TS 34

ICS 67.080.10
TÜRK STANDARDI
TS 34/Şubat 2007
TÜRK STANDARDI
TURKISH STANDARD
TS 34
Şubat 2007
ICS 67.080.10
TURUNÇGİL MEYVELERİ
Citrus fruits
TÜRK STANDARDLARI ENSTİTÜSÜ
Necatibey Caddesi No.112 Bakanlıklar/ANKARA

Bugünkü teknik ve uygulamaya dayanılarak hazırlanmış olan bu standardın, zamanla ortaya çıkacak
gelişme ve değişikliklere uydurulması mümkün olduğundan ilgililerin yayınları izlemelerini ve standardın
uygulanmasında karşılaştıkları aksaklıkları Enstitümüze iletmelerini rica ederiz.

Bu standardı oluşturan Hazırlık Grubu üyesi değerli uzmanların emeklerini; tasarılar üzerinde görüşlerini
bildirmek suretiyle yardımcı olan bilim, kamu ve özel sektör kuruluşları ile kişilerin değerli katkılarını
şükranla anarız.
Kalite Sistem Belgesi
İmalât ve hizmet sektörlerinde faaliyet gösteren kuruluşların sistemlerini TS EN ISO 9000 Kalite
Standardlarına uygun olarak kurmaları durumunda TSE tarafından verilen belgedir.
Türk Standardlarına Uygunluk Markası (TSE Markası)
TSE Markası, üzerine veya ambalâjına konulduğu malların veya hizmetin ilgili Türk Standardına uygun
olduğunu ve mamulle veya hizmetle ilgili bir problem ortaya çıktığında Türk Standardları Enstitüsü’nün
garantisi altında olduğunu ifade eder.
TSEK
Kalite Uygunluk Markası (TSEK Markası)
TSEK Markası, üzerine veya ambalâjına konulduğu malların veya hizmetin henüz Türk Standardı
olmadığından ilgili milletlerarası veya diğer ülkelerin standardlarına veya Enstitü tarafından kabul edilen
teknik özelliklere uygun olduğunu ve mamulle veya hizmetle ilgili bir problem ortaya çıktığında Türk
Standardları Enstitüsü’nün garantisi altında olduğunu ifade eder.
DİKKAT!
TS işareti ve yanında yer alan sayı tek başına iken (TS 4600 gibi), mamulün Türk Standardına uygun
üretildiğine dair üreticinin beyanını ifade eder. Türk Standardları Enstitüsü tarafından herhangi bir
garanti söz konusu değildir.
Standardlar ve standardizasyon konusunda daha geniş bilgi Enstitümüzden sağlanabilir.
TÜRK STANDARDLARININ YAYIN HAKLARI SAKLIDIR.
ICS 67.080.10
TÜRK STANDARDI
TS 34/Şubat 2007
Ön söz
 Bu standard, Türk Standardları Enstitüsü’nün Ziraat İhtisas Grubu’nca TS 34 (1988)’ün revizyonu olarak
hazırlanmış ve TSE Teknik Kurulu’nun 06 Şubat 2007 tarihli toplantısında kabul edilerek yayımına karar
verilmiştir.
 Bu standardın daha önce yayımlanmış bulunan baskıları geçersizdir.
 Bu standardın hazırlanmasında, milli ihtiyaç ve imkanlarımız ön planda olmak üzere, milletlerarası
standardlar ve ekonomik ilişkilerimiz bulunan yabancı ülkelerin standardlarındaki esaslar da gözönünde
bulundurularak; yarar görülen hallerde, olabilen yakınlık ve benzerliklerin sağlanmasına ve bu esasların,
ülkemiz şartları ile bağdaştırılmasına çalışılmıştır.
 Bu standard son şeklini almadan önce; bilimsel kuruluşlar, üretici/ imalatçı ve tüketici durumundaki
konunun ilgilileri ile gerekli işbirliği yapılmış ve alınan görüşlere göre olgunlaştırılmıştır.
 Bu standardda kullanılan bazı kelime ve/veya ifadeler patent haklarına konu olabilir. Böyle bir patent
hakkının belirlenmesi durumunda TSE sorumlu tutulamaz.
ICS 67.080.10
TÜRK STANDARDI
TS 34/Şubat 2007
Turunçgil meyveleri
0
Giriş
Bu standard; turunçgil meyvelerinin tarifine, sınıflandırma ve özelliklerine, numune alma ve muayeneleri ile
piyasaya arz şekline dairdir.
1
Kapsam
Bu standard, tüketiciye taze olarak arz edilen turunçgil meyvelerini kapsar.
2
Atıf yapılan standardlar ve/veya dokümanlar
Bu standardda diğer standard ve/veya dokümanlara atıf yapılmaktadır. Bu atıflar metin içerisinde uygun
yerlerde belirtilmiş ve aşağıda liste halinde verilmiştir. * işaretli olanlar bu standardın basıldığı tarihte İngilizce
metin olarak yayımlanmış olan Türk Standardlarıdır.
TS No
TS ISO 874*
TS EN 12146
Türkçe Adı
Yaş meyve ve sebzeler – Numune alma
Meyve ve sebze suları - Sakkaroz içeriğinin
enzimatik tayini - NADP spektrometrik yöntem
TS 3895
Turunçgil meyveleri – Depolama kılavuzu
Meyveler - Turunçgil meyveleri – Hasat ve
taşıma kuralları
TS 9949
3
İngilizce Adı
Fresh fruits and vegetables - Sampling
Fruit and vegetable juices - Enzymatic
determination of sucrose content - NADP
spectrometric method
Citrus fruits - Guide to storage
Fruits - Citrus fruits - Guide for harvesting
and transport
Tarifler
3.1 Turunçgil meyveleri
Turunçgil adı ile anılan meyveler;
- Portakal (Citrus sinensis (L.) Osbeck),
- Limon (Citrus limon (L.) Burm. f.),
- Misket limonu (lime) (Citrus latifolia Yu. Tanaka),
- Altıntop (grepfrut)(grapefruit) (Citrus paradisi Macfad),
- Mandarin (mandalin) (Citrus reticulata Blanco),
- Çin altıntopu (pummelo) (plummelo)(shaddock) Citrus maxima (Burm.) Merr.
türlerine giren veya bu türlerin hibritleri olan meyveler.
Bazı turunçgillerin besin değeri Ek A’da verilmiştir.
3.2 Yabancı madde
Turunçgil meyveleri üzerinde bulunan kum, taş, toprak, kabuk, yaprak, bitkisel parçalar, yabancı tohumlar
gibi kendinden başka gözle görülebilir her türlü madde.
4
Sınıflandırma ve özellikler
4.1 Sınıflandırma
Turunçgil meyveleri, botanik ve morfolojik yapılarına göre türlere ve çeşitlere, özelliklerine göre sınıflara ve
çaplarına göre boylara ayrılır.
4.1.1 Türler
Ticari olarak önemli turunçgil türleri;
- Portakal,
- Limon,
- Misket limonu (lime),
- Altıntop,
- Mandarin,
- Çin altıntopu (pomelo) (plummelo) (chinese grapefruit)
olmak üzere altı türe ayrılır.
1
ICS 67.080.10
TÜRK STANDARDI
4.1.2 Çeşitler
Turunçgil meyvelerinin türlere göre başlıca çeşitleri aşağıda gösterilmiştir.
4.1.2.1 Portakal çeşitleri
-
Alanya dilimli (Resim 1),
Akçay şekeri (Resim 2),
Sangunelli (Sanguinelli) (Resim 3),
Yafa (Şamuti) (Shamouti) (Resim 4),
Vaşington Navel (Washington Navel) (Resim 5),
Tomson Navel (Thomson Navel) (Resim 6),
Valensiya leyt (Valencia Late) (Resim 7),
Valensiya midkınayt (Valencia Midknight) (Resim 8),
Kan (Moro) (Resim 9),
Navelin (Navelina),
Naveleyt (Navelate),
Leynleyt (Lane Late)
Kara kara (Cara cara).
Diğer çeşitler kendi adlarıyla ve orijinleri belirtilerek piyasaya arz edilir.
4.1.2.2 Limon çeşitleri
-
Enterdonat (Resim 10),
Lamas (Resim 11),
Kütdiken (Resim 12),
Kıbrıs (Resim 13),
Mayer (Meyer)(Resim 14),
Mollamemet (Resim 15),
Verdelli (Resim 16),
Primofiore,
Kara,
İtalyan memeli.
Diğer çeşitler kendi adlarıyla ve orijinleri belirtilerek piyasaya arz edilir.
4.1.2.3 Misket limonu (lime) çeşitleri
- Key lime (Citrus aurantifolia) (Resim 17),
- Persian lime (Citrus latifolia) (Resim 18),
- Kaffir lime (Citrus hystrix) (Resim 19).
Diğer çeşitler kendi adlarıyla ve orijinleri belirtilerek piyasaya arz edilir.
4.1.2.4 Altıntop çeşitleri
-
Marshseedless (Resim 20),
Flame (Resim 21),
Riored (Resim 22),
Henderson (Resim 23),
Oroblanco (Resim 24),
Rayrubby (Resim 25),
Redblush (Resim 26),
Sweetie (Resim 27),
Starruby (Resim 28),
Rubyred (Resim 29).
Diğer çeşitler kendi adlarıyla ve orijinleri belirtilerek piyasaya arz edilir.
2
TS 34/Şubat 2007
ICS 67.080.10
TÜRK STANDARDI
TS 34/Şubat 2007
4.1.2.5 Mandarin çeşitleri
-
Satsuma (Resim 30),
Klemantin (Clementine) (Resim 31),
Monreal (Resim 32),
King,
Nova (Resim 33),
Okitsu (Resim 34),
Ankor (Resim 35),
Robinson (Resim 36),
Fortune (Resim 37),
Kinnow (Resim 38),
Fremond (Resim 39),
Klausellina (Resim 40),
Yerli (Resim 41),
Kara (Resim 42),
Ovari (Resim 43),
Mineola,
Fairchild.
Diğer çeşitler kendi adlarıyla ve orijinleri belirtilerek piyasaya arz edilir.
4.1.2.6 Çin altıntopu çeşitleri
- African shaddock (Resim 44),
- Red shaddock.
Diğer çeşitler kendi adlarıyla ve orijinleri belirtilerek piyasaya arz edilir.
4.1.3 Sınıflar
Turunçgil meyveleri kalite özelliklerine göre;
- Ekstra,
- Sınıf I,
- Sınıf II
olmak üzere üç sınıfa ayrılır.
4.1.4 Boylar
Turunçgil meyveleri, türlere göre değişmekle beraber uzunluk eksenine dikey olan en geniş kısmının
çaplarına göre on dört boya kadar ayrılırlar.
4.2 Özellikler
4.2.1 Genel özellikler
Turunçgil meyveleri;
- Bütün olmalı,
- Sağlam olmalı (çürüyerek, kötüleşerek tüketime uygunsuz hale gelenler ürünü etkilememeli),
- Buruşma ve iyileşmiş kabuk kesikleri bulunmamalı,
- Temiz, gözle görülebilir yabancı maddeler olmamalı,
- Böceklerden ve böcek zararlarından arî olmalı,
- İçe çökme belirtisi göstermemeli,
- Düşük sıcaklıktan, dolu veya dondan meydana gelen hasarlar olmamalı,
- Anormal dış rutubet ihtiva etmemeli,
- Yabancı tat ve koku olmamalı
dır.
Bu özelliklerde, dikkatlice toplanmış olmalıdır.
Turunçgillerin gelişmesi ve durumu aşağıdaki özelliklere imkân verecek şekilde olmalıdır:
-
Çeşidin özeliklerine göre gerekli olgunlaşma düzeyine kadar gelişmesini sürdürebilmeli,
3
ICS 67.080.10
TÜRK STANDARDI
TS 34/Şubat 2007
- Elle dokunmaya, elden geçirmeye ve taşınmaya dayanıklı olmalı,
- Gideceği yere ulaştığında tatmin edici durum göstermeli1)
dir.
Çeşidin olgunluk tayini;
- Öz su (usare) muhtevasına,
- Rengine,
- Suda çözünebilir kuru madde muhtevasına veya asit oranına (örneğin, şeker muhtevası)
göre belirlenmektedir.
Öz su muhtevası;
- Portakalda öz su muhtevası, kütlece meyvenin;
Tomson Navel'lerde .......................% 30’u
Vaşington Navel'lerde ...................% 33’ü
Diğer çeşitlerde ......................…….% 35’ inden
az olmamalıdır.
- Limonda öz su muhtevası, kütlece meyvenin % 20'den az olmamalıdır.
- Mandarinlerde öz su muhtevası klemantin çeşidinde, kütlece meyvenin % 40'ından, diğer mandarinlerde %
33'ünden az olmamalıdır.
- Altıntopta öz su muhtevası, kütlece meyvenin % 35'inden az olmamalıdır.
Turunçgil meyvelerinde çeşitlere göre aranacak diğer genel özellikler Çizelge 1’de verilmiştir.
Çizelge 1 – Turunçgil meyvelerinin diğer genel özellikleri
Öz su muhtevası,
kütlece %, en az
Şeker muhtevası,
(sakaroz olarak) kütlece
%, en az
Portakal
- Tomson Navel
- Vaşington Navel
- Diğer
30
33
35
-
Limon
- Verdelli ve Primofiore
20
-
25
-
42
-
Tür / çeşit
- diğer
Misket limonu (lime)
1)
4
Renk
Çeşide özgü olmalı. Toplam
meyve yüzeyinin 1/5’ini
geçmeyen açık yeşil renkte
olabilir (öz su muhtevası
özelliğini karşılamak şartıyla).
Aşırı kuraklık ve sıcaklık
şartlarında yetiştirilenlerde öz
su muhtevası % 45’den fazla
olmak şartıyla bu oran 1/5’den
fazla olabilir.
Çeşide özgü olmalı. Koyu yeşil
olmayan yeşil renk genel
özellikleri karşılamak üzere
bulunabilir.
Meyve yüzeyinin en az 2/3’ü
çeşit
özelliğindeki
renkte
olmalı. Meyve kabuğu yeşil
renkte olmalı, meyve yüzeyinin
% 30’na kadar sarı renk
gösterebilir.
Koruyucu olarak veya diğer maksatlarla herhangi bir kimyevi maddenin kullanılması halinde meyve kabuğu
üzerinde kalabilecek kokuya, ithalatçı ülkenin mevzuatına uygun olduğu takdirde müsaade edilir.
ICS 67.080.10
TÜRK STANDARDI
TS 34/Şubat 2007
Çizelge 1’in devamı
Tür/çeşit
Öz su muhtevası,
kütlece %, en az
Altıntop
Şeker muhtevası,
(sakaroz olarak) kütlece
%, en az
Renk
35
- Oroblanco
9
Çeşide özgü olmalı. Yeşilimsi
renk (Oroblanco’da yeşil) genel
özellikleri karşılamak üzere
bulunabilir.
Mandarin
- Klementin
- Satsuma ve diğer
çeşitler
40
33
Çin Altıntopu
Meyve yüzeyinin en az 1/3’ü
çeşit
özelliğindeki
renkte
olmalı.
8
Meyve yüzeyinin en az 2/3’ü
çeşit
özelliğindeki
renkte
olmalı.
Turunçgil meyveleri, yetiştirildikleri bölgeye, toplanma zamanına ve pazarlara taşınma sürelerine, pazarın
uzak veya yakınlığına bağlı olarak normal gelişmeyi takiben çeşidine has normal renge ulaşmış olmalıdır.
Not - Ağaç üzerinde zemin rengi değişmeye başlamış ve Çizelge 1’deki öz su muhtevasına erişmiş turunçgil
meyveleri, yalnızca yeşil rengini gidererek, bu tür ve çeşit için standardda kabul edilen tabiî rengi
sağlamak maksadıyla etilen gazı ile tekniğine uygun şekilde suni olarak sarartılabilir. Sarartmada
karpit kullanılmamalıdır. Sarartma işlemi, meyvenin organoleptik özelliklerini hiçbir şekilde
değiştirmemelidir.
4.2.2
Çeşit özellikleri
4.2.2.1 Portakal çeşitleri
4.2.2.1.1 Alanya dilimli
Kabuk, açık portakal rengindedir. En önemli özelliği, kabuk üzerinde sap tarafından stil ucuna doğru 4 ilâ 8
arasında değişen sayıda olukların bulunmasıdır. Kabuk kalınlığı ortalama 4,06 mm'dir.2) Olgunluk ilerledikçe
kabuk kalınlığı incelir. Kabuk hafif pürüzlü, kabuğun ete bağlılığı gevşek, meyve eti koyu portakal renginde
ve çok suludur. Meyveler küçük veya orta büyüklükte ve yuvarlak şekilli, ortalama genişliği 68 mm, uzunluğu
69 mm, kütlesi yaklaşık 162 g'dır. Öz su muhtevası ortalama % 41, meyve başına ortalama 0,25 çekirdek
düşen bir çeşittir.
4.2.2.1.2 Akçay şekeri
Meyve rengi soluk-sarıya yakındır. Meyvelerin değişik görünüşlerinin çekiciliği yoktur. Meyveler; küçük-orta
büyüklükte, öz su tulumcukları çok belirgin, sulu, aroma ve kalitesi iyi bir çeşittir. Meyvelerin ortalama, kütlesi
131 g, uzunluğu 62 mm, genişliği 63 mm'dir. Kabuk kalınlığı 4 mm'dir. Meyve başına düşen çekirdek sayısı
ortalama 2 adettir. Öz su muhtevası ortalama % 43 olan bir çeşittir.
4.2.2.1.3 Sangunelli (Sanguinelli)
Meyve kabuğu ağırlıklı olarak kırmızı renkte ve pürüzsüz parlak yapıdadır. Meyve eti gevrek ve parçalı
renklidir. Meyve şekli küçük-orta irilikte, oval şekilli ve asimetriktir. Meyve çapı 75 mm ilâ 85 mm arasında,
meyve kütlesi 180 g ilâ 200 g’dır. Meyve kabuğu, meyve etine sıkı bağlı olup, Öz su muhtevası ortalama %
35, çekirdeksize yakın bir çeşittir.
2)
Buradaki değerler iki basamaklı olarak verilmiş olup, yaklaşık değerlerdir.
5
ICS 67.080.10
TÜRK STANDARDI
TS 34/Şubat 2007
4.2.2.1.4 Yafa (Şamuti) (Shamouti)
Meyve kabuğu sarı portakal renginde ve ortalama 6 mm kalınlığındadır. Ekolojiye bağlı olarak kabuk kalınlığı
değişir. Meyvenin sap tarafındaki kabuk daha kalındır. Kabuk pürüzlüden-hafif pürüzlüye kadar değişim
gösterir. Kabuğun meyve etine bağlılığı ve meyve et tekstürü orta derecedir .Elverişli ekolojik koşullarda dilim
zarları ince, meyve eti gevrek, sulu, çok üstün tat, aroma ve kaliteli, meyveleri muhafaza ve taşımaya elverişli
özellikleri olan bir çeşittir.
Meyve iriliği, iklim koşullarına bağlı olarak orta büyük ile büyük arasında değişmektedir. Meyve şekli hafif
oval ile oval arasında, ortalama genişliği 70,5 mm, boyu 80 mm, kütlesi ise 191 g’dır. Meyve başına ortalama
2,5 çekirdek düşer ve ticarî anlamda çekirdeksizdir. Meyve eti rengi portakal-koyu sarı portakaldır. Öz su
muhtevası ortalama % 37 olan bir çeşittir.
4.2.2.1.5 Vaşington Navel (Washington Navel)
Meyve kabuğu portakal-koyu portakal renginde ve hafif pürüzlüdür. Meyve eti portakal renginde ve gevrek
yapıdadır. Meyve şekli yuvarlak-oval arası bir yapıda olup, ucunda bir göbek bulunmaktadır. Meyve çapı 75
mm ilâ 80 mm’dir. Meyve kütlesi 200 g ilâ 250 g’dır. Meyve kabuğu ete sıkı bağlıdır. Öz su muhtevası
ortalama % 33,40 olan çekirdeksiz bir çeşittir.
4.2.2.1.6 Tomson Navel (Thomson Navel)
Meyve kabuğu Vaşington Navel’a göre daha ince ve düz yapıya sahiptir. Meyve şekli hafif uzunumsu
görünümdedir. Öz su tulumcukları pirinç tanesi yapısında ve birbirinden daha az bağımsızdır. Daha erkenci
bir çeşit olması haricinde meyve çapı, meyve kütlesi, öz su muhtevası Vaşington Navel’a benzeyen bir
çeşittir.
4.2.2.1.7 Valensiya leyt (Valencia Late)
Meyve kabuğu sarı portakal-portakal renginde, hafif pürüzlüdür. Meyve eti sarı portakal-portakal rengindedir.
Meyve şekli basık-yuvarlak ve hafif oval yapıdadır. Meyve çapı 65 mm ilâ 70 mm’dir. Meyve kütlesi 160 g ilâ
165 g’dır. Meyve kabuğu meyve etine orta sıkılıkta bağlıdır. Öz su muhtevası ortalama % 46 olup,
çekirdeksize yakın bir çeşittir.
4.2.2.1.8 Valensiya midkınayt (Valencia Midknight)
Meyve kabuğu portakal renginde, ince, yağlı, düzgün ve pürüzsüz bir yapıdadır. Meyve eti portakal
rengindedir. Meyve şekli yuvarlaktır. Meyve çapı 80 mm ilâ 90 mm’dir. Meyve kütlesi ortalama 160 g’dır.
Meyve kabuğu, meyve etine sıkı bağlıdır, zor soyulur. Öz su muhtevası ortalama % 36 olup, çekirdeksize
yakın bir çeşittir.
4.2.2.1.9
Navelina
Meyve kabuğu koyu portakal renginde olup meyve eti portakal rengindedir. Meyve şekli oval, meyve çapı 90
mm -100 mm, kütlesi 200 g ilâ 250 g’dır. Kabuğun ete bağlılığı orta, öz su muhtevası ortalama % 43 olup
çekirdeksiz bir çeşittir.
4.2.2.1.10 Navelate
Meyve kabuğu soluk turuncu renkte olup ince yapılıdır. Meyve eti portakal rengindedir. Meyve şekli oval ve
göbeklidir. Meyve çapı 75 mm - 80 mm, kütlesi 140 g - 200 g’dır. Kabuğun ete bağlılığı sıkı, öz su muhtevası
% 30 ilâ % 35 olup çekirdeksiz bir çeşittir.
4.2.2.1.11 Laynleyt (Lane Late)
Meyve kabuğu sarı portakal renginde olup meyve eti portakal rengindedir. Meyve şekli yuvarlak oval
arasında, meyve çapı 75 mm - 80 mm, kütlesi 200 g - 250 g’dır. Kabuğun ete bağlılığı orta, öz su muhtevası
ortalama % 41 olup, çekirdeksiz bir çeşittir.
4.2.2.1.12 Kan (Moro)
Meyve iriliği orta ve büyük arasında bir değişim gösterir. Meyve şekli; yuvarlak-oval ve sap yönünde hafif
boyunludur. Meyve etinde renklenme orta koyulukta ve çizgiler halindedir. Meyve aromaca çok zengindir.
Meyve çapı 63 mm ilâ 79 mm’dir. Meyve kütlesi ortalama 171 g ilâ 212 g’dır. Öz su muhtevası % 35 ilâ % 42
olup, çekirdeksiz (meyve başına düşen çekirdek 0,25 adet) bir çeşittir.
4.2.2.1.13 Kan (Taracco)
Çok lezzetli bir portakaldır. Orta mevsim çeşidi olup orta verimlidir. Taşımaya ve depolamaya elverişli,
çekirdeksiz bir çeşittir.
6
ICS 67.080.10
TÜRK STANDARDI
TS 34/Şubat 2007
4.2.2.1.14 Cara cara
Kırmızı etli bir navel çeşididir. Meyve büyüklüğü hariç tüm özellikleri Vaşington Navel ile aynıdır. Meyve eti
pembemsi portakal rengindedir. Meyve kalitesi yüksek, meyve pulpası gevrek ve lezzetlidir. Kanlı
portakalların kendine has tadını taşımaz.
4.2.2.2 Limon çeşitleri
4.2.2.2.1 Enterdonat (Interdonato)
Meyve kabuğu açık yeşil renkte, parlak ve ince yapıdadır. Meyve eti yeşilimsi sarı renktedir. Meyve şekli
geniş, uzun silindirik bir yapıdadır. Meyve çapı 55 mm ilâ 60 mm’dir. Meyve kütlesi 105 g ilâ 110 g’dır.
Meyve kabuğu meyve etine orta sıkılıkta bağlıdır. Öz su muhtevası % 31 ilâ % 39 olup, meyve başına 6
adet – 7 adet çekirdekli bir çeşittir.
4.2.2.2.2
Lamas
Meyve kabuğu açık yeşil-sarı veya limon sarısı renkte ve düzgün bir yapıdadır. Meyve eti sarı renktedir.
Meyve şekli uzun silindirik bir yapıdadır ve hafif boyun halkası vardır. Meyve çapı 60 mm ilâ 65 mm’dir.
Meyve kütlesi 110 g ilâ 120 g’dır. Meyve kabuğu meyve etine sıkı bağlıdır. Öz su muhtevası ortalama % 35
olup, meyve başına 3 adet – 5 adet çekirdekli bir çeşittir.
4.2.2.2.3 Kütdiken
Meyve kabuğu açık yeşil, sarı veya limon sarısı renkte ve parlak, düzgün bir yapıdadır. Meyve eti sarı
renktedir. Meyve şekli elips şeklinde olup, meme kısmı fazla gelişmemiştir. Meyve çapı 60 mm ilâ 65
mm’dir. Meyve kütlesi 120 g ilâ 125 g’dır. Meyve kabuğu meyve etine sıkı bağlıdır. Öz su muhtevası
ortalama % 33 olup, meyve başına ortalama 10 adet çekirdeği bulunan bir çeşittir.
4.2.2.2.4
Kıbrıs
Meyve kabuğu sarı renkli, parlak, düzgün, dalgalı ve kalınlığı 5 mm'dir. Meyveleri oval-silindirik şekillidir. Sapı
kısmında belirgin sayılabilecek bir boyun olmasına karşın limonlara özgü meme yok denecek kadar küçüktür.
Çeşidin en belirgin özelliği budur. Meyvenin çapı ortalama 69 mm, kütlesi ortalama 136,5 g’dır. Öz su
muhtevası ortalama % 31,5 olup, meyve başına 10 adet ilâ 12 adet çekirdeği bulunan bir çeşittir.
4.2.2.2.5
Mayer
Meyve kabuğu sarı renkte, düz, parlak yapıda ve incedir. Meyve eti gevrek sulu, açık sarı renktedir. Meyve
şekli hafif basık, yuvarlak yapıdadır. Meyve çapı 95 mm ilâ 100 mm’dir. Meyve kütlesi 300 g ilâ 350 g’dır.
Meyve kabuğu meyve etine sıkı bağlıdır. Öz su muhtevası ortalama % 39 olup, meyve başına 2 adet – 3
adet çekirdeği bulunan bir çeşittir.
4.2.2.2.6
Mollamemet
Meyve kabuğu sarı renkte, kabuk girintili çıkıntılı, orta kalınlıktadır ve kalınlığı 5,5 mm'dir. Meyve çapı
ortalama 64 mm, kütlesi 130 g'dır. Meyve şekli eliptiktir. Sap tarafında belirgin bir boyun bulunur. Meme küt
ve kaba yapılıdır. Öz su muhtevası ortalama % 34,5 olup, meyve başına 12 adet çekirdeği bulunan bir
çeşittir.
4.2.2.2.7
Verdelli
Femminello tipine giren limonların yazın hasat edilen bir çeşidi olup, meyve kabuğu orta kalınlıkta, içinde yağ
kesecikleri vardır. Meyve kabuğu sarı renktedir. Meyve eti yeşilimsi-sarı renktedir. Meyve sulu, çok asitli
yapıdadır. Az çekirdekli veya çekirdeksiz bir çeşittir.
4.2.2.2.8
Primofiore
Sonbaharda hasat edilen Femminello tipine giren limonların, meyve kabuğu biraz daha koyu sarı renktedir.
Diğer özellikleri Verdelli ile benzerlik gösteren bir çeşittir.
4.2.2.2.9 Kara
Dikensiz bir çeşittir. Meyve şekli topaç gibi memesi belirgin, kısa, sivri ve lezzetli bir limondur. Meyve kabuğu
limon sarısı, hafif pürüzlü, orta kalınlıkta, meyve eti sarı renktedir. Meyve çapı ortalama 65 mm, kütlesi 120 g
ilâ 125 g, çekirdek muhtevası ortalama 8 adet ilâ 9 adettir.
4.2.2.2.10 İtalyan memeli
Meyve şekli topaç gibi memesi belirgin, kısa ve sivridir. Meyve kabuğu limon sarısı, hafif pürüzlü, orta
kalınlıkta, meyve eti sarıdır. Meyve kütlesi 125 g -130 g, çekirdek muhtevası ortalama 8 ilâ 9 adet, öz su
muhtevası % 35 ilâ 64’dür. Kabuğun meyve etine bağlılığı sıkıdır.
7
ICS 67.080.10
TÜRK STANDARDI
TS 34/Şubat 2007
4.2.2.3 Misket limonu (lime) çeşitleri
Misket limonu (lime) limona benzer görünümdedir. Ancak daha küçük boyutta ve olgun iken yeşil renkte
meyve kabuğuna sahiptir. Misket limonu (lime) küçük, oval yapıda bir turunçgil meyvesidir. Meyve kabuğu
düz ve delikli yapıda, hafif ile orta arası yeşil, bazen hafif sarı renktedir.
4.2.2.3.1 Key lime
Bu çeşide Florida misket limonu veya Meksikalı misket limonu da denir. Meyve boyutu daha küçük yapıdadır.
Meyve eti çok çekirdekli, sulu ve keskin misket limonu tadına sahiptir.
4.2.2.3.2 Persian lime
Bu çeşide İran misket limonu da denir. Meyve şekli tipik olarak yuvarlak, meyve çapı 3 cm ilâ 6 cm’dir. Meyve
eti ekşi aroma ve tatdadır. Meyve kabuğu yeşil ile sarı arasında bir renge sahiptir.
4.2.2.3.3
Kaffir lime
Bu çeşide sülük misket limonu veya makrut misket limonu da denir. Meyve golf topu büyüklüğündedir. Meyve
eti kendine özgü aromatik bir tada sahip, çok az sulu bir çeşittir.
4.2.2.4 Altıntop çeşitleri
Genellikle 12 dilimlidirler. Çin altıntopu’na göre daha ekşi ve acı tada sahiptirler.
4.2.2.4.1
Marshseedless
Meyve kabuğu sarı renkte, düz, parlak yapıda ve incedir. Meyve eti gevrek sulu, açık sarı renktedir. Meyve
şekli hafif basık, yuvarlak yapıdadır. Meyve çapı 95 mm ilâ 100 mm’dir. Meyve kütlesi 300 g ilâ 350 g’dır.
Meyve kabuğu meyve etine sıkı bağlıdır. Öz su muhtevası ortalama % 39 olup, meyve başına 2 adet – 3
adet çekirdeği bulunan bir çeşittir.
4.2.2.4.2 Flame
Meyve kabuğu koyu kırmızı renkte, düz ve ince yapıdadır. Meyve eti kırmızı renktedir. Meyve şekli
uzunumsu ve yuvarlak yapıdadır. Meyve çapı 100 mm ilâ 110 mm, kütlesi 400 g ilâ 450 g’dır. Meyve kabuğu
meyve etine sıkı bağlıdır. Öz su muhtevası ortalama % 37 olup, çekirdeksize yakın bir çeşittir.
4.2.2.4.3 Riored
Meyve kabuğu koyu kırmızı renkte, düz yapıdadır. Meyve eti koyu kırmızı renktedir. Meyve şekli uzunumsu
ve yuvarlak yapıdadır. Meyve çapı 100 mm ilâ 110 mm, kütlesi 400 g ilâ 450 g’dır. Meyve kabuğu meyve
etine sıkı bağlıdır. Öz su muhtevası ortalama % 37 olup, meyve başına 1 adet ilâ 3 adet çekirdeği bulunan
bir çeşittir.
4.2.2.4.4 Henderson
Meyve kabuğu açık kırmızı renktedir (Rubyred’den daha koyu). Meyve eti koyu kırmızı renktedir. Meyve şekli
basık yuvarlak, salkım şeklinde ve orta irilikte bir yapıdadır. Meyve çapı 90 mm ilâ 95 mm’dir. Meyve kütlesi
300 g’dır. Meyve kabuğu meyve etine orta sıkı bağlıdır. Öz su muhtevası ortalama % 35 ilâ % 40 olup,
meyve başına 2 adet - 3 adet çekirdeği bulunan bir çeşittir.
4.2.2.4.5 Oroblanco
Meyve kabuğu sarı renktedir. Meyve eti açık saman sarısı renginde, yumuşak ve gevrektir. Meyve şekli
basık yuvarlak, fakat sap tarafına doğru hafif konik şekilli, iri bir yapıdadır. Meyve çapı ortalama 111,5 mm,
kütlesi ortalama 472 g’dır. Meyve kabuğu meyve etine sıkı bağlıdır. Öz su muhtevası ortalama % 35’in üzeri
olup, meyve başına 1 adet ilâ 3 adet çekirdeği bulunan bir çeşittir. Meyveler arasında bir örneklik yoktur.
Şekil ve boyut farklılığı yaygındır.
4.2.2.4.6 Rayrubby
Meyve kabuğu koyu kırmızı renktedir. Meyve eti koyu kırmızı renktedir. Meyve şekli yuvarlaktır. Meyve çapı
ortalama 102 mm, kütlesi 400 g ilâ 450 g’dır. Meyve kabuğu meyve etine sıkı bağlıdır. Öz su muhtevası
ortalama % 45 olup, meyve başına 2 adet - 3 adet çekirdeği bulunan bir çeşittir.
4.2.2.4.7 Redblush
Meyve kabuğu sarı-portakal veya hafif pembe renkte, hafif pürüzlü bir yapıda ve 8 mm kalınlığındadır. Meyve
eti açık pembe veya pembe renktedir. Meyve şekli basık-yuvarlak, salkım şeklinde ve orta iriliktedir. Meyve
çapı ortalama 93,5 mm, kütlesi ortalama 324,5 g’dır. Meyvelerin bir birine değdikleri yerde kırmızı yanak
meydana gelir. Meyve kabuğu meyve etine orta sıkı bağlıdır. Öz su muhtevası ortalama % 38,5 olup, meyve
başına 2 adet - 3 adet çekirdeği bulunan bir çeşittir.
8
ICS 67.080.10
TÜRK STANDARDI
TS 34/Şubat 2007
4.2.2.4.8 Sweetie
Meyve kabuğu sarı renktedir. Meyve eti açık saman sarısı renkte, yumuşak ve gevrek bir yapıdadır. Meyve
şekli basık yuvarlak, sap tarafına doğru hafif konik ve iri yapıdadır. Meyve çapı 110 mm ilâ 120 mm, kütlesi
450 ilâ 500 g’dır. Meyve kabuğu meyve etine sıkı bağlıdır. Öz su muhtevası ortalama % 35 ve üzeri olup,
çekirdeksiz bir çeşittir.
4.2.2.4.9 Starruby
Meyve kabuğu kırmızı renkte, pürüzsüz ve çok ince bir yapıdadır. Meyve eti kırmızı renktedir. Meyve şekli
yuvarlak, hafif basık bir yapıdadır. Meyve çapı 100 mm ilâ 110 mm, kütlesi 450 g ilâ 500 g’dır. Meyve kabuğu
meyve etine sıkı bağlıdır. Öz su muhtevası ortalama % 43,5 olup, çekirdeksize yakın bir çeşittir.
4.2.2.4.10 Rubyred
Meyve kabuğu pembe-sarı portakal renkte, hafif pürüzlü bir yapıdadır. Meyve eti açık pembe veya pembe
renktedir. Meyve şekli basık yuvarlak, salkım şeklinde ve orta irilikte bir yapıdadır. Meyve çapı 90 mm ilâ 95
mm’dir. Meyve kütlesi 300 g ilâ 350 g’dır. Meyve kabuğu meyve etine orta sıkı bağlıdır. Öz su muhtevası
ortalama % 38,5 olup, meyve başına 2 adet - 3 adet çekirdeği bulunan bir çeşittir.
4.2.2.5 Mandarin çeşitleri
4.2.2.5.1 Satsuma
Meyve kabuğu sarı-portakal renginde ve hafif pürüzlü bir yapıdadır, kalınlığı 3 mm'dir. Meyve eti koyu
portakal rengindedir. Meyve şekli basık şekillidir. Meyve çapı ortalama 51 mm, kütlesi 100 g’dır. Meyve
kabuğu meyve etine az sıkı bağlıdır. Öz su muhtevası ortalama % 44 olup, meyve başına ortalama 1,2 adet
çekirdeği bulunan çekirdeksiz, tat, koku ve kalitesi yüksek bir çeşittir.
4.2.2.5.2 Klemantin (Clementine)
Meyve kabuğu portakal renkte, hafif pürüzlü bir yapıdadır. Meyve eti koyu portakal renkte, gevrek, sulu ve
aromalı bir yapıdadır. Meyve şekli yassı ve yuvarlak, bazen boyunlu bir yapıdadır. Meyve çapı 50 mm ilâ 60
mm’dir. Meyve kütlesi 50 ilâ 70 g’dır. Meyve kabuğu meyve etine orta sıkı bağlıdır. Öz su muhtevası % 44 ilâ
% 75 olup, meyve başına 5 adet (tozlama yapılmışsa daha fazla) çekirdeği bulunan bir çeşittir.
4.2.2.5.3 Monreal
Meyve kabuğu sarımsı portakal renkte, hafif pürüzlü bir yapıdadır. Meyve eti koyu portakal renkte, gevrek,
sulu ve aromalı bir yapıdadır. Meyve şekli hafif yassı ve yuvarlak bir yapıdadır. Meyve çapı 50 mm ilâ 70
mm’dir. Meyve kütlesi 60 g ilâ 100 g’dır. Meyve kabuğu meyve etine orta sıkı bağlıdır. Öz su muhtevası % 27
ilâ % 41 olup, meyve başına 10 adet - 12 adet çekirdeği bulunan çekirdekli bir çeşittir.
4.2.2.5.4 King
Meyve kabuğu sarımsı portakal renkte, sert, tümsekli bir yapıdadır. Meyve kabuğu kalın ancak kolay
soyulabilir yapıdadır. Meyve eti koyu turuncu renkte, gevşek, sulu ve bol aromalı bir yapıdadır. Meyve şekli
küresel bir yapıdadır. Meyve çapı 63 mm ilâ 95 mm’dir. Meyve kabuğu meyve etine sıkı bağlıdır. Meyve
başına 5 adet - 20 adet çekirdeği bulunan çekirdekli bir çeşittir. Çekirdekler dikensi yapıda olup, beyaz ipliksi
doku içerirler.
4.2.2.5.5 Nova
Meyve kabuğu çok koyu olmayan portakal renkte, hafif pürüzlü bir yapıdadır. Meyve eti portakal renkte ve
sulu bir yapıdadır. Meyve şekli yassı bir yapıdadır. Meyve çapı 70 mm ilâ 90 mm, kütlesi 160 g ilâ 180 g’dır.
Meyve kabuğu meyve etine sıkı bağlıdır. Öz su muhtevası ortalama % 39 olup, meyve başına 5 adet - 20
adet (döllenmeye bağlı değişir) çekirdeği bulunan çekirdekli bir çeşittir.
4.2.2.5.6 Okitsu
Meyve kabuğu portakal renkte, hafif pürüzlü bir yapıdadır. Meyve eti koyu portakal renktedir. Meyve şekli
yassı bir yapıdadır. Meyve çapı 70 mm ilâ 80 mm’dir. Meyve kütlesi 180 g ilâ 200 g’dır. Meyve kabuğu
meyve etine gevşek bağlıdır. Öz su muhtevası ortalama % 38 olup, çekirdeksiz bir çeşittir.
4.2.2.5.7 Ankor
Meyve kabuğu sarı portakal renktedir. Meyve eti portakal renkte ve sulu, sıkı gevrek bir yapıdadır. Meyve
şekli iri ve basık bir yapıdadır. Meyve çapı 60 mm ilâ 70 mm’dir. Meyve kütlesi 100 g ilâ 120 g’dır. Meyve
kabuğu meyve etine sıkı bağlıdır. Öz su muhtevası ortalama % 45,5 olup, meyve başına 20 adet ve üzeri
çekirdeği bulunan çekirdekli bir çeşittir.
9
ICS 67.080.10
TÜRK STANDARDI
TS 34/Şubat 2007
4.2.2.5.8 Robinson
Meyve kabuğu koyu portakal, hafif kırmızı renktedir. Meyve eti koyu sarı portakal renkte ve sulu bir
yapıdadır. Meyve şekli yuvarlağa yakın hafif basık bir yapıdadır. Meyve çapı 60 mm ilâ 70 mm, kütlesi 150 g
ilâ 160 g’dır. Meyve kabuğu meyve etine sıkı bağlıdır. Öz su muhtevası ortalama % 46 olup, meyve başına 1
adet ilâ 20 adet (polinasyona göre değişir) çekirdeği bulunan bir çeşittir.
4.2.2.5.9 Fortune
Meyve kabuğu koyu turuncu renkte ve orta derecede pürüzlü bir yapıdadır. Meyve eti portakal renkte ve sulu
bir yapıdadır. Meyve şekli yassı şekilli bir yapıdadır. Meyve çapı 50 mm ilâ 60 mm’dir. Meyve kütlesi 70 g ilâ
80 g’dır. Meyve kabuğu meyve etine orta sıkı bağlıdır. Öz su muhtevası % 50 ilâ % 60 olup, meyve başına 1
adet - 2 adet (tozlama yoksa) çekirdeği bulunan bir çeşittir.
4.2.2.5.10 Kinnow
Meyve kabuğu sarı-portakal renkli ve parlak, düzgün bir yapıdadır. Meyveleri basık yuvarlak şekillidir. Meyve
kabuğu meyve etine sıkı bağlıdır.
4.2.2.5.11 Fremond
Meyve kabuğu koyu kırmızı renkte ve parlak, pürüzsüz bir yapıdadır. Meyve eti koyu portakal renkte ve
yumuşak bir yapıdadır. Meyve şekli yuvarlak bir yapıdadır. Meyve çapı 50 mm ilâ 55 mm, kütlesi 60 g ilâ 80
g’dır. Meyve kabuğu meyve etine sıkı bağlıdır, zor soyulur. Öz su muhtevası ortalama % 43 ilâ % 87 olup,
meyve başına çok sayıda çekirdeği bulunan çekirdekli bir çeşittir.
4.2.2.5.12 Klausellina
Meyve kabuğu sarımsı portakal renkte, hafif pürüzlü bir yapıdadır. Meyve eti koyu portakal renktedir. Meyve
şekli yassı bir yapıdadır. Meyve çapı 65 mm ilâ 75 mm, kütlesi 160 g ilâ 170 g’dır. Meyve kabuğu meyve
etine gevşek bağlıdır. Öz su muhtevası ortalama % 33 olup, çekirdeksiz bir çeşittir.
4.2.2.5.13 Yerli
Meyve kabuğu sarı-portakal renkli ve hafif pürüzlüdür bir yapıdadır. Meyve kabuğu ortalama 3,20 mm
kalınlığıdır. Meyve şekli yuvarlak-basık şekilli bir yapıdadır. Meyve eti sarı-portakal renginde, sulu, tipik
mandarin aromalı, lezzetli ve yüksek kalitelidir. Meyve çapı ortalama 61 mm, kütlesi 87,5 g’dır. Meyve
kabuğu meyve etine gevşek bağlıdır. Öz su muhtevası ortalama % 42 olup, meyve başına çok sayıda (20
adet gibi) çekirdeği bulunan çekirdekli bir çeşittir.
4.2.2.5.14 Kara
Meyve kabuğu sarı-portakal renkli ve pürüzlü bir yapıdadır. Meyve kabuğu 4 mm kalınlığıdır. Meyve şekli iri,
basık yuvarlak şekilli bir yapıdadır. Meyve eti koyu portakal renginde, gevrek ve sulu bir yapıdadır. Meyve
çapı ortalama 69 mm, kütlesi 148 g’dır. Meyve kabuğu meyve etine orta sıkı bağlıdır. Öz su muhtevası
ortalama % 43,5 olup, meyve başına çok sayıda (15 adet gibi) çekirdeği bulunan çekirdekli bir çeşittir.
4.2.2.5.15 Ovari
Meyve kabuğu sarımsı portakal renkli ve hafif pürüzlü bir yapıdadır. Meyve şekli yassı yapıdadır. Meyve eti
koyu portakal rengindedir. Meyve çapı 50 mm ilâ 60 mm, kütlesi 80 g ilâ 100 g’dır. Meyve kabuğu meyve
etine gevşek bağlıdır. Öz su muhtevası ortalama % 44 olup, çekirdeksiz bir çeşittir.
4.2.2.5.16 Minneola
Meyve kabuğu koyu kırmızı portakal renginde, parlak ve düzgündür. Meyve şekli hafif uzun sap kısmında
belirgin boyunludur. Meyve eti portakal renginde, yumuşak ve suludur. Meyve çapı ortalama 50 mm,
kabuğun meyve etine bağlılığı ortadır. Öz su muhtevası ortalama % 46, çekirdek sayısı 1 adet ilâ 2 adettir.
4.2.2.5.17 Fairchild
Oldukça iri meyveli ve puflaşmayan bir çeşittir. Meyveleri sert, sulu ve lezzetlidir. Erkenci, verimli ve
çekirdekli bir çeşittir.
4.2.2.6 Çin altıntopu çeşitleri
Bu çeşitlere plummelo, pummelo veya shadddock’da denilmektedir. En büyük turunçgil meyvesidir. Altıntop’a
çok benzer, meyve kabuğu daha kalın ve düz yapıdadır. Meyve kabuğu yeşil-sarı arasında bir renge sahip
olup, meyve şekli yuvarlak ile armut şekli arasındadır. Meyve eti sert, 16 ilâ 18 dilimli, altıntopa göre daha
şekerli, daha az ekşi tatdadır.
10
ICS 67.080.10
TÜRK STANDARDI
TS 34/Şubat 2007
4.2.2.6.1 African shaddock
Meyve kabuğu ortalama 8 mm kalınlığında ve sarı renktedir. Meyve kütlesi ortalama 226 g, çapı 76 mm’dir.
Meyve başına ortalama 15 adet çekirdeği bulunan bir çeşittir.
4.2.2.6.2 Red shaddock
Meyve kabuğu sarı renkte, pürüzsüz yapıdadır. Meyve şekli yuvarlak, hafif basık görünümdedir. Meyve eti
şekerli, daha az ekşi, çok çekirdekli bir çeşittir.
4.2.3
Sınıf özellikleri
4.2.3.1 Ekstra
Bu sınıfa üstün nitelikteki turunçgil meyveleri girer.
Bunlarda;
- Şekil, görünüş, gelişme ve renk bakımlarından çeşide has özellikte olmalı,
- Ürünün genel görünüşünü, özelliklerini, ambalâj içindeki durumunu bozmayacak çok yüzeydeki çok hafif
özürler hariç, hiç bir kusur bulunmamalı
dır.
4.2.3.2 Sınıf I
Bu sınıfa iyi nitelikteki turunçgil meyveleri girer.
Bunlar;
- Yetiştirildikleri bölgeye ve toplanma zamanlarına göre çeşidin tipik özelliklerini taşımalıdır.
Meyvelerin genel görünüşlerini veya muhafaza edilebilme özelliklerini bozmayacak aşağıdaki özürler
bulunabilir:
- Hafif şekil bozukluğu,
- Hafif renk bozukluğu,
- Meyve gelişirken meydana gelen ve çeşidin kendi tabiatında mevcut bulunan gümüş kabukluluk, paslılık
gibi hafif kabuk kusurları,
- Meyvenin elden geçirilmesi sırasında veya sürtünme ile ya da dolu vb. sebeplerden meydana gelen
iyileşmiş (kapanmış) hafif kusurlar.
4.2.3.3 Sınıf II
Bu sınıfa, daha üst sınıflara giremeyen, fakat genel özelliklere uygun bulunan turunçgil meyveleri girer.
Meyvenin genel görünüşüne veya muhafaza edilebilme özelliklerine fazla zarar vermeyecek aşağıdaki
özürler bulunabilir:
- Şekil bozukluğu,
- Renk bozukluğu,
- Kaba ve kalın kabukluluk,
- İyileşmiş (kapanmış) yüzeysel kabuk yaraları,
- Portakallar için kabuğun etinden kısmen ve hafifçe ayrılmış olması (bu husus mandarinler için özür
sayılmaz. Fakat limon ve altıntoplar için kabul edilmeyen bir kusurdur).
4.2.4 Boy özellikleri
Turunçgil meyvelerinin boy özellikleri Çizelge 2'de verilmiştir.
11
ICS 67.080.10
TÜRK STANDARDI
TS 34/Şubat 2007
Çizelge 2 - Turunçgil meyvelerinin boy özellikleri
Boy
Portakal
Limon
Misket limonu
(lime)
Mandarin
Altıntop
Çin Altıntopu
No
mm
mm
mm
mm
mm
mm
0
92 - 110
79 - 90
139 dan fazla
170 den fazla
109 - 139
156 - 170
1)
1
87 - 100
72 - 83
58 - 67
63 ve yukarı
2
84 - 96
68 - 78
53 - 62
58 - 69
100 - 119
148 - 162
3
81 - 92
63 - 72
48 - 57
54 - 64
93 - 110
140 - 154
4
77 - 88
58 - 67
45 - 52
50 - 60
88 - 102
132 - 146
5
73 - 84
53 - 62
42- 49
46 - 56
84 - 97
123 - 138
6
70 - 80
48 - 57
43 - 52
81 - 93
116 - 129
7
67 - 76
45 - 52
41 - 48
77 - 89
100 - 118
2)
8
64 - 73
39 - 46
73 - 85
9
62 - 70
37 - 44
70 - 80
10
60 - 68
35 - 42
11
58 -66
12
56 - 63
13
53 - 60
Çapları 63 mm ve daha yukarı olan mandarinlerde boylar şöyle belirtilir :
No.1 - X
63 - 74
No.1 - XX
67 - 78
No.1 - XXX
78 ve yukarı
2)
Klemantin ve Monreal mandarinleri dışındaki mandarin çeşitleri için en küçük çap 45 mm’dir.
1)
Boylama;
Portakal .........................…………....….. 53 mm,
Limon ................................…………….. 45 mm,
Misket limonu (lime)............................... 42 mm,
Klemantin ve Monreal mandarinleri ..….. 35 mm,
Diğer mandarinler ...................………..... ..45 mm,
Altıntop ............................…………….... ...70 mm,
Çin Altıntopu ............................................100 mm
den küçük çap ölçüsündeki turunçgillere uygulanmaz.
4.3 Boyut ve toleranslar
4.3.1 Sınıf toleransları
Sınıfının özelliklerini karşılamayan ürünler için her ambalâjda kütlece veya sayıca bulunabilecek sınıf
toleransları aşağıda verilmiştir:
4.3.1.1 Ekstra
Bu sınıfın özelliklerine uymayan, fakat Sınıf I’e giren turunçgil meyvelerine sayıca veya kütlece en çok % 5
oranına kadar tolerans tanınır.
4.3.1.2
Sınıf I
Bu sınıfın özelliklerine uymayan, fakat Sınıf II’ye giren turunçgil meyvelerine sayıca veya kütlece en çok %
10 oranına kadar tolerans tanınır.
12
ICS 67.080.10
TÜRK STANDARDI
TS 34/Şubat 2007
4.3.1.3 Sınıf II
Bu sınıfın özelliklerine uymayan, fakat tüketime elverişli bulunan turunçgil meyvelerine sayıca veya kütlece
en çok % 10 oranına kadar tolerans tanınır. Ancak kapanmamış hafif yüzeysel kuru yaralı (çürüme
başlangıcı olanlar hariç) veya yumuşak ve pörsümüş meyveler % 5'i geçmemelidir.
4.3.2 Boy toleransları
Bütün sınıflar için her ambalajda belirtilen boyun veya dökme partilerde üç boy sırası toplamının bir alt veya
bir üstündeki boydan meyvelere sayıca en çok % 10 oranına kadar tolerans tanınır.
Bu tolerans;
Portakallar .......................…......….. 50 mm,
Limonlar ..........................…………… 43 mm,
Misket limonları (lime)....................... 40 mm,
Klemantin ve Monreal mandarinleri ....34 mm,
Diğer mandarinler .................……..... 43 mm,
Altıntoplar .......................……………. 67 mm,
Çin Altıntopu........................................98 mm
den küçük olan boylardaki turunçgillere tanınmaz.
4.4 Özellik, muayene ve deney madde numaraları
Bu standardda verilen özellikler ile bunların, muayene madde numaraları Çizelge 3'de verilmiştir.
Çizelge 3 – Özellik, muayene ve madde numaraları
Genel özellikler
4.2.1
Muayene ve deney
madde no
5.2.2
Çeşit özellikleri
4.2.2
5.2.2
Sınıf özellikleri
4.2.3
5.2.2
Boy özellikleri
4.2.4
5.2.2
4.3
5.2.2
Öz su muhtevasının tayini
4.2.1
5.3.1
Şeker muhtevasının tayini
4.2.1
5.3.2
Bir örneklik
6.1
5.2.1
Ambalâjlama
6.2
5.2.1
İşaretleme
6.3
5.2.1
Özellikler
Özellik madde no
Boyut ve toleranslar
5
Numune alma, muayene ve deneyler
5.1 Numune alma
Türü, çeşidi, sınıfı, boyu ve ambalâjları aynı olup bir defada muayeneye sunulan turunçgiller bir parti sayılır.
Numune partiden alınır. Turunçgil meyveleri numunesi TS ISO 874’e göre alınır.
Alınan temsili numunelerin ambalâjlama, muhafaza ve lâboratuvara gönderilmesi TS ISO 874’e göre
yapılmalıdır.
5.2 Muayeneler
5.2.1 Ambalâj ve ambalâj malzemesinin muayenesi
Ambalâj ve ambalâj malzemesinin muayenesi gözle, elle incelenerek, ölçülerek yapılır. Sonucun Madde 6'ya
uygun olup olmadığına bakılır.
5.2.2 Turunçgillerin muayenesi
Turunçgillerin muayenesi gözle, elle incelenerek, koklanarak, tadılarak, tartılarak, ölçülerek yapılır ve
sonucun Madde 4.2.1, Madde 4.2.2, Madde 4.2.3, Madde 4.2.4 ve Madde 4.3’e uygun olup olmadığına
bakılır.
13
ICS 67.080.10
TÜRK STANDARDI
TS 34/Şubat 2007
5.3 Deneyler
5.3.1 Öz su muhtevasının tayini
Turunçgillerin öz suyu, el presleri vasıtası ile çıkarılır. Muayene için ayrılan meyvelerden en çok 10 tanesi
rastgele seçilerek tartılır (m1). Bu meyveler ortalarından enlemesine ikiye bölünerek, içinde öz su
kalmayıncaya kadar preslenir. Presten çıkan öz su iki katlı tülbentten süzülür, tülbent posada hiç öz su
kalmayıncaya kadar iyice sıkılır. Çıkan öz su önceden darası alınmış bir kapta toplanarak tartılır. Kabın
darası çıktıktan sonra elde edilen değer (m2) ile alınan meyvenin kütlesi (m1) esas alınarak, yüzde öz su
muhtevası (R) aşağıdaki bağıntı ile hesaplanır:
R=
m2
x 100
m1
Sonucun Madde 4.2.1’e uygun olup olmadığına bakılır.
5.3.2 Şeker muhtevasının tayini
Turunçgillerin şeker muhtevası, TS EN 12146’ya göre yapılır. Sonucun Madde 4.2.1’e uygun olup
olmadığına bakılır.
5.4 Değerlendirme
Muayene sonuçlarının her biri standarda uygunsa parti standarda uygun sayılır.
5.5 Muayene ve deney raporu
Muayene ve deney raporunda en az aşağıdaki bilgiler bulunmalıdır;
 Firmanın adı ve adresi,
 Muayene ve deneyin yapıldığı yerin lâboratuvarın adı,
 Muayeneyi ve deneyi yapanın ve/veya raporu imzalayan yetkililerin adları, görev ve meslekleri,
 Numunenin alındığı tarih ile muayene ve deney tarihi,
 Numunenin tanıtılması,
 Muayene ve deneylerde uygulanan standardların numaraları,
 Sonuçların gösterilmesi,
 Muayene ve deney sonuçlarını değiştirebilecek faktörlerin mahsurlarını gidermek üzere alınan tedbirler,
 Uygulanan muayene ve deney metotlarında belirtilmeyen veya mecburi görülmeyen, fakat muayene ve
deneyde yer almış olan işlemler,
 Numunenin standarda uygun olup olmadığı,
 Rapora ait seri numarası ve tarih her sayfanın numarası ve toplam sayfa sayısı.
6
Piyasaya arz
Turunçgil meyveleri piyasaya ambalâjlı olarak aşağıdaki şekilde arz edilirler:
a) Katlar halinde dizilmiş olarak: Açık ve kapalı ambalâjlar içine boylama çizgisine uygun olarak boylandıktan
sonra, dizilmeden dökme olarak konulur. Bu sadece Sınıf I ve Sınıf II için uygulanabilir.
b) Ambalâja dökme olarak: Açık ve kapalı ambalâjlar içine boylama çizgisine uygun olarak boylandıktan
sonra diyagonal şeklinde dizilmelidir. Bu Ekstra sınıf için zorunlu olup, Sınıf I ve Sınıf II için ihtiyaridir,
c) Tüketici ambalâjları şeklinde.
Tüketici ambalâjları meyve sayısına göre hazırlanıyorsa, boylama bütün sınıflar için zorunludur.
Tüketici ambalâjları meyve kütlesine göre hazırlanıyorsa, boylama ard arda üç boy esasına göre
yapılmalıdır.
6.1 Bir örneklik
Her ambalaj içindeki turunçgil meyveleri tür, çeşit, sınıf ve orijin ve boylanmış ise boy bakımlarından bir
örnek olmalıdır. Ayrıca olgunluk ve gelişme dereceleri bakımından da gözle görülür derecede bir örneklik
aranır.
Ekstra sınıf meyveler, renk bakımından da birörnek olmalıdır.
Görünen turunçgil meyveleri, ambalajdaki tüm ürünü temsil etmelidir.
14
ICS 67.080.10
TÜRK STANDARDI
TS 34/Şubat 2007
a) Ambalajlara diyagonal şekilde dizilerek yerleştirilen turunçgil meyvelerinde bir ambalaj içindeki en küçük
ve en büyük meyve arasındaki çap farkı Çizelge 4’te belirlenen miktarları geçmemelidir:
Çizelge 4 - Aynı ambalâjdaki en küçük ve en büyük meyve arasındaki fark
Tür/çeşit
Limonlar
Misket limonları (lime)
Mandarinler
Portakallar
Boy no
0-7
1-5
1-4
5–6
7 - 10
0-2
3-6
7 - 13
Aynı ambalâjdaki en küçük ve en büyük
meyve arasındaki fark, en fazla
(mm)
7
7
9
8
7
11
9
7
b) Altıntop ve katlar halinde dizilmemiş olan bütün turunçgillerde;
Piyasaya nasıl arz edilirse edilsin bir ambalaj içerisindeki en büyük ve en küçük meyveler arasındaki çap
farkı boylama çizelgesinde o boy için verilen sınırları aşmamalıdır.
Limonlar dikkate alındığında, katlar halinde dizilerek yerleştirilen limonlarda uygulanan çap farkı, katlar
halinde dizilmemişler için de uygulanabilir.
c) Dökme olarak sevkedilen turunçgillerde;
Dökme turunçgil meyveleri için en çok çap farkı olarak şu hususlar dikkate alınır:
- En küçük çap ölçüsü (bu şekilde hazırlanan ve boylama uygulanmayan partiler için).
- Boylama yapılmış ise, boylama çizelgesine uygun olarak arka arkaya alınan üç boy sırasındaki fark
toplamına eşit olan ölçü.
6.2 Ambalâjlama
Ambalâjlar, taşıma, muhafaza ve pazarlama süresince turunçgil meyvelerini iyi bir şekilde koruyacak ve
sağlığa zarar vermeyecek nitelikte yeni, temiz, kokusuz ahşap, mukavva veya diğer uygun malzemeden
hazırlanmış kasa, kutu, sepet, file vb. şekillerde yapılmış olmalıdır. Bu ambalâjların içerisine doğrudan
tüketiciye arz olunmak üzere küçük ambalâjlar da konulabilir.
Ambalâjların yapımında kullanılan her türlü malzeme ile bunların içlerine ve taşıtlara veya taşıt bölmelerine
konulacak kağıt veya diğer materyal yeni, temiz ve kokusuz olmalı, ürüne zarar vermemeli, bunların
üzerlerine yazılacak yazılarda kullanılan mürekkep ve boya ile etiketlerin yapıştırılmasında kullanılan zamk
zehirli veya diğer şekillerde insan sağlığına zararlı olmamalı ve yazılı taraf ürün ile temas etmemelidir.
Ahşap ambalâjlarda çürük bulunmamalı, üzerlerinde budak varsa bunlar düşmemiş olmalı ve budakların
çapı, ahşap parça genişliğinin 1/3'ünü geçmemelidir.
Ambalâjların içerisinde hiçbir yabancı madde bulunmamalıdır, Ancak ithalatçı ülkenin isteği halinde,
meyvelerin üzerine, özel bir takdim şekli olarak, yeşil yapraklı taze bir dal parçası konulabilir.
Turunçgil meyveleri teker teker sarıldığında kullanılacak kağıtlar meyveyi tamamen saracak boyutlarda, ince,
kuru, yeni ve kokusuz olmalıdır.
Ambalâjlamada, turunçgil meyvelerinin tabiî özelliklerini, özellikle tadını ve kokusunu değiştirebilecek
herhangi bir madde kullanılmamalıdır. Ancak, alıcı ülkenin mevzuatına uygun olmak şartı ile ve meyveyi
korumak amacıyla meyvenin yalnız üzerinde hafif bir yabancı koku bırakan difenil veya benzeri kimyevi
madde emdirilmiş malzeme kullanılabilir. Ya da meyveler, koruyucu özel bir mum tabakası ile örtülebilir.
Ambalâjlar her türlü yabancı maddeden arınmış olmalı, rutubet ve koku çeken malzemeden yapılmamalıdır.
6.3
İşaretleme
Turunçgil meyveleri ambalâjları üzerine en az aşağıdaki bilgiler okunaklı olarak, silinmeyecek ve
bozulmayacak şekilde yazılmalı ve basılmalıdır. 15 kg’dan büyük ambalâjlarda kullanılacak etiketler 40
cm2’den küçük olamaz.
 Firmanın ticari unvanı veya kısa adı, varsa tescilli markası,
15
ICS 67.080.10











TÜRK STANDARDI
TS 34/Şubat 2007
Bu standardın işaret ve numarası ( TS 34 şeklinde),
Malın adı ( Turunçgil meyveleri),
Türü,
Çeşidi ((Klemantin mandarini gibi bazı çeşitlerde çekirdeksiz veya 1 adet – 10 adet çekirdekli şekildeki
tanıtıcı bilgi),
Sınıfı,
Boyu (ambalâjlara katlar halinde yerleştirilmiş veya dökme olarak konulmuş meyvelerde boy numarası,
katlar halinde yerleştirilmişlerde aynı zamanda meyve adedi. Dökme partilerde boylama çizelgesine
uygun olarak arka arkaya alınan üç boy sırasına göre boylama yapılmış ise üst ve alt boy numaraları.
Boylanmamış dökme partilerde ise en küçük boy numarası gibi),
Difenilli veya benzeri bir kimyevi maddeli malzeme kullanılmış ise bunun belirtilmesi,
Üretim bölgesi veya yerel ismi (isteğe bağlı),
Parti, seri veya kod numarasından en az biri,
Net kütlesi (en az g veya kg olarak),
Büyük ambalâjlardaki küçük tüketici ambalâjların sayısı ve kütlesi (isteğe bağlı).
Gerektiğinde bu bilgiler Türkçe’nin yanı sıra yabancı dilde de yazılabilir. Bu bilgilerin dışında reklam olarak
ambalâjın içindekilere aykırı, yanıltıcı olmamak kaydıyla başka yazı, resim ve etiketler sağlığa zararsız
maddelerle yazılmalı veya yapılmalı, yapıştırılmalıdır.
Küçük tüketici ambalâjlarında bu bilgiler bir etikete yazılarak ambalâj içine bırakılabilir.
6.4
Muhafaza ve taşıma
Turunçgil meyveleri % 85 ilâ % 90 bağıl nemde şartlarında olmak üzere;
- Portakallar 5 ºC ilâ 6 ºC’da 5 ay ilâ 6 ay,
- Limonlar, misket limonları 10 ºC ilâ 12 ºC’da 7 ay ilâ 8 ay,
- Altıntoplar, Çin Altıntopu 7 ºC ilâ 9 ºC’da 6 ay ilâ 7 ay,
- Mandarin 3 ºC ilâ 4 ºC’da 2 ay ilâ 3 ay
süre ile depolanabilir.
6.4.1 Turunçgil meyveleri ve bunların içinde bulundukları ambalâjlar işleme yerlerinde, depolarda,
taşıtlarda fena koku yayan ve bunları kirletecek maddelerle bir arada bulundurulmamalıdır.
6.4.2 İçinde turunçgil meyveleri bulunan ambalâjlar yaş olmayan, havadar ve serin yerlerde tutulmalı,
yağmur altında bırakılmamalı ve bu şartlarda yükletilip boşaltılmamalıdır. Taşımada hava dolaşımlı kapalı
vasıtalar kullanılmalıdır.
Turunçgil meyveleri ve içinde turunçgil bulunan ambalâjlar fena koku yayan veya bunları kirleten maddeler
ile bir arada bulundurulmamalıdır.
- Ambalâjlı ve ambalâjsız turunçgil meyveleri yağış veya güneş altında ya da dondurucu soğuklarda
bırakılmamalı, yağış altında taşıtlara yükletilip boşaltılmamalıdır.
- Turunçgil ambalâjları, işleme yerlerinde, depolarda, taşıtlarda ve paletler üzerinde birbirine ve içindeki
meyvelere zarar vermeyecek hava dolaşımını engellemeyecek şekilde istif edilmelidir. İstiflemede, araya
istif tahtası veya palet konulmazsa, üst üste 7 kattan çok istif yapılmamalıdır. Ayaklı üstü açık
ambalâjlarda istif yüksekliği serbesttir. Depo ve taşıtlara dökme halinde konulan turunçgil meyvelerinin
yığın yüksekliği 90 cm'yi aşmamalıdır.
- Turunçgil ambalâjlarının yükleme ve boşaltma işlemlerinde gerektiğinde konveyör veya palet kullanılması
tavsiye edilir.
Turunçgil meyvelerinin taşınması TS 9949’a, depolanması da TS 3895’e göre yapılmalıdır.
7
Çeşitli hükümler
Üretici bu standarda uygun olarak ürettiğini beyan ettiği turunçgil meyveleri için istenildiğinde standarda
uygunluk belgesi vermeye veya göstermeye mecburdur. Bu beyannamede satış konusu olan turunçgil
meyvelerinin;
 Madde 4'deki özelliklere uygun olduğunun,
 Madde 5'deki muayene ve deneylerin yapılmış ve uygun sonuç alınmış bulunduğunun
belirtilmesi gerekir.
16
ICS 67.080.10
TÜRK STANDARDI
TS 34/Şubat 2007
Yararlanılan kaynaklar
 Turunçgil Yetiştiriciliği, Tarım ve Köyişleri Bakanlığı yayınları, Ankara, 2002.
 UN/ECE FFV-14, 2003.
 International Citrus Congress Fourth meeting of the International Society of Citriculture, Author index to
 papers presented in Tokyo, Japan 1981.
 KAYGISIZ, H.,AYBAK H., ÇINAR, H. Narenciye Yetiştiriciliği, Hasad Yayınları, 2000.
 GÜRGEN, Y., Narenciye Yetiştiriciliği, Çukurova Üniversitesi Tarımsal Yayım, Araştırma ve Uygulama
Merkezi Müdürlüğü Yayınları, Adana, Ocak-2004.
 www.thefruitpages.com/citrus.shtml
 www.foodsubs.com/Fruitcit.html
17
ICS 67.080.10
TÜRK STANDARDI
TS 34/Şubat 2007
Resimler
Resim 1- Alanya dilimli
Resim 2- Akçay şekeri
Resim 3 – Sanguinelli
Resim 4 – Yafa
18
ICS 67.080.10
TÜRK STANDARDI
TS 34/Şubat 2007
Resim 5 – Washington Navel
Resim 6 – Thomson Navel
Resim 7 – Valencia Late
Resim 8 – Valencia Midknıght
19
ICS 67.080.10
TÜRK STANDARDI
Resim 9 – Kan (Moro)
Resim 10 – Enterdonat
Resim 11 – Lamas
20
TS 34/Şubat 2007
ICS 67.080.10
TÜRK STANDARDI
TS 34/Şubat 2007
Resim 12 – Kütdiken
Resim 13 – Kıbrıs
Resim 14 – Mayer
Resim 15 – Mollamemet
Resim 16 – Verdelli
21
ICS 67.080.10
Resim 17 – Key lime
TÜRK STANDARDI
Resim 18 – Persian lime
Resim 20 – Marshseedles
Resim 21 – Flame
22
TS 34/Şubat 2007
Resim 19 – Kaffir lime
ICS 67.080.10
TÜRK STANDARDI
TS 34/Şubat 2007
Resim 22 - Riored
Resim 23 - Henderson
Resim 24 - Oroblanco
23
ICS 67.080.10
TÜRK STANDARDI
TS 34/Şubat 2007
Resim 25 - Rayrubby
Resim 26 - Redblush
Resim 27 - Sweetie
Resim 28 - Starrubby
24
ICS 67.080.10
TÜRK STANDARDI
TS 34/Şubat 2007
Resim 29 - Rubyred
Resim 30 - Satsuma
Resim 32 - Monreal
Resim 31 - Clemantin
Resim 33 – Nova
Resim 34 – Okitsu
25
ICS 67.080.10
TÜRK STANDARDI
Resim 35 – Ankor
Resim 36 – Robinson
Resim 37 – Fourtune
Resim 38 – Kinnow
26
TS 34/Şubat 2007
ICS 67.080.10
TÜRK STANDARDI
TS 34/Şubat 2007
Resim 39 – Fremond
Resim 40 – Klausellina
Resim 41 – Yerli
27
ICS 67.080.10
TÜRK STANDARDI
Resim 42 – Kara
Resim 43 – Ovari
Resim 44 – African shaddock
28
TS 34/Şubat 2007
ICS 67.080.10
TÜRK STANDARDI
TS 34/Şubat 2007
Ek A
(Bilgi için)
100 g turunçgil meyvelerinin yaklaşık besin değeri
Mandarin
Portakal
Limon
Lime
Su
82,6 g – 90,2 g
86,0 g
90,73 g
88,26 g
Protein
0,61 g – 1,15 g
0,7 g - 1,3 g
0,38 g
0,70 g
Yağ
0,05 g – 0,32 g
0,1 g – 0,3 g
0,0 g
0,20 g
Lif
0,3 g – 0,7 g
0,5 g
0,4 g
2,8 g
Kül
0,29 g – 0,54 g
0,5 g – 0,7 g
0,26 g
0,30 g
Kalsiyum
25,0 mg – 46,8 mg
40,0 mg – 43,0 mg 7,0 mg
33,0 mg
Fosfor
11,7 mg – 23,4 mg
17,0 mg – 22,0 mg 6,0 mg
18,0 mg
Demir
0,17 mg – 0,62 mg
0,2 mg – 0,8 mg
0,03 mg
0,60 mg
Karoten
0,013 mg – 0,175 mg
200 I.U. (Vit. A)
20 I.U. (Vit. A) 10 I.U.(Vit. A)
Thiamin
0,048 mg – 0,128 mg
0,10 mg
0,030 mg
0,030 mg
Riboflavin
0,014 mg – 0,041 mg
0,04 mg
0,010 mg
0,020 mg
Niacin
0,199 mg – 0,38 mg
0,4 mg
0,10 mg
0,20 mg
Askorbik asit
13,3 mg – 54,4 mg
45,0 mg – 61,0 mg 46,0 mg
29,1 mg
29