1927 yılında,
aynı alanda faaliyet gösteren üç ayrı şirketle birleşerek, bugünkü adıyla bilinen Remington
Rand Corporation (RRC) adını almıştır.
1930 yılında, Pennsylvania Üniversitesi (Amerika) öğretim üyeleri Prof. John V. Atanasof ve
Berry Clifford, ilk kez sayısal bilgisayar tasarımı üzerinde çalıştılar ancak bu tasarımı tam
olarak geliştiremediler ve gerçekleştiremediler.
3
1937 yılında, Harvard Üniversitesi (Amerika) profesörlerinden Howard H. Aiken, askeri
gereksinimlere yönelik olarak başlatılan sayısal bilgisayar tasarımı çalışmaları sürecinde,
”Automatic Sequence Control Calculator (Otomatik Sıra Kontrollu Hesaplayıcı):ASCC” adı
verilen elektromekanik bir bilgisayar tasarladı.
1943 yılında, ilk sayısal bilgisayar İngiltere'de imal edildi. "Colossus" adı verilen ve sadece
Alman şifrelerini çözmek amacıyla özel olarak geliştirilen bu bilgisayar, II. Dünya Savaşı'nda
Almanya'nın yenilgiye uğratılmasında önemli rol oynadı.
1944 yılında, IBM, Aiken’in 1937 yılında tasarladığı ASCC’yi imal etti. Mark-1 adı verilen
ve yaklaşık 15 m uzunluğa, 2,4 m yüksekliğe sahip bu bilgisayar, 751 adet parçanın 3000 adet
kablolu bağlantıyla birleştirildiği büyük bir elektromekanik hesaplayıcıdan oluşuyor ve
delinmiş kağıt şeritlerle denetleniyordu. İngilizlerin Colossus'undan çok daha küçük ve
verimsiz olan Mark-1, tek haneli bir toplama ve çıkarma işlemini 0.3 saniyede, çarpma
işlemini 4 saniyede ve bölme işlemini ise 12 saniyede tamamlıyordu.
1945 yılında, Cambridge Üniversitesi (İngiltere) bünyesinde EDSAC adı verilen bir bilgisayar
geliştirildiği bilinmesine karşın, bu bilgisayar hakkında yeterli teknik bilgi bulunamamıştır.
1946 yılında, Pennsylvania Üniversitesi öğretim üyeleri Dr. John Mauchly ve J. Presper
Eckert, Atanasof ve Clifford’un 1930 yılında tasarladıkları sayısal bilgisayar üzerinde
sürdürdükleri çalışmalar sonucunda, “Electronic Numerical Integrator and Calculator
(Elektronik Sayısal Bütünleştirici ve Hesaplayıcı):ENIAC” adı verilen ilk sayısal bilgisayarı
imal ettiler. Toplam 130 m2’lik yayılmış bir alan üzerinde, 18000 elektron lambası, ki
günümüzde 18000 elektron lambasının yerine 5 mm2'lik bir mikroyonga kullanılmaktadır,
70000 direnç ve 6000 devre anahtarından oluşuyordu. Ağırlığı 30 ton olan ve saatte 200 kW
elektrik tüketen ENIAC 500000 $'a mal edilmişti. Mark-1’in bir haftada yaptığı işi 1 saatte
tamamlayabilmesine karşın, her 7 dakikada bir, yüksekliği 7 cm olan elektron lambalarından
biri aşırı ısınma nedeniyle patlıyor, bu nedenle çalışması, patlayan lamba bir yenisi ile
değiştirilene dek sık sık duruyordu. Komutlar belleğinde saklanabiliyordu; ancak program
değiştirmek için bağlantıların yeniden düzenlenmesi ve yeni verilerin, telefon santrallerinde
olduğu gibi, kablolar ve özel araçlarla girilmesi saatler alıyordu. Bu bilgisayarın imali, 1.
Kuşak Elektron Lambalı Bilgisayarlar döneminin başlangıcı olarak kabul edilmektedir.
1947 yılında, Pennsylvania Üniversitesi öğretim üyelerinden Macar asıllı matematikçi John
Von Neumann, ENIAC üzerinde sürdürdüğü çalışmalar sonucunda, komutlarla beraber
programın da bellekte yüklü olduğu “Electronic Discrete Variable Automatic Computer
(Elektronik Ayrık Değişkeni Otomatik Hesaplayıcı):EDVAC” adı verilen bilgisayarı
geliştirdi. Günümüz bilgisayar mimarisinin temelini oluşturan ve 1854 yılnda Boole
tarafından icat edilen İkili Sayı Sistemi, ilk kez EDVAC’ta uygulanmıştır.
1948 yılında, Bell Telefon Şirketi (Amerika) laboratuvarlarında teknisyen olarak görev
yapmakta olan Amerikalı fizikçiler, John Bardeen (1908-1991), Walter Houser Brattain
(1902-1987) ve William Bradford Shockley (1910-1989) ilk germanyumlu transistoru imal
ettiler. Bardeen, Brattain ve Shockşey, 1956 yılında, yarıiletkenler üzerine yaptıkları
araştırmalar ve germanyumlu transistorun geliştirilmesi çalışmaları nedeniyle Nobel Fizik
Ödülü aldılar.
4
1949 yılında, Manchester Üniversitesi (İngiltere) bünyesinde bir bilgisayar geliştirildiği
bilinmesine karşın, bu bilgisayar hakkında yeterli teknik bilgi bulunamamıştır.
1950 yılında, J. Lyons Yiyecek Şirketi (İngiltere), kendi bünyesinde ve kendi problemlerinin
çözümüne yönelik olarak, “LEO” adı verilen bir bilgisayar geliştirdi.
1951 yılında, Amerika’da, ENIAC’ı imal eden Mauchly ve Eckert, Powers’in şirketi RRC
adına, ABD Nüfus Bürosu için, “Universal Automatic Computer (Evrensel Otomatik
Hesaplayıcı):UNIVAC-1” adı verilen bir bilgisayar imal ettiler. Bu bilgisayar, ticari amaçla
üretilen ilk bilgisayar olarak kabul edilmektedir.
1960 yılında, Control Data Şirketi (ABD), elektron lambasının kullanılmadığı ve tümü
transistör devrelerinden oluşan ilk bilgisayarı üretti. Bu bilgisayarın imali, 2. Kuşak
Transistörlü Bilgisayarlar döneminin başlangıcı olarak kabul edilmektedir.
1965 yılında, National Aeronautics and Space Administration (Ulusal Havacılık ve Uzay
Dairesi):NASA (ABD), havacılık ve uzay araştırmalarını düzenleme ve yürütme çalışmaları
kapsamında, çıplak gözle görülemeyecek kadar küçük, ancak, binlerce transistordan oluşan
devrelerin yaptığı işi yapabilen tümleşik devrelerin üretildiğini ve sivil kullanıma
sunulduğunu duyurdu. Elektronik endüstrisinde devrim yaratan bu gelişme, 3. Kuşak
Tümleşik Devreli Bilgisayarlar döneminin başlangıcı olarak kabul edilmektedir.
1968 yılında Intel (ABD) kuruldu. Programlanabilir bellek yongaları üretmek amacıyla
kurulan bu firma, günümüzde, işlemci üreticisi firmaların lideri konumundadır.
1971 yılında, Intel, elektronik hesap makineleri üreticisi bir firma için ilk işlemcisini üretti.
4004 kod adıyla bilinen bu işlemcinin üretimi, 4. Kuşak Mikro Yongalı Bilgisayarlar
döneminin başlangıcı olarak kabul edilmektedir.
1975 yılının başlarında Bill Gates ve Paul Allen, Intel’in ürettiği işlemciler için BASIC
programlama dili yorumlayıcıları geliştirmek amacıyla, Microsoft'u (ABD) kurdular.
1975 yılının sonlarında, Altair firması (ABD), elektronikle uğraşan amatörlere yönelik oyun
ve deney aracı olarak tasarlanan Altair 8800'i üretti. Günümüzde kullanılanlara hiç
benzemeyen bir klavye ve ekrana sahip olan Altair 8800'de veriler 0 ve 1 olarak giriliyor ve
programlar 0 ve 1'den oluşan makine dili kullanılarak yazılıyordu.
1977 yılının başlarında, Radio Shack firması (ABD), günümüzde kullanılanlara oldukça
benzer klavye ve ekranın ilk kez kullanıldığı TRS-80'i üretti. TRS-80, piyasaya sunulduğu ay
içinde, bir yıl için öngörülen sayıdan daha fazla sayıda alıcı buldu.
1977 yılının sonlarında, Apple firmasının (ABD) kurucuları Steve Jobs ve Steve Wozniak, bir
otomobil garajında Altair 8800 üzerinde sürdürdükleri çalışmalar sonucunda geliştirdikleri,
donanıma bağlı olmakla birlikte bir işletim sistemine sahip ilk ticari kişisel bilgisayar olan
Apple-II'yi piyasaya sundular. Apple'ın simgesi ısırılmış bir elma idi. Bu simge ile
bütünleşen Apple-II, o günler için büyük, korkutucu ve ulaşılmaz görünen bilgisayar imajını,
küçük, sevimli ve yetenekli bir arkadaş imajı ile yer değiştirerek, inanılmaz satış rakamlarına
ulaştı.
5
1981 yılında IBM, donanımdan bağımsız bir işletim sistemine sahip ilk kişisel bilgisayar olan
IBM PC'yi piyasaya sundu. IBM PC, işlemci olarak Intel tarafından üretilen 8088'i, işletim
sistemi olarak da Microsoft tarafından geliştirilerek Disk Operating System (DOS) adı verilen
işletim sistemini kullanıyordu. IBM PC'yi oluşturan donanımın açık mimari olarak
tasarlanması ve taklit edilmesini engellememesi nedeniyle, IBM uyumlu bilgisayar endüstrisi
tüm dünyada çok kısa bir süre içinde gelişti ve yaygınlaştı.
1982 yılında, Commodore (ABD) firmasının kurucusu Jack Tramiel ve tasarımdan sorumlu
yardımcısı Shiratz Shivji, yoğun çalışmalar sonucunda geliştirdikleri Commodore 64'ü
piyasaya sundular. Piyasadaki diğer tüm bilgisayarlardan farklı olarak, son derece başarılı bir
mimari ile tasarlanmış renkli grafik ve ses özelliklerine sahip olan Commodore 64, tüm
dünyada 10 milyon adetin üzerinde satılarak bir efsane haline geldi.
1984 yılında Apple, kendisi ile aynı adı taşıyan ve komutların klavye aracılığıyla girilmediği
grafik kullanıcı arabirimli işletim sistemine sahip ilk kişisel bilgisayar olan Macintosh’ü
piyasaya sundu. Macintosh, donanım mimarisinin, işletim sistemi yazılım mimarisiyle birlikte
tasarlanması nedeniyle son derece güvenli ve işlevsel bir yapıya sahipti. Ancak Apple'ın 1994
yılına kadar başka firmalara Macintosh uyumlu bilgisayar donanımı ve yazılımı üretme izni
vermemesi, kişisel bilgisayar endüstrisinde en başarılı işletim sistemi olarak kabul edilen
Macintosh’ün hak ettiği yaygınlığa ulaşmasını engelledi.
1971 yılında başlayan 4. kuşak bilgisayarların tanımlayıcı özelliği, son derece yoğun mikro
yongaların kullanıldığı tek çekirdekli işlemcilerdir. Uzmanlara göre, 2000 yılının sonlarında
sanal çift çekirdekli işlemci üretimiyle başlayan 5. kuşak bilgisayarlara geçiş süreci, 2006
yılının ikinci yarısında piyasaya sunulan çok çekirdekli işlemcilerle tamamlanmıştır.
Bilgisayar mimarisinde kavramsal olarak devrim niteliği taşıyan bu gelişmeyle 5 kuşak
bilgisayarların dönemi başlamış ve çalışmalar çok çekirdekli işlemcilerin üretimi üzerine
yoğunlaştırılmıştır. Halen, 6 çekirdekli Intel Xeon E7450, L7455 ve X7460 modelleri ile
AMD Opteron 2427, 2431, 8431 ve 8435 modellerinin üretimi devam etmektedir.
Bilgisayarların gelişim sürecinin izlenmesi konusunda bir fikir vermesi amacıyla, Intel
tarafından üretilen ve masaüstü bilgisayarlarda kullanılan işlemcilere ait ayrıntılı bilgiler
Çizelge 1’de, AMD tarafından üretilen ve masaüstü bilgisayarlarda kullanılan işlemcilere ait
ayrıntılı bilgiler ise Çizelge 2’de sunulmaktadır.
6
Çizelge 1. Masaüstü bilgisayarlar için Intel tarafından üretilen işlemciler.
4004
8008
4040
8080
8086
8088
80286
80386 DX
80386 SX
80486 DX
80386 SL
80486 SX
80486 DX-2
Pentium
80486 SL
80486 DX-4
80486 SX-2
Pentium Pro
Pentium MMX
Pentium II
Pentium II Celeron
Pentium III Katmai (250 nm)
Piyasaya
Sunulduğu
İlk Tarih
Kasım, 1971
Nisan, 1972
Ekim, 1974
Nisan, 1974
Haziran, 1978
Haziran, 1979
Şubat, 1982
Ekim, 1985
Haziran, 1988
Nisan, 1989
Ekim, 1990
Nisan, 1991
Mart, 1992
Mart, 1993
Haziran, 1993
Mart, 1994
Ağustos, 1994
Kasım, 1995
Ocak, 1997
Haziran, 1997
Nisan, 1998
Mayıs, 1999
Pentium III Coppermine (180 nm)
Ekim, 1999
Pentium III Tualatin (130 nm)
Nisan, 2001
İşlemcinin Adı ve Tanımı
Üretildiği Hızlar
(MHz)
0.75
0.75
0.74
2
4.77
4.77
6, 8, 12, 16, 20
16, 20, 25, 33
16, 20, 25, 33
25, 33, 50
16, 20, 25, 33
25, 33
50, 66
60, 75, 90, 100, 120, 133, 150, 166, 200
25, 33
75, 100
50
150, 180, 200
166, 200, 233
233, 266, 300, 333, 350, 400, 450
233, 266, 300, 333, 366, 400, 433, 466
550, 600
500, 533, 550, 600, 650, 667, 700, 733, 750, 800,
850, 866, 900, 933, 1000, 1133, 1100
1000, 1130, 1200, 1260, 1330, 1400
TEK ÇEKİRDEKLİ VEYA SANAL ÇİFT ÇEKİRDEKLİ (HT)
Pentium 4 Willamette (180 nm)
Kasım, 2000
1300, 1400, 1500, 1600, 1700, 1800, 1900, 2000
Ocak, 2002
1600, 1800, 2000, 2200, 2260, 2400, 2500, 2530,
Pentium 4 Northwood (130 nm)
2600, 2660, 2800, 3060, 3200
Pentium 4 Northwood HT (130 nm)
Nisan, 2003
2400, 2600, 2800, 3000, 3200, 3400
Pentium 4 Extreme Gallatin (130 nm)
Kasım, 2003
3200, 3400, 3460
Pentium 4 Prescott (90 nm)
Şubat, 2004
2400, 2667, 2800, 2933, 3066
Pentium 4 Prescott HT (90 nm)
Şubat, 2004
2800, 2933, 3000, 3066, 3200, 3400, 3600, 3800
Pentium 4 Prescott 2M HT (90 nm)
Şubat, 2005
2800, 3000, 3200, 3400, 3600, 3800
Pentium 4 Extreme Prescott 2M (90 nm) Şubat, 2005
3730
Pentium 4 Cedar Mill (65 nm)
Ocak, 2006
3000, 3200, 3400, 3600
Core 2 Duo Conroe (65 nm)
Core 2 Duo Allendale (65 nm)
Core 2 Duo Extreme Conroe (65 nm)
Core 2 Duo Wolfdale (45 nm)
Core 2 Duo Wolfdale-3M (45 nm)
ÇİFT ÇEKİRDEKLİ
Temmuz, 2006
1866, 2133, 2333, 2400, 2667, 3000
Ocak, 2007
1800, 2000, 2200, 2400, 2600
Temmuz, 2007
2933
Ocak, 2008
2667, 2833, 3000, 3166, 3333
Nisan, 2008
2533, 2667, 2800, 2933, 3067
7
Çizelge 1. Masaüstü bilgisayarlar için Intel tarafından üretilen işlemciler (devam ediyor).
Piyasaya
Üretildiği Hızlar
Sunulduğu
(MHz)
İlk Tarih
DÖRT ÇEKİRDEKLİ
Core 2 Quad Extreme Kentsfield (65 nm) Kasım, 2006
2667, 2933, 3000
Core 2 Quad Kentsfield (65 nm)
Ocak, 2007
2133, 2400, 2667
Core 2 Quad Extreme Yorkfield (45 nm) Kasım, 2007
3000, 3200
Core 2 Quad Yorkfield (45 nm)
Mart, 2008
2333, 2500, 2667, 2833, 3000
i7 Bloomfield (45 nm)
Kasım, 2008
2667, 2800, 2933, 3067, 3200
i7 Bloomfield XE (45 nm)
Kasım, 2008
3200, 3333
i5 Lynnfield (45 nm)
Eylül, 2009
2667
i7 Lynnfield (45 nm)
Eylül, 2009
2800, 2933
i7 Clarksfield (45 nm)
Eylül, 2009
9xxXM EE
i7 Clarksfield (45 nm)
Eylül, 2009
8xxQM
i7 Clarksfield (45 nm)
Eylül, 2009
7xxQM
i7 Lynnfield (45 nm)
Ocak, 2010
8xxS
İşlemcinin Adı ve Tanımı
i7 Gulftown (32 nm)
i7 Gulftown (32 nm)
ALTI ÇEKİRDEKLİ
Mart, 2010
980X EE
Haziran, 2010
970
8
Çizelge 2. Masaüstü bilgisayarlar için AMD tarafından üretilen işlemciler.
8080
8085
80286
8086
80186
8088
80188
386 DX
386 SX
486 DX
486 DX-2
486 DX-4
AM5x86
AM5k86
AMD K5
AMD K6
AMD K6-2
AMD K6-III
Athlon K7
Athlon K75
Piyasaya
Sunulduğu
İlk Tarih
Ağustos, 1977
Ocak, 1980
Ağustos, 1983
Aralık, 1983
Ocak, 1984
Mayıs, 1984
Mayıs, 1988
Mart, 1991
Mayıs, 1991
Eylül, 1993
Aralık, 1993
Mart, 1995
Şubat, 1996
Nisan, 1996
Mayıs, 1996
Mart, 1997
Haziran, 1998
Nisan, 1999
Eylül, 1999
Aralık, 1999
Duron
Haziran, 2000
Athlon Thunderbird
Temmuz, 2000
AMD K6-2+
Athlon XP Palomino (180 nm)
Eylül, 2000
Ekim, 2001
Athlon XP Thoroughbred (130 nm)
Haziran, 2002
Athlon XP Barton (130 nm)
Şubat, 2003
Athlon XP Thorton (130 nm)
Athlon 64 ClawHammer (130 nm)
Athlon 64 FX SledgeHammer (130 nm)
Athlon 64 Newcastle (130 nm)
Sempron Thoroughbred-B (130 nm)
Sempron Paris (130 nm)
Athlon 64 FX ClawHammer (130 nm)
Sempron Thorton (130 nm)
Sempron Barton (130 nm)
Sempron Palermo (90 nm)
Athlon 64 Winchester (90 nm)
Athlon 64 Venice (90 nm)
Athlon 64 Manchester (90 nm)
Athlon 64 San Diego (90 nm)
Athlon 64 FX San Diego (90 nm)
Athlon 64 Toledo (90 nm)
Sempron Manila (90 nm)
Athlon 64 Orleans (90 nm)
Athlon 64 Lima (65 nm)
Sempron Sparta (65 nm)
Sempron Sargas (45 nm)
Eylül, 2003
Eylül, 2003
Eylül, 2003
Aralık, 2003
Haziran, 2004
Haziran, 2004
Haziran, 2004
Ağustos, 2004
Eylül, 2004
Eylül, 2004
Ekim, 2004
Nisan, 2005
Mayıs, 2005
Mayıs, 2005
Haziran, 2005
Nisan, 2006
Mayıs, 2006
Mayıs, 2006
Şubat, 2007
Ağustos, 2007
Temmuz, 2009
İşlemcinin Adı ve Tanımı
9
Üretildiği Hızlar
(MHz)
2
3
8-10-12-16
8
8-10
5
10
25-33-40
20-25-33
40
50, 66, 80
90, 100, 120
133, 150
75, 90
75, 90, 100, 105, 116, 133
166, 200, 233, 266, 300
266, 300, 333, 350, 400, 450, 475, 500
350, 400, 450
500, 550, 650
600, 700, 750, 800, 850
600, 650, 700, 750, 800, 850, 900, 1000, 1100,
1300
700, 850, 900, 1000, 1100, 1200, 1300, 1333,
1400
500
1333, 1400, 1467, 1533, 1600, 1667, 1733
1400, 1466, 1533, 1600, 1667, 1733, 1800, 2000,
2083, 2133, 2167, 2250, 2200
1833, 1867, 1900, 1917, 2000, 2083, 2100, 2133,
2167, 2200, 2333
1667, 1800, 2000, 2083, 2133, 2200
1800, 2000, 2200, 2400
2200, 2400
1800, 2000, 2200, 2400
1500, 1583, 1667, 1750, 1833, 2000
1800
2400, 2600
1500, 1667, 2000
2000, 2200
1400, 1600, 1800, 2000
1800, 2000, 2200
1800, 2000, 2200, 2400
2000, 2200
2000, 2200, 2400
2600, 2800
2200, 2400
1600, 1800, 2000, 2200
1800, 2000, 2200, 2400, 2600
1600, 2200, 2400, 2700, 2800
1900, 2000, 2100, 2200, 2300
2700
Çizelge 2. Masaüstü bilgisayarlar için AMD tarafından üretilen işlemciler (devam ediyor).
İşlemcinin Adı ve Tanımı
Athlon 64 X2 Manchester (90 nm)
Athlon 64 X2 Toledo (90 nm)
Athlon 64 FX Toledo (90 nm)
Athlon 64 FX Windsor (90 nm)
Athlon 64 X2 Windsor (90 nm)
Athlon 64 X2 Brisbane (65 nm)
Athlon 64 X2 Brisbane-BE (65 nm)
Sempron X2 Brisbane (65 nm)
Athlon 64 X2 Brisbane-e (65 nm)
Athlon 64 X2 Brisbane-B (65 nm)
Athlon X2 Kuma (65 nm)
Phenom Kuma (65 nm)
Phenom II X2 Callisto (45 nm)
Athlon II X2 Regor (45nm)
Phenom Regor (45 nm)
Phenom X3 Toliman (65 nm)
Phenom II X3 Heka (45 nm)
Athlon II X3 Rana (45 nm)
Phenom X4 Agena (65 nm)
Phenom II X4 Deneb (45 nm)
Athlon II X4 Propus (45 nm)
Piyasaya
Üretildiği Hızlar
Sunulduğu
(MHz)
İlk Tarih
ÇİFT ÇEKİRDEKLİ
Mayıs, 2005
2000, 2200, 2400
Mayıs, 2005
2000, 2200, 2400
Ocak, 2006
2600
Mayıs, 2006
2600, 2800, 3000
Mayıs, 2006
2000, 2200, 2400, 2600, 2800, 3000, 3200
Aralık, 2006
2100, 2300, 2500, 2600
Haziran, 2007
1900, 2100, 2300
Mart, 2008
1800, 2000, 2200
Mart, 2008
2100, 2300, 2500, 2600
Nisan, 2008
2300, 2500, 2600, 2700, 2800, 2900
Aralık, 2008
2300, 2400, 2500, 2700, 2800
Aralık, 2008
2300, 2400, 2500, 2700, 2800
Haziran, 2009
2800, 3000, 3100
Haziran, 2009
2700, 2800, 2900, 3000
Temmuz, 2009
2700, 2800, 2900, 3000
ÜÇ ÇEKİRDEKLİ
Mart, 2008
1900, 2100, 2200, 2300, 2400, 2500
Şubat, 2009
2400, 2500, 2600, 2800, 3000
Ekim, 2009
2200, 2300, 2700, 2900
DÖRT ÇEKİRDEKLİ
Kasım, 2007
1800, 2000, 2100, 2200, 2300, 2400, 2500, 2600
Ocak, 2009
2400, 2500, 2600, 2800, 3000, 3200, 3400
Eylül, 2009
2200, 2300, 2600, 2800
10
BÖLÜM 2
DONANIM
2.1. KASALAR VE GÜÇ KAYNAKLARI (CASE AND POWER SUPPLY)
• Kule (Tower) Kasalar
ATX Kasalar olarak da bilinirler. Maxi, Midi
ve Mini modelleri mevcuttur.
• Küp Kasalar
ITX Kasalar olarak da bilinirler. Mini, Nano
ve Pico modelleri mevcuttur. Bazı tipleri,
LCD bilgisayar ekranlarının arkalarına monte
edilebilmektedir.
• İnce (Slim) Kasalar
Micro ATX olarak da bilinirler. Bazı tipleri
yatay olarak da kullanılabilmektedir.
• HTPC Kasalar
Home Theatre PC olarak da bilinirler. Yatay
olarak kullanılırlar.
11
• Güç Kaynakları (Power Supply)
230 W ile 850 W arasında değişen güç
değerlerine sahiptirler. Kullanılacak güç
kaynağının, bilgisayar donanımının güç
ihtiyacına uygun olarak seçilmesine özellikle
dikkat edilmelidir.
2.2. ANAKARTLAR (MAINBOARD)
Tüm bilgisayar donanımının kablolu veya
kablosuz şekilde bağlandığı ve sistemin bir
arada ve uyum içinde çalışmasının
sağlandığı basılı devre kartıdır.
İşlemcilere göre:
• AMD İşlemciler Tabanlı Soket: 938, 940, 754, AM2, AM3, FM1, FT1, Dahili
İşlemcili
• Intel Pentium Serisi İşlemciler Tabanlı (Soket: 478, 775)
• Intel i Serisi İşlemciler Tabanlı (Soket: 1156, 1366, 1155, Dahili İşlemcili)
• VIA İşlemciler Tabanlı (Soket: C7, C3)
Yonga Setlerine (Chipset) göre:
• AMD Yonga Setli
• Intel Yonga Setli
• NVidia nForce Yonga Setli
• VIA Yonga Setli
• SiS Yonga Setli
12
2.3. İŞLEMCİLER (CPU: Central Processing Unit / Merkezi İşlem Birimi)
2011 yılının son çeyreği itibariyle firmalar tarafından üretilmekte olan işlemciler aşağıda
sıralanmaktadır.
Intel:
• Masaüstü ve Notebook bilgisayarlar için; Celeron, Pentium, Core-2, Core i3-i5-i7 ve grafik
işlemcili Sandy Bridge (G, i3, i5 ve i7) serileri,
• Netbook bilgisayarlar için; Atom serisi,
• Sunucu (server) bilgisayarlar için; Xeon ve Itanium serileri.
AMD:
• Masaüstü, Notebook ve Netbook bilgisayarlar için; Sempron, Athlon, Phenom ve Turion
serileri,
• Sunucu (server) bilgisayarlar için; Opteron serisi.
VIA:
• C3, C7, Nano, Eden ve CoreFusion serileri.
NVidia:
• Tesla ve Tegra serileri
13
2.4. EKRAN KARTLARI (GRAPHICS CARD)
2011 yılının son çeyreği itibariyle NVidia ve ATI firmaları tarafından masaüstü bilgisayarlar
için üretilmekte olan harici ekran kartı işlemcileri ve modelleri aşağıda sıralanmaktadır. Bu
grafik işlemcilerin yer aldığı ekran kartlarında 256 MB, 512 MB, 768 MB, 896 MB, 1024
MB, 1512 MB, 1792 MB ve 2048 MB kapasiteli DDR, DDR2, DDR3, DDR4 ve DDR5 türü
bellekler kullanılmaktadır. Bu ekran kartları, çok az sayıda AGP olmakla birlikte, PCI
Express x16, 2.0 ve 2.1 veriyollarını kullanmakta ve birim zamanda 64, 128, 192, 256, 384,
448, 512 ve 896 Bit’lik veri işlemektedirler.
NVidia GeForce:
• Quadro Plex Serisi (2200 D2 ve 2200 S4)
• Quadro FX Serisi (5800, 5600, 4800, 4600, 3800, 3700, 1800, 1700, 580, 570, 470,
380 ve 370)
• 2xx Serisi (GTX 295, GTX 285, GTX 280, GTX 275, GTX 260, GTS 250
GT 240, GT 220 ve 210)
• 9xxx Serisi (9800 GX2, 9800 GTX+, 9800 GTX, 9800 GT, 9600 GT, 9600 GSO,
9500 GT, 9400 GT, 9400 mGPU, 9300 mGPU)
• 8xxx Serisi (8800 GTS, 8800 GT, 8600 GTS, 8600 GT, 8500 GT, 8400 GS)
ATI Radeon:
• 5xxx Serisi (5970, 5870, 5850, 5770, 5750)
• 4xxx Serisi (4870 X2, 4890, 4870, 4850, 4830, 4770, 4600, 4550 ve 4350)
• 3xxx Serisi (3800, 3600, 3400)
• 2xxx Serisi (2900, 2600 ve 2400)
Anakartlara gömülü durumda (onboard) bulunan NVidia ve ATI ekran kartı işlemcilerine
ilave olarak, diğer ekran kartı işlemcileri ve modelleri ise şunlardır:
Intel:
• GMA Serisi (900, 950, 3000, 3100, X3000, X3100, X3500, X4500, 500)
VIA:
• Chrome
SiS:
• Mirage
14
2.5. BELLEKLER (RAM: Random Access Memory / Rasgele Erişimli Bellek)
SD (Synchronous Dynamic) ve DDR (Double Data Rate) belleklere ait tanımlamalar ve bant
genişlikleri aşağıda sıralanmaktadır. Bu bellekler, tek parçalık modüller halinde 128, 256,
512, 1024, 2048 ve 4096 MB’lık kapasitelere sahip olabilirler.
• SD Bellekler
• SD/66 MHz - 0.5 GB/sn
• SD/100 MHz - 0.8 GB/sn
• SD/133 MHz - 1.1 GB/sn
• DDR Bellekler
• DDR/200 MHz - 1.6 GB/sn
• DDR/266 MHz - 2.1 GB/sn
• DDR/333 MHz - 2.7 GB/sn
• DDR/400 MHz - 3.2 GB/sn
• DDR/533 MHz - 4.2 GB/sn
• DDR2 Bellekler
• DDR2/400 MHz - 3.2 GB/sn
• DDR2/533 MHz - 4.2 GB/sn
• DDR2/667 MHz - 5.4 GB/sn
• DDR2/800 MHz - 6.4 GB/sn
• DDR2/1066 MHz - 8.5 GB/sn
• DDR3 Bellekler
• DDR3/800 MHz - 6.4 GB/sn
• DDR3/1066 MHz - 8.5 GB/sn
• DDR3/1333 MHz - 10.8 GB/sn
• DDR3/1600 MHz - 12.8 GB/sn
2.6. SABİT DİSKLER (HARD DISK)
• Elektromekanik Sabit Diskler
PATA (Paralel Advanced Technology Attachment) veya SATA (Serial Advanced
Technology Attachment) yapısındadırlar. PATA (IDE olarak da adlandırılmaktadır) sabit
diskler 100 MB/sn, SATA sabit diskler 150 MB/sn ve SATA-2 sabit diskler 300 MB/sn veri
aktarımı gerçekleştirmektedir. 160 GB, 250 GB, 320 GB, 500 GB, 1 TB, 1.5 TB ve 2 TB veri
depolama kapasitesine sahip modelleri mevcuttur.
• Hibrid (Melez) Sabit Diskler
Elektromekanik sabit disklere 128 veya 256 MB flash bellek ilave edilmesi sonucu geliştirilen
sabit disklerdir.
• SSD (Solid State Drive) Sabit Diskler
Hiçbir mekanik parçaya sahip olmayıp tamamen flash bellekten oluşan sabit disklerdir.
15
2.7. SES KARTLARI
Anakarta gömülü durumda olup, tüm modellerde 7+1 hoparlör sistemleri desteklenmektedir.
Profesyoneller için, anakarttaki PCI yuvalara takılabilen gelişmiş modelleri de mevcuttur.
2.8. FAKS/MODEM KARTLARI
İsteğe bağlı olarak anakarttaki PCI yuvalara takılabilir.
2.9. AĞ KARTLARI (ETHERNET CARD)
Bilgisayarlar arası veya ADSL modemle kablolu bağlantı kurabilmek amacıyla
kullanılmaktadır. Anakarta gömülü durumda olup, 10/100/1000 Mb/sn veri aktarım
kapasitelerine sahiptirler.
2.10. TV KARTLARI
Analog veya dijital televizyon yayınlarını izleyebilmek amacıyla, isteğe bağlı olarak
anakarttaki PCI yuvalara takılabilir.
2.11. VIDEO KARTLARI
Video kameralardan alınan görüntüleri, bilgisayarın işlemcisine ve belleğine ilave yük
yüklemeden kolayca ve hızlıca işlemek amacıyla kullanılmaktadır. İsteğe bağlı olarak
anakarttaki PCI yuvalara takılabilir.
2.12. OPTİK SÜRÜCÜLER (OPTICAL DRIVER)
CD (700 MB) veya DVD (4.7 GB) ortamlarına veri kaydetmek veya kaydedilen verileri
okumak amacıyla kullanılmaktadır. Flash belleklerin yaygınlaşması sonucu kullanımları
giderek azalmaktadır.
2.13. EKRANLAR (MONITOR)
• LCD (Liquid Cyristal Display) EKRANLAR
Görüntünün sıvı kristal diyotlar yardımıyla sağlandığı ekranlardır. 17", 19", 22", 24" ve 28"
gibi köşegen uzunluğuna sahip modelleri mevcuttur. Tepki süreleri 2 ile 8 ms arasında
değişmektedir. 4:3 ile 16:9 en/boy oranlarına ve 1366X768, 1280X1024, 1440X900,
1680X1050, 1920X1080 ve 1920X1200 piksel gibi ekran çözünürlük değerlerine sahiptirler.
• CRT (Chatode Ray Tube / Katot Işınlı Tüp) EKRANLAR
LCD ekranların yaygınlaşması sonucu kullanımları giderek azalmaktadır. 17", 19" ve 21" gibi
köşegen uzunluğuna sahip modelleri mevcuttur. Ekran tazeleme hızları 75, 85 ve 100 Hz’dir.
4:3 en/boy oranına ve 800X600, 1024X768 ve 1280X1024 piksel ekran çözünürlük
değerlerine sahiptirler.
16
2.14. KLAVYELER (KEYBOARD)
PS/2, USB veya kablosuz olarak bağlanabilir. 105 tuşlu Windows uyumlu ve ilave
multimedya tuşlu modelleri mevcuttur. İngilizce Q veya Türkçe F dizilimine sahip tuşlar,
daktilo tuşları, enter tuşu, fonksiyon tuşları, imleç tuşları, ok tuşları, insert, delete, home, end,
page up, page down, shift tuşu, caps lock tuşu, tab tuşu, sayısal tuşlar, back space tuşu, ctrl
tuşu, alt tuşu, alt gr tuşu, esc tuşu, print screen tuşu, scroll lock tuşu, pause/break tuşu, num
lock tuşu, sysrq tuşu, sağ tuş ve windows tuşu olarak adlandırılan tuşlardan oluşmaktadır.
2.15. FARELER (MOUSE)
PS/2, USB veya kablosuz olarak bağlanabilir. Optik ve laser okuyucuya sahip modelleri
mevcuttur.
2.16. YAZICILAR (PRINTER)
Nokta vuruşlu (9 iğneli veya 24 iğneli), mürekkep püskürtmeli ve laser (siyah-beyaz veya
renkli) modelleri mevcuttur.
2.17. TARAYICILAR (SCANNER)
2.18. ÇİZİCİLER (PLOTTER)
2.19. KESİNTİSİZ GÜÇ KAYNAKLARI (UPS)
17
BÖLÜM 3
İŞLETİM SİSTEMLERİ
• Windows Öncesi İşletim Sistemleri
• MS-DOS (Kişisel)
• UNIX (Ağ)
• Windows İşletim Sistemleri
• 95, 98, ME, XP, Vista, 7 (Kişisel)
• NT, 2000, Server 2003, Server 2008 (Ağ)
• Macintosh İşletim Sistemi
• Mac OS X Snow Leopard
• Linux İşletim Sistemi
Dünyanın dört bir tarafındaki yazılım gönüllüleri tarafından ücretsiz olarak geliştirilen,
dağıtılan ve kullanılan bir işletim sistemidir. Ubuntu, Debian, SUSE, Fedora ve Red Hat gibi
500’ün üzerinde sürümü mevcuttur.
• Pardus İşletim Sistemi
TÜBİTAK / Ulusal Elektronik Kriptoloji Araştırma Enstitüsü tarafından 2003 yılında
başlatılan, ulusal bir işletim sistemi geliştirme çalışmaları sonucunda, 1 Şubat 2005 tarihinde
ilk ürün olan Pardus Çalışan CD 1.0 yayımlanmıştır. Halen Linux çekirdeği üzerine inşa
edilen Pardus’u geliştirme çalışmaları devam etmekte olup, günümüze kadar yayımlanan
sürümleri aşağıda sıralanmaktadır.
PARDUS 2000 SERİSİ SÜRÜMLER
NO
Pardus 1.0
Pardus 2007
Pardus 2007.1
Pardus 2007.2
Pardus 2007.3
Pardus 2008
Pardus 2008.1
Pardus 2008.2
Pardus 2009
Pardus 2009.1
Pardus 2009.2
Pardus 2011
Pardus 2011.1
Pardus 2011.2
Pardus Çalışan CD
ÇIKIŞ
TARİHİ
(İlk Sürüm)
26 Aralık 2005
31 Aralık 2006
Felis Chaus (Sazlık Kedisi)
16 Mart 2007
Caracal Caracal (Karakulak)
11 Temmuz 2007
Lynx Lynx (Vaşak)
19 Kasım 2007
27 Haziran 2008
Hyaena Hyaena (Çizgili Sırtlan)
15 Eylül 2008
Canis Aureus (Altın Çakal)
30 Ocak 2009
17 Temmuz 2009
Anthropoides virgo (Telli Turna)
15 Ocak 2010
Geronticus Eremita (Kelaynak)
3 Haziran 2010
20 Ocak 2011
Dama Dama (Alageyik)
12 Temmuz 2011
Cervus Elaphus (Kızıl Geyik)
19 Eylül 2011
Her bir Pardus sürümü için güncellenmiş sürümü mevcuttur.
ADI
KURUMSAL SÜRÜMLER
NO
Pardus Kurumsal 1
Pardus Kurumsal 2
ADI
MSB Özel Sürümü (İlk Sürüm)
18
ÇIKIŞ
TARİHİ
2007
16 Şubat 2011
Aşağıda Pardus Projesi kapsamında yürütülen belli başlı özgün projeler listelenmiştir.
ÇOMAR: Sistemin düzgün çalışması için gerekli olan donanım, açılış, ağ, kullanıcı, zaman,
görüntü gibi ayarların mümkün olduğu kadar otomatik bir biçimde yapılmasını sağlayan
yapılandırma yönetim sistemidir.
PİSİ: Python dilinde yazılmış bir paket yönetim sistemidir. Bağımlılıkları takip ederek paket
inşa etme, kurma, kaldırma, yükseltme ve benzeri işlevleri yerine getirir. Kullanıcılar için bir
grafiksel arayüz ve kapsamlı bir komut satırı arayüzü içerir.
YALI: Pardus'un bilgisayara kurulmasını sağlayan yükleme aracıdır.
Kaptan: Pardus kurulumu sonrasında kullanıcıyı karşılayarak, masaüstünün kolayca
kişiselleştirebilmesini sağlayan bir ilk ayar sihirbazıdır.
Paket Yöneticisi: Pardus paket depolarına bağlanarak kullanıcının yeni paketler kurmasını,
yayımlanan güncellemelerin yüklenmesini ve gerek duyulmayan yazılımların bilgisayardan
kaldırılmasını sağlayan PİSİ’nin grafiksel arayüzüdür.
Kullanıcı Yöneticisi: Bilgisayarı kullanacak kullanıcıların tanımlanması ve kullanıcı
yetkilerinin detaylı bir şekilde ayarlanabilmesini sağlar.
Güvenlik Duvarı Yöneticisi: Bilgisayara gelen ya da giden bağlantılara engelleme/izin
verme, yerel ağdan internet paylaşımını engelleme/izin verme gibi kontrollerin
yapılabilmesini sağlar.
Açılış Yöneticisi: Bilgisayar açılışında ekrana gelen işletim sistemi seçme menüsünü
düzenlemeyi sağlar.
Disk Yöneticisi: Disk bölümlerinin bağlanması ve disk bölümlerinin kullanımı ile ilgili
ayarlamaların yapılabilmesini sağlar.
Geçmiş Yöneticisi: Paket kurma/güncelleme/kaldırma işlemlerinin kayıtlarını tutarak,
kullanıcının bir paket kurma, güncelleme ya da kaldırma işlemi sonrasında herhangi bir sorun
yaşanması halinde belirli bir tarihe geri dönebilmesini sağlar.
Göç Aracı: Bir başka işletim sisteminden Pardus’a geçmek isteyen kullanıcıların mevcut
işletim sistemindeki ayar ve dosyalarını yedekleyerek Pardus kurulumu sonrasında Pardus’a
aktarabilmesini amaçlamaktadır. Bu yazılım güncel Pardus sürümlerine alınmamıştır.
Servis Yöneticisi: Sistemdeki tüm servisleri listeleyerek kullanıcının istediği servisleri
kolayca açmasını ya da kapatmasını sağlar.
Zemberek Entegrasyonu: Açık kodlu doğal dil işleme kütüphanesi olan Zemberek
yazılımının Pardus için genel yazım denetimi desteği vermesini sağlar. Böylece tüm
masaüstünde (örneğin kullanıcı e-posta programını ya da kelime işlemci programını
kullanırken, web sayfalarında bir ileti yazarken, vb.) Türkçe yazım denetimi sağlanmaktadır.
Pardusman: Pardus paket depolarında seçilen paketlerin kullanılarak otomatikman bir
Pardus ISO dosya oluşturulmasını sağlar.
19
Müdür: Python dilinde yazılmış yeni bir init sistemi.
Lider: .......
Ahenk: ÇOMAR'ın uzaktan yönetim altyapısı.
Ekran ayarları: Ekran kartı sürücüsü ve monitör ile ilgili tüm ayarlarının yapılması sağlayan
arayüzdür.
Panda: Ekran Kartı Sürücüsü Yönetimi. Kullanıcıların NVIDIA ve ATI ekran kartları için
açık kaynak kodlu ya da sahipli sürücülerden biri seçerek kullanabilmesini sağlar.
PTSP: .......
Sysinfo: Sistem bilgileri. Bilgisayarın sabit disk bölümlerini listeleyerek kolayca erişilmesini
sağlayan, bilgisayarın bellek, işlemci, görüntü özellikleri ile ilgili kısa bilgi veren bir servistir.
64 Bit: Pardus’un bireysel ve kurumsal sürümlerinin 64 bit destekli işlemcilere uyarlanması
projesidir. Pardus 2011 ile beraber Pardus, 64 bit destekli hale getirilmiştir.
Güncelleme Yöneticisi: Pardus'un 2000 serisi bir ana sürümünü bir sonraki 2000 serisi ana
sürüme güncelleme yaparak yükseltilmesini sağlayan bir araçtır. İlk olarak Pardus 2009 2011 geçişi için hazırlanarak Pardus 2009 depolarında kullanıcılara sunulmuştur.
Çomak: Pardus projelerinin KDE bağımsız hale getirilmesini amaçlayan ve sonrasında
Pardus’un KDE dışında Gnome, Xfce, Enlightenment, Fluxbox, LXDE masaüstü ortamlarını
desteklemesini hedefleyen projedir.
Türkçe: Ortak sözlük, çeviri, yerelleştirme ve uluslararasılaştırma çalışmalarını kapsayan
projedir.
20
BÖLÜM 4
YAZILIMLAR
4.1. OFİS YAZILIMLARI
• Microsoft Office {95, 97, 2000, XP (2002), 2003, 2007, 2010}
• Kelime İşlem (Word)
• Hesap Tablosu (Excel)
• Sunum (Powerpoint)
• Veritabanı (Access)
• Web Tasarım (Frontpage)
• E-Posta Yönetim (Outlook)
• Yayımcılık (Publisher)
• Open Office (Ücretsiz)
• Acrobat PDF Reader (Ücretsiz)
• Foxit PDF Reader (Ücretsiz)
• PDFill PDF Writer and PDF Tools (Ücretsiz)
4.2. ÇİZİM ve 3-B MODELLEME YAZILIMLARI
• 3D Crafter (Ücretsiz)
• AutoCAD
• Blender (Ücretsiz)
• CadStd Lite (Ücretsiz)
• CorelDraw
• DAZ Studio (Ücretsiz)
• Google SketchUp (Ücretsiz)
• Inkscape (Ücretsiz)
• Solidworks
4.3. FOTOĞRAF YAZILIMLARI
• ACDSee
• Gimp (Ücretsiz)
• Irfan View (Ücretsiz)
• Paint .NET (Ücretsiz)
• Paint Shop Pro
• Photo Story (Ücretsiz)
• Photoshop
• Picasa (Ücretsiz)
4.4. VİDEO DÜZENLEME YAZILIMLARI
• Adobe Premiere
• Avidemux (Ücretsiz)
• Corel VideoStudio
• CyberLink PowerDirector
• Nero Multimedia Suite
• Pinnacle Studio Plus
• Ulead MediaStudio Pro
• Sony Vegas
• VideoPad Video Editor
• Windows Live Movie Maker (Win7) (Ücretsiz)
21
• Windows Movie Maker (XP - Vista) (Ücretsiz)
4.5. SES DÜZENLEME YAZILIMLARI
• Acid
• Adobe Audition
• Audacity (Ücretsiz)
• DarkWave Studio (Ücretsiz)
• Expstudio Audio Editor (Ücretsiz)
• GoldWave
• MixPad Audio Mixer
• WavePad Sound Editor
4.6. SES VE VİDEO OYNATICI YAZILIMLAR
• GOM Player (Ücretsiz)
• PowerDVD
• QuickTime Player
• VLC Media Player (Ücretsiz)
• Winamp (Ücretsiz)
• Windows Media Player (Ücretsiz)
• WinDVD
4.7. ANTİVİRÜS YAZILIMLARI
• Avast (Ücretsiz)
• AVG Anti-Virus (Ücretsiz)
• Avira (Ücretsiz)
• Kaspersky
• Microsoft Security Essentials (Ücretsiz)
• NOD32
• Norton
• McAfee
4.8. ANTİCASUS YAZILIMLARI
• Ad-Aware (Ücretsiz)
• AVG Anti-Spyware (Ücretsiz)
• Malwarebytes Anti-Malware (Ücretsiz)
• Spybot - Search & Destroy (Ücretsiz)
• Spyware Terminator (Ücretsiz)
• SuperAntiSpyware (Ücretsiz)
4.9. SIKIŞTIRMA YAZILIMLARI
• 7-Zip (Ücretsiz)
• WinAce
• WinRAR
• WinZip
22
4.10. SİSTEM ve BAKIM YAZILIMLARI
• Ace Utilities
• Advanced System Care (Ücretsiz)
• CCleaner (Ücretsiz)
• Glary Utilities (Ücretsiz)
• Powertoy Tweak UI (Ücretsiz)
• Recuva (Ücretsiz)
• Speccy (Ücretsiz)
• Tera Copy (Ücretsiz)
• Tune-Up Utility
4.11. INTERNET GÖZATICI YAZILIMLARI
• Firefox (Ücretsiz)
• Google Chrome (Ücretsiz)
• Internet Explorer (Ücretsiz)
• Opera (Ücretsiz)
• Safari (Ücretsiz)
4.12. 3-BOYUTLU MADEN-JEOLOJİ TASARIMI YAZILIMLARI
• Surpac
• Minex
• Netcad
• Vulcan
• MicroStation
• MineCAD
4.13. GÜVENLİK DUVARI YAZILIMLARI
• Comodo (Ücretsiz)
• Outpost (Ücretsiz)
• ZoneAlarm (Ücretsiz)
23
BÖLÜM 5
WORD 2003
► Word 2003’ün Kurulumu, Word 2007 veya Word 2010’la Uyumluluk
Word 2003’ün eksiksiz kurulması, Word 2007 veya Word 2010’la uyumlu olarak
çalışabilmesi için aşağıdaki işlemlerin yapılması gerekmektedir.
Office 2003’ün kurulması esnasında, sırasıyla;
“Özel Yükleme”
“Uygulamaların Gelişmiş Özelleştirmesini Seçin” ve
● “Tümünü Bilgisayarımdan Çalıştır”
●
●
seçenekleri işaretlenerek eksiksiz bir kurulum yapılmalıdır. Bu kurulumun tamamlanmasının
ardından;
Office 2003 Service Pack 3 (SP3)
Word, Excel ve PowerPoint Dosya Biçimleri İçin Microsoft Office Uyumluluk Paketi
● Microsoft Office Uyumluluk Paketi Service Pack 3 (SP3)
●
●
paketleri yüklenmeli ve Microsoft Update yapılarak, diğer Office güncelleştirmelerinin tümü
tamamlanmalıdır.
► Dosyanın Farklı Kaydedilmesi
Dosya - Farklı Kaydet tıklandığında açılan Farklı Kaydet penceresinde, Kayıt Türü listesinden
aşağıdaki dosya türlerinden biri seçilebilir. Başkaları tarafından hazırlanmış bir Word
belgesindeki fotoğraf vb. gömülü nesnelere kolayca ulaşabilmek için Dosya - Farklı Kaydet
tıklanmalı ve Kayıt Türü olarak Web Sayfası (*.htm; *.html) seçilmelidir.
24
► Kenar Boşluklarının ve Yönlendirmenin (Dikey-Yatay) Ayarlanması
Dosya - Sayfa Yapısı - Kenar Boşlukları Sekmesi tıklanır.
► Üstbilgi (Örn. Yazarın Adı) veya Altbilgi (Örn. Sayfa Numaraları) için Kenardan
Uzaklık Değerlerinin Ayarlanması
Dosya - Sayfa Yapısı - Düzen Sekmesi tıklanır.
► Baskı Önizleme Ekranında Çalışma Yapılabilmesi İçin İmlecin Aktif Hale
Getirilmesi
Dosya - Baskı Önizleme tıklanır. Baskı Önizleme araç çubuğundaki Büyütücü düğmesi
tıklanarak pasif hale getirilir.
25
► İmlecin Etkin Olduğu Sayfanın veya Çeşitli Sayfaların Çıktılarının Alınması
Dosya - Yazdır tıklanır.
♦ İmlecin etkin olduğu sayfanın çıktısının alınması için Geçerli Sayfa tıklanır.
♦ Çeşitli sayfaların çıktılarının alınması için Sayfa tıklanır. Yanındaki kutucuğa sayfa
numaraları ve/veya sayfa aralıkları virgülle ayrılarak girilir.
► Kopyalanan Metnin Kullanılan Stile Uygun Olarak Yapıştırılması
Düzen - Özel Yapıştır tıklanır. Biçimlendirilmemiş Metin seçilir.
26
► Metinde Aranan Bir Değerin Yeni Değerle Değiştirilmesi
Düzen - Değiştir tıklanır. Ana Seçenekler düğmesi tıklanarak, özelleştirilmiş arama
seçeneklerine ulaşılabilir.
► Araç Çubuklarının Sıfırlanması
Görünüm - Araç Çubukları - Özelleştir tıklanır. Araç Çubukları sekmesinde sıfırlanacak araç
çubuğu seçilir ve Sıfırla tıklanır.
27
► Araç Çubuklarına Düğme Eklenmesi - Düğme Silinmesi
Görünüm - Araç Çubukları - Özelleştir tıklanır. Komutlar sekmesindeki Kategoriler
penceresinde ilgili kategori tıklanır. Komutlar penceresinde eklenecek düğme tıklanır ve
sürükle-bırak yöntemiyle araç çubuğuna yerleştirilir. Araç çubuğunda istenmeyen bir düğme
de aynı yöntemle (tıkla ve Özelleştir penceresine sürükle-bırak) silinebilir.
► Araç Çubuklarının İki Satırda Gösterilmesi - Menülerin Tam Gösterilmesi
Görünüm - Araç Çubukları - Özelleştir tıklanır. Seçenekler sekmesinde ilgili kutucuklar
işaretlenir.
28
♦ Standart ve Biçimlendirme araç çubuklarının iki satırda gösterilmemesi, tek satırda
gösterilmesi durumunda, ekrana sığmayan düğmelere, araç çubuğu satırının sağ kenarındaki
küçük ok (Araç Çubuğu Seçenekleri) tıklanarak ulaşılabilir. Burada tıklanarak kullanılan bir
düğme kendiliğinden ilgili araç çubuğundaki yerini alacaktır.
♦ Özellikle menülerin her zaman tam gösterilmesi, menülerde yer alan komutların tanınması
ve menülerin kullanım kolaylığının artırılması açısından tavsiye edilmektedir.
► Yakınlaştırma
Görünüm - Yakınlaştır tıklanır.
♦ Uygun görülen yakınlaştırma seçeneği (genellikle, Sayfa Genişliği) tıklanır. Bu pencerede
yer alan seçeneklere, Standart araç çubuğundaki Yakınlaştır düğmesi açılarak da ulaşılabilir.
► Kesme Ekleme
Ekle - Kesme tıklanır.
29
♦ Bölüm sonu yapılmadan yeni bir sayfa açılması ve önceki sayfalarda yapılacak olan metin,
tablo, vb. ilavelerin, yeni açılan sayfanın biçimini ve yerleşimini etkilememesi istendiğinde
Sayfa Sonuna (çok sütunlu yazılarda Sütun Sonuna) tıklanır.
♦ Bölüm sonu yapılması, yeni bir sayfayla birlikte yeni bir bölüm açılması, kenar boşlukları
ve yönlendirme (dikey - yatay) gibi sayfa yapısı özelliklerinin diğer bölümleri etkilememesi
istendiğinde Sonraki Sayfa (aynı sayfada kalınması isteniyorsa Sürekli) tıklanır.
► Sayfa Numarası Ekleme
Ekle - Sayfa Numaraları tıklanır.
♦ Ekle - Bölüm Sonu yapılarak yeni bölümler oluşturulmuş ve bu bölümlerden bazılarında
kağıt yönlendirmesi yatay yapılmış ise, eklenen sayfa numaralarının bu yatay sayfalarda
yanlış yere (kısa kenara değil, uzun kenara) basılacağı konusuna dikkat edilmelidir.
► Simge Ekleme
Ekle - Simge tıklanır.
30
♦ Aranan simgenin; Yazı Tipi: (normal metin) seçeneğinde bulunamaması durumunda,
Symbol veya Wingdings (1-2-3) yazı tipleri seçilmeli ve arama bu yazı tiplerinde
yapılmalıdır. Sıkça kullanılan simgelerin hemen hemen tamamı bu 3 yazı tipi dosyasında yer
almaktadır.
► Resim Ekleme
Ekle - Resim tıklanır. Açılan alt menüden uygun resim türü olan tıklanır.
♦ Eklenen türlü resimlere çift veya sağ tuş tıklanarak, o tür resmin Biçimlendir penceresine
ulaşılabilir. Özellikle, Biçimlendir penceresinde yer alan Boyut ve Düzen sekmeleri,
resimlerle çalışmayı oldukça kolaylaştıran çok sayıda ayara ve seçeneğe sahiptir.
31
► Nesne Ekleme - Microsoft Denklem 3.0’la Çalışma
Ekle - Nesne tıklanır. Yeni Oluştur sekmesindeki Nesne Türü listesinde Microsoft Denklem
3.0 tıklanır.
♦ Nesne Türü listesinde Microsoft Denklem 3.0 yer almıyorsa Office 2003 eksik kurulmuş
demektir ve yeniden kurulması gerekir. Office 2003’ün yeniden kurulması esnasında,
sırasıyla; “Özel Yükleme”, “Uygulamaların Gelişmiş Özelleştirmesini Seçin” ve “Tümünü
Bilgisayarımdan Çalıştır” seçenekleri işaretlenerek eksiksiz bir kurulum yapılmalıdır.
♦ Microsoft Denklem 3.0’la çalışılırken aşağıda sıralanan hususlara dikkat edilmelidir:
• Görünüm menüsünde Araç Çubuğu işaretli olmalıdır.
• Biçim menüsünde Aralama tıklanmalı, açılan pencerede Varsayılanlar tıklanmalıdır.
• Boyut menüsünde Tanımla tıklanmalı, açılan pencerede Varsayılanlar tıklanmalıdır.
• Stil menüsünde Tanımla tıklanmalı, açılan pencerede Kalın ve İtalik karakter biçimi
kutucuklarındaki tüm onay işaretleri kaldırılmalıdır. Ayrıca, bu penceredeki Symbol yazı
tipleri, çok özel bir zorunluluk olmadığı sürece, değiştirilmemelidir. Ancak Times New
Roman yazı tipleri, uyumlu görünmesi amacıyla ana belgede kullanılan ana yazı tipiyle
(Örn. Arial) değiştirilebilir.
32
♦ Microsoft Denklem 3.0’ın sıklıkla kullanılmasının gerekli olduğu durumlarda, Denklem
Düzenleyicisi düğmesinin Word 2003’ün araç çubuklarından birine yerleştirilmesi,
çalışmalarda kolaylık sağlar.
► Yazı Tipine Efekt Verilmesi
Biçim - Yazıtipi tıklanır. Kullanılan yazı tipine verilmesi istenen efekt tıklanır.
33
► Satır Aralığının Ayarlanması
Biçim - Paragraf tıklanır. Ayarlanması istenen satır aralığı tıklanır.
34
♦ Paragraf penceresinde yer alan Önce ve Sonra Aralık değerleri 0 (sıfır) olmalıdır. Ancak,
yazılanların tablo hücreleri içinde alt ve üst çizgilerden eşit olarak uzaklaştırılması gibi hassas
çalışmalarda kullanılmasında (Örn. 3 nk) yarar vardır.
♦ Paragraf penceresinde yer alan Özel Girinti değeri 0 (sıfır) olmalıdır. Ancak, Madde
İşaretleri ve Numaralandırma kullanılması, şekil veya çizelge tanıtım yazılarının ikinci satıra
taşması ve burada üst satırın ilk harfiyle aynı hizaya getirilmesi gibi hassas çalışmalarda
kullanılmasında (Örn. Asılı - 0,3 cm) yarar vardır.
35
► Madde İşaretli veya Numaralandırılmış Listeler Hazırlanması
Biçim - Madde İşaretleri ve Numaralandırma tıklanır. Seçilen Madde İşareti veya seçilen
Numaralı’nın Özelleştir düğmesi tıklandığında açılan pencerelerde çok daha hassas çalışma
yapılmasını sağlayacak çeşitli ayarlar mevcuttur.
► Kenarlıklar ve Gölgelendirme Kullanılması
Biçim - Kenarlıklar ve Gölgelendirme tıklanır. Açılan penceredeki Kenarlıklar veya
Gölgelendirme sekmelerinde çok daha hassas çalışma yapılmasını sağlayacak çeşitli ayarlar
mevcuttur.
36
► İçindekiler Sayfasındaki Başlıkların veya Denklemlerin Numaralandırılması
Biçim - Sekmeler tıklanır.
♦ Kullanılan kağıdın genişliğinden, kullanılan sol ve sağ kenar boşluklarının çıkarılmasıyla
elde edilecek olan değer Sekme Durak Yeri olarak tanımlanır.
♦ Hizalama Sağdan, Öncü ise isteğe bağlı olarak 1 veya 2 seçilir.
♦ Tamam tıklanarak işlem tamamlanır ve sekmenin kullanılabilmesi için TAB tuşuna basılır.
♦ Sekmenin hazırlanması öncesinde, nereden sekme yapılacak ise, imleç o noktada
bulundurulmalı ve daha sonra Biçim - Sekmeler tıklanmalıdır.
a=
1
..................................................................................................................................(1.1)
3
37
► Otomatik Düzeltme Seçeneklerinin İptal Edilmesi
Araçlar - Otomatik Düzeltme Seçenekleri tıklanır. Açılan pencerede yer alan 5 adet sekmede
çok sayıda seçenek mevcuttur. Bu seçeneklerin büyük bir çoğunluğunun bir Word belgesi
hazırlanması esnasında, kullanıcının denetimi dışında istenmeyen düzeltmeler yaptığı ve bu
düzeltmelerin de kullanıcıyı zor durumda bıraktığı bilinmektedir. Bu nedenle, birkaç seçenek
dışında, bu pencerede yer alan sekmelerde bulunan tüm kutucuklardaki onay işaretlerinin
kaldırılması önerilmektedir.
38
► Word 2003’ün Komuta Merkezi: Seçenekler
Araçlar - Seçenekler tıklanır. Açılan pencerede yer alan 11 adet sekmede, Word 2003’ün
kullanımına yönelik (Örn. metin sınırlarının gösterilmesi veya gizlenmesi; hazırlanan
belgenin açılabilmesi ve/veya değiştirilebilmesi için parola tanımlanması, vb.) çok sayıda
ayar, seçenek ve işlem mevcuttur.
► Tablo Hazırlanması
Tablo menüsü açılır. Bu menüde, Word 2003 kullanıcılarının tablo hazırlarken kullandıkları
komutlar yer almaktadır. Bu komutların büyük bir çoğunluğuna, imleç bir tablonun
içindeyken tıklanan sağ tuş menüsünden de ulaşılabilmektedir. Hızlı ve başarılı bir tablo
hazırlayabilmek için bu komutların kullanımının iyi bilinmesi gerekmektedir.
39
♦ Komutların uygulanması öncesinde, imlecin, komutun uygulanmasının istendiği noktada
olmasına veya komutun uygulanmasının istendiği hücre, satır veya sütunun seçilmiş
(karartılmış) olmasına özellikle dikkat edilmelidir.
♦ Tablonun, kağıdın yazdırma alanının en üst noktasında yerleşik olduğu ve çizelge başlığı
yazabilmek için gerekli satır boşluğunun bırakılmadığı durumlarda, imleç, tablonun en üst
satırında iken, Tablo Böl komutu ile gerekli olan boşluk yaratılabilir.
♦ Tablo Böl komutunun sıkça kullanıldığı bir diğer durum ise, sayfa sonlarında uygun
olmayan biçimde bölünen tabloların Tablo Böl komutuyla istenen satırdan bölünmesi ve
uygun şekilde diğer sayfaya aktarılması işlemidir.
♦ Tablo Özellikleri - Tablo Sekmesi - Seçenekler tıklandığında açılan Tablo Seçenekleri
penceresinde çok daha hassas çalışma yapılmasını sağlayacak çeşitli ayarlar mevcuttur.
♦ Tablo Özellikleri - Hücre Sekmesi - Seçenekler tıklandığında açılan Hücre Seçenekleri
penceresinde çok daha hassas çalışma yapılmasını sağlayacak çeşitli ayarlar mevcuttur.
40
♦ Sağ Tuş menüsünde yer alan Metin Yönü komutuyla, bir hücrenin içindeki metnin
yönlendirmesi kolayca yapılabilir.
♦ Sağ Tuş menüsünde yer alan Hücre Hizalama komutuyla, bir hücrenin içindeki metnin
hizalanması kolayca yapılabilir.
♦ Sağ Tuş menüsünde yer alan Kenarlıklar ve Gölgelendirme komutuyla; tablonun, satırların,
sütunların veya hücrelerin kenarlık çizgilerinin ayarlanması, ya da zeminlerinin
renklendirilmesi işleri kolayca yapılabilir.
41