Havza Amenajmanı ve Islahı

Hanifi AKBIYIK
Toprak Muhafaza ve Havza
Islahı Dairesi Başkan
Yardımcısı
02.01.2013
2012-Ocak
1
Havza
Havza; bir akarsu tarafından parçalanan ve kendine has
doğal kaynakları bünyesinde barındıran, suları aynı denize,
ırmağa veya göle akan belirli büyüklükte arazi parçasıdır.
Bir su havzası suların deniz veya göllere döküldüğü
yerlerden başlar, en yüksek noktaya kadar devam eder ve
kendi içerisinde birçok mikro havzaya ayrılır.
02.01.2013
3
Havzaların Büyüklüklerine Göre
Sınıflandırılması
02.01.2013
1. Küçük Havzalar
<100 Ha.
2. Orta Büyüklükte
Havzalar
100-1000 Ha.
3. Büyük Havzalar
1000 – 10000 Ha.
4. Çok Büyük Havzalar
>10000 Ha. (Fırat,
Dicle)
4
ANKARA
24 October 2007
Turkey’s main watersheds
AKARSU HAVZALARI
02.01.2013
©cnokan2009
6
Havza Islah Çalışmalarının Tarihsel
Gelişimi
 Ortadoğu, Hindistan, Mısır, Çin
 Osmanlı Dönemi(Fatih Sultan Mehmet,
II.Beyazıt)
 Cumhuriyet Dönemi(1950)
02.01.2013
7
Havza Islahı
 Toprak, su ve
bitki örtüsü arasında doğal dengeyi
sağlamaya yönelik teknik, kültürel ve idari tedbirlerin
alınması ile havzada yaşayan halkın sosyal, kültürel ve
ekonomik
kalkınmalarının
sağlanması
için
yapılan
çalışmaların tamamına havza ıslahı ismi verilir.
02.01.2013
8
Havza Amenajmanı
 Bir su toplama havzasında, ekolojinin temel esasları
dikkate alınarak, doğal kaynakların, toplumun sosyal,
kültürel ve ekonomik kalkınmasını sağlayacak şekilde
sürdürülebilir kullanımının sağlanması, geliştirilmesi
ve yönetilmesidir.
02.01.2013
9
ENTEGRE HAVZA
AMENAJMANI
Bir havza üzerinde bulunan doğal kaynakların kullanımı genelde
o kaynakların sahipleri tarafından planlanmakta ve yönetilmekte,
dolayısı ile birbirleri ile bir bağlantısı bulunmamaktadır. Örneğin
ormanlar Orman Bakanlığı, tarım arazileri ise sahipleri tarafından
işletilmektedir. Ancak havzada yapılan çalışmalar her ne kadar
birbirinden
bağımsız yapılırsa yapılsın orada üretilen su,
havzanın alt kısımlarında yaşayan insanlar ile daha evvel yapılmış
olan tesisleri etkiler. Bu da Enteğre Havza Amenajmanı nın
doğmasına neden olmuştur.
ENTEGRE HAVZA AMENAJMANI

Bir havza üzerinde bulunan doğal kaynakların kullanımı genelde o kaynakların
sahipleri tarafından planlanmakta ve yönetilmekte, dolayısı ile birbirleri ile bir
bağlantısı bulunmamaktadır
Erozyonu veya doğal kaynak tahribatını meydana getiren sorunlar yöreye has,
havza bazında çözüm gerektiren ve birçok kurum ve kuruluşları direkt
ilgilendiren bir sorun olarak karşımıza çıkmaktadır.Bu nedenle erozyonun
önlenmesi ile görevli kurumların aynı havzada birlikte çalışmalarının önemi
ortaya çıkmaktadır.
Örneğin; doğal kaynakların tahrip edildiği bir havzada sadece Çevre ve Orman
Bakanlığı’nın havzanın üst kısmında gerekli erozyon kontrolu tedbirlerini
alması, Tarım teşkilatlarının aşağı havzada, tarım alanlarında, yanlış arazi
kullanımından kaynaklanan erozyon ve toprak koruma tedbirlerini almaması, o
havzada erozyonun sürmesine veya kısmen alınan tedbirlerin amacına
ulaşamaması sonucunu doğurmaktadır. Bu nedenlerle havzada doğal kaynak
aşınmasının önlenmesi için uygulayıcı kuruluşların güçlerini birleştirilerek
entegre bir çalışmaya geçmesi gereklidir..
02.01.2013
11
GELİŞMİŞ VE GELİŞMEKTE OLAN ÜLKELERDE HAVZA
YÖNETİMİNDEKİ TEMEL FARKLILIKLAR (1)
Konular
Gelişmiş Ülkelerde mevcut Az gelişmiş ve gelişmekte
durum
olan ülkelerde mevcut durum
Yönetimin
temel amacı
 Su kalitesinin ve
miktarının artırılması ve
geliştirilmesi,
 Biyolojik çeşitliliğin,
ekonomik türlerin
korunması ve
geliştirilmesi,
 Yaban hayatının
korunması ve
sürdürülebilirliği
02.01.2013
 Erozyonun önlenmesi,
sel ve taşkın kontrolu
 Ormanların korunması ve
geliştirilmesi,
 Meraların ıslahı
 Tarımsal üretimin
geliştirilmesi
 Gelir seviyesinin
yükseltilmesi
12
GELİŞMİŞ VE GELİŞMEKTE OLAN ÜLKELERDE HAVZA
YÖNETİMİNDEKİ TEMEL FARKLILIKLAR (2)
Konular
Gelişmiş Ülkelerde
mevcut durum
Havza
 Havza içinden çok
rehabilitasyo- havza dışı insanlara
nundan
yönelik
sağlanan fayda
02.01.2013
Az gelişmiş ve gelişmekte
olan ülkelerde mevcut
durum
 Genellikle havza içi
insanlarına yönelik
13
GELİŞMİŞ VE GELİŞMEKTE OLAN ÜLKELERDE HAVZA
YÖNETİMİNDEKİ TEMEL FARKLILIKLAR (3)
Konular
Arazi
kullanımı
02.01.2013
Gelişmiş Ülkelerde
mevcut durum
Az gelişmiş ve gelişmekte
olan ülkelerde mevcut
durum
 Doğal kaynakların
 Orman ve mera
kullanılmasında, koruma tahribatı, yanlış tarım,
ve kullanma dengesi
yamaç tarımı
hakim.
14
GELİŞMİŞ VE GELİŞMEKTE OLAN ÜLKELERDE HAVZA
YÖNETİMİNDEKİ TEMEL FARKLILIKLAR (4)
Konular
Havzanın
nüfus
yoğunluğu
02.01.2013
Gelişmiş Ülkelerde
mevcut durum
 Az
Az gelişmiş ve gelişmekte
olan ülkelerde mevcut
durum
 Yoğun
15
GELİŞMİŞ VE GELİŞMEKTE OLAN ÜLKELERDE HAVZA
YÖNETİMİNDEKİ TEMEL FARKLILIKLAR (5)
Konular
Altyapı
02.01.2013
Gelişmiş Ülkelerde
mevcut durum
Az gelişmiş ve gelişmekte
olan ülkelerde mevcut
durum
 Yollar standart,
elektrik ve şebekeli içme
suyu mevcut.
 Isınma kömür ve
elektrik
 Yollar toprak ve
stabilize.
 Elektrik genellikle
mevcut
 Şebekeli içme suyu az,
çoğunluk çeşmeli.
 Isınma çoğunlukla odun
ve tezek.
16
GELİŞMİŞ VE GELİŞMEKTE OLAN ÜLKELERDE HAVZA
YÖNETİMİNDEKİ TEMEL FARKLILIKLAR (6)
Konular
İnsanlarının
sosyal ve
ekonomik
durumu
02.01.2013
Gelişmiş Ülkelerde
mevcut durum
 Okumuş, kendini
geliştirmiş zengin büyük
topraklı çiftçiler
 Ahır hayvancılığı son
derece gelişmiş. Büyük
hayvan çiftlikleri hakim
Az gelişmiş ve gelişmekte
olan ülkelerde mevcut
durum
 Az okumuş, fakir,
küçük topraklı çiftçiler ve
köylüler
 Sürü hayvancılığı
hakim
 Az gelişmiş ahır
hayvancılığı
17
GELİŞMİŞ VE GELİŞMEKTE OLAN ÜLKELERDE HAVZA
YÖNETİMİNDEKİ TEMEL FARKLILIKLAR (7)
Konular
Mülkiyet
02.01.2013
Gelişmiş Ülkelerde
mevcut durum
 Mülkiyet belirli,
kadastro tamamlanmış.
 Tarım, orman ve
merada özel mülkiyet
hakim
 Tarım alanları büyük
ölçekte
Az gelişmiş ve gelişmekte
olan ülkelerde mevcut
durum
Orman ve meralarda
Devlet mülkiyeti
Tarım, çok parçalı ve
küçük arazilerde. Özel
mülkiyet yanında Devlet
mülkiyetinde olup ta tarım
yapılan önemli ölçekte
arazi mevcut
18
Doğal Kaynak Sorunlarının Çözümünde Havza
Amenajmanının Rolü
Sorun
Çözüm
Havza Amenajmanı İlişkisi
Su Yetersizliği
Bitki Örtüsü Yönetimi
(evapotransprayonu
azaltmak)
Derin köklü türleri sığ köklülere, iğne
yapraklıları yapraklılara dönüştürmek
Sel ve Taşkın
Tahrip olmuş ve çıplak alanda Uygun bitki örtüsünü yetiştirmek ve
bitkilendirme
yönetmek
Enerji yetersizliği
Odun kullanma
Hızlı gelişen tür ağaçlandırmaları
H.elektrik santraller kurmak
Baraj ve nehir yataklarına gelen
sedimenti en düşük düzeyde tutmak
Gıda yetersizliği
Hayvancılığı geliştirmek
Otlatma sistemlerini geliştirmek
Erozyon ve sediment
Erozyon kontrol yapıları
Bitkilendirme ve yönetim yoluyla
yapıların ömrünü uzatmak
Bitki örtüsü tesisi, korunması ve
yönetimi
Bitkilendirme
02.01.2013
19
Havzalarda Tespit Edilen Sorunlar


















Doğal kaynakların tahribi
Meralarda aşırı ve düzensiz otlatma
Zayıf bitki örtüsü
Orman alanlarından aşırı ve usulsüz faydalanma
Erozyon
Göçebe hayvancılık
Dağınık yerleşim
İnsan kaynaklarında azalma (Göç nedeniyle
yetersiz işgücü)
Hayvansal verimde düşüklük
Tarım arazilerinin yanlış kullanılması
Yetersiz tarım alanları
Yetersiz su kaynakları
Modern tarım tekniklerinden yoksunluk
Tarım arazilerinde yetersiz organik madde
Kırsal fakirlik
Doğal kaynakların doğru kullanımı konusunda
eğitim eksikliği
Sanayiden kaynaklanan tahribat ve kirlenen
doğal kaynaklar
Arazi kadastrosunu tamamlanmaması
02.01.2013
20
Havzalarda Arazi Bozulumunun Sonuçları
 Erozyonda artış
 Toprakta tuzlanmanın artması
 Tarım ürünlerinde azalma
(Miktar+Kalite)
 Böcek ve hastalıklarda artış
(Bitki+Tarım)
 Meralarda ot veriminin azalması
 Biyolojik çeşitlilikte azalma
 Su veriminde düşüş ve azalma
 Orman yangınlarında artış
 Bitki ölümleri
 Su kaynaklarında azalma
 Su ihtiyaçlarında artış
 Doğal kaynak tahribatında artış
 Sel ve taşkınların artması
 02.01.2013
Yoksulluk ve göç
21
Havza Rehabilitasyon Projesi
 Havza ıslahı amacıyla hazırlanan projedir.
Havza ıslah projesi kırsal kalkınma projesi
değildir. İçerik olarak tarım, orman ve mera
çalışmalarını kapsar ve doğal kaynak
tahribatının önlenmesi ile birlikte, havzada
yaşayan
halkın
ekonomik
açıdan
kalkındırılmasını ve böylece bozulmuş
doğal dengenin yeniden tesis edilmesini
amaçlar.
02.01.2013
22
Türkiye’ de Yapılan Entegre Havza Rehabilitasyon
Projeleri
 Doğu Anadolu Su Havzaları Rehabilitasyon Projesi
 Anadolu Su Havzaları Rehabilitasyon Projesi
 Çoruh Havzası Rehabilitasyon Projesi Master Plan
Çalışmaları
02.01.2013
23
Projelerin Temel İlkeleri
 Projelerin birinci amacı doğal kaynak aşınımının
durdurulmasıdır. Bu projeler kırsal kalkınma projeleri değildir.
Doğal kaynak üzerindeki baskının azaltılması amacıyla kırsal
kesim desteklenmektedir.
 Devletin ilgili birimlerinin yanı sıra yerel halkın, belediyelerin
ve sivil toplum kuruluşlarının katılımını esas almaktadır. Karar
verme, uygulama ve proje finansmanında katılım aranmaktadır.
02.01.2013
24
Projelerin Ortak Gayeleri
Doğal kaynakların (orman, toprak ve su ) korunması,
rehabilitasyonu ve yönetimi
Gelir getirici faaliyetler ile doğal kaynakların korunması,
rehabilitasyonu ve yönetimi faaliyetlerinin entegrasyonu
İnsan kaynaklarının geliştirilmesi
Sürdürülebilirlik ve yaygınlaştırılabilirlik
02.01.2013
25
HAVZALARIN SEÇİM
KRİTERLERİ
 Kırsal fakirliğin şiddetle hüküm sürdüğü,
 Doğal kaynak tahribatı yoğun olan,
 Can ve mal kaybı yönünden tehlike arz eden,
 Ekonomik açıdan geri kazanımı mümkün olan,
 Belirli büyüklüğe sahip olan,
 Yerel halkın çalışmalara olumlu cevap verdiği,
havzalardır.
02.01.2013
26
Planlama Süreci Aşamaları
1.Sorun ve imkanları tanımlama(envanter, araştırma,
değerlendirme)
2. Kısıtlama ve amaçları tanımlama, strateji geliştirme
3. Stratejileri gerçekleştirmek için alternatifleri ortaya koyma
4. Alternatiflerin çevresel, sosyal ve ekonomik etkilerini belirleme
5. Seçenekleri sıralama veya önceliklendirme
02.01.2013
27
YASAL DAYANAK
6831 sayılı Orman Kanunu 4999 sayılı kanunla değişik 58. maddesi :
Orman rejimine dahil veya yeniden orman tesis edilecek
yerlerde havza bazında yapılacak ağaçlandırma, erozyon ve sel
kontrolü, çığ ve heyelanların önlenmesi, ekosistemlerin korunup
geliştirilmesi ve havzada yaşayan insanların hayat şartlarının
iyileştirilmesi faaliyetleri, Çevre ve Orman Bakanlığının
koordinatörlüğünde ilgili kuruluşlarla birlikte hazırlanan entegre
projeler halinde uygulanır.
02.01.2013
28
HAZIRLANAN BU PROJE İLE;
 Havzada rehabilitasyon çalışmaları yapılırken aynı
zamanda doğal kaynakların doğru kullanımı konusunda
halk eğitilmektedir.
 Proje ile öngörülen erozyon, toprak muhafaza, mera
ıslahı ve ağaçlandırma gibi doğal kaynakları korumaya
yönelik faaliyetlerin gerçekleştirilmesinde zarar gören
veya otlatma alanlarının daraltılması gibi çeşitli
sıkıntılara giren yöredeki köylülerin bu sıkıntılarının
hafifletilmesi için değişik ve alternatif gelir getirici
faaliyetler uygulanmaktadır. Böylece kırsal fakirlik ile
mücadele edilmektedir.
02.01.2013
29
HAZIRLANAN BU PROJE İLE;
•Havzanın rehabilitasyonu, kurumlarca katılımcı olarak
hazırlanan mikro havza planları kapsamında yapılmaktadır.
Yani kurumlar havza rehabilitasyonu açısından ortak bir plan
etrafında birlikte çalışma yapmaktadırlar. Bu planlar yerel
halkla yatırımcı kurumlar arasında bir nevi sözleşme
niteliğindedir. Bu açıdan birlikte karar verilen yatırımlar
mikro havza planında öngörülen zaman ve ölçekte yapmak
çok önemlidir.
•Havza planlarının hazırlanmasından uygulanmasına kadar
yapılan tüm işlerde, yörede yaşayan ve doğal kaynakları
kullanan köylüler projeye katılmaktadır. Böylece, kurumlar
çalışmalarını tamamlayıp, havzadan çıktıktan sonra projeden
gerçekleştirilen yatırımların sürdürülebilirliği, sorumluluğun
o havzada yaşayan topluma ait olduğu kavramını
getirmektedir
02.01.2013
30
HAZIRLANAN BU PROJE İLE;
•Proje faaliyetlerine yerel halkın maddi desteği
alınmaktadır.
Örneğin
sulama
kanallarının
yapımında çimento bedelini köylü ödemektedir.
Projeden yapılan yatırımların devamlılığı için ayni
ve nakdi katılım son derece önemli bir faktördür.
02.01.2013
31
HAZIRLANAN BU PROJE İLE;
Erozyonun azaltılması için, havza bazında katılımcı entegre
planlama ve uygulamalara önem verilmektedir.
Doğal kaynakların önemi ve korunmasına dair eğitim, yayın
ve bilinçlendirme çalışmaları yapılmaktadır.
Kırsal fakirlikle mücadele edilmektedir. Bu amaçla havzadaki
çiftçilere gelir artırıcı faaliyetler sunulmaktadır. Çünkü
yoksulluk ile doğal kaynak tahribatı arasında doğrudan bir
ilişki vardır. Yoksulluk arttıkça doğal kaynaklara yönelik
baskı da artmaktadır. Tahribat arttıkça da yoksulluk artmakta
ve bu kısır döngü devam etmektedir.
02.01.2013
32
DOĞU ANADOLU SU
HAVZALARI
REHABİLİTASYON PROJESİ
02.01.2013
33
Proje Uygulama Yılları
 Proje; Dünya Bankası ile
Hükümetimiz arasında 25 Mart 1993
tarihinde imzalanmış ve
uygulanmasına aynı yıl içersinde
başlanmıştır.
 Proje 2001 yılında sona ermiştir.
02.01.2013
34
Proje Bütçesi
 Proje Bütçesi

Dış Para

İç Para

02.01.2013
77 Milyon USD
33 Milyon USD
110 Milyon USD
35
Bütçenin Kuruluşlara Dağılımı
80,000
70,000
60,000
50,000
dış kredi
iç para
toplam
40,000
30,000
20,000
10,000
0
AGM
02.01.2013
TÜGEM
KHGM
36
Proje Uygulayıcısı Kurumlar
 Koordinatör: Ağaçlandırma ve
Erozyon Kontrolu Genel Müdürlüğü
 KHGM
 TÜGEM
 ORKÖY
02.01.2013
37
Proje illeri
Proje;
 1993’te Orta Fırat havzasında bulunan Elazığ, Malatya
ve Adıyaman İllerinde başlamıştır.
 1998 yılından itibaren Adana, K. Maraş ve Sivas illeri;
 1999 yılından itibaren de Isparta, Antalya, Mersin,
Gaziantep ve Ş. Urfa illeri dahil edilmiştir.
 Toplamda il sayısı 11, mikro-havza sayısı da 88’dir.
02.01.2013
38
PROJENİN AMACI
 Havzadaki doğal kaynak aşınmasını
kabul edilebilir seviyeye indirmek,
 Havzada yaşayan köylünün gelir
seviyesini arttırmak,
 Doğal kaynakların doğru kullanımına
yönelik eğitim ve bilinçlendirme
çalışmaları yapmak,
02.01.2013
39
 PROJENİN İLK’LERİ
 Bu proje ile ilk defa ;
 Kurumlar aynı havzada çalışma
yapmaktadırlar
 Çalışmalara, yöre köylüsü, planlamadan
uygulama sonucuna kadar aktif olarak
katılmakta ve yatırımlara maddi katkı
sağlamaktadır.
02.01.2013
40
PLANLAMA AŞAMASINDA YÖRE
HALKININ ROLÜ
 Katılımcı mikrohavza planlamasında uygulanacak
planı önce yerel halk kabul etmekte sonra teknik
projelendirme ve uygulama aşamasına
geçilmektedir.
 Planlama aşamasında çiftçi ve köylü katılımı
daima;
- Problemlerin birlikte tespit edilmesi
- Problemlerin birlikte tartışılması
- Saptanan problemlerin birlikte çözülmesi
sırasıyla gerçekleşmektedir.
 Köy halkı ile toplantılar düzenlenir. Problemlerini
anlatmaları istenir, öncelik sırasına konur
02.01.2013
41
PROJENİN FAALİYET
GRUPLARI
 Rehabilitasyon faaliyetleri:
 Erozyon kontrolu, ağaçlandırma ve bozuk ormanların
iyileştirilmesi
 Mera Islahı: Meraların ıslahı ve alt yapının
geliştirilmesi
 Nadas azaltma çalışmaları
 Kıyı koruması
 Tarımsal teras tesisi
 Oyuntuda ve meyilli marjinal alanlarda korumalı bağbahçe tesisi
 Yabani ağaç aşılamaları
02.01.2013
42
 Gelir artırıcı faaliyetler:
 Agronomik paket uygulamaları: Tarla
bitkilerinin yetiştirilme tekniği uygulamaları.
 Suluda meyvecilik, sebzecilik ve bağcılık,
 Tarla kenarı ağaçlandırması,
 Suluda yem bitkisi üretimi,
 Arıcılık,
 Hayvancılığın iyileştirilmesi,
 Küçük ölçekte sulamalar,
 Mera yönetiminin geliştirilmesi.
 Demostrasyonlar
02.01.2013
43
Proje bilgileri

Mikro havzaların sayısı: …….............................................88

Mikro havzaların toplam alanı:............................716.945 Ha.

Toplam uygulama alanı ..................................….144.894 Ha.

Toplam maliyet : …………………………...............78.334.000 $

Köylerin sayısı : ………………………..…….....……................350

Nüfus : …………………………..…..................................278.966
02.01.2013
44
Yapılan çalışmalar






(1)
AGM
73.156 ha. toprak muhafaza ağaçlandırması
19.882 ha. mera ıslahı
81 ha. galeri ağaçlandırması
2.240 ha. meşe rehabilitasyonu
1.687 ha. sedir rehabilitasyonu
02.01.2013
45
Yapılan çalışmalar(2)









TÜGEM
7 888 ha agronomik paket uygulaması,
9 813 ha. nadas azaltma,
1 588 ha. demonstrasyon çalışması
1 224 000 adet antep fıstığı aşılaması,
238 049 adet tarla kenarına fidan dikimi,
1 903 ha. suluda yem üretimi,
8 864 ha. bağ bahçe tesisi,
34 560 adet arı kovanı dağıtımı
02.01.2013
46
Yapılan çalışmalar





(3)
KHGM
1.069.498 m sulama kanalı,
1.260 adet sulama havuzu,
2.643 ha. tarımsal teras inşaatı
12.368 ha. arazinin sulamaya açılması
02.01.2013
47
ANADOLU SU
HAVZALARI
REHABİLİTASYON
PROJESİ
02.01.2013
48
02.01.2013
49
Anadolu Su Havzaları
Rehabilitasyon Projesi
Proje : Karadeniz ve Akdeniz’e sularını boşaltan Kızılırmak,
Yeşilırmak ve Seyhan nehirlerinin su toplama havzalarında
seçilen 28 yukarı mikrohavzada doğal kaynak rehabilitasyonu ve
kırsal fakirliğin azaltılmasını, aşağı havzalarda ise tarımsal ve
hayvansal kaynaklı su kirliliğinin azaltılması ve izlenmesi
çalışmalarını kapsar.
02.01.2013
50
Uygulayıcı Kurumlar (Merkez)
BAKANLIK
GENEL MÜDÜRLÜKLER
ÇEVRE VE ORMAN Ağaçlandırma ve Erozyon
BAKANLIĞI(MEF) Kontrolü
Genel
Müdürlüğü(AGM)
Orman Genel Müdürlüğü(OGM)
Orman ve Köy İlişkileri Genel
Müdürlüğü(ORKÖY)
Çevre Yönetimi Genel
Müdürlüğü(ÇYGM)
TARIM VE KÖY
İŞLERİ
BAKANLIĞI(MAR
A)
02.01.2013
Tarımsal Üretim ve Geliştirme
Genel Müdürlüğü(TÜGEM)
Koruma ve Kontrol Genel
Müdürlüğü(KKGM)
51
Uygulayıcı Kurumlar
İLGİLİ BİRİMLER
İl Düzeyinde
PROJE İÇİNDEKİ
İLGİLİ
KURUMLAR
02.01.2013
İl Çevre ve Orman
Müdürlükleri(AGM,ORKÖY,ÇYGM)
Orman İşletme Müd.(OGM)
Tarım İl Müdürlükleri
İl Özel İdare Müdürlükleri
Belediyeler, Muhtarlıklar
Kooperatifler ve Birlikler
52
Uygulama İlleri (1)
NO
İLİ
1
SAMSU
N
2 Mikrohavza’da;(İlyaslı, Yörükler)
-Büyükbaş hayvan atık yönetimi, depolama ve uygulama
tesisleri
-Besin Yönetimi
-Su kirliliğinin ölçülmesi ve izlenmesi
2
AMASY
A
2 Mikrohavza da; (Ezinepazarı, Büyükkızılca)
Büyükbaş hayvan atık yönetimi, depolama ve uygulama
tesisleri
-Besin Yönetimi
-Su kirliliğinin ölçülmesi ve izlenmesi
5 Mikrohavza da;
-Havza rehabilitasyonu ve kırsal fakirliğin azaltılması
3
TOKAT
2 Mikrohavza da; (üzümören, Turhal) Büyükbaş hayvan atık
yönetimi,depolama ve uygulama tesisleri
-Besin Yönetimi
-Su kirliliğinin ölçülmesi ve izlenmesi
53
5 Mikrohavza da;
02.01.2013
HAVZA REHABİLİTASYONU VE
TARIMSAL KİRLİLİK
Uygulama İlleri (2)
NO
İLİ
HAVZA REHABİLİTASYONU VE
TARIMSAL KİRLİLİK
4
ÇORUM
2 Mikrohavza’da;(Derinçay, Arifegazili)
-Besin Yönetimi, Kümes atık yönetimi
-Su kirliliğinin ölçülmesi ve izlenmesi
7 Mikrohavza da;
-Havza rehabilitasyonu ve kırsal fakirliğin
azaltılması
5
SIVAS
5 Mikrohavza da;
-Havza rehabilitasyonu ve kırsal fakirliğin
azaltılması
6
KAYSERİ 6 Mikrohavza da;
-Havza rehabilitasyonu ve kırsal fakirliğin
azaltılması
02.01.2013
54
Anadolu Su Havzaları Rehabilitasyon
Projesi
KÜRESEL AMAÇ: Karadeniz’e boşalan su
havzalarında besin maddeleri ve öteki tarımsal
kirleticilerin yüzey ve yer altı sularına
boşaltılmasını azaltacak tarımsal uygulamaların
başlatılmasıdır.
Proje; uzun vadede Türkiye ve Karadeniz’in yüzey
ve yer altı sularına azot, fosfor ve öteki tarımsal
kirleticilerin boşaltılmasını azaltacak iyileştirilmiş
gübre ve besin maddesi yönetim uygulamaları
yanı sıra organik çiftçiliğin başlatılmasına yardımcı
02.01.2013
55
olacaktır.
Anadolu Su Havzaları Rehabilitasyon
Projesi
Proje ; sürdürülebilir bir doğal kaynak yönetimi
için devletin ilgili tüm birimleri ile yerel halkın
katılımını hedefleyen katılımcı bir projedir.
Doğal kaynak yönetimi ile ilgili sorumluluk
yüklenmiş ve bu yönetimden etkilenen, talep ve
beklentisi olan tüm toplum kesimleri ve ilgili
grupların; karar verme, planlama, uygulama,
izleme, değerlendirme ve denetimi de dahil olmak
üzere yönetimin her safhasında yer almaktadır.
02.01.2013
56
Anadolu Su Havzaları Rehabilitasyon
Projesinin Politikaları
-Doğal Kaynakların Korunması, Rehabilitasyonu
ve Yönetimi
-Gelir Getirici Faaliyetler İle Doğal Kaynakların
Korunması, Rehabilitasyonu ve Yönetimi
Faaliyetlerinin Entegrasyonu
-İnsan Kaynaklarının Geliştirilmesi
-Sürüdürülebilirlik ve Yaygınlaştırılabilirlik
02.01.2013
57
PROJE BİRİMLERİ
MERKEZİ DÜZEYDE
1-Proje Yönetim Grubu(PMG)
2-Her Bakanlığın Proje Yönetim
Birimleri(PMU)
İL DÜZEYİNDE
1-İl Proje Yönetim Ekipleri
2-Küçük Su toplama Havzası Uygulama
Ekipleri
02.01.2013
58
02.01.2013
59
TOPLAM BÜTÇENİN FİNANSMAN
DAĞILIMI(Kredi+Hibe)
Milyon $
Kredi
Hibe
Toplam
20.00
7,01
27.01
Hükümet
7.30
2.22
9.52
Katılımcı
7.70
0.84
8.54
TOPLAM
35.00
10.07
45.07
Dünya
Bankası
02.01.2013
60
Bütçenin Kurumlara Dağılımı
Kurum
AGM-OGM
İL ÖZEL İD.
TÜGEM
ORKÖY
Harçlar
TOPLAM
Dünya
Bankası
10.46
Hükümet
Katılımcı Toplam
2.82
2.32
0.10
15.70
3.92
6.25
0.72
0.60
11.49
1.94
2.07
3.70
7.71
14.38
8.19
5.61
6.62
0.10
34.90
ÇYGM
KKGM
0.47
6.53
0.10
2.10
0.80
0.57
9.43
TOPLAM
7.00
2.20
0.80
10.00
GENEL
TOPLAM
22.70
13.69
8.51
44.90
02.01.2013
61
Kredi Bütçesinin Kategorilere Göre
Dağılımı(milyon $)
Kategoriler
Dünya Bankası
Hükümet
Çiftçi-Köylü
Toplam
Tarımsal Girdi ve
yatırımlar
4.2
0.8
2.1
7.0
Mal ve Ekipmanlar
1.3
0.0
İnşaat İşleri
12.8
5.5
Danışmanlık
Hizmetleri
0.6
0.2
0.7
Eğitim
0.2
0.0
0.2
İşletme Giderleri
0.8
0.8
2.9
4.5
Toplam Proje Maliyeti
19.8
7.3
7.7
34.8
Banka İşlem Harcı
0.2
Genel Toplam
20.0
02.01.2013
1.3
2.8
21.1
0.2
7.3
7.7
35.0
62
Hibe Bütçesinin Kategorilere Göre
Dağılımı(milyon $)
Kategoriler
GEF
Hükümet Belediy
e
Çiftçi-Köylü Toplam
İnşaat İşleri
3.7
0.4
0.1
0.0
4.2
Mallar
1.3
0.2
0.1
0.0
1.7
Teknik
Danışmanlık ve
Eğitim
0.4
0.1
0.1
0.6
Hizmet
Sözleşmeleri
0.9
0.2
İşletme Giderleri
0.6
0.3
0.7
0.7
2.4
Toplam Proje
Maliyeti
7.0
1.3
0.9
0.8
10.1
02.01.2013
1.1
63
KURUMLARIN PLANLANAN FAALİYET MİKTARLARI
KURUMLAR
PLANLANAN UYGULAMA
ALANI (Ha.)
AGM
22.763
OGM
4.082
TOPLAM
26.845
TÜGEM
7.625
KHGM(il özel idare)
4.488
GENEL TOPLAM
38.958
ORKÖY
02.01.2013
430 Ünite
64
ORMANCILIK FAALİYETLERİNİN MİKTARI
AGM-OGM
Toprak Muhafaza Ağaçlandırılması
Ha.
15.600
Çıplak, Zayıf,Aşınmış Top. Kor. Ve Geliştirlmesi Ha.
2.265
Galeri Ağaçlandırması
Ha.
37
Orman İçi Mera Yönetiminin Planlanması
Ha.
1.800
Orman İçi Mera Rehabilitasyonu ve Yönetimi
Ha.
2350
Meşe Rehabilitasyonu
Ha.
2875
1 Kapalı Koru Ormanlarında Rehabilitasyon
Ha.
807
Odun Dışı Or. Ür. Envanteri ve Planlaması
Ha.
400
Katılımcı Ağaçlandırma
TOPLAM
Ha.
Ha.
710
26844
02.01.2013
65
TARIMSAL FAALİYETLERİN MİKTARI (TÜGEM)
Nadas Azaltma
Marjinal Tarım Alanlarının Doğru Kullanımı
Çevre Dostu Tarım Teknikleri
Demonstrasyonlar
Mera Alanlarında Rehabilitasyon Faaliyetleri
Kuru Alanlarda Bağ Bahçe Tesisi
Sulu Alanlarda Bahçe Tesisi
Sulu Alanlarda Yem Bitkisi Üretimi
Sebze Üretimi
Orman Dışı Yabani Ağaç Aşılaması
Tarla Kenarı Ağaçlandırması
Basit Tarımsal İşleme Teknikleri
Arıcılık
02.01.2013
Ha.
Ha.
Ha.
Ünite
Ha.
Ha.
Ha.
Ha.
Ha.
Ad.
Ha.
Ünite
Ünite
1834
509
155
39
2442
539
751
596
199
97
90
14
360
66
ORKÖY FAALİYETLERİN MİKTARI
02.01.2013
SÜT
SIĞIRCILIĞI
ÜNİTE
168
SÜT
KOYUNCULUĞU
ÜNİTE
169
TATLI SU
BALIKÇILIĞI
HAVUZ
10
SERACILIK
ÜNİTE
80
67
İL ÖZEL İDARE MÜDÜRLÜKLERİ (MÜLGA KÖY
HİZMETLERİ GN.MÜD.) FAALİYETLERİNİN
MİKTARI
Faaliyet Çeşidi
Birimi Miktarı
Küçük Sulama
Ha.
3939
Tarımsal Teras
Ha.
495
Dere Islahı
Ha.
57
GENEL TOPLAM
02.01.2013
4488
68
Bileşenlerine göre Proje Faaliyetleri (1)
I– Bozulmuş Doğal Kaynakların Rehabilitasyonu
a)-Rehabilitasyon
1- Ormanlık alan (TMA, Çıplak, zayıf, Galeri Ağ. Meşe reh., 1 kapalı koru orman.
Reh, katılımcı vs)
2- Mera alanı (orman içi ve orman dışı mera al.reh.)
3- Tarım alanı (Nadas azaltma, Marjinal tarım alan. doğru kul., dere kenarı ağaç.)
4-Çevre dostu tarımsal uygulamalar
1.Gübre yönetimi ( hayvansal atıkların depolanması vs.)
2.Besin maddesi yönetimi (topraktaki N, P, K miktarını tespit ederek
daha rasyonel
gübre kullanılmasının sağlanması)
3.Organik tarım (organik tarımın desteklenmesi)
4.Su ve toprak kalitesinin izlenmesi
(hayvansal atıkların
yönetimi ile toprak ve su kalitesindeki artışın gözlenmesidir)
02.01.2013
69
Bileşenlerine göre Proje Faaliyetleri (2)
II– Gelir Getirici Faaliyetler
a) Küçük ölçekli sulama
(bir ya da daha fazla su
kaynağının
geliştirilmesini, sulama alanına taşınması ve
tarlalara dağıtılmasını içerir)
b) Tarımsal teras
uzaklaştırılması,
(yüzey akışını tutarak alandaki fazla suyun
böylece erozyonun önlenerek dik arazilerin tarıma elverişli
hale getirilmesi)
c) Ürün çeşidinin arttırılması,
geliştirilmesi (kuru ve sulu alanda
meyve üretimi, sebze üretimi, arıcılık vs)
d) Hayvancılığın, seracılığın ve balıkçılığın
geliştirilmesi (süt sığırcılığı, süt koyunculuğu, tatlı su balıkçılığı ve seracılık)
02.01.2013
70
Bileşenlerine Göre Proje Faaliyetleri (3)
III – Eğitim ve Bilinçlendirme Çalışmaları
Eğitimler
;
doğal
kaynakların
korunması,
tarımdaki
verimliliğin
artırılması, çiftçilerin inorganik gübre ve
pestisit kullanımı ve organik tarım
teknikleri konularında olacaktır.
IV – AB Standartlarına Uyumlaştırma
Çalışmaları
Proje ; tehlikeli atıklar ve nitrat
direktifi, iyi tarımsal uygulamalar kodu
ve organik tarım için destek sağlanması
02.01.2013
71
Bileşenlerine Göre Proje Faaliyetleri (4)
V-Proje Yönetim ve Destek Hizmetleri
 Proje yönetimi
 Destek hizmetleri
(teknik, mali v.s destek sağlanması)
(proje yöneticileri, teknik personel ve çiftçiler için
eğitim)


İzleme-değerlendirme sistemi
Uygulamalı araştırma ve
teknolojinin yaygınlaştırılması için
fon
( toprak, su, mahsul, doğal kaynak yönetimi, tarımsal kirlilik, hayvancılık ve ormancılık
konularında araştırmaları finanse edecektir.)
02.01.2013
72
İÖİ
FAALİYETLERİ
02.01.2013
73
KKGM İLE ÇYGM FAALİYETLERİ
Faaliyetler
Merkezi Depo
Piazometre
02.01.2013
Birim
Miktar
adet
3
4'lü set
2
Küçük Çiftçlik Deposu
adet
110
Hanehalkı Deposu
adet
194
Büyük Çiftlik Deposu
depo
6
Traktör
adet
11
Loader
adet
3
Gübre Dağıtıcısı
adet
6
Trailer
adet
5
Vakum Tankeri
adet
8
Gübre Analizi
test
75
Toprak Analizi (TCA)
test
3.120
Toprak Analizi (Bafra)
test
1.040
Toprak Örnekleri
adet
8
Diğer……………………
74
KKGM
FAALİYETLERİ
02.01.2013
75
Hane Tipi Atık Deposu
Hane Tipi Sıvı Atık Deposu
Yükleyici
KARIŞTIRICI
Merkezi Tip Sıvı Atık Deposu
Katı Atık Püskürtücü
Vakum Tankeri
Decreasing agricultural, husbandry and water pollution
at lower parts of watershed
Manure Management
Central-type liquid manure
store
Liquid manure
Spreading of Liquid
manure into the soil
PROJEDEN BEKLENEN FAYDALAR (1)
Doğal kaynak rehabilitasyonu ve kırsal
azaltılması çalışmaları ile elde edilecek faydalar
fakirliğin
Havzada;
Mevcut ormanların ve meraların korunması
Bozulmuş orman ve meraların iyileştirilmesi ve
geliştirilmesi
Erozyonun, sel ve taşkınların önlenmesi
Tarımsal sistemlerin güçlendirilmesi ve çeşitlendirilmesi
İlave istihdam oluşturulması ve fakirliğin azaltılması
Kurumsal kapasitenin güçlendirilmesi
02.01.2013
87
PROJEDEN BEKLENEN FAYDALAR (2)
Tarımsal ve hayvansal kaynaklı su kirliliğinin azaltılması ve
izlenmesi çalışmaları ile elde edilecek faydalar;
Yer altı ve yerüstü sularının kalitesinde artış
Büyük nehirlere ve Karadeniz’e besin maddeleri boşalımında
azalma
Suya boşaltım konusunda çevre mevzuatına uyum kabiliyeti
Nitrat izleme konusunda AB şartlarına ve iyi tarımsal
uygulama kurallarına uyma kabiliyeti
İlave istihdam oluşturulması ve fakirliğin azaltılması
Kurumsal kapasitenin güçlendirilmesi
02.01.2013
88
Bozulmuş Bir havza
Rehabilite Edilen Havza
02.01.2013
89
ÇORUH NEHRİ HAVZASI
REHABİLİTASYON PROJESİ
Çoruh Nehri Havzası
Koordinatörlüğünü Ağaçlandırma ve Erozyon Kontrolu Genel Müdürlüğü’nün yaptığı projenin finansman
desteği Türkiye Cumhuriyeti ve Japon JICA tarafından sağlanmaktadır. Proje yaklaşık 2 milyon hektarı
kapsamaktadır. Proje entegre bir proje olup, Artvin, Bayburt ve Erzurum illerini kapsamaktadır.
Anadolu Su Havzaları
Rehabilitasyon Projesi
(ÇOB/ TKİB / DB)
Toplam yüzölçümü: 2 milyon
ha
Orman alanı: 0.44 milyon ha
Toplam nüfus: 430,000
Orman köyleri nüf.: 160,000
02.01.2013
91
Proje özeti
8 yıl (2009- 2016 dönemi olarak varsayılmıştır)
Bayburt
(Bayburt merkez)
Erzurum
(İspir; Uzundere; Olur; Şenkaya; Tortum; Oltu; Narman)
Artvin
(Yusufeli; Şavşat)
ÇOB
(AGM; OGM; ORKÖY; DKMPG; DSİ)
TKB
(TÜGEM)
İl Özel İdaresi (Bayburt; Erzurum; Artvin)
Toplam 604,301 hektar alana sahip 18 MH.
242 köy (154 orman köyü ile 88 normal köy)
Kırsal nüfus : 55,119 (2007, tahmini)
Period
Kapsanan İller ve İlçeler
İlgili kuruluşlar
Potentiyel hedef MH’lar
18 MH’daki hedef köyler
Proje bütçesi
(milyon TL)
Hükümet
Uygulamalar
A. Rehabilitasyon işleri
B. Yaşamın geliştirilmesi
C. Kapasite geliştirme
Taban maliyet
Fiyat Artışı
Fiziki beklenmedik giderler
Danışmanlık hizmetleri
İdari giderler
KDV
Yapım dönemi faizleri
Toplam
Toplam içinde payı (%)
02.01.2013
Faydalanıcı
JBIC
Toplam
5,8
0,0
0,0
5,8
3,8
0,5
1,0
4,0
20,0
6,2
41,3
0,0
7,3
0,0
7,3
4,8
0,6
0,0
0,0
0,0
0,0
12,7
37,7
16,0
2,4
56,1
34,0
4,5
13,3
0,0
0,0
0,0
108,0
43,5
23,3
2,4
69,2
42,7
5,6
14,3
3,2
17,8
6,2
159,1
25,5
7,8
66,7
100,0
Taban maliyet
içinde payı (%)
62,9
33,6
3,5
100,0
Katkılar
HÜKÜMET Katkısı:
- Bozuk orman rehabilitasyon
giderlerinin % 75’i (OGM);
- PUB destek personeli.
- İdari giderler, KDV,
uygulama dönemi faizleri.
Yararlanıcıların Katkısı:
- Gelir artırıcı faaliyetlerde
işçilik katkısı.
JBIC katkısı:
- Diğer giderler.
92
Amaçlar ve Faaliyetler
Projenin Ana Amacı
Çoruh Nehri havzasında doğal çevrenin korunmasına ve yoksulluğun azaltılmasına, bitki
örtüsü, toprak ve su kaynaklarının entegre rehabilitasyonu, sürdürülebilir yönetimi ve yerel
halkın yaşamının farklı gelir artırıcı faaliyetlerle geliştirilmesi suretiyle katkı sağlamak.
Alt-proje A. Doğal kaynakların korunması, rehabilitasyonu, sürdürülebilir yönetimi
A.1 Erozyon kontrolü ve doğal afetlerin önlenmesi
A.2 Mera ıslahı sürdürülebilir yönetimi
A.3 Çok mikro-havzaya hizmet eden doğal kaynak geliştirme çalışmaları
Alt-proje B. Köylülerin yaşamının/geçiminin iyileştirilmesi
B.1
B.2
B.3
B.4
Küçük ölçekli sulama altyapısı geliştirme
Gelir getirici faaliyetler
Odun tüketiminde tasarruf sağlayıcı uygulamalar
Çok mikro-havzaya hizmet sağlayan pazarlama desteği
Destek
Alt-proje C. Kapasite geliştirme
C.1 Doğal afetlerin önlenmesi
C.2 Entegre ve katılımcı yaklaşımla havza rehabilitasyonu
C.3 Uygulayıcı kuruşların elemanlarının teknik eğitimi
02.01.2013
C.4
Yerel toplulukların kapasitelerinin geliştirilmesi
Danışmanlık hizmetleri
S.1 Proje Yönetim Birimi’nin desteklenmesi
S.2 Ayrıntılı MH planlaması ve tasarımı
S.3 İzleme ve değerlendirme sistemi
93
Yükselti: 550 - 3,397m Topoğrafya: Genellikle çok sarp.
İklim: Sert ve üretim için uygun değil, genellikle kış döneminde
çok düşük ısı ve yoğun kar yağışı.
Toplam alan : 2 milyon ha Arazi kullanımı (2001) :
- Orman
alanı= % 22( =0.44 milyon ha)
No. 94
- Ağaçlık ve çalılık alan = % 2
- Mera ve otlak alanı = % 46
- Tarım alanı % 14; - Diğer % 6.
Ormanlarda yıllık % 9’luk azalma.
Toprak erozyon sınıfları (havza alanı %):
Sınıf 1 = 4%;
Sınıf 2 = 25%;
Sınıf 3 = 51%; Sınıf 4 = 20%.
Çoruh nehri sisteminde yüzen sediment miktarı:
Ortalama = 179 ton/km2/yıl
Değişim = 44 - 391 ton/km2/yıl
20’den fazla HES
projesi
planlanmıştır
Kırsal nüfus (2007) = 186,980 (515 orman köyü
ve 317 normal köylere dağılmıştır).
Yıllık nüfus artışı:
- % 2.4 (1990 - 2000) ve % -5.0 (2000 -2007)
Dış göç ve yaşlanma hızlanmıştır.
3 ilde ortalama fert başına milli gelir (2001):
= ülke ortalamasının % 57’si (1,226 US$).
3 ilde istihdam yapısı (2000):
= istihdamın % 66’sı tarım sektöründedir.
3 ilde yol koşulları:
Yol yoğunluğu = 3.16 m/ha (< ülke ortalaması 3.74 m/ha)
Asfalt
kaplama oranı= 5.7% (< % 47.5 ülke ortalaması)
02.01.2013
Doğal kaynakların tahribatına yol açan küçük
ölçekli geleneksel hayvancılık ve tarım ana
geçim kaynaklarıdır.
94
Potansiyel hedef Mikro-havzalar:
63 MH arasından seçilen 18 MH
Altları çizilen 12 MH
Proje Uygulama
Planı için
seçilmiştir.
Veliköy
(BT-03)
Bıçakçılar (MC-
Şavşat (BT-04)
06)
Barhal (MC-05)
YÜKSEK öncelikli
MH’lar
Olur merkez
(OL-11)
Yusufeli (MC-
ORTA öncelikli MH’lar
Olur batı (OL-12)
03)
Ispir north (UC-17)
DÜŞÜK öncelikli
MH’lar
Ispir (UC-14)
Şenkaya
(OL-07)
Taht (UC-11)
Masat (UC03)
02.01.2013
Tortum kuzey (TR-04)
Uzundere (TR-06)
Tortum orta (TR-03)
Oltu (OL-04)
Tortum güney(TR-02)
Narman (OL-02)
95
MH Sıralama Kriterleri
Faktörler
Karar verme yöntemi ve sınıfı
1
Anahtar kurumlar tarafından belirlenen öncelikler
Görüşme
Çok önerilen
Önerilen
Önerilmeyen
2
Doğal kaynaklardaki bozulmanın ciddiyeti (orman, toprak, bio-çeşitlilik) ve
neticesindeki doğal afetler
Saha incelemesi ve
görüşme
Çok ciddi
Ciddi
Orta veya Az
3
Yapılacak çalışmaların potansiyeli (başarı şansı)
Saha incelemesi
Yüksek
Orta
Düşük
4
Ulaşılabilirlik
İlçe merkezine kaç saat
olduğu
Kolay
Zor
5
Aktif işgücünün kullanılabilmesi
Nüfus sayımı verileri
ve görüşme
Kullanılabilir
Kullanılamaz
6
Yoksulluk düzeyi
Nüfus sayımı verileri
ve görüşme
Çok yoksul
Orta
Diğerlerinden iyi
7
Gelir arttırma potansiyeli
Saha incelemesi ve
görüşme
Yüksek
Orta
Düşük
8
Toplumların birliği
Görüşme
İyi
İyi değil
9
HES projelerine olumlu etki
10
Çakışan projelerin olmaması
02.01.2013
Toplanan bilgiler
Evet / Hayır
Evet / Hayır
96
MH’lerin Karakteristikleri
İspir
Uzundere
Oltu
Olur
merkez
Yusufeli
Erzurum
Erzurum
Erzurum
Erzurum
Artvin
IV
III
VI
III
II
MH alanı (he)
31,934
31,240
38,603
46,179
32,193
180,149
Orman köyleri (sayı ve nüfus)
8 + 16
5+0
15 + 2
14 + 7
7+1
49 + 26
Normal köyler (sayııve nüfus)
1,824
2,704
3,249
2,792
3,804
14,372
Orta Öncelikli MHlar
Masat
Veliköy
Bıçakcılar
Ispir north
Şenkaya
Tortum n.
Bayburt
Artvin
Artvin
Eruzurum
Erzurum
Erzurum
V
II
II
II
II
III
21,873
40,485
26,176
38,785
45,638
38,548
211,505
Orman köyleri (sayı ve nüfus)
4+2
21 + 0
6+0
5+1
14 + 1
4+4
54 + 8
Normal köyler (sayı ve nüfus)
1,939
4,037
1,778
1,867
2,093
9,620
21,333
Düşük Öncelikli MHlar
Taht
Tortum s.
Tortum m.
Olur west
Narman
Şavşat
Barhal
Bayburt
Erzurum
Erzurum
Erzurum
Erzurum
Artvin
Artvin
V
IV
VI
VI
VI
I
II
MH alanı (he)
28,316
34,858
29,090
37,312
40,775
18,518
23,778
212,647
Orman köyleri (sayı ve nüfus)
4 + 15
5 + 11
7+5
11 + 6
4 + 17
15 + 0
5+0
51 + 54
Normal köyler (sayı ve nüfus)
3,040
1,450
4,383
2,603
4,164
1,964
1,811
19,414
Yüksek Öncelikli MHlar
İl
Sınıflandırılmış
İl
Sımıflandırılmış Grup
MH alanıı(he)
İl
Sınıflandırılmış Grup
Ortalama 11 MH
02.01.2013
35,600 ha;
12 to 13 köy;
Alt-toplam
Sub-total
Sub-total
3,250 kişi
Bayburt ilindeki Taht MH da çalışılmıştır.
97
Alt proje faaliyetleri listesi (1)
A
A. Doğal kaynakların rehabilitasyonu
A.1
Erozyon kontrolü ve doğal afetlerden
korunma
A.1.1
Bitki örtüsünü geliştirme (biyolojik tedbirler)
A.1.1.1
Toprak koruma (yamaç ıslahı ve oyuntu
tahkimi)
A.1.1.1.1 Tesis ; A.1.1.1.2 Bakım
AGM
A.1.1.2
Bozuk orman rehabilitasyonu
A.1.1.2.1 Tesis ; A.1.1.2.2 Bakım
OGM (75%),
AGM (25%)
A.1.2
A.1.2.1
Mühendislik yapıları
Sel ve nehir sedimantasyonu kontrol
çalışmaları
A.1.2.1.1
Harçlı Islah Sekisi
A.1.2.1.2
Nehir kenarı tahkimi
Çığ kontrolü çalışmaları
Mera rehabilitasyonu ve sürdürülebilir
A.2
yönetimi
Orman içi meraların rehabilitasyonu
A.2.1
Orman dışı meraların rehabilitasyonu
A.2.2
Çoklu MH için doğal kaynak geliştirme
A.3
hizmeti
Orman fidanlık tesislerinin geliştirilmesi
A.3.1.1 Bayburt orman fidanlığı ;
A.3.1
A.3.1.2 Artvin orman fidanlıkları
Ekosistem tabanlı çok fonksiyonlu orman
A.3.2
yönetimi planlaması
Koruma alanları yönetimi planlaması
A.3.3
Milli parklar yönetim planı
A.3.3.1
Yaban hayatı geliştirme alanları yönetim
A.3.3.2
planı
02.01.2013
Odun dışı orman ürünleri sürdürülebilir
A.3.4.
faydalanmasının planlaması
A.1.2.2
Kurum
DSİ
AGM
AGM
TÜGEM
B
B.1
Köylülerin yaşamlarının iyileştirilmesi
Küçük ölçekli sulama altyapısının
iyileştirilmesi
B.1.1
B.1.2
B.1.3
Çiftlik havuzu
Küçük toprak rezervuarı
Boru hattı
B.1.3.1 (φ250mm) ; B.1.3.2
(φ300mm) ; B.1.3.3 (φ400mm)
B.1.4
Kanal rehabilitasyonu
B.1.4.1 (30x25cm) ; B.1.4.2
(38x25cm) ; B.1.4.3 (51x34cm) ;
B.1.4.4 (30x40cm)
Damla sulama
Gelir getirici faaliyetler
Hayvancılığın geliştirilmesi
(Yem üretimi; Hayvan barınaklarının
iyileştirilmesi)
Tarımsal kalkınma
(Bahçelerin iyileştirilmesi; Seracılığın
teşviki; Demonstrasyon çiftliği)
B.1.5
B.2
B.2.1
B.2.2
B.2.3
Tarım dışı gelir arttırıcı faaliyetler
(Arıcılık; Belirlenmeyen faaliyetler)
B.3
B.3.1
B.3.2
B.3.3
Odun tüketiminin azaltılmasına yönelik
faaliyetler
Güneş enerjisi ile su ısıtma sistemleri
Isı etken soba
Pilot mini-hidroelektrik sistemi
B.4
Çoklu MHler için pazarlama yardımı
B.4.1
Pazar araştırması ve fizibilite çalışmaları
AGM
OGM
DKMPG
OGM
Kurum
İÖİ’ler
TÜGEM
TÜGEM,
ORKÖY
ORKÖY
ORKÖY
98
TÜGEM
Alt proje faaliyetleri listesi (2)
C
C.1
Kapasite geliştirme
Kurum
C.2
Doğal afetlerin önlenmesi
Saha seçimi, arazi keşfi ve veri tabanı kontrolü konularında
AGM
eğitim
Havza rehabilitasyonunda entegre ve katılımcı yaklaşım
C.2.1
Katılımcı ve entegre havza planlama ve uygulamaları eğitimi
C.1.1
S
C.2.3
C.3
Doğu Anadolu ve Anadolu Su Havzası Rehabilitasyonu Proje PMIU
sahalarına geziler
Çalıştaylar
Uygulayıcı kurumların personelinin teknik eğitimi
PMIU
C.3.1
Alt proje ve uygulamalarıyla bağlantılı uygulama eğitimleri
C.2.2
Toprak muhafaza, bozuk orman rehabilitasyonu, mera ıslahı,
sosyoekonomik ve çevresel etkiler
Bozuk MH’lerde orman ekosistemine özellikle özen
C.3.1.2 gösterilerek çoklu kullanım orman yönetimi planlaması ve
uygulamaları
Odun dışı orman ürünü kaynaklarının muhafaza ve
C.3.1.3 sürdürülebilir kullanımı
Korunan alanların planlanması ve yönetimi (envanter, tür
C.3.1.4 habitatı yönetimi, restorasyon, eko-turizm, yerel toplulukların
katılımı, vb.)
Yaşamın/geçimin iyileştirilmesi stratejileri, programları ve
C.3.1.5 uygulamaları
C.3.1.6 DSİ personelinin eğitilmesi
C.3.1.7 TKİB personelinin eğitilmesi
Seçilen personelin yurtdışında kısa süreli eğitimi
C.3.2
Karar vericiler ve kilit proje personeli için yurtdışındaki
C.3.2.1 başarılı proje sahalarına teknik çalışma gezileri
C.3.2.2 Proje uygulama personeli için kısa süreli yurtdışında eğitim
C.3.2.3 ÇOB’nin seçilen personeli için kısa süreli yurtdışında eğitim
C.3.2.4 TKİB’nin seçilen personeli için kısa süreli yurtdışında eğitim
Yurtdışı eğitimlere katılacak potansiyel personel için yoğun
C.3.2.5
yabancı dil eğitimi
02.01.2013
Yerel toplumların kapasitesinin geliştirilmesi
C.4
C.3.1.1
S.1
S.2
S.3
ORKÖY
Proje Yönetim Birimine
Destek
Ayrıntılı MH planlama ve
tasarımı
İzleme ve değerlendirme
sistemi
PMIU
PMIU
S.3.1
S.3.2
Saha ölçümü ve
değerlendirme işleri için
ekipman ve tesisat
OGM
DKMPG
Kurum
İ&D sisteminin metodolojisi,
işletilmesi, kalite kontrolü
ve geri beslemesi için
uzmanlık hizmeti (saha
örneklemesi ve laboratuar
analizi dahil)
AGM
OGM
Danışmanlık hizmeti
S.3.3
DSİ
TÜGEM
S.3.4
S.3.5
PYB
Bilgisayarlı veritabanı ve
CBS oluşturulması (yazılım
temini dahil)
Uygulayıcı kurum
personelinin CBS tabanlı
izleme ve değerlendirme
konusunda eğitilmesi
Başlangıç noktası anketi
PMIU
99
PMIU
Temel Faaliyetlerin Miktarları
Doğal kaynakların korunması, rehabilitasyonu ve sürdürülebilir yönetimi
Toprak muhafaza:
26.000 ha alanda Tesis, 59.100 ha alanda Bakım
Bozuk orman rehabilitasyonu:
14,300 ha alanda Tesis, 8,233 ha alanda Bakım
Meraların (orman içi/orman dışı) rehabilitasyonu ve sürdürülebilir yönetimi:
16,000 ha alanda uygulama
Rehabilitasyon işlerinden doğan istihdam:
685,915 işçi-gün
Köylülerin yaşamının iyileştirilmesi
3,356 ha tarım alanı barınak ve yeterli sulama suyundan faydalanacak
4,135 ha artmalı ekim alanlarında yem bitkisi üretimi
893 geleneksel barınağın durumu iyileştirilecek
302 ha alanda meyve bahçeleri tesis edilip düzgün biçimde işletilecek
Sebze üretimi için 207 adet sera tesis edilecek
806 arıcılık ünitesi kurulacak
400 hane güneş enerjisi ile su ısıtma sisteminden faydalanacak ve 10 yıl sonunda 11.000m3 (2,8
m3 / yıl / hane) odun tasarruf edilmiş olacak
800 hane ısı etken sobadan faydalanacak ve 10 yıl sonunda 44,000m3 odun (5,5 m3 / yıl / hane)
tasarruf edilmiş olacak
02.01.2013
100
ALINAN DERSLER (1)
 Katılımcı projelerde fiziksel hedefler tek amaç
değildir. Proje düzenlenmesinde ve uygulanmasında
devlet kuruluşları ile yerel örgütler ve halkın katılımı
sürdürülebilirliğin temel şartıdır.
 Katılımcı kuruluşlar, taşraya hizmet götürmek için
etkin bir şekilde işbirliği yapabilirler,
 Proje faaliyetleri, mülkiyetin kesinleştiği alanlarda
gerçekleştirilmelidir,
 Projenin tasarımında ve uygulamasında yerel halkın
geleneksel bilgileri ile kapasiteleri de dikkate
alınmalıdır.
02.01.2013
101
ALINAN DERSLER (2)
 Bu tür projelerin, sosyal değerlendirmelere, yayım ve tanıtım
tekniklerine ve yaklaşımlarına ihtiyacı vardır,
 Proje planlama ve uygulama çalışmalarına tüm tarafların dahil
edilmesi gereklidir,
 Eğitim zamanında ve uygun bir şekilde yapılmalıdır,
 Projenin tasarımında ve uygulanmasında
ayrılmasına önem verilmelidir,
yeterli
zamanın
 Proje tasarımında tüm uzmanlıkların ve farklı disiplinlerin
katılımları sağlanmalıdır,
02.01.2013
102
ALINAN DERSLER (3)
 İzleme ve değerlendirmeler sürdürülebilir olmalı,
sonuçlarla ilgili her türlü veriyi içermeli ve sadece
uygulama süresinde değil, proje tamamlandıktan sonra
da devam etmelidir,
 Proje uygulama sürecinde, alınması gereken çeşitli
teknik hususlarında tartışılması gerekliliği ortaya
çıkmıştır.
02.01.2013
103
SÜRDÜRÜLEBİLİR BİR HAVZA YÖNETİMİ İÇİN KURUMSAL
BAZDA YENİ ÖRGÜTLENMELER GEREKLİDİR.
 Havzanın sürdürülebilir bir yönetime kavuşması için,
kurumların havza bazında katılımcı anlayış içerisinde
birlikte çalışmalarına ihtiyaç vardır. Bunu gerçekleştirmek
bugünkü yasal mevzuatla mümkün görülmemektedir.
Bunun içinde yeni yasal düzenlemelere ihtiyaç
bulunmaktadır.
02.01.2013
104
DOĞAL KAYNAK TAHRİBATININ TEMELİNDE FAKİRLİK
VARDIR.
 Türkiye’de ekosistemin bozulması, ormanların azalması meraların
tahribi ve buna bağlı olarak da erozyonun hızlanması, bir tek nedenle
açıklanmayacak kadar çeşitli ve karmaşıktır. Bütün bu olumsuz
etkilerin başında halkımızın ekonomik yapısının önemli bir rolü
vardır. Ekosistem tahribatının temelinde fakirlik olduğu
unutulmamalıdır.
 Doğal kaynak tahribatı, fakirliğin bir sonucu iken, fakirlik de doğal
kaynak tahribatının bir sonucudur.
02.01.2013
105
Erozyon kontrolu ve ağaçlandırma amaçlı ormancılık faaliyetlerinde
teknik boyut kadar insan faktörü de çok önemlidir. Özellikle son
yıllarda çevre ve doğal kaynakların başında gelen ormanlarımızın
korunması, geliştirilmesi ve işletilmesine yönelik faaliyetlerde
teknik tedbirlerin yanında insan faktörünün dikkate alınacağı
yönetim modelinin önemi ortaya çıkmıştır. Bu süreçte sosyo-
ekonomik boyut dikkate alınmadığı taktirde, çalışmaların yörede
yaşayan toplumlar tarafından benimsenmediği, kabul edilmediği,
hatta yapılan yatırımların sürdürülebilirliğinin tehlikeye düştüğü
görülmektedir.
02.01.2013
106
Artık görülmüştür ki doğal kaynak aşınmasının azaltılmasında olmazsa
olmaz koşul şunlardır:
-Havza bazında planlama ve uygulama,
-Entegre ve katılımcı yaklaşım,
-Gelir artırıcı yatırımlarla kırsal fakirliğin azaltılması,
-Eğitim ve bilinçlendirme çalışmalarıdır.
Bu şekilde bir çalışma şu anda dış kaynaklı bir proje ile mümkün
görülmektedir. Çünkü erozyonun çözümüne dönük mevcut kanunlarımız
entegre ve havza bazında çalışmayı öngörmemektedir.
Ayrıca erozyonun havzalarda makul seviyeye indirilmesi, doğal
kaynakların korunması ve ormanların iyileştirilmesi havza bazında,
katılımcı yaklaşım metodları, havza amenajman teknikleri ve daha
02.01.2013
kapsamlı köylü ve teknik eleman eğitimi ile birlikte çözülecektir.
107
EROZYON KONTROLUNDA ALINAN
ÖNLEMLER
• İdari Önlemler
• Kültürel Önlemler
• Mekanik Önlemler
EROZYON KONTROLU
İdari Önlemler
• Sahanın otlatmaya karşı korunmaya alınması
(otlatmanın azaltılması yada tamamen yasaklanması)
• Arazi sınıflamasına göre arazi kullanımının temini
• Mevcut bitki örtüsünden yasa dışı yollarla faydalanılmasının
önlenmesi
• Erozyon kontrolu çalışmalarına halkın katılımının sağlanması
Usulsüz Hayvan Otlatılması
Usulsüz Hayvan Otlatılması
Yanlış Arazi Kullanımı
Mevcut bitki örtüsünden
yasadışı faydalanma
Halkın Katılımının Sağlanması
EROZYON KONTROLU
Kültürel Önlemler
Bitki örtüsü tesis etmek veya mevcut bitki örtüsünü geliştirmek
yoluyla erozyonu durdurmayı amaçlayan uygulamalardır.
• Ağaçlandırma
• Örtü Geliştirme
• Otlandırma
Ağaçlandırma
Örtü Geliştirme
Otlandırma
EROZYON KONTROLU
Mekanik Önlemler
•Teraslama
•Örme Çit
•Çevirme Hendeği
•Taş Kordon Yapılması
•Toprak Sedde
•Kuru Taş Duvar Eşik
•Miks Eşik
•Tersib Bendi
Teraslama
Örme Çit
Taş Kordon Yapılması
Toprak Sedde
Kuru Taş Duvar Eşik
Tersib Bendi