Full Text

REVIEW / DERLEME
2016
Vasküler Kognitif Bozukluk İçin Risk Faktörleri
Risk Factors Of Vascular Cognitive Impairement
AUTHORS/
YAZARLAR
Aylin Yaman
Nöroloji Kliniği, Antalya
Eğitim ve Araştırma
Hastanesi, Antalya
Ramazan Vural
Aile Hekimliği Kliniği,
Antalya Eğitim ve
Araştırma Hastanesi,
Antalya
Hakan Yaman
Aile Hekimliği Anabilim
Dalı, Akdeniz
Üniversitesi Tıp
Fakültesi, Antalya
ÖZET
Diyabetes mellitus yönetimindeki gelişmeler, diyabet komplikasyonlarını azaltmış ve yaşam beklentisini
yükseltmiş, öte yandan uzayan yaşam süresi nedeniyle kognitif bozukluk için risk altındaki populasyonun artışına
neden olmuştur. Vasküler kognitif bozukluk, vasküler hafif kognitif bozukluktan başlayarak Vasküler Demansa kadar
uzanan kognitif etkilenmeleri içeren geniş bir yelpaze oluşturur. Vasküler demansın doğası karmaşıktır. Periventriküler
beyaz-cevher lezyonları en sık görülen radyolojik prezentasyondur. Vasküler demans Alzheimer Hastalığı’ndan sonra
en yaygın ikinci demans bozukluğudur. Vasküler demans gelişiminde diyabet önemli bir risk faktörüdür. Şüpheli
vasküler kognitif bozuklukların değiştirilebilir risk faktörleri için tarama yapılması önerilmektedir. Diyabet, iskemik
inme, küçük damar hastalığı ve nihayet vasküler demans için bir risk faktörüdür. Diyabet ile ilişkili risk faktörleri
obezite, insülin direnci, dislipidemi, hipertansiyon ve enflamatuvar durumlardır. Bir meta-analiz vasküler demans
gelişimini engellemeye yardımcı olmak için önemli bir önlem olarak hipertansiyonun titiz tedavisinin potansiyel
önemini vurgulamaktadır. Hipertansiyon dışında, diyabet hikayesi, metabolik sendrom, hiperlipidemi, miyokard
infarktüsü / kardiyak dekompansasyon, yoğun sigara kullanımı, obezite ve inme hikayesi vasküler demans için diğer
risk faktörleridir. Yüksek kan basıncı vasküler demans için önemli bir değiştirilebilir risktir. Fiziksel aktivitenin, beyin
sağlığı, plastisite ve vasküler kognitif bozukluk, ve ilgili koşullarda potansiyel koruyucu faydalara sahip olduğu tespit
edilmiştir. Diyabet ve kardiyovasküler risk faktörlerinin yönetimi vasküler demansı önleyebilir. Vasküler kognitif
bozukluk ve vasküler demans için FDA onaylı tedaviler bulunmamaktadır. Antioksidanlar, antienflamatuvar ilaçlar
veya perfüzyon artıran ajanlar ile tedavi istikrarlı sonuçlara yol açmamıştır. Kardiyovasküler risk faktörleri nedeniyle
kognitif düşüş birincil önlemeye daha iyi cevap verebilir. Mevcut bulguların diyabetik nüfusta ekstrapole edilebilmesi
halinde erken yaşlarda ve daha uzun süreli tedavide risk faktörlerinin optimal yönetimi ile diyabeti olan kişilerin ileriki
yaşamlarında kognitif faydalar sağlanabilir.
Anahtar kelimeler: risk faktörleri, Alzheimer hastalığı, demans, vasküler, yaşlanma, koruyucu hekimlik
ABSTRACT
Advances in the management of diabetes mellitus has diminished its complications and improved life
expectancy, which increased the population at risk for cognitive impairment. Vascular cognitive impairment covers a
broad spectrum of cognitive conditions starting from vascular mild cognitive impairment to vascular dementia.
Vascular dementia is complex in nature. Periventricular white-matter lesions is the most frequent radiologic
presentation. Vascular dementia is the second most prevalent demential disorder after Alzheimer’s Disease. Diabetes is
attributed as an important risk factor for vascular dementia. In suspected vascular cognitive impairment, modifiable
risk factors are recommended to be screened. Diabetes is a risk factor for certain conditions like ischemic stroke and
small vessel disease, and finally vascular dementia. Associated risk factors to diabetes are obesity, insulin resistance,
dislipidemia, hypertension and inflammatory states. A meta-analysis highlights the potential importance of rigorous
treatment of hypertension. Except hypertension, histories of diabetes, metabolic syndrome, hyperlipidemia,
myocardial infarction/cardiac decompansation, heavy smoking, obesity and a history of stroke are other risk factors for
vascular dementia. High blood pressure is an important modifiable risk for vascular dementia. Physical activity has
been identified as having potential protective benefits in brain health, plasticity and in vascular cognitive impairment
and related conditions. Management of diabetes and cardiovascular risk factors might prevent the progression of
vascular cognitive impairment to vascular dementia. There are no FDA approved treatments for vascular cognitive
impairment and vascular dementia. Antioxidants, antiinflammatory agents or agents increasing cerebral perfusion have
not led to consistent results. Cognitive decline due to cardiovascular risk factors might be more amenable for primary
prevention. If findings could be extrapolated to diabetic populations, the optimal management of the risk factors in
earlier life and more prolonged therapy could provide cognitive benefits in later life in people with diabetes.
Keywords: risk factors, Alzheimer disease, dementia, vascular, aging, preventive medicine
Corresponding Author / İletişim için
Uzm. Dr. Ramazan Vural
Aile Hekimliği Kliniği, Antalya Eğitim ve Araştırma Hastanesi, Antalya
E-mail: [email protected]
Date of submission: 06.02.2016 / Date of acceptance: 10.03.2016
1
Yaman A ve ark. Vasküler Kognitif Bozukluk İçin Risk Faktörleri
Diyabetes mellitus (DM) yönetimindeki
gelişmeler diyabet komplikasyonlarını azaltmış ve
yaşam beklentisini yükseltmiştir (1). Artan yaşam
süresi kognitif bozuklık içi risk altındaki populasyonu
artırmıştır. Vasküler kognitif bozukluk (VCI),
vasküler hafif kognitif bozukluktan başlayarak
Vasküler Demansa (VaD) kadar kognitif yıkım
süreçlerinin geniş bir yelpazesini oluşturur. VaD nin
doğası karmaşıktır. En yaygın patogenezleri birden
fazla büyük damar infarktı, tek stratejik yerleşmiş
infarkt, birden fazla bazal ganglion ve beyaz cevher
lakünleri veya geniş periventriküler beyaz cevher
lezyonlarıdır. Periventriküler beyaz-cevher lezyonları
(WML) en sık radyolojik prezentasyon formudur
(2,3). Demansların beşte birine serebrovasküler
patolojilerin ve hastalığın heterojen spektrumlu bir
bozukluğu (4) olan damarla ilgili demanslar neden
olur (VaD). VaD Alzheimer Hastalığı’ndan (AD)
sonra en yaygın ikinci demans bozukluğudur. VaD
nin prevalansı 65-85 yaş arasında katlanarak artar (3).
DM’a VaD geliştirmesinde daha yüksek risk atfedilir
(toplanmış RR 2,27 [%95 CI 1,94- 2,66] (5) ve 2,2
(%95 CI, 1,7-2,8)) (1). Diyabetiklerde %127 lik bir
artış gözlenmiştir (5). Seksen beş yaş altı erkeklerde
yaygınlık daha yüksektir (3). Daha yüksek eğitim
düzeyi ile daha az kognitif problemler birbiri ile
ilişkilidir ve bu VCI’nin önemli bir belirleyicisidir
(6). Demansın WML patolojisi ile progresyonu
Güney Avrupa ülkelerinde daha fazla gözlenmiştir
(7). VaD kentsel alanda daha fazla gözlenmiştir (3).
VaD’nin etiyolojisinde genetiğin de etkisi vardır
(CADASIL and HCHWA-D) (8). VaD açısından APO
e4’ ün homozigot taşıyıcıları daha yüksek risk taşırlar
(9,10). Gözlemsel çalışmalar, diyabetli hastalarda AD
dışındaki diğer demans türlerinin görülme sıklığında
artış göstermiştir (5,11-13). MAPT (mikrotübüle
bağlı protein tau) VaD ile ilişkilendirilmiştir (14).
Şüpheli vasküler kognitif bozuklukların değiştirilebilir risk faktörleri için tarama yapılması
önerilmektedir. DM, iskemik inme ve küçük damar
hastalığı ve nihayet VaD gibi bazı koşullar için bir
risk faktörüdür (6,15). DM ile ilişkili risk faktörleri
obezite, insülin direnci, dislipidemi, hipertansiyon ve
enflamatuvar durumlardır (6,16,17). Orta yaşlardaki
hipertansiyon (yüksek kan basıncı) diğer yönden
sağlıklı kişilerde bile kognitif fonksiyonda bozulma
2
ile ilişkili bulunmuştur (18). Geleneksel VaD’ın
hipertansiyon ve bunun azaltılmasından etkilendiği
düşünülmektedir. Bir Japon çalışmasında, VaD’ın
yaşa ve cinsiyete göre ayarlanmış insidansı yüksek
geç hayat kan basıncı düzeyleri ile ilişkili olarak
belirgin artmış olarak bulunmuştur; oysa böyle bir
ilişki AD’da gözlemlenmemiştir. Geçerli bir metaanaliz VaD gelişimini engellemeye yardımcı olmak
için önemli bir önlem olarak hipertansiyonun titiz
tedavisinin potansiyel önemini vurgulamaktadır (19).
Hipertansiyon dışında, diyabet hikayesi, metabolik
sendrom, hiperlipidemi, miyokard infarktüsü/
kardiyak dekompansasyon, yoğun sigara kullanımı,
obezite ve inme hikayesi VaD için diğer risk
faktörleridir. Yüksek kan basıncı VaD için önemli bir
değiştirilebilir risktir (20). VCI (21-24) ve VaD
kronik hiperglisemi, artmış insülin, metabolik
sendrom ve diyabet ile bağlantılıdır (11,16). 30 yıldan
uzun süredir devam eden orta yaş kolesterol düzeyleri
VaD riskini arttırmaktadır (25). Geç hayat kohortları
kolesterol ve VaD riskine ilişkin tartışmalı bulgular
göstermektedir (26). 1-antikimotripsin ve C-reaktif
protein, VaD tanısı konulmadan önceki önce sekiz
yıllık dönem süresince yüksek bulunmuştur (27).
Başka bir çalışmada 25 yıl öncesinden yüksek Creaktif protein düzeyleri gösterilmiştir (28). Beyin
Yaşlanma Conselice Çalışması yüksek C-reaktif
protein ve interlökin-6 seviyelerinin 4 yıl boyunca
takip edilmesi sonucunda, bu enflamatuvar
parametrelerin artmış seviyesiyle ilişkili olarak VaD
riskinin üç kat arttığını göstermiştir (29). Koroner
arter hastalığı, VaD için bağımsız bir risk faktörüdür
(30). Ilımlı kronik böbrek hastalığı VaD riski ile
ilişkilidir (31). Kalp kateterizasyonu VaD için
bağımsız bir risk faktörüdür (32-35). Düşük ayak
bileği-kol indeksi VaD riskini artırmaktadır (4,36,37).
Bir çalışma artan alkol tüketimi ve VaD arasında
bağlantı bulmuştur (38). Uzun süreli düzenli fiziksel
aktivite, yüksek kognitif düzey, düşük kognitif
bozulma ve az VaD gelişimi ilişkili bulunmuştur
(39-42). Fiziksel aktivitenin, beyin sağlığı, plastisite
ve, VCI ve ilgili koşullarda potansiyel koruyucu
faydalara sahip olduğu tespit edilmiştir (43-49).
Vücut kitle indeksinin VaD ile U- şekilli bir ilişki
vardır, vücut kitle indeks dağılımındaki alt ve üst
uçlarındaki değerlere sahip bireylerde demans daha
Euras J Fam Med 2016;5(1):1-8
fazladır (50). Orta yaşlarda ölçülen artmış vücut kitle
indeksi ile VCI nin daha güçlü ilişkisi varken,
yaşamın ileri dönemlerinde ölçülen vücut ağırlığı ile
kognitif bozukluğun ters ilişkisi vardır, obezite
demans açısından daha düşük bir risk ile ilişkilidir.
(4,51). Kronik hiperglisemi kognitif bozukluklar ve
sinaptik plastisite anomalilerine neden olabilir (52).
Sıkı glisemik kontrol standart glukoz tedavisi ile
kıyaslandığında, 40 aylık bir sürede beyin atrofisi
oranını önemli ölçüde azaltmıştır (53). Ağır
hipoglisemi de tip 2 diyabetli hastalarda kognitif
bozukluklar için bir risk faktörü olabilir. Tekrarlayan
ağır hipoglisemik atakları olan hastalarda kognitif
bozukluk gelişme ya da kötüye gitme riski 1,5-2,0 kat
daha yüksektir (1). Yaşlı hastalarda genç hastalara
göre daha az beyin rezervi veya beyin plastisitesi
olduğu düşünülmektedir (54). Bu nedenle, hipogliseminin demansa daha müsait olan yaşlı bir
hastada nörolojik değişikliklere neden olabilmesi akla
yakındır. Hiyama Çalışması AD’da nöritik plak
varlığının postprandial 2. saatteki artmış glisemik
düzey, artmış açlık insülin düzeyi ve insülin
direncinde arttığını bildirmiştir, bu vasküler demans
tutulumu ile demansın karışık formları için de alakalı
olabilir (55). İki saatlik postprandial glukoz (PG)
düzeyleri ve VaD riski arasında yakın bir ilişkiyi
varsaymak makuldür çünkü artmış 2 saatlik PG
düzeyleri inme gelişmesi ile ilişkilidir (55,56). İnsülin
direnci, ateroskleroz nedeniyle ile VaD ile ilişkilidir
(1). Diyabetteki obezitenin
hiperinsülinemi ve
insülin direncinde payı vardır. İnsülin asetilkolin
sentezini düzenler ve böylece demansta kognitif
işlevleri etkiler. İnsülin direnci insülinin kan beyin
bariyerine geçişini azaltarak ,beyin dokusundaki
rolüne engel olur. İnsülin direnci ve hiperinsülinemi,
kısmen vasküler hastalık tarafından aracılık edilen
kognitif işlev bozukluğu ile ilişkilidir. Uzun süreli
hiperinsülineminin, kan-beyin bariyeri ve beyindeki
insülin reseptörlerinin azalan ekspresyonu ile insüline
bozulmuş cevaba neden olması sonucunda beyinomurilik sıvısı ve beyin dokuları içine, insülin
taşınmasını inhibe ettiği bulunmuştur (57). Bu
değişiklikler, muhtemelen bir nörogliyal enerji krizi
ile öğrenme ve hafıza oluşumunda eksikliklere neden
olur (58,59). Yüksek seviyelerdeki plazma insulini,
insülin ve amiloid beta proteininin her ikisini
parçalayan insülin indirgeyici enzimi etkiler,
doğrudan rekabet yoluyla amiloid beta proteininin
bozulmasını sınırlayarak amiloid birikimini provoke
eder (57). Bununla birlikte, beyin-omurilik
sıvısındaki düşük insülin düzeyleri ile insülin ve
insülin-benzeri büyüme faktörü-1'e yetersiz cevap bu
taşıyıcı proteinlerin taşınmasını inhibe eder ve
amiloid beta proteininin temizlenmesini azaltır (60).
DM’da hiperglisemiye kronik maruz kalma da beyin
kılcal damar anormalliklerine neden olur (61).
Yüksek eğitim düzeyi, balık ya da kabuklu deniz
ürünlerinin tüketilmesi, fiziksel egzersiz, betakaroten, omega-3, vitamin E ve C gibi ek antioksidanların kullanılması, B12 vitamini kullanımı,
Akdeniz diyeti VaD için potansiyel koruyucu
faktörler olabilir (2,62,63). Vasküler risk faktörlerinin
yönetimi ile tekrarlayan inmenin önlenebildiğinin
kanıtları vardır. DM ve kardiyovasküler risk
faktörlerinin yönetimi vasküler kognitif bozukluk
ilerlemesini, dolayısıyla VaD’ı önleyebilir. VaD’da
vasküler risk ve semptomatik farmakoterapi yönetimi
hedeflenen birincil yaklaşım olmuştur (64). Bu, tıbbi
geçmişi, sosyal ve günlük işlevleri, kan testleri ve
damar ve beyin görüntülemesi gibi daha ayrıntılı bir
değerlendirme ile kognitif taramayı içerir. Ayrıca,
klinik hastalık belirtilerinin alevlenme faktörleri
(örneğin, uyku bozuklukları, ağrı, stres) ele alınarak
hasta ve sağlık personelinin yaşam kalitesini optimize
etmeye yönelik özel çaba göstermek gerekir (65).
Hipoperfüzyon kaynaklı beyaz cevher hasarı
modellerindeki bu olumlu sonuçlara rağmen, VCI ve
VaD için FDA onaylı tedaviler bulunmamaktadır.
Antioksidanlar, antienflamatuvar ilaçlar veya
perfüzyon arttıran ajanlar ile tedavi girişimleri tutarlı
sonuçlar vermemiştir (6). Artmış kardiyovasküler risk
faktörleri ile ilişkili kognitif düşüş, birincil önlemeye
daha iyi cevap verebilir (66). Nitekim, titiz kan
basıncı kontrolü beyaz cevher hasarını azaltır ve
bilişsel gerilemeyi geciktirir (67,68). Fiziksel ve
zihinsel aktivite, sosyal etkileşim ve antioksidanlar
veya çoklu doymamış yağ asitleri bakımından zengin
bir diyet demans riskini azaltır (69-72). Bu nedenle,
vasküler risk faktörlerinin kontrolü ve sağlıklı
beslenme, egzersiz ve zihinsel aktivite VCI’ı
azaltmak için umut verici stratejilerdir. Bu hipotez,
hedef seviyelerinde kilo kontrolü, sağlıklı bir diyet,
3
Yaman A ve ark. Vasküler Kognitif Bozukluk İçin Risk Faktörleri
sigara içmeme, fiziksel aktivite ve total kolesterolün
düşük tutulması, kan basıncı ve açlık glukozunun
optimal düzeylerde tutulması ile ileriki yaşamda daha
iyi bilişsel performansın ilişkili olduğunu gösteren bir
çalışma ile desteklenmektedir (6,73). Bununla
birlikte, az sayıda diyabetli kişilerle gerçekleştirilmiş
randomize kontrol denemelerindeki güncel kanıtlar,
yaşlı nüfuslar arasında kardiyovasküler risk azaltma
standart stratejilerinin (örn. antihipertansif ajanlar,
antiplatelet tedavi ve statin tedavisinin) demans
gelişimini azaltmada etkili olmadığını göstermektedir
(74-76). Ancak uzun süreli zayıf kontrollü kardiyo-
vasküler risk faktörleri muhtemelen arteriosklerotik
değişiklikleri kötüleştirir, bir kez tedavi ile yerleşmiş
değişiklikler ve derin subkortikal beyaz cevher devreleri içindeki lipohyalinosis daha az geri dönüşümlü
olabilir (19,77). Yine de bu bulguların diyabetik
nüfusta ekstrapole edilebilmesi halinde erken yaşlarda ve daha uzun süreli tedavide risk faktörlerinin
optimal yönetimi ile DM’u olan kişilerin ileriki
yaşamlarında kognitif faydalar sağlanabilir (1).
Bilgi Notu: Bu çalışma Akdeniz Üniversitesi
Proje Yönetim Birimi tarafından desteklenmiştir.
Kaynaklar
1. Ninomiya T. Diabetes
mellitus and dementia. Curr
Diab Rep 2014;14(5):487.
2. Hyer L, Damon J, Nizam Z.
Vascular cognitive
impairment: perspective and
review. The Journal of
Psychiatry
2007;35(3):325-64.
3. Ozbabalık D, Arslantaş D,
Elmacı NT [Internet]. The
epidemiology of vascular
dementia [cited 2015 Dec
20]. Available from:
http://www.intechopen.com/b
ooks/geriatrics/the-epidemiyo
logy-of-vascular-dementia.
4. Gorelick PB, Scuteri A,
Black SE, Decarli C,
Greenberg SM, Iadecola C, et
al. Vascular contributions to
cognitive impairment and
dementia: a statement for
healthcare professionals from
the American Heart
Association/American Stroke
Association. Stroke
2011;42(9):2672-713.
5. Gudala K, Bansal D,
Schifano F, Bhansali A.
Diabetes mellitus and risk of
dementia: a meta-analysis of
4
6.
7.
8.
9.
prospective observational
studies. J Diabetes Investig
2013;4(6):640-50.
Iadecola C. The pathobiology
of vascular dementia. Neuron
2013;80(4):844-66.
Launer LJ, Berger K, Breteler
MM, Dufouil C, Fuhrer R,
Giampaoli S, et al. Regional
variability in the prevalence
of cerebral white matter
lesions: an MRI study in 9
European countries
(CASCADE).
Neuroepidemiology
2006;26(1):23-9.
Hachinski V, Iadecola C,
Petersen RC, Breteler MM,
Nyenhuis DL, Black SE, et
al. National Institute of
Neurological Disorders and
Stroke-Canadian Stroke
Network vascular cognitive
impairment harmonization
standards. Stroke
2006;37(9):2220-41.
Nilsson K, Gustafson L,
Nornholm M, Hultberg B.
Plasma homocysteine,
apolipoprotein E status and
vascular disease in elderly
patients with mental illness.
10.
11.
12.
13.
Clin Chem Lab Med
2010;48(1):129-35.
Chuang YF, Hayden KM,
Norton MC, Tschanz J,
Breitner JC, Welsh-Bohmer
KA, et al. Association
between APOE epsilon4
allele and vascular dementia:
The Cache County study.
Dement Geriatr Cogn Disord
2010;29(3):248-53.
Peila R, Rodriguez BL,
Launer LJ. Type 2 diabetes,
APOE gene, and the risk for
dementia and related
pathologies. The
Honolulu-Asia Aging study.
Diabetes
2002;51(4):1256-62.
Irie F, Fitzpatrick AL, Lopez
OL, Keller LH, Peila R,
Newman AB, et al.
Enhanced risk for Alzheimer
disease in persons with type 2
diabetes and APOE epsilon4:
the Cardiovascular Health
Study Cognition study. Arch
Neurol 2008;65(1):89-93.
Ahtiluoto S, Polvikoski T,
Peltonen M, Solomon A,
Tuomilehto J, Winblad B, et
al. Diabetes, Alzheimer
Euras J Fam Med 2016;5(1):1-8
14.
15.
16.
17.
18.
19.
disease, and vascular
dementia: a population-based
neuropathologic study.
Neurology
2010;75(13):1195-202.
Ning M, Zhang Z, Chen Z,
Zhao T, Zhang D, Zhou D, et
al .Genetic evidence that
vascular dementia is related
to Alzheimer's disease:
genetic association between
tau polymorphism and
vascular dementia in the
Chinese population. Age
Ageing 2011;40(1):125-8.
Mankovsky BN, Ziegler D.
Stroke in patients with
diabetes mellitus. Diabetes
Metab Res Rev
2004;20(4):268-87.
Kalmijn S, Foley D, White L,
Burchfiel CM, Curb JD,
Petrovitch H, et al. Metabolic
cardiovascular syndrome and
risk of dementia in
Japanese-American elderly
men. the Honolulu-Asia
Aging study. Arterioscler
Thromb Vasc Biol
2000;20(10):2255-60.
Whitmer RA, Sidney S,
Selby J, Johnston SC, Yaffe
K. Midlife cardiovascular
risk factors and risk of
dementia in late life.
Neurology
2005;64(2):277-81.
Qiu C, Winblad B, Fratiglioni
L. The age-dependent
relation of blood pressureto
cognitive function and
dementia. Lancet Neurol
2005;4(8):487-99.
Ninomiya T, Ohara T,
Hirakawa Y, Yoshida D, Doi
Y, Hata J, et al. Midlife and
20.
21.
22.
23.
24.
late-life blood pressure and
dementia in Japanese elderly:
the Hisayama study.
Hypertension
2011;58(1):22-8.
Yamada M, Mimori Y,
Kasagi F, Miyachi T, Ohshita
T, Sasaki H. Incidence and
risks of dementia in Japanese
women: Radiation Effects
Research Foundation Adult
Health Study. J Neurol Sci
2009;283(1-2):57-61.
Yaffe K, Weston AL,
Blackwell T, Krueger KA.
The metabolic syndrome and
development of cognitive
impairment among older
women. Arch Neurol
2009;66(3):324-8.
Young SE, Mainous AG 3rd,
Carnemolla M.
Hyperinsulinemia and
cognitive decline in a
middle-aged cohort. Diabetes
Care 2006;29(12):2688-93.
Saczynski JS, Jonsdottir MK,
Garcia ME, Jonsson PV, Peila
R, Eiriksdottir G, et al.
Cognitive impairment: an
increasingly important
complication of type 2
diabetes: the age,
gene/environment
susceptibility--Reykjavik
study. Am J Epidemiol
2008;168(10):1132-9.
Cukierman-Yaffe T, Gerstein
HC, Williamson JD, Lazar
RM, Lovato L, Miller ME, et
al. Relationship between
baseline glycemic control and
cognitive function in
individuals with type 2
diabetes and other
cardiovascular risk factors:
25.
26.
27.
28.
29.
30.
the action to control
cardiovascular risk in
diabetes-memory in diabetes
(ACCORD-MIND) trial.
Diabetes Care
2009;32(2):221-6.
Solomon A, Kareholt I,
Ngandu T, Wolozin B,
Macdonald SW, Winblad B,
et al. Serum total cholesterol,
statins and cognition in
non-demented elderly.
Neurobiol Aging
2009;30(6):1006-9.
Reitz C, Tang MX,
Luchsinger J, Mayeux R.
Relation of plasma lipids to
Alzheimer disease and
vascular dementia. Arch
Neurol 2004;61(5):705-14.
Engelhart MJ, Geerlings MI,
Meijer J, Kiliaan A,
Ruitenberg A, van Swieten
JC, et al. Inflammatory
proteins in plasma and the
risk of dementia: the
Rotterdam study. Arch
Neurol 2004;61(5):668-72.
Schmidt R, Schmidt H, Curb
JD, Masaki K, White LR,
Launer LJ. Early
inflammation and dementia: a
25-year follow-up of the
Honolulu-Asia Aging study.
Ann Neurol
2002;52(2):168-74.
Ravaglia G, Forti P, Maioli F,
Chiappelli M, Montesi F,
Tumini E, et al. Blood
inflammatory markers and
risk of dementia: the
Conselice Study of Brain
Aging. Neurobiol Aging
2007;28(12):1810-20.
Kuller LH, Lopez OL, Jagust
WJ, Becker JT, DeKosky ST,
5
Yaman A ve ark. Vasküler Kognitif Bozukluk İçin Risk Faktörleri
31.
32.
33.
34.
35.
6
Lyketsos C, et al.
Determinants of vascular
dementia in the
Cardiovascular Health
Cognition study. Neurology
2005;64(9):1548-52.
Seliger SL, Siscovick DS,
Stehman-Breen CO, Gillen
DL, Fitzpatrick A, Bleyer A,
et al. Moderate renal
impairment and risk of
dementia among older adults:
the Cardiovascular Health
Cognition study. J Am Soc
Nephrol 2004;15(7):1904-11.
Bunch TJ, Weiss JP, Crandall
BG, May HT, Bair TL,
Osborn JS, et al. Atrial
fibrillation is independently
associated with senile,
vascular, and Alzheimer’s
dementia. Heart Rhythm
2010;7(4):433-7.
Elias MF, Sullivan LM, Elias
PK, Vasan RS, D’Agostino
RB Sr, Seshadri S, et al.
Atrial fibrillation is
associated with lower
cognitive performance in the
Framingham offspring men. J
Stroke Cerebrovasc Dis
2006;15(5):214-22.
Ott A, Breteler MM, de
Bruyne MC, van Harskamp
F, Grobbee DE, Hofman A.
Atrial fibrillation and
dementia in a
population-based study: the
Rotterdam study. Stroke
1997;28(2):316-21.
Ravaglia G, Forti P, Montesi
F, Lucicesare A, Pisacane N,
Rietti E, et al. Mild cognitive
impairment: epidemiology
and dementia risk in an
elderly Italian population. J
36.
37.
38.
39.
40.
41.
Am Geriatr Soc
2008;56(1):51-8.
Laurin D, Masaki KH, White
LR, Launer LJ.
Ankle-to-brachial index and
dementia: the Honolulu-Asia
Aging study. Circulation
2007;116(20):2269-74.
Newman AB, Fitzpatrick AL,
Lopez O, Jackson S, Lyketsos
C, Jagust W, et al. Dementia
and Alzheimer’s disease
incidence in relationship to
cardiovascular disease in the
Cardiovascular Health Study
cohort. J Am Geriatr Soc
2005;53(7):1101-7.
Hajjar I, Quach L, Yang F,
Chaves PH, Newman AB,
Mukamal K, et al.
Hypertension, white matter
hyperintensities, and
concurrent impairments in
mobility, cognition, and
mood: the Cardiovascular
Health Study. Circulation
2011;123(8):858-65.
Sturman MT, Morris MC,
Mendes de Leon CF, Bienias
JL, Wilson RS, Evans DA.
Physical activity, cognitive
activity, and cognitive decline
in a biracial community
population. Arch Neurol
2005;62(11):1750-4.
Weuve J, Kang JH, Manson
JE, Breteler MM, Ware JH,
Grodstein F. Physical activity,
including walking, and
cognitive function in older
women. JAMA
2004;292(12):1454-61.
Soumare A, Tavernier B,
Alperovitch A, Tzourio C,
Elbaz A. A crosssectional and
longitudinal study of the
42.
43.
44.
45.
46.
relationship between walking
speed and cognitive function
in community-dwelling
elderly people. J Gerontol A
Biol Sci Med Sci
2009;64(10):1058-65.
Ravaglia G, Forti P,
Lucicesare A, Pisacane N,
Rietti E, Bianchin M, et al.
Physical activity and
dementia risk in the elderly:
findings from a prospective
Italian study. Neurology
2008;70(19 pt 2):1786-94.
Yaffe K, Fiocco AJ, Lindquist
K, Vittinghoff E, Simonsick
EM, Newman AB, et al.
Predictors of maintaining
cognitive function in older
adults: the Health ABC study.
Neurology
2009;72(23):2029-35.
Liu-Ambrose T, Eng JJ, Boyd
LA, Jacova C, Davis JC,
Bryan S, et al. Promotion of
the mind through exercise
(PROMoTE): a
proof-of-concept randomized
controlled trial of aerobic
exercise training in older
adults with vascular cognitive
impairment. BMC Neurol
2010;10(1):14. doi:
10.1186/1471-2377-10-14.
Wu S, Liang J, Miao D.
Physical activity and
cognitive function in
Alzheimer disease. JAMA
2009;301(3):273-4.
Verghese J, Cuiling W, Katz
MJ, Sanders A, Lipton RB.
Leisure activities and risk of
vascular cognitive
impairment in older adults. J
Geriatr Psychiatry Neurol
2009;22(2):110-8.
Euras J Fam Med 2016;5(1):1-8
47. Middleton L, Kirkland S,
Rockwood K. Prevention of
CIND by physical activity:
different impact on VCI-ND
compared with MCI. J
Neurol Sci
2008;269(1-2):80-4.
48. Larson EB, Wang L, Bowen
JD, McCormick WC, Teri L,
Crane P, et al. Exercise is
associated with reduced risk
for incident dementia among
persons 65 years of age and
older. Ann Intern Med
2006;144(2):73-81.
49. Cotman CW, Berchtold NC.
Exercise: a behavioral
intervention to enhance brain
health and plasticity. Trends
Neurosci
2002;25(6):295-301.
50. Beydoun MA, Beydoun HA,
Wang Y. Obesity and central
obesity as risk factors for
incident dementia and its
subtypes: a systematic review
and meta-analysis. Obes Rev
2008;9(3):204-18.
51. Fitzpatrick AL, Kuller LH,
Lopez OL, Diehr P, O’Meara
ES, Longstreth WT Jr, et al.
Midlife and late-life obesity
and the risk of dementia:
cardiovascular health study.
Arch Neurol
2009;66(3):336-42.
52. Diabetes Control and
Complications
Trial/Epidemiology of
Diabetes Interventions and
Complications Study
Research Group, Jacobson
AM, Musen G, Ryan CM,
Silvers N, Cleary P, et al.
Long-term effect of diabetes
and its treatment on cognitive
53.
54.
55.
56.
57.
58.
function. N Engl J Med
2007;356(18):1842-52.
Biessels GJ, Kamal A,
Ramakers GM, Urban IJ,
Spruijt BM, Erkelens DW, et
al. Place learning and
hippocampal synaptic
plasticity in
streptozotocin-induced
diabetic rats. Diabetes
1996;45(9):1259-66.
Artola A, Kamal A,
Ramakers GM, Gardoni F, Di
Luca M, Biessels GJ, et al.
Synaptic plasticity in the
diabetic brain: advanced
aging?. Prog Brain Res
2002;138(1):305-14.
Thacker EL, Psaty BM,
McKnight B, Heckbert SR,
Longstreth WT Jr, Mukamal
KJ, et al. Fasting and
post-glucose load measures
of insulin resistance and risk
of ischemic stroke in older
adults. Stroke
2011;42(12):3347-51.
Doi Y, Ninomiya T, Hata J,
Fukuhara M, Yonemoto K,
Iwase M, et al. Impact of
glucose tolerance status on
development of ischemic
stroke and coronary heart
disease in a general Japanese
population: the Hisayama
study. Stroke
2010;41(2):203-9.
Neumann KF, Rojo L,
Navarrete LP, Farias G,
Reyes P, Maccioni RB.
Insulin resistance and
Alzheimer's disease:
molecular links & clinical
implications. Curr Alzheimer
Res 2008;5(5):438-47.
Zhao WQ, Alkon DL. Role of
59.
60.
61.
62.
63.
64.
insulin and insulin receptor in
learning and memory. Mol
Cell Endocrinol
2001;177(1-2):125-34.
Craft S, Peskind E, Schwartz
MW, Schellenberg GD,
Raskind M, Porte D Jr.
Cerebrospinal fluid and
plasma insulin levels in
Alzheimer's disease:
relationship to severity of
dementia and apolipoprotein
e genotype. Neurology
1998;50(1):164-8.
Craft S, Watson GS. Insulin
and neurodegenerative
disease: shared and specific
mechanisms. Lancet Neurol
2004;3(3):169-78.
Serlin Y, Levy J, Shalev H.
Vascular pathology and
blood-brain barrier disruption
in cognitive and psychiatric
complications of type 2
diabetes mellitus. Cardiovasc
Psychiatry Neurol
2011;2011(1):609202. doi:
10.1155/2011/609202.
Rusanen M, Kivipelto M,
Quesenberry CP Jr, Zhou J,
Whitmer RA. Heavy smoking
in midlife and long-term risk
of Alzheimer disease and
vascular dementia. Arch
Intern Med
2011;171(4):333-9.
Solfrizzi V, Panza F, Frisardi
V, Seripa D, Logroscino G,
Imbimbo BP, et al. Diet and
Alzheimer's disease risk
factors or prevention: the
current evidence. Expert Rev
Neurother
2011;11(5):677-708.
Bocti C, Black S, Frank C.
Management of dementia
7
Yaman A ve ark. Vasküler Kognitif Bozukluk İçin Risk Faktörleri
65.
66.
67.
68.
8
with a cerebrovascular
component. Alzheimers
Dement 2007;3(4):398-403.
Patterson CJ, Gauthier S,
Bergman H, Cohen CA,
Feightner JW, Feldman H, et
al. The recognition,
assessment and management
of dementing disorders:
conclusions from the
Canadian Consensus
Conference on dementia. Can
J Neurol Sci 2001;(suppl
1):S3-16.
Matthews FE, Arthur A,
Barnes LE, Bond J, Jagger C,
Robinson L, et al. A
two-decade comparison of
prevalence of dementia in
individuals aged 65 years and
older from three geographical
areas of England: results of
the Cognitive Function and
Ageing Study I and II. Lancet
2013;382(9902):1405-12.
Sharp SI, Aarsland D, Day S,
Sonnesyn H, Alzheimer’s
Society Vascular Dementia
Systematic Review Group,
Ballard C. Hypertension is a
potential risk factor for
vascular dementia: systematic
review. Int J Geriatr
Psychiatry 2011;26(7):661-9.
Sörös P, Whitehead S, Spence
JD, and Hachinski V.
Antihypertensive treatment
can prevent stroke and
cognitive decline. Nat Rev
Neurol 2016;9(3):174-8.
69. Aarsland D, Sardahaee FS,
Anderssen S, Ballard C,
Alzheimer’s Society
Systematic Review group. Is
physical activity a potential
preventive factor for vascular
dementia? a systematic
review. Aging Ment Health
2010;14(4):386-95.
70. Akinyemi RO,
Mukaetova-Ladinska EB,
Attems J, Ihara M, Kalaria
RN. Vascular risk factors and
neurodegeneration in ageing
related dementias:
Alzheimer’s disease and
vascular dementia. Curr
Alzheimer Res
2013;10(6):642-53.
71. Middleton LE, Yaffe K.
Promising strategies for the
prevention of dementia. Arch
Neurol 2009;66(10):1210-5.
72. Verdelho A, Madureira S,
Ferro JM, Baezner H, Blahak
C, Poggesi A, et al. Physical
activity prevents progression
for cognitive impairment and
vascular dementia: results
from the LADIS
(leukoaraiosis and disability)
study. Stroke
2012;43(12):3331-5.
73. Reis JP, Loria CM, Launer
LJ, Sidney S, Liu K, Jacobs
DR Jr, et al. Cardiovascular
health through young
adulthood and cognitive
74.
75.
76.
77.
functioning in midlife. Ann
Neurol 2013;73(2):170-9.
McGuinness B, Todd S,
Passmore P, Bullock R.
Blood pressure lowering in
patients without prior
cerebrovascular disease for
prevention of cognitive
impairment and dementia.
Cochrane Database Syst Rev
2009;(4):CD004034. doi:
10.1002/14651858.CD00403
4.
Tzourio C, Anderson C,
Chapman N, Woodward M,
Neal B, MacMahon S, et al.
Effects of blood pressure
lowering with perindopril and
indapamide therapy on
dementia and cognitive
decline in patients with
cerebrovascular disease. Arch
Intern Med
2003;163(9):1069-75.
McGuinness B, Craig D,
Bullock R, Passmore P.
Statins for the prevention of
dementia. Cochrane Database
Syst Rev
2016;(1):CD003160. doi:
10.1002/14651858.CD00316
0.
Qiu C, Winblad B, Fratiglioni
L. The age-dependent
relation of blood pressure to
cognitive function and
dementia. Lancet Neurol
2005;4(8):487-99.