Levha Tektoniği Kuramı

Levha Tektoniği Kuramı ve Magmatizma,Metamorfizma
Alman bir meteorolog olan Alfred Wegener genellikle kıtaların kayması
varsayımını geliştiren kişi olarak tanınır. Wegener, The Origin of Continents and
Oceans (Kıtaların ve Okyanusların Kokeni) adlı tarihi kitabında (ilk baskısı 1915
yılında), butun kara parcalarının başlangıçta Yunanca anlamı “bütün karalar” olan
Pangea adlı tek bir supe rkıtanın içinde birleşmiş olduğunu önermişti. Wegener,
kıtaların kayması ile ilgili büyük düşüncesini, Pangea’nın parçalanması ve çeşitli
kıtaların şimdiki yerlerine hareketini gösteren bir dizi haritayla ortaya koymuştu.
Wegener kıtaların kayması düşüncesini destekleyen çok sayıda jeolojik,
paleontolojik ve iklimbilimsel kanıt toplamıştı,
Varsayımın ana sorunu granitik kayaçlardan oluşmuş kıtaların, daha yoğun
bazaltik okyanusal kabuğun içinde nasıl hareket ettiğini açıklayacak bir
mekanizmanın olmamasıydı.
Guney Afrikalı unlu jeolog Alexander du Toit, Wegener’in iddialarını daha da
geliştirerek kıtaların kaymasını destekleyen daha fazla sayıda jeolojik ve
paleontolojik kanıtlar topladı. 1937 yılında yayınlanan Our Wandering Continents
(Gezinen Kıtalarımız) adlı kitabında du Toit, Gondvana’nın buzul çökelleriyle
Kuzey Yarıküre kıtalarında bulunan eşyaşlı komur yataklarını karşılaştırdı. Bu
belirgin iklimsel farklılığı çözümlemek için du Toit, Gondvana kıtalarını Güney
Kutbuna taşırken, kuzey kıtalarını da kömür yatakları ekvatorda olacak şekilde bir
araya getirdi. Kuzeyde yer alan kara kütlesine Lavrasya (Laurasia) adını verdi.
Lavrasya günümüzdeki Kuzey Amerika, Gronland, Avrupa ve Asya’dan (Hindistan
dışında) oluşur.
Levha hareketleri nelerdir?
1- Uzaklaşan-Ayrılan Levhalar (Divergent Plates)
2- Yakınlaşan-çarpışan Levhalar (Convergent Plates)
3- Yanal Yer Değiştirme-Sıyırma (Lateral Slipping)
Levha hareketleri sonucu oşuna Süper Kıtalar hangileridir?
1- Pangea
2- Pannotia
3- Rodinia
4- Columbia
5- Konorland
6- Ur
Dünyamızı oluşturan ana levhalar hangileridir?
1- Avrasya levhası, Afrika levhası, Arap Levhası,
2- Kuzey Amerika Levhası, Güney Amerika Levhası,
3- Hindistan Levhası, Antarktika Levhası,
4- Avustralya Levhası, Pasifik Levhası,
5- Nazaka( Naska) Levhası, Filipin Levhası,
6-Kokos levhası, Karayip Levhası, Skotya Levhası gibi.
Levhaların birbirinden ayrıldığını ortaya koyan veriler hangileridir?
1- Kıtaların kıyı şekillerin birbirine uygunluk göstermesi,
2- Okyanusu yüzerek geçmesi imkansız olan bir sürüngenin türünün
kalıntıları,sadece Güney Afrika’nın batısında ve Brezilyada bulunmuş
olması,
3- Gondwana’yı oluşturan Afrika, Hindistan, Avustralya, Madagaskar,
Güney Amerika’daki bitki örtüleri ve jeolojik yapının aynen devam etmesi,
4- Gondwana’da başlayan buzullaşmanın ayrılan parçalarda da aynı
zamanda yaşanmış olması.( karbonifer) Buzul birikinti tabakaları
incelendiğinde şimdi ayrı olan kıtalar arasında benzerlikler olduğu
ortaya çıkar.
Başlıca ayrılan levhalar hangileridir?
1- Avustralya İle Antarktika, Afrika, Hindistan,
2- Amerika levhaları ile Afrika, Avrasya, Antarktika,
3- Pasifik levhası İle Antarktika, Naska, Kokos.
Başlıca birleşen levhalar hangileridir?
1- Avustralya- Pasifik,
2- Avrasya- Pasifik,
3- Avrasya – Hindistan,
4- Pasifik - Kuzey Amerika.
6
5
Metamorfizma
1 Zeolit fasiyesi
4
Magmatizma
1 Bazalt/Gabro
2 Prehnit-pumpelleit fasiyesi
2 Andezit
3 Mavişist fasiyesi
3 Diyorit-Granadiyorit-Plajidiyorit
4 Eklojit fasiyesi
4 Dunit-Peridodit
5 Yeşilşist fasiyesi
5 Yastık bazalt
6 Amfibolit fasiyesi
6 Riyolit
7 Granulit fasiyesi
Mağmatik Kayaç Sınıflandırması
Soguma Süresi/Doku
Yavaş soğutma
ve iri taneli
KOYU VE AÇIK/ORTAÇ KOYU RENK/MAFİK
4
3
1
AÇIK/FELSİK
5
2
RENK/KOMPOZİSYON
6
7
3
1
2
Hızlı soğutma
ve ince taneli
Çok soğutma hızlı
ve camsı / hücresel
GABRO
BAZALT
SKORYA
DİYORİT
ANDEZİT
GRANİT
RİYOLİT
SÜNGERTAŞI
OBSİDİYEN
AKDENİZ ÜNİVERSİTESİ
2013,Emre ŞİŞMAN