İnfilak Dergisi 1.Sayı

Transkript

“ Sektöre Yön Veren Dergi”
Türkiye Maden ve Delme Patlatma Sendikası Dergisi
Ağustos 2013 Yıl 1 Sayı 1
İNFİLAK Türkiye Maden ve Delme Patlatma Sendikası Dergisi
2
3
“ Sektöre Yön Veren Dergi”
Türkiye Maden ve Delme Patlatma Sendikası Dergisi
İÇİNDEKİLER
İLETİŞİM BİLGİSİ
Demetevler Mah. Vatan Cad.
5. Cad (358) 13-5
YENİMAHHALLE ANKARA
Tel & Fax 0312 4724206
[email protected]
www.atescilerbirligi.com
SOLAR - İLCİ PAT. MAD. SAN. TİC. LTD. ŞTİ
YAVEX - YAVAŞÇALAR A.Ş.
TÜRK MADPA-SEN
ROKDEL MADEN İNŞ. İŞ MAKİNALARI
YAVAŞÇALAR A.Ş.
PATLATMADA YÜKSEK MALİYET ve ANALİZ
DELMA ve PATLATMANIN ÖNENİ
ANTALYA NİTRO PATLAYICI MADDELER
NKS TUZ. NAK. PAT. MAD. SAN ve TİC. LTD. ŞTİ.
AÇIKOCAK MADENCİLİĞİNDE PATLATMA
PARKER MOBİL PALETLİ KIRMA ELEME TESİSİ
YAKUT PATLAYICI
KAPSÜL ÜRETİMİNDE KULLANILAN KİMYASALLAR
ARAZLAR TİC. AŞ.
SOLAR, EMNİYET KALİTE GÜVEN
DUYURU
PATLATMADA İŞ GÜVENLİĞİ
ORİCA - NİTRO
YAKUT PATLAYICI
4
2
3
5
6
7
9
11
12
13
14
23
25
26
27
28
29
30
31
32
Değerli Meslektaşlarımız;
2011 yılında başladığımız bu yolculukta artık tüzel kişilik çalışmasını tamamlamış, kendi medyasını
oluşturmuş ve sektöre hizmet eden bir sendika olarak karşınızda olmanın gururu içindeyiz. Sendikamız
bünyesinde mesleki eğitimden istihdam desteğine kadar onlarca alanda hizmetler vermekte ve her geçen gün
sizlerin desteğiyle büyümekteyiz.
Temel amaç olarak sektörel iletişimi geliştirmeyi amaçladığımız dergimizle hem bilgi aktarımları
sağlamak hem de meslektaşlarımıza ulaşmayı hedeflemekteyiz. Sendikamız prensipleri içerisinde yer alan
eşitlik ilkesi gereği bundan sonraki sayılarımızda da isteyen bütün firma ve şahıslar yer alabilecektir.
Alışıla gelen siyasallaşmış sendikacılıktan uzak hizmet odaklı misyonumuzla madencilik ve delme patlatma
sektörünün dayanışma adresi olma gayretindeyiz. Sivil toplum örgütü olmanın verdiği sorumluluk ve görevleri
elbette sizlerin destekleriyle devam ettirebiliriz. İlk dergimiz de bizleri koşulsuz destekleyen şirketlere ve
kıymetli yöneticilerine sonsuz teşekkür ederiz.
Saygılarımızla…
Fatih Mehmet Yıldız
Kurucu Genel Başkan
[email protected]
5
ROKDEL
MADEN İNŞAAT VE İŞ MAKİNALARI
6
GÜVENLİ YARINLAR İÇİN YAVAŞÇALAR A.Ş. ve BALIKESİR ÜNİVERSİTESİ İLE EL ELE
1940 yılında ticari faaliyetlerine başlayan Yavaşçalar A.Ş firması 2000 yılından itibaren patlayıcı madde bölge
bayiliğinden, sivil amaçlı patlayıcı madde üretimine adım atmıştır. Türkiye'nin en modern sivil amaçlı patlayıcı
madde üretim tesisine sahip olan Yavaşçalar A.Ş. Yüzde yüz Türk sermayesi ve mühendisliği ile kurulan tesislerinde,
üçüncü nesil modern emülsiyon patlayıcı maddeleri yüksek kalite standartlarında üreterek, yurt içi ve yurt dışında
yer alan madencilik ve inşaat projelerinde faaliyet gösteren firmalara patlayıcı madde tedariği sağlamaktadır.
2
2
Patlayıcı madde üretimini Balıkesir İli, Kavaklı Mevkiinde kurulu; 700.000 m 'lik açık, 20.000m 'lik
kapalı tesislerde gerçekleştirmektedir. İnsan sağlığına gösterdiği özeni, C.I.P belgesini alarak tescilleyen
Yavaşçalar A.Ş, üretim disiplinini ve kalitesini ise CE, ISO 9001-2008, TSE belgeleri ve NATO standartları ile
tescillemiştir. Yavaşçalar A.Ş. firması patlayıcı madde üretim faaliyetleri ile sınırlı kalmayarak sektörde bulunan
firmaların bünyesinde yer alan teknik personel ve ateşçi ekibine, patlayıcı maddelerin etkin ve doğru kullanımı
amacıyla teknik destek sağlamaktadır.
Son yıllarda patlayıcı madde
kullanımda ki artışla paralel olarak,
bilinçsiz patlayıcı madde kullanımının
önüne geçmeyi kendisine amaç
edinen Yavaşçalar A.Ş firması bu
durumu bir sosyal sorumluluk olarak
görmektedir. Bu sebeple Balıkesir
Üniversitesi Meslek Yüksekokulu
Maden Teknolojisi Bölümü ile yapılan
görüşmeler sonucunda 2012-2013 yılı
Bahar döneminde Yavaşçalar A.Ş
bünyesinde bulunan Maden
Mühendisleri tarafından Patlayıcı
Madde Teknolojileri ve Uygulamaları
dersi verilmeye başlanmıştır.
Bu kapsam da patlatma uygulamalarında iş kazalarının azaltılmasını hedefleyen Yavaşçalar A.Ş
firması, Patlayıcı Madde Teknolojileri ve Uygulamaları derslerini, öğrencilerin daha iyi kavraması ve
öğrenmesi amacıyla teorik eğitimlerin yanı sıra pratik bilgilere de yer verilmesine özen göstermiştir. Bu
amaçla görsel sunumlar, patlatma videoları ve patlayıcı madde maket örnekleri ile dersler desteklenmiştir.
7
Üniversitede vermiş olduğumuz teorik eğitimi desteklemek amacıyla öğrencilerimize
patlatma uygulamaları ve patlayıcı madde üretim tesislerimize teknik geziler düzenlenerek pratik
bilgiler kazanmaları sağlanmıştır.
Teknik gezi sonrası gelecek nesillerin daha temiz ve sağlıklı bir çevrede yaşamaları için
hatıra ormanı oluşturulmuştur.
Yavaşçalar A.Ş.'nin patlatma kaynaklı iş kazalarının önlenmesine yönelik çalışmaları devam edecektir.
Ortak amacımız kazasız iş günleri yaratmaktır.
Yavaşçalar A.Ş. adına;
Gökhan AÇIKEL Maden Mühendisi [email protected]
Murat AVCI
Maden Mühendisi [email protected]
8
9
10
DELME VE PATLATMANIN
ÖNEMİ
Ülkemizde son yıllarda, inşaat,
madencilik ve enerji sektörlerinde
yapılan yatırımlarla paralel olarak
patlayıcı kullanımı da artmıştır. Bundan
dolayı da delme ve patlatma verimi önem
kazanmıştır. Maden, taş ocağı, inşaat ve
bütün kazı gerektiren faaliyetlerde temel
ve en önemli işlemi oluşturan kazı
işlemlerinin, makine ve diğer ekipmanlar
ile gerçekleştirilmesi, kayaçların temel
özellikleriyle ve kullanılmakta olan
teknoloji ile sınırlı olduğu bilinmektedir. Bu nedenle zaman ve maliyete doğrudan etki yapan, delme ve
patlatma teknolojisi doğrudan kazı veya gevşetme kazısı olarak büyük bir önem arz etmekte ve
ekonomik olarak da yaygın bir şekilde kullanılmaktadır. Bu kullanım önemini, bir yandan işletme
faaliyetlerinin göstergesini oluşturan maliyet analizlerinde, diğer yandan söz konusu faaliyetlerin hızlı
bir şekilde yapılabilmesinde zamanın en verimli şekilde kullanılmasında görmek mümkündür. Ancak
işletmelerdeki maliyet analizlerinde, delme ve patlatma maliyetlerinin tek başına değerlendirilmesi;
elde edilen başarının açık bir şekilde gösterilmesine yetmemektedir. İşletmedeki faaliyetler birbirini
takip eden operasyonlar olarak gerçekleştiğinden dolayı; delme ve patlatma etkisinin diğer işlemlerde
de analiz edilmesi gerekmektedir. Yani birbirini takip eden yükleme, taşıma ve kırma gibi. Bu husus ise;
ancak bu işlemlerde çalışan makine, araç ve ekipmanların ayrı ayrı işletme maliyetlerine etkilerinin
incelenmesi ile ortaya çıkacaktır. Toplam maliyetin değerlendirilmesi her haliyle, söz konusu unsurlara
yönelik sonuçların göz önüne alınmasıyla mümkün olabilecektir. Bu durumlardan dolayı, en uygun
sonucun ne olacağının belirlenmesi, hem patlatma ve hem de birbirini takip eden operasyonların birlikte
değerlendirilmesi ile mümkündür. Delme ve patlatma faaliyetleri en uygun koşullarda gerçekleştiğinde;
yükleme, taşıma, kırma-öğütme işlemlerinde maliyetlerin azalmasına, dolayısıyla işletmenin toplam
maliyetlerinde ciddi bir gelişim göstermesine ve iş kayıplarının azalması sonucunu ortaya çıkaracaktır.
Burada özellikle patlatma sonrası kırıcıların devreden kaldırılmasını ve kütle ötelenmesini
hedefleyebilmek mühendisler için nihai bir ideal olmalıdır. Delme ve patlatmanın önemi ise kısaca;
-
-
Toplam maliyette sağlanan düşüş
Teknik verimliliğin arttırılması
Zamanın en verimli bir şekilde kullanılması
Makinelerin ve ekipman verimliliğinin arttırılması
Kapasite artışı
Ardışık faaliyetlerin organizasyonunda kolaylık
İstenilen özelliklerde malzeme temini
Güç kullanımında tasarruf
Murat Kırmızıtoprak
Maden Mühendisi
Pazarlama – Satış Müd.
Yakut Patlayıcı Maddeler
Güv. Sis. İnş. San. ve Tic. Ltd. Şti
11
12
NKS TURİZM NAKLİYE PATLAYICI MADDELER
SANAYİ VE TİCARET LİMİTED ŞİRKETİ
Adres: Bahçeleriçi Mah. Hangel Sok. Park Meydan Apt. No:7 – AMASYA
Depo: Yüzbey Köyü Suluova – AMASYA Tel: (0358) 204 00 23 Fax: (0358) 204 00 43
E-Mail: [email protected]
Şirketimiz Amasya da 75 ton kapasiteli patlayıcı madde deposu ve uzman kadrosu ile her türlü delme
patlatma hizmet vermektedir. Ürünlerimiz dünyaca kalitesini kanıtlamış Nitromak-Dnx A.Ş. ürünleridir.
NKS
13
AÇIKOCAK MADENCİLİĞİNDE
PATLATMA
Prof. Dr. Deniz MAMUREKLİ
Fırat TEKİN
Erkan HAFIZOĞLU
ÖZET
Açıkocak ve taşocaklarında, yeraltındaki cevherin işletilmesi örtü tabakasını oluşturan kayaçların
çoğunlukla uygun patlatma işlemleri kullanılarak gevşetilmesi yapılır. Arzu edilen patlatma sonuçlarına erişimin,
bu işlemi takip eden süreçleri de doğrudan etkilemesi beklenir. Bu nedenle, çoğu zaman kolay kontrol edilebilen ve
bölgeye özel patlatma programı gereklidir. Bu süreçler sırasında giderek artan patlayıcı tüketimi patlatma-kaynaklı
çevresel etkilerin kontrolünü önemli hale getirmektedir. Oluşan rahatsızlıklar nedeni ile yapılan şikayetler, patlatma
bölgesi çevresindeki yerleşimlerin artmasına paralel olarak, fazlalaşarak sorumluları bu yan etkiler üzerinde daha
sıkı tedbirler almaya zorlamaktadır. Bu şikayetler ani patlatma şoku, toz ve çoğunlukla yer sarsıntıları nedeni ile
gelmektedir. Bu makalede, patlayıcılar hakkında özet bilgi, patlatma teorisi hakkında bilgi verilmektedir. Bunun
yanısıra, patlatma tasarımı üzerinde etkili, güncel teorik ve pratik eşitliklerle ilgili, birçok faktör verilmektedir.
Patlatmanın sonuç etkileri olarak, gürültü, toz ve titreşim problemleri ve bu problemlerin kontrolünde alınması
gerekli tedbirler özetlenmektedir.
Anahtar kelimeler: Açıkocak, patlatma teorisi, patlatma tasarımı.
ABSTRACT
In open-pit mines and quarries, mining of ore beneath overlying burden is mostly performed by the help of
appropriate blasting processes in easing of the excavation of adjacent rock. Reaching to required blast outcomes is
expected to affect the succeeding processes, directly. Therefore an easy control and site specific blast program is
necessary, most of the time. The control of blast-induced impacts on environment becomes important with everincreasing consumption of explosives during these processes. The complaints against the disturbances increase
with the same rate of urbanisation around the blast sites enforcing the responsible executives to take more stringent
actions on these side-effects. These complaints come from instantaneous blast shock, dust and mostly subsequent
ground vibration impacts. In this article, brief information on explosives, blasting theory and blast-induced impacts
on environment are described. Besides, many effective factors on blast design related with theoretical and/or
practical equations up to date are also given. As aftermaths of blasting, noise, dust and vibration problems and
precautions to control these problems are summarized.
Keywords: openpit, blast theory, blast design.
1. GİRİŞ
Bütün sektörlerde olduğu gibi madencilik sektöründe de talebi karşılamak amacı ile üretim artışına olan ihtiyacın
büyümesi tipik bir özellik olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu üretim artışının karşılanması için açık-ocak madenciliğinde
gittikçe artan kapasiteli kazı makinelerinin kullanımı tercih edilen bir yöntem halini almıştır. Bu malzemenin en ekonomik
şekilde yüklenmesi ve taşınması işlemleri ise, kazı makinelerinin yükleme işleminden önce yapılması gerekli olan hazırlık
işlerinin çok daha etkin ve ekonomik olarak yapılmasına ve bu çalışmalardan en fazla yararın sağlanmasına bağlıdır. Hazırlık
aşamasında özellikle sert örtü tabakalarının kazılabilirliği için kullanılan en temel yöntem "Patlatma İşlemi" yardımı ile
kayacın parçalanarak gevşetilmesi ve kazı makineleri için uygun boyutlu kırılmış kayaç (pasa) hazırlanmasıdır. Ayrıca,
patlatma işleminin temel bir işlem olması nedeni ile, patlatma ekonomisini etkileyen her parametrenin aynı zamanda bütün
madencilik maliyetlerini de doğrudan etkilemesidir. Bu nedenle patlatmaya ilişkin yapılacak çalışmalar, patlatma işleminden
en fazla yararı sağlayarak en iyi parçalanmayı elde etmek ve patlatma sonucu çevreye verilebilecek zararın minimum düzeye
indirilmesi alanlarında yoğunlaşmış durumdadır. Bu nedenle, öncelikle patlatma teorisinin iyi bilinmesinin yanı sıra patlatma
tasarımı ve uygulama konusunda yeterince deneyimin olması ayrıca önem taşımaktadır. Bu çalışmada öncelikle patlatma
işlemi, patlayıcılar, ateşleme sistemleri hakkında geriye yönelik bilgiler aktarılmaktadır.
2. PATLAYICI MADDELER
Kimyasal patlayıcı maddeler, ısı, darbe veya sürtünme sonucu çevreden herhangi bir elemanın, kimyasal katkısı
olmadan çok hızlı bir reaksiyona giren, genellikle gaz ürünler vererek ortam basıncında ani ve yüksek değişimlere neden
olan (patlama), organik veya inorganik bileşimlerdir. Kimyasal patlayıcı maddeleri 3 değişik grup içersinde sınıflandırmak
mümkündür (Tablo 1).
14
15
16
Materyal hassasiyetine göre (kimyasal reaksiyon başlatılabilmesi gerekli olan en az enerji miktarı); Birincil
Patlayıcılar, (örnek:, (, , , ,). İkincil Patlayıcılar, (örnek:, , , , , , tetril, , , jelignit) içersinde başlıca iki grupta
sınıflandırabiliriz. Bu tip patlayıcılar aşağıdaki gibi açıklanabilir:
1. Düşük patlatma sonrası basınca sahip olan, yanma sonucu etki gösteren patlayıcılar
2. Yüksek patlayıcılar, son derece hızlı reaksiyon hızına, yüksek delik içi basıncına sahip patlayıcılar
2.1. Birincil patlayıcılar; Nitrogliserin, nitrotoluen gibi patlayıcılardır. Bunlar durağan olmayan bileşikler
içerirler ve patlatma duranlılığı yüksek olan maddelerdir. Kapsüller, başlatıcılar bu gruba girerler.
2.2. İkincil patlayıcılar; Dinamit türü patlayıcılardır. Bu grupta yer alan patlayıcılar, birincil patlayıcılara
ihtiyaç duyarlar.
2.3. Üçüncül patlayıcılar; Kuru patlayıcı maddeler ve sıvı patlayıcı maddeler bu gruba girerler. Hem
birincil hem de ikincil patlayıcılara ihtiyaç duyarlar. ANFO bu grupta yer alan patlayıcılara bir örnek olarak
gösterilebilir. ANFO; %96 Amonyum nitrat, %4 Fuel-oil'den oluşur. ANFO çok iyi uygulanırsa dinamitin %60'ı kadar
bir etki yaratabilir. Emniyet ve ekonomi açısından tercih edilir. Normalde patlatıldığında 927kcal/kg'lık bir enerjiye
ulaşılır. İçine alüminyum katılırsa ısıl değeri artar, 1470 kcal/kg'a çıkar.ANFO'nun yoğunluğu 0.9-1.0 arasında değişir.
ANFO'nun verimli bir patlayıcı madde olarak kullanılabilmesi için; homojen bir mazot karışımı, optimum
detonasyon hızını verecek bir yoğunluk ve kesiksiz, akıcı granüllerden oluşan görünüm özelliklerinin yerine gelmesi
beklenebilir. Bu son özellik için, patlatma amacı ile kullanılacak amonyum nitrat, gerekli kimyasal maddeler ile
kaplanmış, poroz granüller halinde üretilmesi yoluna gidilmiştir. Yani, amonyum nitrat prilleri kullanımı gündeme
gelmiştir. Pril sisteminin oluşturulması amacı ile amonyum nitrat, 25-30m. Yükseklikteki silindirik kulelerden su ile
karıştırılarak püskürtülür. Isı ve düşmenin etkisi ile buharlaşma sonucu amonyum nitrat üzerinde delikli, gözenekli bir
yapı oluşur. Bu yüzey alanı çok fazla olan yapıya "pril yapısı" denir. Bu yapı sayesinde, reaksiyon miktarı artar, kritik
çap azalır.
Slurry tip patlayıcı; çok verimli ve güvenli bir patlayıcı olan ANFO'nun tek zayıf noktasının suya karşı olan
dirençsizliği nedeni ile bu dezavantajı ortadan kaldırmak için kullanılan patlayıcı maddelerdir. Torba haline getirilmiş,
pompalanabilir haldedir. İçine hava kabarcığı da katılabilir. Özellikle sulu deliklerde kullanılan, etkin bir patlayıcıdır.
Dezavantajı; pahalı olması ve kalori değerinin düşük olmasıdır (760 kcal/kg gibi). Reaksiyon mekanizması daha yavaş
olduğu için patlatma basıncı bir anda gelip geçici değil, daha durağandır. Ayırma gücü çok daha etkindir. Çok masif,
sağlam kayaçlar için değil, orta sertlikteki ortamlarda kullanılır. Slurry tip patlayıcılarda ana elemanlar; TNT ve sudur.
Bu karışıma bazı kimyasal maddeler ve hava kabarcığı da eklenebilir.
Emülsiyon patlayıcılar; Suya dayanıklı amonyum nitrat esaslı patlayıcı üretebilme çabaları sonucu gündeme
gelmiş olan patlayıcılardır. Bu tip patlayıcıların içeriğinde; %90 NH4NO3 + H2O solüsyonunun %8 mineral-yağı, wax
ve diğer katkı maddelerinden oluşan karışıma %2 oranında mikro-balon ilave edilerek patlayıcı özellik
kazandırılmıştır. Doğrudan deliğe pompalanabilir yada kartuşlar halinde kullanılabilir.
Madencilik alanında, patlatma işleminde ilk olarak, barut kullanılmış ve 1800 yılların başlarında emniyet
kapsülleri ile barutun patlatılması yoluna gidilmiştir. Daha sonraki yıllarda, kayacın kırılması, parçalanması için çok
daha güçlü patlayıcılara olan ihtiyaç nedeni ile bu alanda yeni çalışmalar yapılmış ve nitrogliserin'in patlayıcı olarak
kullanımına başlanmıştır. Bu maddenin durağanlılığı çok düşüktür. Bu nedenle üretimi kadar kullanımı da çok tehlikeli
olduğundan 1864'te Alfred Nobel Dinamit icadı ile ortadan kaldırılmıştır. Dinamit içinde nitrogliserin yada nitrotoluen
ve amonyum fosfat bulunur. Bu icadın ardından, daha güçlü ve daha emniyetli olması açısından daha pek çok patlayıcı
madde kullanıma sokulmuştur.
2.1. Patlayıcı Maddelerin Karakteristikleri
Bu karakteristiklerden en önemli olanları şunlardır: Detonasyon Hızı (VOD):
Patlamanın, patlayıcı içerisinde saniyede metre olarak ilerleme hızıdır. Bu hız çok büyük değerlere sahiptir. 6000
m/sn'yi bulan patlamalar dahi mevcuttur. Özellikle sert kayaçların parçalanmasında istenilen bir özelliktir.
Patlayıcının detonasyon hızı masif kayaçlarda gevşek kayaçlardakinden daha yüksektir.
Patlayıcı Kuvveti:
Ölçüsü yaptığı faydalı itir. Patlayıcı kuvveti şu faktörlere bağlıdır: Patlatma basıncı; patlatma sonrası oluşan gaz
miktarına bağlı, Asıl kırma özelliği; patlayıcının şok enerjisine bağlı
Patlayıcı kuvveti:
1. Mutlak kuvvet: 100 gram patlayıcının, kimyasal koşullara göre ortaya çıkardığı jule cinsinden enerji miktarı
2. Bağıl kuvvet: patlayıcının, başka bir madde ile kıyaslanması gerekir. Daha çok ANFO karşılaştırma ölçüsü olarak
kullanılır.
Detonasyon Stabilitesi:
Patlamanın, patlatma deliği boyunca kararlı bir şekilde ilerleme özelliğidir. Stabilitenin yüksek oluşu kolon içerisindeki
diğer patlayıcı şarjlarının da patlatılmasına yardımcı olur. Kararlılığın düşük olması halinde, kolon boyunca varolan
hava boşluğunun, patlamanın yayılmasını engelleyerek patlatma deliğinde detonasyonun kesilmesi sonucunu doğurur.,
Duyarlılık:
Patlayıcının, patlatılabilmesi için gerekli olan minimum enerji ihtiyacıdır.
Yoğunluk:
Patlayıcı maddenin, litresinin kg. Olarak veya cm3'ünün gram olarak ağırlığıdır. Patlayıcının yoğunluğu, delikteki şarj
konsantrasyonunu belirler. Patlatma dizaynları için göz önüne alınacak en önemli parametredir.
Suya Dayanıklılık:
Patlayıcının suya dayanabilme yeteneği veya normal olarak patlayıcının daha sonra patlamak şartı ile su altında kalabileceği süre
olarak ifade edilir.
Kullanımda Emniyet:
Patlayıcı maddelerin taşınması ve kullanımı aşamasında hiçbir risk içermemesi gerekmektedir. Bu amaç ile patlayıcılar üzerinde
çeşitli testler yapılarak emniyetlilik ölçümü gerçekleştirilir.
Patlama Basıncı:
Kayaçların ayrılmasında en önemli parametredir. Yoğunluk ile patlama hızının karesinin çarpımına eşittir.
Patlama Empedansı:
Patlayıcı empedansı, yoğunluk ile patlama hızının çarpımına eşittir. Patlayıcı ile kayaç arası enerji transmisyonu sağlayan bir
sabittir.
Elde Edilebilecek Enerji Miktarı:
Deliğin bulunduğu ortamın yapısı enerji geçişini engelleyecektir. Ayrıca, gözenekler de enerji geçişini engeller. Kayaç masif ise,
daha iyi bir enerji iletimi gözlenir. Fay ortamı, çevredeki kırık- çatlak yapıları nedeni ile enerji azalan bir oranda iletilir. Bu yapılara,
ortama göre düzenleme yapmak gerekir.
Kritik Çap:
Özellikle , kuru patlayıcı maddeler için geçerli bir parametredir. Kritik çapı
etkileyen faktörler:
- Tanecik boyu -Reaktiflik
- Yoğunluk
ANFO için bu çap, 7.5 cm. kadar iner. Tane boyunun azaltılması, toz haline getirilmesi ile 2.5 cm kadar azaltma yapılabilir. Dizayn
çalışmaları için oldukça önemli bir özelliktir.
2.2. Ateşleme Sistemleri
Patlatma işlemlerinin başarısı, uygulanacak ateşleme elemanları ile ateşleme yönteminin doğru seçimi ile direkt
ilişkilidir. Önceleri, ateşleyici olarak emniyetli fitiller kullanılmış ve kara barut bu fitiller ile ateşlenmiştir. Dinamitin kullanılmaya
başlaması sonucu, dinamitin emniyetli fitil ile kullanılamaması, şok yaratıcı bir sisteme ihtiyaç duyulması sonucu civa fulminatlı
kapsüller kullanıma girmiştir. Bunlar günümüzün modern kapsüllerinin temelini oluşturmuşlardır.
2.3.Ateşleme Düzenekleri
Ateşleme düzeneği en iyi zamanı verecek ve en iyi parçalanmayı oluşturacak şekilde
seçilmelidir. Başlıca kullanılan ateşleme düzenekleri:
-Köşegensel
- V-kesim
- Dikdörtgen
3. PATLATMATASARIMINI ETKİLEYEN PARAMETRELER
Başarılı bir patlatmanın yapılabilmesi için yukarıda anlatılan bütün kısımlar için, yani; delik düzenekleri, patlayıcı türü,
şarj miktarı, ateşleme sistemi, ateşleme düzeneği ve mekanizması ve sıkılama işlemleri için amaca ve ortam koşullarına en uygun
seçimler yapılarak, bu sonuçlar ışığında dizaynı gerçekleştirmek gerekir.
İyi yapılamayan bir tasarım; neden olur:
- Toz kaynağı
-Aşırı gürültü
- Kaya fırlamaları
- Titreşim
Hem çevreye zarar vermeleri açısından hem de patlayıcı enerjisinin boşa harcanması bakımından, bu problemlerin önüne
geçmek gerekir. Patlatma tasarımında etken olan önemli diğer faktörlerden bazıları şunlardır:
İstenilen Fragmantasyon Ölçüsü:
Kullanılan patlayıcı miktarı ve dilim kalınlığına bağlıdır. Dizaynı etkileyen parametrelerden birisidir. Fragmantasyon
derecesi, yükleme-taşıma ekipmanının boyutlarına göre ayarlanır. Gücü düşük olan patlayıcılar için, dilim kalınlığı ve delikler
arası mesafe daha fazla olmalıdır. Büyük dilim kalınlığı ve delikler arası mesafe, daha büyük kaya fragmantasyonu oluşturur.
Bu durumda delme maliyeti azalır. Ancak, daha büyük blokların yüklenme-taşınması gerekeceğinden, yükleme ve taşıma
ekipmanlarının bakım-onarım maliyetleri artacaktır. Maliyetlerin optimizasyonu gerekir.
Delik Çapı:
Delik çapı seçiminde; jeolojik ortamın özelliği, arzu edilen fragmantasyon derecesi ve delme maliyeti önemlidir. Çok
az süreksizlik içeren kaya kütlesini parçalamak için küçük çaplı fakat daha küçük delikler arası mesafeye sahip düzeneklerin
kullanılması halinde, daha küçük kaya fragmantasyonu elde edilir. Yani, delik sayısı artırılarak kaya fragmantasyon boyutu
değiştirilebilir.
Patlatma dizaynı yapılırken, serbest yüzeyden en fazla yararlanmak amacı ile sıralar arası mesafe eşit iken, ilk sıra
delikler ile ayna arası mesafe biraz daha fazla tutulur. Düzgün ayna oluşturulabilmesi amacı ile splitting adı verilen, daha küçük
delikler delinir. Bu delikler ayna sınırlaması amacı ile basamağın en sonunda yer alır.
Daha düzgün bir aynanın oluşturulabilmesi için kullanılan bir diğer yöntem ise Hava Yastıklı Patlatma (Air Cushion
Blasting) yöntemidir. Bu yöntemde, havanın sıkıştırılması prensibi kullanılarak daha az patlayıcı kullanılarak, daha iyi bir ayna
stabilitesi sağlanmaya çalışılır
19
Hem çevreye zarar vermeleri açısından hem de patlayıcı enerjisinin boşa harcanması bakımından, bu
problemlerin önüne geçmek gerekir. Patlatma tasarımında etken olan önemli diğer faktörlerden bazıları
şunlardır:
İstenilen Fragmantasyon Ölçüsü:
Kullanılan patlayıcı miktarı ve dilim kalınlığına bağlıdır. Dizaynı etkileyen parametrelerden birisidir.
Fragmantasyon derecesi, yükleme-taşıma ekipmanının boyutlarına göre ayarlanır. Gücü düşük olan
patlayıcılar için, dilim kalınlığı ve delikler arası mesafe daha fazla olmalıdır. Büyük dilim kalınlığı ve
delikler arası mesafe, daha büyük kaya fragmantasyonu oluşturur. Bu durumda delme maliyeti azalır. Ancak,
daha büyük blokların yüklenme-taşınması gerekeceğinden, yükleme ve taşıma ekipmanlarının bakımonarım maliyetleri artacaktır. Maliyetlerin optimizasyonu gerekir.
Delik Çapı:
Delik çapı seçiminde; jeolojik ortamın özelliği, arzu edilen fragmantasyon derecesi ve delme maliyeti
önemlidir. Çok az süreksizlik içeren kaya kütlesini parçalamak için küçük çaplı fakat daha küçük delikler
arası mesafeye sahip düzeneklerin kullanılması halinde, daha küçük kaya fragmantasyonu elde edilir. Yani,
delik sayısı artırılarak kaya fragmantasyon boyutu değiştirilebilir. Patlatma dizaynı yapılırken, serbest
yüzeyden en fazla yararlanmak amacı ile sıralar arası mesafe eşit iken, ilk sıra delikler ile ayna arası mesafe
biraz daha fazla tutulur. Düzgün ayna oluşturulabilmesi amacı ile splitting adı verilen, daha küçük delikler
delinir. Bu delikler ayna sınırlaması amacı ile basamağın en sonunda yer alır. Daha düzgün bir aynanın
oluşturulabilmesi için kullanılan bir diğer yöntem ise Hava Yastıklı Patlatma (Air Cushion Blasting)
yöntemidir. Bu yöntemde, havanın sıkıştırılması prensibi kullanılarak daha az patlayıcı kullanılarak, daha iyi
bir ayna stabilitesi sağlanmaya çalışılır.
4. PATLATMATEORİSİ:
Patlatma, çok hızlı yanma ve yüksek basınçlı gazların oluşumu ile gerçekleşir. Patlatmanın meydana geldiği
noktadan başlayarak çeşitli zonlar oluşur. Patlatmada amaç; stres ortamı yaratarak kayaçların çekme
dayanımını artırıp, mümkün olduğunca az enerji harcayarak kayacı kırmaktır. Kayacın dayanımı arttıkça
çatlak oluşumu artar. Darbe miktarı çatlakla doğru orantılıdır ve şişme özelliğine bağlıdır. Çatlak yapılarının
oluşumu gaz basıncına değil, şoka bağlıdır.
Kayaç patlamadan başlıca üç aşamada etkilenir:
İlk aşama, patlatmanın olduğu noktadan başlar ve delik duvarlarındaki kırılmalar ile genişleme oluşur. Bu
zona, Oluşum bölgesi yada patlatma boşluğu adı verilir. İkinci aşama, patlatma boşluğunun hemen etrafını
saran kısımdır. Kompresyon gerilim dalgası, kayaç içinde ses dalgaların yayılma hızına eşit hızda, delikten
her yöne doğru yayılır. Bu dalga, serbest kayaç yüzeyine karşı yansıdığında, kaya kütlesi ile serbest yüzey
arasında çekme gerilimlerine neden olurlar. Kayacın çekme mukavemeti geçildiğinde, kayaç kırılır. Bu zona,
geçiş bölgesi adı verilir. Bu bölge içinde de bazı alt-bölgeler yer alır.
Bunlar; ufalanma ve çatlak bölgeleridir. Teoride, geçiş
bölgesi patlayıcı tarafından yaratılan yüksek düzeydeki basıncın
ani olarak düştüğü noktada başlar. Ani düşüş enerjisinin şok
dalgaları, plastik akma, ufalanma ve çatlama gibi olaylara neden
olur. Çatlaklar, ışınsal uzantılara sahiptir. Üçüncü aşamada,
serbest hale geçen gaz büyük bir basınç ile çatlak yapılarına girer
ve çatlakları genişletir. Eğer patlama deliği ile serbest yüzey
arasındaki mesafe doğru olarak hesaplanmış ise, bu arada yer alan
kaya kütlesi ileri doğru hareket edecektir. Bu bölgelerin
bitiminde, katı ortamın sismik tahribattan sonra, orijinal yapısına
döndüğü bölge başlar (Sismik bölge). Asıl gözlemler bu bölgede
yapılır. Ölçümlerde; genlik ve frekans ölçümleri ve bu değerlerin
patlatma yerinden itibaren nasıl değiştiği saptanmaya çalışılır.
Şekil-2
Patlama bölgesindeki çatlaktar
20
4.1. Sismik Dalgalar ve Özellikleri:
Patlatma sonucu yer katmanı içinde, deliğin hemen çevresinde, basınç dalgaları oluşur. Bu dalgalar
yayılmaya başlar, patlatma noktasından uzaklaştıkça stabiliteye ulaşır ve Sismik dalga (titreşim dalgası)
adını alır. Sismik dalga hareketi, katı, sıvı ve gaz ortamlarda dalganın birim zamana meydana getirdiği
sıkıştırma etkisinin ortaya koyduğu, yer değiştirme özelliğidir. Dalga hareketi ile enerji iletimi sağlanır.
Böyle bir taşınımın gerçekleştirilmesi, ortama uygulanan başlatıcı ve ortamın tanecik yapısının sapmasına
neden olan kuvvetler ile sağlanır. Taneciklerin yer değiştirme hareketi, kohezyon kuvvetini aşarsa elastik
olmayan (geri dönüşsüz), bağ kuvvet sınırları arasında kalıyorsa elastik bir deformasyona neden olur. Elastik
bir dalga hareketi sonunda kütlesel bir nakil yoktur. Sadece ortamı oluşturan hareketin denge durumundan
sapması ile oluşan bir enerji geçiş hareketi söz konusudur. Böyle bir geçişte iki tür hız rejimi vardır:
Meydana gelen sismik dalganın, ortamın yoğunluğu ile ilgili olarak, ortamdan bağıl geçiş hızı
(dalganın kendi hızı)
Dalganın geçişi sırasında, dalga enerjisi ile oluşan tanecik salınımı (ppv; tanecik hızı). Bu hız lokal
olarak tespit edilir.Aşağıdaki eşitlik ile hesaplanabilir:
D : Mesafe, patlatma noktası ile algılayıcı arası uzaklık
W: Bir anda patlayan deliklerdeki şarj miktarı (en az 9 ms altındaki patlama
aralıkları tek patlama kabul edilir)
n: Bölge jeolojisine bağlı sabit
K: Enerji iletim sabiti (patlayıcı dizaynına bağlı sabit)
, Jeolojik faktörlere bağlı bir sayıdır. Dalganın ortamdan geçerken enerjisinin
azıldığını göstermesi bakımından negatif işaretlidir.
Enerji yayınımı için etkin parametreler şunlardır:
Ortamın sönümlenme katsayısı
Jeolojik yapı
Dalga türü
Ortamdaki süreksizlikler
Frekans
Dalga geliş açısı
Başlatıcı kaynağın kuvveti
Sismik dalga ilerlemesinin iki türü vardır:
Yüzey dalgaları: Yer yüzeyinden ilerleyen dalgalar
Yapısal dalgalar: Yer katmanlarından yayılan dalgalar
Yapısal Dalgalar: Bünye dalgaları adını verdiğimiz Primer ve Sekonder dalgalar (P
ve S- dalgaları) bu grup içinde yer alır.
P-Dalgaları: Her tür dalganın başlangıcı primer dalgalardır. Bunlara kompresyon dalgaları adı da verilir.
Frekansları 50 Hz'in üzerinde, hızları ise 5000-6000 m/sn aralığındadır. Taneciklerin sıkıştırılması ile
oluşurlar. Bu nedenle primer dalgalar adını alırlar. Kayıt merkezlerine ilk olarak ulasan dalgalardır. Hız
eşitlikleri aşağıdaki gibidir:
B: Bulk modülüs
:Yoğunluk (kg/m3)
G: Rijidite modülü (Pa)
P- Dalgaları, her ortamda yayılabilir.
S- Dalgaları: Frekansları 30-40 Hz olan, hızları P-dalga hızlarının 2/3'ü oranında olan ve kayıt
merkezlerine ikincil olarak gelen dalgalardır. Yayılma doğrultusuna dik düzlem üzerinde hareket eden
dalgalar olmalarıdır. Hız eşitlikleri şu şekildedir:
21
Gevşek moleküler yapıya sahip olan ortamlarda (hava ve su gibi) gözlenemezler. Katı cisimlerin düzlem kısımlarında
ilerlerler. Birbirinden uzaklaştırıcı bir harekete sahip olmaları nedeni ile daha çok koparıcı, çatlatıcı bir özelliğe
sahiptir.
Patlatmada serbest yüzey bırakılmasının sebebi de, P-dalgalarının S-dalgalarına dönüşümünün sağlanmasıdır. Sdalgaları kayaç içerisinde her yönde ilerleyebilirler.
Yüzey dalgaları:
Rayleigh dalgaları (R-dalgaları)
Love dalgaları: Yatay hareketin söz konusu olduğu dalgalardır.
Hidrodinamik dalgalar (H-dalgaları)
Couple dalgalar (C- dalgaları)
R-Dalgaları; Tanecik hareket şekline bağlı olarak, eğik silindir şeklinde bir dalga yapısı oluşur. Hızları, ortamın
özelliklerine bağlı olarak 800-1600 m/sn arasındadır. Frekansları çok düşüktür. Bu nedenle , düşük frekanslarda
enerji daha iyi korunur prensibinden hareketle, en çok zarara neden olan dalga türleridir. Doğal frekans ile oldukça
uyumludur. Dalga enerjisi çok uzaklara kadar taşınabilir.
5. SONUÇLAR
Açık ocak madencilik metotlarına olan talebin her geçen gün artmasına bağlı olarak, patlatma sistem ve teorisi
konusunda yapılan çalışmalarda her geçen gün artmaktadır. Bu çalışmada da gördüğümüz gibi özelikle ateşleme
yöntemlerine ilişkin çok önemli gelişmeler elde edilmiştir. Ayrıca, patlatma teorisi tam olarak açıklanamasa bile
büyük ölçüde ortaya konulabilmiştir. Günümüzde yapılan çalışmalar daha çok, patlatmanın çevreye verebileceği
hasarları en aza indirmek ve aynı zamanda da bu yolla boşa harcanan patlatma enerjisinden yararlanabilmek
konusunda yoğunlaşmıştır. Yapılacak bütün tasarım çalışmalarında, bu yeni gelişmeler de göz önüne alınarak, ortam
koşullarına, elde bulunan sermayeye yapılacak optimum bir seçim yapılmalıdır.
6. KAYNAKLAR
1. ERKOÇ, Ö.Y., “Kaya Patlatma Teknigi”, Patlatma Teknikleri Seminer Notları, İstanbulM.K.E.K. Barutsan A.S., 1990.
2. OLOFSON, S.O., “Applied Explosives Technology for Costruction and Mining”, 1991.
3. MAMUREKL, D., “Blast-Induced Ground Vibration Modelling in Open-Pit Mines”, Doktora Tezi,
Nottingham-UK, 1993.
4. MAMUREKL, D., “Açık-ocak Madenciliğinde Patlatma ve Çevresel Etkileri”, Yüksek Lisans
Ders Notları, 1996.
5. TÜRKOGLU, A.V., “Patlatmanın Yeraltı ve Yerüstü Yapıları Üzerindeki Etkileri”, Bitirme Ödevi,
HÜ 1985.
http://www2.bayar.edu.tr/somamyo/docs/dergi/sayi6/6SAYI3.pdf
22
23
PARKER MOBİL KIRMA-ELEME TESİSLERİ BİRÇOK PROJEDE ŞANTİYENİZDE;
2007 yılında Türkiye pazarına PARKER TÜRKİYE olarak giren PARKER PLANT
geçen süreçte Süper Mobil ve Sabit Asfalt Plantlerine verdiği pazarlama etkinliklerine
şimdi Mobil( paletli ) konkasör (kırma –eleme) tesisleri ve sabit
high speed konik
kırıcıları ile faaliyetlerini genişletmeye başladı.
İç pazarda oluşan yoğun talep ve beklentilere cevap vermek için 100 yıllık konkasör
geçmişini Türkiye ve dış pazarlara hitap eden TÜRK müteahhitlerimizle hızlı ve birinci
elden iş ortaklıklarını artırıyor.
Dünyada ilk çeneli kırıcıyı 1911 yılında üreten PARKER PLANT ülkemiz üreticilerine
de yol gösterici olmuş ve Türkiye konkasör üretimi sektörünün gelişmesinde fikir
önderliğini üstlenmiştir.
Paletli kırıcılar Avrupa pazarında oldukça yer edinmiş ve kullanım alanları her
geçen gün artmaktadır, aynı doğrultuda gelişen ve büyüyen hem ülkemiz yatırım
faaliyetlerinde hem de dış pazarlara taahhütlük desteği veren müteahhitlerimizin zamana
karşı yarışlarında işlerini kolaylaştırmaktadır.
Alt yapı işlerinde, yolda yarma işlerinde tünel malzemesinin kullanılmasında, tren
yolu alt temel uygulamalarında yine büyük kanal hafriyatların da taşı yerinde kırarak
kullanımını sağlayarak nakliye vb. maliyetleri düşürmektedir. Baraj projelerinde, maden
cevher zenginleştirme programların da kullanımı işe hız ve hareket kabiliyeti katmaktadır.
Seyyar kırıcılar enerji ihtiyacı içermediği için her türlü doğal ortamda kırma eleme
işlemlerini yüksek kapasite ile yerine getirmektedir.
Yine kentsel dönüşüm uygulamalarında da yığındaki metali ayırarak ve toz önleyici
sistemleri ile de çevreye karşı duyarlı ve yerinde kullanıma dönüştürmede hareket alanı
kolaylığı sağlamaktadırlar.
Artan kentsel dönüşüm projelerinde ülkemiz içinde kıymetli hale gelen agrega
temininde PARKER MOBİL KIRMA - ELEME tesisleri önemini her geçen gün artırmakta.
Yığınlardan elde edilen agregayı yeniden kullanmak; ülke ekonomisine katkısının yanında
çevreye olan duyarlılıkta da etken olacaktır.
Agrega temini ve kentsel dönüşüm süreci için çeneli-darbeli ve konik mobil kırıcıları
üreten PARKER PLANT tüm üretimini İngiltere'de gerçekleştirmekte 100 yıllık tecrübesi ve
kullandığı malzeme metaluruji teknolojisi ile kullanıcı odaklı üretimler sağlamaktadır.
Uzaktan kumanda sistemi ile müdahale kolaylığı ve hızı sağlar, tüm aksamlarına dışarıdan
erişim imkanı mevcuttur, kompakt dizaynları ile paletli mobil konkasörler hızlı
yüklenebilen değişik kullanım alanlarına ( dağlık arazi- sıkışık şehir içi) rahat sevk
edilebilmektedirler.
Besleme boyutu, taşın cinsi ve istenilen gradasyonu beklenen kapasiteye uygun
olarak tesis projelerini sizlere hazırlamak ve satış sonrası hizmetlerimiz ile iş odaklı
yaklaşım sergileyerek PARKER markasını ESSA GRUP MAKİNE ile sizlere sunmaktayız.
24
25
KAPSÜL ÜRETİMİNDE
KULLANILAN
KİMYASALLAR
Musa Güngör
Yüksek Kimyager
Yakut Patlayıcı Fabrika Müdürü
Sevgili okurlar, ülkemizde yapılmakta
olan yeraltı, yerüstü inşaat çalışmaları ve
madencilik çalışmalarından dolayı, günümüzde
patlayıcı kullanımı her geçen gün artmaktadır.
Son yıllarda, kentsel dönüşüm projelerinden
dolayı patlayıcı kullanımı şehir merkezlerinde de
kullanılmaya başlanmıştır. Patlayıcının
kullanımı işlerimizi kolaylaştırırken birçok
riskleri beraberinde getirmektedir. Bunlardan en
önemlilerinden biriside, patlayıcı kullanımının
çevreye verdiği zarardır. Biz makalede, patlayıcı
üretiminde kullanılan kurşun azidür, kurşun
stifinatın yerine NHN (Nikel hidrazinnitrat)'nin
neden kullanılmaya başlandığını açıklamaya
çalışacağız.
Öncelikle kurşun bileşiklerinin sağlık
üzerine etkilerinden biraz bahsedelim. Kurşun
ve türevleri insan sağlığı ve çevre için çok
zararlıdır. Kurşun sadece solunum yolu ile değil
kurşunla kirlenmiş yiyeceklerin sindirimi yolu ile
de vücuda girebilir. İnorganik kurşun bileşikleri,
vücut tarafından çok yavaş absorbe edilmesine
rağmen vücuttan atılması da oldukça yavaştır.
Kurşun vücuda alındığında organlar kurşunu
kalsiyum gibi algılar böylece beyin ve diğer
hücrelerin işlevi için elzem olan anjinlere hücum
ederler ve onları bölerler. Kurşun başka bir
maddeye dönüşmediği için vücutta birikmeye
başlar. Kırmızı kan hücreleri tarafından absorbe
edilir ve yumuşak dokulara özellikle karaciğer,
böbrek, kas ve beyine dağılır. Karaciğer ve
böbrek gibi yumuşak dokularda daha fazla
birikirler. Vücutta dolaşan kurşun merkezi sinir
sistemine zarar verir.
Kurşunun yumuşak dokularda yarılanma
süresi 35-40 gün iken diş gibi sert dokularda
yarılanma süresi 20 yıldır. Dolayısı ile kurşunun
vücuttan atılma hızı oldukça yavaştır. Bu
26
nedenler yaşlı insanlarda birden bire kurşun
zehirlenmesi ortaya çıkmaktadır.
Patlayıcı sektöründe ise kurşun türevi
kimyasallar kapsül üretiminde kullanılmaktadır.
Bu karışım, sürtünmeye karşı çok hassastır.
Düşük bir ısı enerjisi ile hızlı bir şekilde
reaksiyona girerek yüksek sıcaklıklara
ulaşmasından ve ikincil ana patlayıcıyı
ateşleyebilecek enerji oluşturabilmesinden
dolayı hem ülkemizde hem de dünyada kapsül
içerisine yüksek basınçlarda preslenerek birincil
patlayıcı olarak kullanılmaktadır. Bu kimyasal
karışımın, hazırlanması sırasında çalışanların
temas etmesi ve soluması hem üretimde ciddi
sağlık sorunlarına sebep olurken hemde kaza ile
patlamalara sebep olmaktadır.
Ayrıca, bu ürünlerin açık sahalarda ve
yeraltı maden sahalarında kullanılması direk
olmasa bile zamanla ciddi sağlık ve çevre
sorunları oluşturur. Kurşun ağır bir metal olduğu
için yüzeye yakın yerlerde yoğun olarak bulunur.
Patlatma sonrası oluşan gazların solunması ile
vücutta kurşun miktarı artar zamanla kansere
sebep olur. Şunu da belirtmek gerekir ki, bu
gazların direk solunmaması ile sorun kökten
çözülmüş olamaz. Çünkü patlatmalardan sonra
ortamda oluşan kurşun türevleri çevreye
yayılacağından su kaynaklarının ve toprağın
kirlenmesine neden olacak ve büyük bir sağlık
sorunununa sebep olacaktır.
Birçok üretici hem sağlık hem de
çevresel etkilerden dolayı bu karışım yerine
NHN (Nikel hydrozinenitrete) bileşiğini
keşfetmişler ve ürünlerinde kullanmaya
başlamışlardır. Bu kimyasal düşük hassaslıkta,
sürtünmeden ve nemden fazla etkilenmeyen bir
yapıya sahiptir. Bu yüzden, kazara patlama
ihtimali zayıf olduğundan diğer karışıma oranla
daha güvenlidir. Ayrıca kurşun türevleri gibi
kanserojen etki yaratmamaktadır.
Sonuç olarak kapsül üretiminde
kullanılan kurşun türevi kimyasalların
bırakılarak yerine nikel hidrazinnitrat
kullanılması hem üretim sırasında
yaşanılabilecek sağlık sorunlarını hemde
kullandıktan sonra ortamda oluşabilecek sağlık
ve çevre sorunlarının önlenmesinde önemli bir
katkı sağlayacağı görülmektedir.
TİCARET A.Ş.
27
28
29
PATLATMALARDA İŞ
GÜVENLİĞİ
Dolum Öncesi Alınacak
Tedbirler
Patlatma sahasına götürülen
patlayıcıları, taş düşmelerine, çalışan
ekipmanlara ya da olası trafik akışına maruz
kalabilecek yerlerden uzakta güvenli bir yerde
bulundurmak gerekir. Ayrıca patlayıcılar asla
doğrudan güneş ışınlarına maruz bırakılmamalıdırlar.
Depodan çıkan patlayıcı daima sıkı bir nezaret altında
tutulmalıdır.
Sahada bulunan patlayıcı madde deliklere doldurulmadan
önce patlatma sahası bayrak, huni ya da gözle kolayca görülebilir
göstergeçler ile işaretlenmelidir. Gereksiz ekipmanlar bu sahadan
uzaklaştırılmalı, tehlike yaratabilecek herhangi bir elektrik güç bağlantısı yapılmamalıdır.
Elektrikli kapsül kullanılıyorsa harici elektrik (yer akımları,statik,radyo frekans
enerjisi,yıldırım vs gibi) testleri yapılmalıdır.
Patlatma öncesinde hava durumu hakkında bilgi edinilmelidir. Kullanılan ateşleme sistemi
ne olursa olsun elektrikli fırtına daima bir tehlike arz eder. Elektrikli fırtınanın yaklaşması
halinde doldurma işlemleri durdurulmalı ve bütün personel güvenli bir yere çekilmelidir
Elektrikli patlatma yapıldığı durumlarda harici elektrikten şüphe ediliyor ise
ohmmetre (dirençölçer) ya da sürekli yer akımı ölçer cihazı kullanılarak kontrol edilmelidir.
Patlatma sahası yakınında cep telefonları, telsizler daima kapalı tutulmalıdır. Bu işle ilgili
kişiler anti-statik ayakkabı giymeli, naylon,orlon,perlon gibi statik elektrik oluşturabilen
giysiler kullanmamalıdırlar.
Patlatma Sonrası Alınacak Önlemler
Patlatma sırasında savrulan taşların yere düşmesi için en az 15 sn beklenmelidir.
Tüm taş savrulması ortadan kalksa dahi patlatma sahasında toksit gazlar ve gevşek kaya
tehlikesi olduğu unutulmamalıdır.
Patlatma gazları dağılmadan patlatma sahasına girilmemelidir. Bunun için gerekli
bekleme süresi yerüstü patlamalarında en az bir dakika, yer altı patlamalarında ise
havalandırma tertibatına bağlı olarak minimum bir saat ve daha yukarısıdır.
Patlatma sonrasında patlatma sahasına giren kişi personel için tehlike arz edecek
gevşek kayalar olup olmadığını kontrol etmelidir. Eğer varsa, bu tür gevşek kayalar
düşürülmeli ve patlatma sahası tehlikeden arındırılmalıdır
Patlamamış patlayıcı olup olmadığını anlamak için pasa yığınında patlayıcı ya da
infilaklı fitil olup olmadığı, patlatma deliğinde kapsül telleri, infilaklı fitil ya da şok tüp olup
olmadığı, atım sonrası düzgün bir kırılma ya da orta çekip olmadığı kontrol edilmelidir.
Hiçbir tehlike olmadığından emin oluncaya kadar, diğer personelin patlatma sahasına
girmemesi için gerekli önlemler alınmalıdır.
30
31

İnfilak Dergisi 1.Sayı

Transkript

Benzer belgeler

açıkocak madenc l ğ nde patlatma

Slayt 1 - Karabük Üniversitesi

eskişehir-süpren yöresinde bir taş ocağında patlatmadan

Ercan Taşocağı Delme Patlatma Verimliliğinin Değerlendirmesi

Detaylı bilgi almak için tıklayınız

PATLAYICI MADDE PATLAYICI MADDE NEDİR? Hararet ve şok

Kişisel Bilgiler Eğitim

Animal Planet - Doğan Egmont

nikel tablet

5 Yıldızlı Liberty of the Seas ile BATI AKDENİZ * DÜNYANIN EN

Resimli Madencilik Terimleri Sözlüğü - Đ

Gökçeada Öğrenci Uygulaması