Ermeni İddialarına Karşı Nükleer Tehdit Stratejisi / The Nuclear

Ermeni İddialarına Karşı Nükleer Tehdit Stratejisi / The Nuclear

ERMENi iooiALARINA KARSI NOKLEER TEHOiT STRATEJiSi MS.BULBUL
Kajkas Universitesi Egitim Fakil1tesi Fizik Egitimi A.B.D.,Kars, Tiirkiye,
[email protected]
OZET
Olkemiz, Uluslar arasl siyasette sOrekli Ermenilerin soykmm
iddialanyla
ba~anll
ka~lla~maktadlr.
sonuelar vermemektedir. Ancak Ermenistan'm enerji
ihtiyacmln bOyOk bir klsmml
nOkleer
OlmadlQmm kaMlanmasl <;:abalan
tehdit
kapatllmasl
iein
unsuru
kar~llayan
olan
ve Olkemiz i<;:inde sOrekli
Metzamor
Uluslar arasl
NOkleer Santrali'nin
giri~imler
sorunu
eOzOme
kavu~turacaktlr.
SUMMARY
Our country struggles with Armenian's false claim of genocide at
international politic area. Trying to proof that had not happened
never gives successfull results. However the false claim problem
would be solved with international enterprises to close the
Metzamor Nuclear Central which uses for Armenian's energy
necessity and a great nuclear threat for our country.
GiRi$
1988 Ylhnda Ermenistan'm Spitak Btilgesi'nde ya~anan 25000 ki~inin OldOgO depremde hasar
gOren ve dOnemin Sovyet uzmanlarr tarafmdan riskli gOrOlerek kapatllan, 1970'Ii Yillarin teknolojisiyle
yapllml~
Metzamor NOkleer Santrali, Sovyetler Birligi'nin dagllmasmdan sonra Ermenistan'da
ya~anan
enerji krizi ile birlikte yeniden aellml~tlrl.
Kars'a 100, Igdlr'a ise en fazla 10 kilometre uzakhkta bulunan santral Dogu Anadolu Fay Hattl
Ozerinde kurulmu~ olup halen faaliyette bulunmaktadlr
1
.
<;evre tirgOtleri olasl bir deprem ya da
slzmtmm sadece Kars, Agn, Igdlr, Erivan ve Nah<;:ivan'l degil, tOm TOrkiye'yi, GOrcistan'1 ve batOn
1.
"Halka ragmen teknoloji", Milliyet Gazetesi, 01.08.1999
Ermenistan'j etkileyeeegini belirtmektedir. Hatta atmosfer olaylan daha geni:? mesafelere radyasyonun
yaYllmasma sebep olabili~.
FOzyon santrallerinin yakrt kirliligi ve gOvenlik alanmdaki cah~malanyla tan man Italya'daki
Ferrara Oniversitesi Ogretim Oyesi Prof. Dr. Hayrettin KlhC, Kars Kafkas Oniversitesi ile Kars Kent
Konseyi,nin
i~birligiyle
dOzenlenen
konferansta
yaptlQI
konu~mada,
Bulgaristan'daki
OC.
Ermenistan'daki iki santrahn, dOnyadaki 400 nOkleer santral arastnda kalite ve teknoloji siralamastnda
en alt slrada yer aldlglnl vurguladl. KlhC, "Bu
be~
santral, kara listeye
allnml~tl
ve anrnda kapatilmasl
icin Avrupa Birligi baskl yaptl. Ermenistan, yapllan baskl sonueu kapattlQI iki santralden birini, 1995
ylhnda ortaya Clkan enerji krizinden dolaYI 98h~tlrmaya ba~ladlu diye konu~mu~tu~.
BULGULAR
S6zde Ermeni Soyklnm iddialan
Ermeniler, soyklrtma maruz kaldlklarml iddia etmektedirler. Bu iddialartnln sebebi ise TOrklerin
barbar oldugunu gostermek ve eski topraklanna kademeli olarak geri donmektir. Bu iddialann dogru
olmadlQlnI kamtlamak icin saYlslz
bulunulmu~tur.
Aneak tom
ara~tlrmalar yapllml~,
cah~malar
Uluslar arasl kamuoyunda siyasi
belgeler ilan
edilmi~
ve
tartl~ma
ikna etme ve vazgeyirme noktasrnda yeterli
cah~malarma
devam
onerilerinde
olmaml~,
Ermeniler
etmi~lerdir.
TOm Olkeler konuya kendi ylkarlan dogrultusunda bakmaktadlr. DolaYlslyla Avrupa Olkeleri de
Ermenistan'm iddialanm reddetmede bir menfaat gOrmemektedir. Aksine Avrupa birligine girme sOreei
ya~ayan
TOrkiye, bu iddialar
biryok OIke ispat
kar~lslnda
giri~imlerimizi
zor durumda blraklhp "istekler listesi" arttmlabilir. DolaYlslyla
dikkate almamakta, Ermenilere destek vermektedir. Ermeni iddialan
Sevr antla~masl ile belirlenmi~ slnlrlartn yeniden hayata geyirilebilmesi iyinde bir aractlr4.
Uluslar arasl durum
Kars Belediyesi, Uluslararasl Atom Enerjisi Kurumu'na (UAEA) 2004 Ekim aymda resmen
ba!?vurdu. Belediyenin ba!?vurusunun ardtndan UAEA, Ermenistan ve TOrkiye'de incelemelerde
bulunmak Ozere bir heyet gondermeyi kabul etti
5
,
Ermenistan yOnetimi santralin daha uzun Ylliar elektrik Oretimine devam edecegini ve gOvenlik
aClsmdan bOlgeye herhangi bir tehdit
olu~turmadlgtnl
14 YII daha sorunsuz calr!?abilecegini iddia
2
COHEN,B.L., Cok Gee;: Olmadan, Tubitak PopOier Bilim Kitaplarl, 92-125 s., Ankara, 1995
3
"NOkleer santral kabusu geri dondO" ,Ak!iam Gazetesi, 20.10.2004
4 AKBULUT, Y., Ermeniler ve BingOldeki Ermeni Tehcirleri, KOitOr Bakanltgl Yayrnlan, Ankara, 43-55 s., 1998
5"Kars'tan Ermenistan'a n(lkleer dava" , Milliyet Gazetesi, 11.01.2003
ediyorlar. Ancak e;evre OrgOtleri Ermenistan hOkOmeti ile aym fikirde degil.
Ba~ml
OOnyanm Oostlan
(FOE) adll oevre orgOtonOn cektigi bir grup kurulu!? Metzomor NOkleer Santralinin kapatllmasml
istiyor6 .
Avrupa Birligi (AB), santralin 2004 Ylhnda kapatllmasl konusunda 100 milyon Euro yardlm
SOzo vermi~ ama kapatllmaymca dondurmu!?tur7. Olkede ya~anan enerji slkmtlsl, Ermenistan
hOkometinin bu anla~maya uymasml engellemi~tir. Olkedeki toplam elektrik ihtiyaemm yOzde 40'ml
kar~llayan
santralin kapatllmasl Olkedeki sanayinin bOyOk oranda durmasl anlamma gelmektedir.
Santralin kapah tutuldugu 1990'11 Yiliann
ba~mda
sanayi bUyOk oranda enerji slkmtisl
cekmi~
ve
Olkede evlere gOnde sadeee 2 saat elektrik verilebilmi~tir8.
Ermenistan'm nOkleer santralini kapatmama nedeni sadeee enerji slkmtisl degildir. Rusya'mn
degi~en
dOnya politikalanna uygun olarak Grettigi 0e;10 blok olu~turma niyeti de santralin bir gOe; unsuru
olarak e;all~tlnlmasml gerekli kllmaktadlr.
Ermenistan Oevlet
Federasyonu ziyaret
yankl
bulmu~tur.
Ba~kam
etmi~tir.
Ziyaret, gerek Ermenistan gerekse Rusya Federasyonu basmmda bOyOk
Rusya Federasyonu
baglar ie;erisinde bulundugunu
Ermenistan'da
Robert KOCARYAN, 16-18 Oeak gOnlerini kapsayan Rusya
konu~lanml~
Ba~kanl
vurgulaml~!
Vladimir Putinssss, Rusya'nm Ermenistan ile slkl
aynea GOreistan'dan e;lkanlmakta olan askeri birliklerin
bulunan Rus askeri birliklerinde gorev almasl konusunda gosterdigi
yakmllktan dolaYI Robert KOCARYAN'a te~ekkOr etmi~tir7.
Bunlann
dl~mda
Ermenistan'm Rusya Federasyonu'na olan, Metzamor NOkleer Santrali'nde
kullanrlan nOkleer yakrttan kaynaklanan
yakla~lk
40 milyon Oolarhk boreuna
kar~llIk
santralin mali
idaresi bir Rus enerji ~irketine devredilmi~ti~.
Metzamor'un faaliyette kalmasl ie;in teknoloji ve ekonomik yetersizlikteki Ermenistan,
Rusya'dan sOrekli destek almaktadlr. Son olarak ge9tigimiz 2003 EylOI aymda Erivan'a santralde
i~lenmek
Ozere nOkleer yaklt gonderen Moskova hOkOmeti aynca teknik anlamda da santralin yeniden
yapllanmasl konusunda yardlm sunmaktadl(l.
6 "
Metzamor Niikleer Santrali yevre ic;in bOyOk tehdit", Milliyet Gazetesi, 24.01.2004
7 "Ermenistan
TOrkiye'yi Metzamor NOkleer Santrali ile Tehdit Ediyor:, Sinan OGAN, Asam, 09.03.2005
g "Ermenistan NOkleer Attklan Yerlel}im BOlgeleri Yaklnlanna Gommeye Devam Ediyor", Ihlas Haber AjanSI,24.01.2004
9
"Slnirda radyasyon panigi", Radikal Gazetesi, 19.05.
Niikleer atlklarln saklanma sorunu
2004 yilt Haziran ayl iyerisinde Ermeni yetkiliter tarafmdan, Rusya Federasyonu'ndaki nOkleer
santraller ile Ermenistan'daki Metzamor NOkleer Santrali'ne ait 11 varilden
olu~an
atlgm, Y.Karabag'a bagh Hocah'nm kuzey batlslndaki Almah, Seyitbeyli ve
200 kg'lik nOkleer
~oladag
kOyleri
yakmlanndaki araziye gt5mOldOgO bildirilmi~tir10.
Ancak santralin kapanmasl da sorunu tam olarak yt5zmeye yetmiyor. Kirlenen su, toprak ve
havadan radyasyonun kendiliginden tamamen temizlenmesi 24.000 YII ahyor
Binlerce YII tehlikeli kalacak ve gelecek
ku~aklara
11
•
t5li.imcOI bir miras olarak blrakllacak olan
nOkleer atlk konusu ise apayn bir tehdit olarak gt5rOIOyor. NOkleer atlklann tam olarak zararslz hale
getirilmesi mOmkOn olmamakla birlikte, bunlann yeryOzOnOn 500 ile 1.200 m. altmda t5zel olarak
seyilmi~
jeolojik
olu~umlarda in~a
edilecek depolara gOmolmesi, tasfiye Mcesi
kullantlml~
yakltlann
Once paslanmaz yelik silindirlere konulmasl, sonra bu silindirlerin metal muhafazalara konarak, yer
altmdaki tonellerde
ay!lm!~
deliklere
yerle~tirilmesi,
deliklerin ostonon de dolgu maddesi ile
kapatllmasl, yer seyiminde ise yeraltl suyu hareketleri, kava yaplsl, deprem, sel ve volkanik hareketler,
dogal kaynaklar, nOfus yogunlugu vb. hususlann kesinlikle gt5z t5nOnde bulundurulmasl gerekmektedir.
Son zamanlarda radyasyon camla~tlrarak da koruma altlna ahnabilmektedir12 . Ancak Ermenistan'm
bu yOntemi kulland!gml st5ylemek mOmkOn degildir.
Yapllan
~all,malar
TOrkiye Atom Enerjisi Kurumu
reaktt5rOn,
oldugunu
~ernobil'dekine
st5ylemi~tir.
Ba~kan
benzer miadml
Birol,
"~ernobil'den
YardlmCISI Dr. Erdener Birol ise, Ermenistan slnlnndaki
doldurmu~
eski tip bir reaktt5r oldugunu ifade ederek risk
sonra gerek Ermenistan, gerekse Trakya smtrlnda erken
uyan sistemleri kurduk. Tamamen yerli mOhendislerimizin
geli~tirdikleri
sistemler. Havada bir
radyasyon yOkselmesi oldugu zaman bunlar antnda saniye mertebesinde Ankara'ya haber veriyorlar"
dedi 13 .
Benzer bir
yapllmasl
<;ah~mada
dO~OnOlmektedir.
TOrkiye Atom Enerjisi Kurumu (TAEK) tarafmdan Igdlr- Kars yOresinde
Bt5lgede Radyasyon t5l<;Omleriyle ilgili birde Enstito kurulma
vardlr.
!()"Slnirda radyasyon pani!)i", Radikal Gazetesi, 19.05.2004
11
12
COHEN,B.L, QOk Gey Olmadan, Tubitak Populer Bilim Kitaplarl, 189-160 s., Ankara, 1995
A.g.e. 1241 s.
13 "Metzamor Santrali AB'nin de Kabusu·, Sabah Gazetesi, 17.11.2004
giri~imleri
Ulusal ve bOlgesel basm ve yaym kurulul?lanmlzm da konuya ciddiyetle yakla!;?tlglm soylemek
zordur. Yapllan yaymlar uzun sOreli ve dikkat ~ekici olmamaktadlr.
Bolgedeki yetkililerln Metzamor Nukleer Santrali hakkmdaki goru§leri
Igdlr ve Kars Belediyeleri halkl
bilin~lendirmek
ve soruna dikkat
~ekmek
kampanyalan dOzenlemil?lerdir. Bu kampanyalann basm duyurulan ile yetkililer farkh
amaclyla imza
a~llardan
sorunu
ele almll?lardlr.
Igdlr Belediye eski Bal?kanl Orhan ACIRKAYA, santralin zararlanm anlatlrken, "1986 Yllmda
konuyu gondeme getirdik, bir an Once kapatllmasl lazlm. Tehlike arz ediyor, hastallklar ortaya
~Iktl,
uluslararasl tel?kilatlar bu konuya el koymahdlr. Bir tehlike anmda Ermenistan da dahil butOn insanlar
OIOr." demi§tir. Tal?burun Belediye Ba§kam Rlza KUMTEPE de, "Ben Ermenistan'da konuyu dile
getirdim, Ermeniler tehlike olmaz dediler, Burada
hastahklara yol
a~lyor.
Konu
~k
OI~Om
var ama ne kadar saghkh? Slzmtllar
yOnlu ara§tlrllmall. Kanser vakalan ve Olen vatandal? saYlsl her gun
artmaktadlr." ifadelerini kullanmll?tlr
14
.
Igd!r Devlet Hastanesi dahiliye motehasslsl Dr, Emin AKYILDIZ ise, konuya ili§kin olarak
l?unlan soylemil?tir15 " Metzamor Nukleer SantraJi'de depremle birlikte slzmtllar ba§ladL Bu radyasyon
slzmtllan kanser hastahgma, sakat dogumlara, dO§Oklere yol
i~in
a~maktadlr.
Bir patlama anmda bOlge
felaket olur, Ne olursa olsun santral kapatllmalldlr, 17 Ylldlr Igdlr'da doktorluk yaplyorum. 1990
Ylhndan itibaren gun
ge~tik~e
kanserli vakalar arttl her
ge~en
yll da artmaktadlr. Dogu Anadolu
BOlgesi'nde en yOksek kanser vakasl Igdlr'da ya§amyor. Istatistikler 10 ile 15 YII i~inde kanser
vakalannm arttlgml gOsteriyor",
Igdlr Ticaret ve Sanayi Odasl Ba§kam Kamil Asian, "Bu santral hemen kapatllmahdlr,
Belediyenin a~tlQi bu imza kampanyasml destekliyorum, Konuya uluslararasl Atom Enerjisi Bal?kanllgr
el koymahdlr. Bal?ka ~are yoktur. Eski bir sitem, insanlrk i~in tehlikedir," ifadelerini kullandl 15 , Igdlr
Belediye Ba§kam Nurettin Aras da konuyu degerlendirirken, "Bu santral bOlgemiz i~in degil insanllk
i~in
tehlike arz etmektedir. 1988 Yllrndaki deprem sonucu ~atlamll?, tehlike arz etmektedir. ASII tehlike
deprem fay hattmm uzerinde olmasldlr. Bir deprem amnda facia olabilir. Aynca bu santralin yakltlan
u~klarla
ta§mmaktadlr. U~aklar do§erek faciaya yol a~abilir. Biz imza kampanyasl ba§latarak
tepkimizi dile getirmeye ~alll?lyoruz. 'Uluslararasl camia gOrev ba§lna' diyoruz, Hemen bu santralin
faaliyetleri durdurulmahdlr." l?eklinde konu§mul?tur16,
14" Metzamor NOkleer Santrali yevre i9in bOyOk tehdit", Milliyet Gazetesi,
15 Cihan Haber Ajansl, "Kars slnlrrnda yeni Cernobil", KARS,
24.01,2004
20.01. 2003
24,01.2004
16. Metzamor NOkleer Santrali gevre i9in bOyOk tehdit", Milliyet Gazetesi,
Kars Belediyesi ve Kent Konseyi Ba~kanl Naif ALiBEYOGLU, bOyOk bir tehlikeyle kar!?1
kar~lya
oldugumuzu belirterek, "Biz bu santralln kapatllmasl i9in elimizden geleni yaplyoruz, ama
yapabilece~imiz
fazla bir !?ey yok. Devletimizin bu konu Ozerine ciddi olarak gitmesi gerekiyor. Bu
santralin Slzmtl yapmasl veya patlamasl halinde, Qernobil faciasmdan 90k daha korkutucu sonu91ar
ortaya 9lkar" dedi17.
Prof. Dr. Hayretlin KILlQ, "NOkleer santrallerin tamamen ISSIZ yerlere yapllmasl,
yerle~im
birimlerine en az 100 kilometre mesafede oimasl isteniyor. Ermenilerin 9all~tlrmaya ba~ladlQI bu
santralin her yam
yerle~im
birimi, Kars'm yam sira Igdlr, Ardahan buraya 90k yakm. Uluslararasl Atom
Enerji Kurumu'nun buna izin vermemesi gerekiyor. Insan haklan baklmJndan da bu sakJncali. Qonko
santralJn mOcavir alan iyinde olmasl nedeniyle, 0 alan i9inde oturanlardan yasal izin allnmasl
gerekiyor. Bu slnirlarla ilgili bir sorun degil. Santralin
yah~ma
sOresi 2004 Yllmda sona eriyor. Ama
Ermeniler !?imdiden 10 yllhk bir uzatma sOresi i9in ~h!?malara ba!?ladllar bile" demi!?tir 17.
SONUC VE ONERiLER
Ermenilere ait s()zde soyklrlm iddialanmn gergek olmadlQJnI belgelerle kanltlama 9abalan
uluslar arasl arenada ba!?anh sonu91ar vermektedir. Ancak ge9mi!?te olup olmadlglnJn tartl!?lImasl
yerine gelecekte olmas! muhtemel bir toplu olOm riskinin tartl!?llmaSI Olkemizin lehine sonu91ar
verecektir. Ermenistan'Jn hatah oldugu,
TOrkiye'nin ise hakh oldugu uluslar arasl siyasette kabul
gOrecektir.
Bu yayJnda belirmek istenen strateji "saldm, en iyi savunmadlr" mantlQlna dayanmakla birlikte
ulusal govenligimizi tehdit eden santralin kapatllmasJnI istemek en dogal hakklmlzdlr.
Bolgede nOkleer bir tehdidin bulunduQunu ve bunun Ruslarla i!?birligi igerisinde yaplldlgl donya
kamuoyunda vurgulanarak i!?lenirse, diger Olkelerin menfaatine ters dO!?en durum Olkemiz lehine
donecektir. DolaYlslyla durumun ciddiyeti Ozerinden hakh bir siyasi giri!?im uygulanmahdlr.
Ermenistan'Jn enerji ihtiyaci igerisine girmesi, kom!?u Olkelerden enerjj almasl ve iyi ili!?kiler
kurmasl demektir. Ancak siyasi a91dan Ermenistan hem Azerbaycan hem de TOrkiye ile sorunlar
ya!?amaktadlr. Santralin kapatllmasl Ermenistan'l uzla!?maci siyasete zorlayacaktlr.
Yapllmasl gereken; Metzamor NOkleer Santralin kapatllmasl i9in ulusal ve uluslar arasl
dikkatin gekilmesi ve Ost dOzey giri!?imde bulunmasldlr.
Igdlr ve yoresindeki verimli topraklar radyasyon slzJntJlan yada patlamaslyla kullamlamaz hale
gelecek ve Olke ekonomisine bOyOk zarar verecektir. Siyasi baskllann cevap vermemesi durumunda
onlem almak amaclyla !?ehirlerin bo!?altllmaslnJn dahi dO!?OnOlmesi gerekir.
17 " Metzamor NOkleer Santrali
~vre ic;in bOyOk tehdit", Milliyet Gazetesi, 24.01.2004
KAYNAKLAR 1. "Metzamor Santrali AB'nin de Kabusu", Sabah Gazetesi, 17.11.2004
2. COHEN,B.L., C;::ok Gee;: Olmadan, TObitak PopOler Bilim Kitaplan, Ankara, 1995
3. "NOkleer santral kabusu geri dondO" , Ak~am Gazetesi, 20.10.2004
4. "Slmrda radyasyon
pani~i",
Radikal Gazetesi, 19.05.2004
5. "Kars'tan Ermenistan'a nOkleer dava" , Milliyet Gazetesi, 11.01.2003
6. "Ermenistan TOrkiye'yi Metzamor NOkleer SantraJi ile Tehdit Ediyor.", Sinan OGAN, Asam,
09.03.2005
7. AKBULUT, Y., Ermeniler ve BingOldeki Ermeni Tehcirleri, KOltOr Bakanl@ YaYlnlarl, Ankara,
1998
8. "Metzamor NOkleer Santrali e;:evre ie;:in boyOk tehdit", Milliyet Gazetesi, 24.01.2004
9. "Halka ragmen teknoloji", Miltiyet Gazetesi, 01.08.1999
10. "Kars Stntrtnda Yeni Cemobil" , Zaman Gazetesi, 20.01.2003
11. Ihlas Haber Ajansl, "Ermenistan NOkleer Atlklan Yerle~im Bolgeleri Yaklnlanna GOmmeye
Devam Ediyor", IGDIR, 24.01.2004