Boşluğu doldurmak

ULUSLARARASI HEM RELER KONSEY
Bo lu u doldurmak
Kan ttan eyleme
Kan ta dayal
uygulamay anlama
De im için
vakay olu turma
Uluslararas Hem ireler Günü
Kan t
kaynaklar
Kan ttan eyleme
12 May s 2012
BO LU U DOLDURMAK:
KANITTAN EYLEME
ULUSLARARASI HEM RELER GÜNÜ 2012
Tercüme de dahil olmak üzere, her hakk sakl r. Bu yay n hiçbir k sm Uluslararas Hem ireler
Konseyi veya Hem irelikte nsan Kaynaklar Uluslararas Merkezinin yaz izni olmaks n yaz olarak,
fotostat yoluyla veya ba ka ekillerde ço alt lamaz, herhangi bir eri im sistemi içerisine kaydedilemez
veya herhangi bir ekilde iletilemez yahut sat lamaz. Kaynak belirtmek art yla onay olmaks n k sa
al nt lar (300 kelimenin alt nda) yap labilir.
Telif hakk
©
2012 Uluslararas Hem ireler Konseyi
3, place Jean-Marteau, 1201 Cenevre, sviçre
ISBN: 978-92-95094-75-8
çindekiler
ICN Ba kan ve CEO’dan Mektup
1
Giri
3
Bölüm 1:
Kan ta dayal uygulamay anlama
Bölüm 2:
Kan t kaynaklar
11
Bölüm 3:
Kan ttan eyleme
15
Bölüm 4:
De
23
Bölüm 5:
NNA’lar n Rolü
27
Kritik de erlendirme becerileri
Yans
uygulama
planlama/hizmet geli tirme
ICN konum beyan : Hem irelik Ara rmas
ICN özeti: Hem irelikte Hassas Sonuç Göstergeleri
ICN özeti: Hem irelik Ara rmas
33
35
37
39
41
45
im için vakay olu turma
5
Ekler
Ek 1:
Ek 2:
Ek 3:
Ek 4:
Ek 5:
Ek 6:
Referanslar
49
Ek kaynaklar
51
12 May s 2012
Say n Meslekta lar m,
Sa k hizmetlerinde kalite ve eri ime yönelik maceram zda, hem irelik
hizmetlerinde kan ta dayal yakla mlar kullanmak için sürekli çaba
göstermeliyiz. Günümüzde, tüm dünyada sa k sistemleri hizmetlerin
nicelik ve nitelik aç ndan adaletsizliklerle ve dü ük mali kaynaklarla kar
kar yad r. Yeterince bilgiye sahip olmadan karar vermek, hizmetlerin en
iyi ekilde verilememesinin sebeplerinden biridir. Ayn zamanda sa k
hizmetlerinin daha dü ük verimlilikle, etkisiz ve adaletsiz bir ekilde
sunulmas na da neden olabilir. Eylemlerimizi bildirmek için kan t kullan
son derece önemlidir ve sa k sisteminin performans
geli tirmek
aç ndan gerçekle tirilebilir bir yöntemdir.
Ancak, artan bilgi elveri lili i kan bulmay kolayla rmak yerine bu
sürecin çok daha bunalt
bir hale gelebilece ini göstermektedir. Art k
hem ireler yaln zca kan n nas l toplanaca
de il ayn zamanda bu
bilginin günlük kullan ma nas l konulaca
da ö renmek zorunda. Tüm
kan tlar sa lam veya güvenilir de il. Hem irelerin kan n yerel ba lamda
kullan na ili kin kendi uzmanl klar , becerilerini ve klinik
muhakemelerini kullan rken sa k hizmeti kullan lar n ihtiyaçlar
ve
tercihlerini de dikkate alarak mevcut olan en iyi kan
belirlemeyi
renmeleri gerekir.
Bu 2012 IND Kiti hangi kan tlar n kullan laca
ve kan n nas l
yorumlanaca , uygulamay de tirmek ve ba ka bir yerde gerek
duyulabilecek de erli kaynaklar kullanmak aç ndan beklenen sonuçlar n
yeterli ölçüde önemli olup olmad
konusunda hem irelere bilgi
sunmaktad r.
ICN, ba lam, farkl sistemler, nüfus grubunun ihtiyaçlar ve yerel siyasetin
ve sosyal faktörlerin rolü hakk nda önemli bilgiler sa lamak aç ndan
hem irelerin iyi konumland lm oldu una inanmaktad r. Kan ta dayal bir
yakla
n kullan lmas uygulama yakla
zorlamam za ve bu
konuda zorlanmam za ve kendimizi sorumlu tutmam za imkan tan r.
Uygulamam sürekli olarak gözden geçirmemize ve i leri daha etkin ve
verimli ekillerde yapmak için yeni yöntemler aramam za, dolay yla
bak ma ve refaha eri imi art rmam za imkan tan maktad r.
Sayg lar mla,
Rosemary Bryant
David C. Benton
Ba kan
Genel Müdür
ICN • CIE • CII
3, place Jean-Marteau, 1201 Cenevre - sviçre - Tel.: +41 22 908 01 00
Faks: +41 22 908 01 01 - e-posta: [email protected] - web: www.icn.ch
Bilgiye eri im ve bilimin geli imi, tüm dünyada sa k ürünlerinde önemli geli melere neden
olmu tur. Ancak, ürünlerdeki farkl klar, sa k alan ndaki adaletsizlikler ve dü ük seviyede
gerçekle tirilen sa k hizmetleri tüm hem ireler aç ndan gerçek bir zorluk sunmaya devam
etmektedir. Dünyadaki ölümlerin yar basit ve uygun maliyetli müdahalelerle önlenebilir,
ancak Dünya Sa k Örgütünün (WHO 2004) kabul etti i üzere, bunlar n ihtiyac olan ki ilere
daha geni ölçüde nas l sunulabilece ine ili kin yeterli bilgi bilinmemektedir. Yaln zca yeni
ürünlerin, ilaçlar n ve te hislerin ke fine de il ayn zamanda bilgiyi nas l kullan ma
dökebilece imize ve kan t ile eylem aras ndaki bo lu u nas l kapataca
za da daha fazla
önem verilmelidir.
Bir hem ire toplulu u olarak, hepimizin kan ttan eyleme sürecinde oynad
z rolü
anlamas gerekir, bu roller farkl k gösterse dahi, iyi sorular sormak, becerilerimizi
geli tirmek ve ara rma yat mlar n en iyi ekilde kullan lmas
sa lamak ad na i
arkada lar zla yak n bir ekilde çal mam
sa lamak için yeteri kadar bilgi sahibi
olmam z oldukça önemlidir. Ara rma kullan lar olarak, hem ireler de bilgi üretir.
Hem ireler ba lam, farkl sistemler, nüfus grubunun ihtiyaçlar ve yerel siyasetin ve sosyal
faktörlerin rolü hakk nda önemli bilgiler sa lamak aç ndan iyi konumdad rlar. Bu anlay
yerel hizmet innovasyonunda ve yeni çal ma biçimlerinin geli tirilmesinde son derece
önemlidir.
Hepimizin kendisini kan t ve bilgiye dayal bir karar verme ve uygulamaya uygun bir ortam
geli tirmeye adamas gerekir, ancak bunu ba armak için, ara rma üreten ekiplerin daha
geni topluluk dahil bulgular kullanan ekiplerle yak n bir ekilde çal mas gerekir. Bu bir
tak m sebeplerden ötürü gerçekle tirilmesi genellikle kolay olmayan bir eydir, ancak bu
ortakl klar olmaks n kaynaklar israf etmeye devam etmi oluruz ve önemli bulgular n köklü
en iyi uygulamalar olmas çok uzun y llar sürebilir.
Bu kit, bu kompleks geli tirme ihtiyac alan n temel yönleri hakk nda genel bir fikir sunmak
için özel olarak tasarlanm r. Bu kit bireysel okuyucular n kendi özel ilgi alanlar n ve
becerilerinin pe inde ko mas için, ücretsiz olarak sunulan detayl materyallere birçok
ba lant içermektedir.
3
BÖLÜM 1
Kan ta dayal uygulamay
anlama
Birle mi Milletler taraf ndan belirlenen Biny l Kalk nma Hedeflerinin ba ar lmas dünya
çap nda bir tutkudur ve hem ire i gücünü de eyleme davet etmektedir. Bu hedefler ve
asl nda sa kla ba lant di er birçok hedef yaln zca hakk nda yeterince bilgi sa lanan
sa k politikalar na ve iyi yönetilen eylem planlar na sahip olmam z durumunda
gerçekle tirilebilir. Gerçek u ki en iyi kan tlara dayanan uygulamalar yerine al kanl klar bu
hedeflerimizi gerçekle tirmede sürekli olarak yolumuza ç kmaya devam etmektedir.
Yeterince bilgiye sahip olmadan karar vermek, hizmetlerin en iyi ekilde sa lanamamas n
temel sebeplerinden biridir ve uygulamada hizmetleri etkisiz, verimsiz ve adaletsiz k lan
de ikliklere sebep olabilmektedir. Farkl sebeplerden ötürü, hepimizin bütçesini ak ll bir
ekilde harcamas gereklidir ve kan t bu alanda çok önemli bir role sahiptir.
1990’lar n ba ndan beri, t bbi karar vermeye odakl kan ta dayal t bba bir yönelim söz
konusudur. Ontario’daki McMaster Üniversitesinde bilginin daha kolay toplanmas ve
kullan lmas için t p uygulamas
yeniden tan mlamak amac yla yola ç kan bir grup
ara rmac n çal mas ndan türemi tir. T bb , t bbi kan ttan ziyade klinik deneyime dayal
ve ki isel ön yarg ve sonuçlar n yetersiz bir ekilde kaydedilmesi ile nitelenen bir kültürden
bilgilerin önyarg z bir ekilde kaydedildi i ve hasta menfaatlerine de er verilen bir kültüre
dönü türmek istemi lerdir.
Bu yakla m hastalar aç ndan ve masraflar dü ürmek aç ndan h zl bir ekilde ciddi
faydalar göstermeye ba lam r. Çok geçmeden di er pratisyenler de bu yakla
benimsemi tir, bu yakla m ilkeleri imdilerde hizmet kullan lar , karar vericiler, sa k
hizmeti yöneticileri ve tabi ki hem ireler dahil birçok sa k sisteminin tüm yönleri taraf ndan
benimsenmi tir. Kan ta dayal yakla ma (EBP) ilk ele tiri, ço u uygulaman n büyük ölçüde
ara rma kan tlar ile belirlendi ine dair bir inanç geli tirmi olmas yd . Bu, ara rma
zemininin hala geli mesi gereken hem irelik alan nda bir zorluk te kil etmekteydi. Asl nda,
durum asla böyle de ildi, EBP yakla
n sürekli olarak kabul etti i ey kararlar n tek
ba na kan ta dayal oldu udur; oysa ki kararlar, de erler ve münferit faktörler de bir rol
oynamaktad r (Hamer ve Collinson 2005)
Ancak, aç k olan bir di er ey ise hem irelerin uygulamalar nda kan ta dayal yakla
kullanmalar durumunda, uygulamalar nas l ve ne zaman de tirmeleri gerekti i hakk nda
daha iyi soru sorabilecekleridir, bu da kararlar dayand racaklar iyi bilgileri kulland klar ,
uygulamalar de erlendirdiklerini ve ölçüldükleri sonuçlar n uygun ve önceden belirlenmi
olduklar
göstermektedir. Bu sebeple ICN yay nlar nda ve ICN Ara rma A nda kan ta
dayal
uygulamay
te vik
etmekte
ve
desteklemektedir
(ICN
2010;
www.icn.ch/networks/research-network/).
Kan t nedir?
EBP yakla
na ili kin dilin kafalar kar rmas oldukça kolayd r, çünkü hem irelerin
anlamas aç ndan tarihsel süreçte bir engel görevi görmü akademik dili s kça
kullanmaktad r. Belki de kan n ne oldu u konusunda ortak bir anlay geli tirmede yard mc
olabilir. Lomas ve arkada lar n (2005) belirtti i üzere “kan t bir sonucu desteklemek için
kullan lmas amaçlanan gerçeklerle (hakiki veya iddia edilen) ilgilidir”. Ayr ca, bir gerçek,
gözlem veya deneyim arac
yla bilinen bir eydir. Bu nedenle, bu geleneksel öykülerden
internetteki görsellere kadar birçok farkl ortam kullanan olas birçok kan t kayna
n var
oldu u anlam na gelir.
ekil 1: Temel tan mlar
Kan ta dayal Uygulama
En iyi ve en güncel kan
aramay , klinik uzmanl k ve de erlendirmeyi ve bak m
ba lam nda hastan n tercih de erlerini kapsayan klinik karar vermeye yönelik problem
çözen bir yakla m.
Hem irelik Ara rmas
Hem irelik ara rmas özellikle hem irelik bilgisini geli tirmek, düzeltmek ve yaymak için
tasarlanm sistematik sorgulamay kapsar. Hem irelik ara rmas n amac nicel, nitel
veya kar k yöntemler gibi bilimsel bir yöntemi kullanarak sorular cevaplamak ve bilgileri
geli tirmektir.
Kalite Geli tirme (QI)
Kalite geli tirme, klinik geli tirme veya performans geli tirme, sistemlere, süreçlere ve
fonksiyonel, klinik, tatmin edici ve uygun maliyetli ürünlere odaklan r. QI projeleri
hem irelerin dahil oldu u en iyi bak m uygulamas
veya süreçlerini anlamaya katk da
bulunabilir. QI hem irelik uygulamas standartlar veya hem irelik bilimini geli tirmek için
tasarlanmam r.
Mazurek Melnyk ve di erleri (2005)
Tüm kan tlar e it ölçüde faydal de ildir. Kan n ne kadar yararl oldu u bir çok tart maya
konu olmu tur (WHO 2004), ancak genel olarak ara rma kan tlar – gözlemleri toplamak ve
analiz etmek için sistematik yöntemler kulland
için – karar verme süreçlerinde daha a r
basmaktad r. Ayn zamanda, tasar m ve uygulama aç ndan ara rma ne kadar iyiyse, karar
vericiler taraf ndan o kadar faydal görülür.
Kan t (farkl türler kullan yor olabilirsiniz) kullanarak karar verilirken, karar za nas l
eri ti inize dair di erlerine aç klama yapmak yararl r. Dolay yla, ba ka ki ilere aç k bir
ekilde belirtilebilecek sistematik ve görünür bir biçimde karar verme sürecinizi
gerçekle tirmeye yard mc olur. Bu da karar n kalitesini art rabilir, hata ve anla mazl k
olas
azaltabilir ve tüm kan tlar ba lama özgün oldu u için uygulanmakta olan yeni
uygulamalar n olabilirli ini art r (Ruland 2010). Bu süreç ayn zamanda kan t ihtiyaçlar
aç kl a kavu turmaya yard mc olabilir ve di er pratisyenlerin kan t bulmas na ve
de erlendirmesine imkan tan yabilir.
Farkl kan t türleri farkl sorularla daha fazla alakal r, hem irelerin mümkün oldu u
durumlarda ilgili ara rman n uygun ekilde tan mlanmas , de erlendirilmesini ve
kullan lmas sa lamaya etkin bir ekilde dahil olmalar gerekir. Bu süreçte hasta ve bak
bak aç
olu turmak, ba ar bir de im süreci olas
artt rmak aç ndan son
derece önemlidir.
Ba ar , kan ta dayal uygulaman n üç temel unsuru ekil 2’de belirtilmi tir.
ekil 2: Kan ta dayal uygulaman n unsurlar
sa k hizmeti
kullan lar n
ihtiyaçlar ve
tercihleri
mevcut
en iyi
kan t
hem irelerin
uzmanl ,
becerileri ve
klinik
muhakemesi
Kan
tan mlama
Hem irelerin, almak istedikleri bir karar hakk nda bildirilecek kan t aramaya ba lamas için bir
çok sebep vard r: bir uygulama de ikli ini desteklemek olabilir, bir tak m seçenekler
aras ndan en iyi seçene i dikkate almak olabilir veya farkl tedavi biçimlerinin maliyet
yaslamas
yapmak olabilir. Sebep her ne olursa olsun, ba lanacak ilk yer iyi bir soru
sormakt r.
Kimi zaman, soru bir hem irenin tan mlayabilece i bariz bir bilgi bo lu una dayand
için
tan mlanmas kolayd r, örne in hem irelerin daha önce hiç tecrübe etmedi i bir duruma
sahip bir hasta. Belirlenmesi ve tan mlanmas
daha zor olanlar ise bir “rutin” olan ancak uzun
ekil 3: yi bir soru sormak
llar boyunca tart mas z kalan uygulama
yönleri olabilir, ancak di er pratisyenler ve
hastalardan gelen geri bildirimler bir eylerin
PICO:
de mesi gerekti ini belirtmektedir, örne in
Sorun (Problem)
kronik ko ullar kendi ba lar na yönetmeye
te vik edilen hastalar.
Müdahale (Intervention)
Sorun belirlendikten sonra, sorunu çözmek için
ihtiyaç duydu unuz kan belirlemek amac yla
uygun sorular n da yard yla ilerlemek çok
daha kolayd r.
Kar la
rma (Comparison)
Sonuç (Outcome)
Sorular olu turman n bir tak m yöntemleri vard r, ancak ço unlukla dört unsuru içerir ( ekil
3);
Sorun: ilgilendi iniz hasta veya mü teri, nüfus veya durum.
1.
2.
3.
Dü ündü ünüz müdahale.
Mevcut müdahalenin mukayese edilece i bir k yaslama (her zaman
gerekmeyebilir).
Söz konusu sonuçlar.
Tan mlanm bir soruya sahip olduktan sonra, kan yerle tirmek mümkündür. Kesinlikle bilgi
eksikli i yoktur ve asl nda zorluk da budur ( ekil 4). Kütüphane raflar dergilerle dolu olabilir,
dü meye t klad
zda internet binlerce bilgi verebilir. Hem irelerin ve asl nda hastalar n
aktif, bilgili ve kritik tüketiciler olarak kalmas ve hiç dahil olmaya te ebbüs etmeyecekleri
görevlerle bast lm hissetmemesi için çok çal malar gerekti ine dair bir çok kan t kayna
vard r. Tüm hem ireler kan n geli tirilme yollar n güçlü yanlar , zay f yanlar ve s rlar
hakk nda bir muhakemede bulunabilmeli, uygunsa de erlendirmeleri ve kritik bir biçimde
kullanabilmeleri gerekir. Bir kritik de erlendirme arac örne i Ek 1’de görülebilir.
ekil 4: Potansiyel kan t kaynaklar
Sa k profesyonelleri veya akademisyenler taraf ndan yap lan ara
laç irketleri gibi irketler taraf ndan yap lan ara rmalar
Ara rma ve klinik talimat de erlendirmeleri
Uzman görü ü
Meslekta lar n fikri
Klinik tecrübe
Hastalar n, bak lar n veya mü terilerin deneyimi
Klinik denetim verileri
rmalar
Tüm kan tlar n kendi de eri vard r, pratisyenlerin ve hastalar n katk lar e it ölçüde önemlidir.
Kulland süreçlerden dolay ara rma di er kan t biçimlerinden farkl r ve birçok çal ma
türü olsa da hepsinin sistematik (net bir protokol izlemesi), kesin ve ilgili olmas beklenir.
Birçok uygulama alan nda, sorunun türü özel bir ara rma yöntemi kullan lmas gerektirir.
Örne in, rastgele kontrollü bir deney yeni bir tedavinin etkilili ini inceleyecektir, ancak
tedavinin etkisi konusunda hastan n dü üncelerini anlamak için nitel bir metodoloji gerekli
olacakt r. Bu yöntem kombinasyonu yeni uygulamalar n ba ar bir ekilde sunulmas
aç ndan git gide kritik olarak görülmektedir. Bu sebeple ICN (2007) hem irelik ara rmas
konusunda nitel ve nicel ara rma yöntemlerine e it derecede önem vermektedir. Daha önce
de gördü ümüz gibi, gerçekle tirmeyi istedi imiz de iklikleri anlamak için ne kadar
kan
z olursa, ba ar olma olas
z o kadar yükselir.
Bu ekil.5’te gösterilen kan t süreci olarak görülebilir.
ekil 5: Kan t süreci
Nitel
Deneyime
dayal görü
Sistematik
nitel
tasar mlar
Tan mlay
çal malar
Ara
rmalar
Kohort
çal malar
Nicel
Randomize
kontrollü
çal malar
Hangi metodoloji kullan rsa kullan ls n, tüm kan tlar n
kendi güçlü ve zay f yönleri vard r; esas soru oldu u
gibi kal r: bu yöntem uygun yöntem midir ve ara rma
Meta analiz
dikkatli ve sistematik bir biçimde yap lm m r?
Farkl ara rma yöntemleriyle alakal daha fazla bilgi Bu teknik benzer çal malardan
orijinal verileri birle tirir ve
için, bu kitin sonunda yer alan ilave ba lant lar n ve
kaynaklar n baz lar na bak z.
istatistiki teknikleri kullanarak tek
bir sonuç tahmini olu turur.
Kan
özetleme
Hem ireler kan t aramaya ba larken, her bir çal maya
bakmak zaman al
ve yüksek maliyetli görünebilir. “Birincil”1 kan t da çeli kili görü ler
sunabilir. Tavsiyede bulunmak için yüksek hacimde kan tartmayla ba lant bir tak m özel
beceriler mevcuttur. Bu i genellikle sa k hizmetlerine yönelik üniversiteler taraf ndan
gerçekle tirilir. Bu zorlu un ve ilgili maliyetlerin fark nda olan ço u hükümet klinik talimatlar,
sistematik incelemeler ve kritik de erlendirmeler geli tirmek amac yla uzman birimler
kurmu lard r.
ekil 6: Uzmanl k merkezleri örnekleri
Cochrane Collaboration, 100’den fazla ülkeden 28,000’den fazla kat mc
olan, kendini halihaz rda
dünya çap nda mevcut olan sa k hizmetlerinin etkileri hakk nda güncel ve do ru bilgi haz rlamaya
adam uluslar aras , ba ms z ve kar amac gütmeyen bir kurulu tur. Kat mc lar sa k hizmetleri
müdahaleleri hakk nda sistematik de erlendirmeler yapmak için birlikte çal rlar, bu de erlendirmelere
Cochrane De erlendirmeleri denir ve çevrim içi olarak Cochrane Kütüphanesinde yay nlan r.
www.thecochranelibrary.com.
Joanna Briggs Institute (JBI) Güney Avustralya’da, Adelaide Üniversitesi Sa k Bilimleri Fakültesi
dahilinde yerle ik kar amac gütmeyen, üyelik tabanl bir ara rma ve geli tirme kurulu udur. Enstitü
uluslar aras olarak dünya çap nda 70’ten fazla kurulu la i birli i yapmaktad r. Enstitü ve i birli i yapt
kurulu lar küresel olarak sa k hizmeti sonuçlar n iyile tirilmesine yard mc olmak için elveri li, uygun,
anlaml ve etkin sa k hizmeti uygulamalar belirleyerek kan t sentezini, aktar
ve kullan
te vik
etmekte ve desteklemektedir. www.joannabriggs.edu.au.
1
Birincil kaynaklar, yorumlama veya de erlendirmeyle filtrelenmeyen ve di er ara rmalar n dayanmad
orijinal materyallerdir. Genellikle sonuçlar n fiziksel, yaz veya elektronik formatta ilk defa ortaya ç kmas r.
Orijinal dü ünceyi sunarlar, bir ke fi bildirirler veya yeni bilgiler payla rlar. (Kaynak: Maryland Üniversitesi
Kütüphaneleri: www.lib.umd.edu/guides/primary-sources.html)
Sistematik bir de erlendirme belli bir konuya ili kin tüm literatürü tan mlamay amaçlar.
Cullum (1997) sistematik bir de erlendirmenin bir tak m önemli unsurlardan olu mas
gerekti ini belirtir:
Aç k bir problemin veya sorunun formülasyonu.
Yay nlanabilecek veya yay nlanamayacak çal malar belirlemek ve seçmek için
kapsaml aramalar n kullan .
Nelerin dahil edilece i veya hariç tutulaca yla alakal aç k kriterler.
Bildirilen ara rman n kalitesine ili kin sistematik derecelendirme.
Orijinal çal malardan verilerin al nmas ve mümkün oldu u durumlarda verilerin
sentezlenmesi.
Sonuçlar n analiz edilmesi ve sunulmas .
Kritik de erlendirmeler bir tak m çal malar bir araya getirir ve genellikle bir çal ma alan
için kan tlar n özetini sa lamada yard mc olabilir.
Klinik talimatlar ideal olarak saydam ve dikkatli bir yakla m kullanarak mevcut olan en iyi
kan tlar bir araya getirir ve bundan profesyoneller için pratik talimatlar geli tirir. Hem ireler
için bir kan t kayna olarak, önem aç ndan büyük ölçüde art göstermi lerdir ve etkilili i
de erlendirmede bir yöntem olarak kullan labilirler. Devlet kurumlar , ulusal hem irelik
dernekleri (NNA’lar), profesyonel dergiler ve hasta savunma gruplar gibi profesyonel ilgi
gruplar taraf ndan üretilebilirler.
Talimatlar yerel olarak da geli tirilebilir. Aç kças talimatlar yaln zca uygun ekilde
geli tirilmeleri halinde yararl r, tasar mlar na ba
olarak uygulamay daha fazla
etkileyebilmeleri söz konusu oldu undan, hem irelerin bir talimat n nas l geli tirilece i ve bu
aç dan kan n nas l tart laca konusunda net olmalar gerekir.
Bak m yollar hizmet müdahalelerini ve belli bir duruma ili kin bir tedavi s ras nda hastan n
almay ve ula may bekledi i sonuçlar tan mlamaya çal r. Kan tlar, beklenen iyile me veya
tedavi yolunu aç k bir ekilde tan mlamak için kullan r. Beklenen müdahaleler ve olaylar n
ras aç k bir ekilde belgelenir; bu nedenle klinisyenlerin bu yoldan sapmadan önce dikkatli
bir ekilde dü ünmesi gerekir. Geli imlerin tüm a amalar nda hastalar dahil etmeye yönelik
aç k f rsatlar mevcuttur. Bu yakla m hizmetlerin geli tirilmesinde sonuca dayal bir yakla m
için de f rsat art r. Bak m yollar n kullan
ileriye yönelik ara rmalar için öncelikleri
tan mlayarak kan t zeminindeki bo luklar da ayd nlatabilir. Bu yakla ma bir örnek olarak
k uyluk kemi i olan hastalar n bak na göz atmak için, a
daki adresi ziyaret edin:
www.institute.nhs.uk/images/documents/Quality_and_value/Focus_On/DVQ_path_fra
cturefemurPROOF_Nov.pdf
BÖLÜM 2
Kan t Kaynaklar
Kan t arama
Ancak, artan bilgi elveri lili i kan bulmay kolayla rmak yerine bu sürecin çok daha zorlu
bir hale gelebilece ini göstermektedir. Hem irelerin yaln zca ö renme tarzlar n e itim
süreçlerini nas l etkiledi ini de il ayn zamanda bilgi arayan davran lar da nas l etkiledi ini
anlamas gerekir.
Klinik uygulama, problemin belirlenmesi, hipotez olu turulmas , test ve problemin
çözülmesinden olu ur. Bu hem irelerin bilgi i lem ve aktar na uyarlayabilece i süreçle ile
ayn r. Browne (1997) fikir üretme, soru olu turma,
analiz, yorumlama, de erlendirme, organizasyon,
sentez, yeniden paketleme, yay lma ve geri alma
amalar
tan mlar. Klinik uygulamada oldu u gibi
Teyit önyarg ki ilerin bilginin do ru
bu a amalar ayr olaylar olarak ortaya ç kmaz, ancak
olup olmad
bak lmaks n ön
aramaya dahil olan hem ire sürekli olarak ö rendi i
yarg lar veya hipotezlerini
do rulayan bilgilerin taraf tutma
için, süreç de evrim geçirir ve de ir.
ilimine verilen add r. Sonuç olarak,
insanlar kan t toplar ve seçici bir
ekilde haf zalar ndan bilgiyi geri
ça p tarafl bir ekilde bunu
yorumlarlar. Ön yarg lar özellikle
duygusal olarak önemli olan konular
ve yerle ik görü ler ile ilgili olarak
ortaya ç kar.
Kan t bulmada ilk ad mlardan bir tanesi hem irelerin
eri ebildi i bilgi kaynaklar
belirlemektir. Geçmi te,
hem ireler büyük ölçüde sözlü bir gelene e
güvenmi lerdir ve ço u uygulama bu
ekilde
payla lm r (ve payla lmaya devam edecektir).
Ancak, hem irelik bir disiplin olarak geli ti inden ve
çok disiplinli bir ekibin kendinden emin bir üyesi haline
geldi inden, bu gitgide kitaplar n, dergilerin ve uzman
kütüphanelerinin kullan yla övgü görmü tür. Kan ta dayal kültürün büyümesi ve klinik
etkilili e ili kin bilgileri payla ma gayreti daha etkin bir ekilde eri imde önemli geli melere
imkan tan
r.
nternette kapsaml arama motorlar n geli mesi bir seferde birden fazla kayna n
aranmas
mümkün k lm r. Bu araçlar ayn zamanda hem irelerin gözden geçirmeye
ihtiyaç duyaca kan t miktar k saltamaya da yard mc olacakt r.
Hem irelerin olu turaca
ortak sorgular n ço u için a
dakiler olacakt r:
Bunlar bir tak m ortamlara sunabilecek, kendini ara
adam özel kurulu lar.
Söz konusu alana odaklanm özel dergiler.
Özel veritabanlar .
nternet.
rma bulgular
özetlemeye
Ancak, bu kaynaklar kullan mlar
art rsalar dahi, hem irelerin bunlar etkin bir ekilde
kullanacak becerilere sahip olmas gerekir. Ço u hem ire ö retim program ve ara rma
dersleri imdilerde arama becerilerini geli tirmeyi içermektedir, zira bu beceriler bir aramada
ba ar derecesini önemli ölçüde etkileyebilir. yi bir arama stratejisi mümkün oldu unca çok
referans elde etmekle ba lar ve ihtiyac daha net bir ekilde tan mlamakla devam eder.
Zorluk kaliteli kan t için daha spesifik bir tak m referanslar dahilinde bakmakt r. Daha iyi bir
anlay
geli tirmek istiyorsan z, bu kitte belirtilen size ve arkada lar za fayda
sa layabilecek ilave kaynaklara bak n.
Kan t kullan lacak kadar iyi mi?
Kan tan mlad ktan sonra, hem irenin uygulamada de ikli i göz önünde bulundurma
durumunun söz konusu olup olmad na karar vermesi gerekir. Söz konusu durum sorunun
yeterli ölçüde cevaplanmam olmas veya kan n hem irenin harekete geçmesi için yeteri
kadar güçlü olmamas olabilir. Bu sürece genel olarak kritik de erlendirme denilir ve kan ta
dayal uygulamayla ili kili olarak kan n akademik de erini ve kan n uygulad
ba lam
de erlendirmeye at fta bulunur. Tümünün ayn anda dikkate al nmas gerekli üç ana yönü
vard r ve bir alandaki sorulara cevaplar n bir di erinin sonuçlar olmas muhtemeldir.
ekil 7: Kritik de erlendirmenin üç yönü
Kan n kalitesi
kullan m için
yeterli mi?
Bulgular
önerilen
ortama
uygun mu?
Kan t
hasta/mü teri
için ne anlama
gelmektedir?
Bir çal man n kalitesini tayin etmek bu kitte bir kaç durumda belirtilmi tir, süreç detay na
ili kin bir örnek Ek 1’de verilmi tir. Ayn zamanda bu kitte belirtilen bir tak m çevrimiçi
renme arac vard r.
Ara rmac lar n kendilerinin ara rman n üstlenilmesini geli tirmeye olan ba
klar n bir
parças olarak bulgular
kullanmak isteyenlere yard mc olma hususunda daha fazla
sorumluluk ald klar belirtmek gerekir.
Daima çal malar n s rlar detayland racak (mükemmel çal ma diye bir ey yoktur) ve
potansiyel kullan na yönelik önerilerde bulunacaklard r. Bilgi aktar m ara rmas taraf ndan
belirtildi i üzere, çal malar önemini anlamakta yard mc olabilecek özel sorgu alan n
ba lam na da
ekil 8: Bir çal man n uygulanabilirli ini
yerle tirebilirler.
de erlendirmeye yönelik sorular
Bulgular n yerel uygulama
ortam nda
uygulan p
uygulanamayaca
n
de erlendirilmesi hem irenin
baz
eyleri göz önünde
bulundurmas gerektirir. Bir
ara rmada belirtilen bir
ortam n di erine benzemesi
pek olas
de ildir; yani
ba lam her zaman için
benzersizdir.
Hem irenin
daki
faktörleri
göz
önünde
bulundurmas
gerekir:
Çal man n konusu nedir?
Çal man n kat mc lar kimlerdir (örn, ya , cinsiyet, ko ul,
meslek)?
Hastalar
z/ba lamlar
z ne aç dan farkl ?
Çal ma nerede gerçekle mi tir (kurum, ülke)?
Belirtilen de
ikli in faydalar nelerdir?
De ikli in maliyetleri (di erlerinin finansman ) nedir?
Önerilen de iklikler personelin veya hastalar n
de erlerini ve tercihlerini zorluyor mu?
(Pettigrew ve Roberts’dan uyarlanm
r, 2005)
Çal man n kat mc lar benzer özelliklere mi sahip?
Aç klanan müdahaleyi sunmak mümkün mü?
Olas mali ç kar mlar nelerdir?
Hasta kabul ölçütü var m ?
Personel ve hastalar için sonuçlar n de erlendirilmesi karar verme sürecinin kilit bir
unsuru olabilir. Bulgular, ihtimaller ya da bir müdahalenin ans eseri olu unun bir ifadesi
olarak sunuldu unda, bireysel hastalar için kan n ne anlama geldi inin de erlendirilmesi zor
olabilir. Sonuçlar n klinik olarak anlaml olup olmad
anlaman n yöntemleri vard r.
"Klinik önem", müdahale ya da tedavinin ne kadar etkili oldu u veya tedavinin neleri
de tirdi i sorular na verilecek cevapt r. Klinik tedavilerin denenmesiyle ilgili olarak,
uygulama sonuçlar , etkileme boyutu ve tedavi için gereken adet gibi ölçütleri kullanarak, bir
bulgunun önemi hakk ndaki detayl nicel bilgileri ideal olarak söyleyecektir. Uygulama
sonuçlar ayn zamanda kullan
na ili kin olarak yar nicel, kar la rmal
de erlendirmeler, ya da fizibilite sonuçlar da verebilir.
Belli bir dereceye kadar, yukar da anlat lan süreç tamam yla haz rl k niteli inde ve kan t
kaynaklar na odakl r. Bu noktada, siz ve meslekta lar z taraf ndan eyleme koyup
koymama konusunda bir yarg ya var lm olacakt r. imdi kan ttan uygulamaya geçmeye
haz r m
z?
BÖLÜM 3
Kan ttan Eyleme
Kan ttan Eyleme
Do as gere i, kan ta dayal uygulama ço unlukla gerçek hayattan al nan gözlem ve
yöntemlere dayanmakta, bu ise, daha önce de ifade etti imiz gibi klinik ortama daha h zl bir
ekilde aktar labilece i anlam na gelmektedir. Ço unlukla, yeni bir tedavi ya da ekipman
karmaktansa, mevcut olan bilgiyi ortaya ç kartmak, davran lar , ya da yönergeleri
de tirmek meselesidir. Bununla birlikte, sa k sisteminin herhangi bir parças
de tirmek itina ve planlama gerektirir; hem irenin bireysel olarak uygulaman n bir ö esini
de tirme karar meslekta lar ve hastalar üzerinde h zl bir ekilde sonuçlar olacakt r. (bkz.
ekil 9).
El y kama al kanl klar
de tirmek gibi basit görünen bir i in bile di er profesyoneller,
hastalar, destek personeli ve temizlik malzemelerinin yeterlili i üzerinde etkileri olabilir,
evyelerin yerlerini de unutmamal .
ekil 9: S rad
Hasta bak
n kökleri kan ta dayal uygulamaya dayan r
Sa kç lar n yapmak isteyece i en son ey bir hastaya enfeksiyon vermektir. Dolay yla Joyce
Maygers MSN (Hem irelik Master ) RN (Tescilli Hem ire) ara rma konusu aramaya
ba lad nda inmeli hastalarda idrar yollar enfeksiyonlar ( YE) üzerinde yo unla . Verilere
göre inmeli hastalarda yüksek oranlarda YE görülmektedir fakat bunun nas l önlenece i
üzerine fazla bir bilgiye rastlanmaz. (Rutin olarak inmeli hastalara tak lan) idrar kateterinin,
YE’nin ard ndaki mühim sebep oldu u anla r. Hasta sonuçlar
analiz etmekteki klinik
deneyimi ve yetene i sayesinde Maygers bu problemin basit cevab oldu unu dü ünür: Belki
de her inmeli hastaya kateter takmak veya tak lacaksa da kateteri bu kadar uzun süre tutmak
gerekli de ildir. nmeli hastalar için otomatik olarak kateter smarlaman n t bbi sebeplerine
bakmaya ba lad nda, rutin kateterler için herhangi bir klinik göstergenin olmad
görür.
Maygers, John Hopkins Bayview T p Merkezi’nde doktorlar, hem ireler ve di er sa k
çal anlar yla bir y l boyunca kateterizasyonun gerçekten de gerekli olup olmad
üzerine
çal
r. nmeli hastalar n tedavisine ve YE’nin engellenmesine yenilikler getirmi tir.
Kateterizasyon say nda %10’luk bir dü me yakalamay ummu , çabalar sayesinde bunun
tam iki kat bir ba ar sa lam r. Bayview’ün inme merkezindeki hastalar n gündelik kateter
kullan mlar %20 azalt lm ve elde edilen olumlu sonuçlar – YE say nda ve inmeli hastalar n
YE için yeniden kabullerinde azalma – o kadar belirgin olmu tur ki, prosedürün tüm
Bayview’de uygulamaya konmas dü ünülmü tür.
Kaynak: John Hopkins Hem irelik Dergisi, Bahar 2010, Cilt VIII, Say 1
http://web.jhu.edu/jhnmagazine/spring2010/features/making_research_relevant
Öyleyse organizasyonel ve politik düzlemde, yeni bir hizmet sunma eklini tan tman n kaynak
sonuçlar dikkatli bir ekilde dü ünülmelidir. Ba ar z de im giri imleri yüzünden
kaynaklar heba edilmesiyle ilgili pek çok örne imiz oldu u gibi, ayn zamanda bu tür
ba ar zl klarla eldeki kaynaklar finanse etmeyi dahi beceremez hale gelebiliriz. Bu da
hizmetlerimizde tutars zl k ve çe itlili e sebep olabilir.
nsanlar n ve sistemin davran biçimlerinde de im gerektirdi inden herhangi bir de ikli i
gerçekle tirmek kolay de ildir. De im s kl kla karman çorman bir hal alabilir, vakit harcat p
önceden kestirilemeyen sonuçlara sebep olabilir. Bununla birlikte de im heyecan verici ve
motivasyon art
olabilir. Bir kan prati e, eylem bilgisine dönü türmeyi anlamak ve
planlamak önemlidir. Bu alan, son derece kritik oldu undan gittikçe daha fazla ara rmaya
konu olmaktad r. Fikirlerin (yeniliklerin) nas l ba lat ld
ve yayg nla
ld
anlamak
bazen bilgi nakletmek veya bilgi transferi olarak adland r. “Hizmet yenili inin” zorlu
problemler için kolay bir çözüm oldu una dair son zamanlarda ortaya at lm bir görü vard r
fakat daha önce de belirtti imiz gibi buna temkinlice yakla mam z ve ayn KDU yeteneklerini
bu uygulama alan nda da kullanmam z gereklidir.
Hizmet yeniliklerinde kan ta dayal uygulama yakla
için iyi bir örnek olarak ICN’nin TB
önleme yakla
örnek gösterilebilir. ICN e itim metodolojisi akran e itimini desteklemekte
ve hem irelerin çal ma ortamlar
göz önüne alan problem çözen, pratik bir yakla m
kullanmaktad r. Bugüne kadar ciddi derecede TB ve MDR-TB vakas ile ba etmekte olan
ülkelerden 1100’den fazla hem ire ICN’nin e itmen (TOT) derslerine kat lm r. Bunun
ard ndan söz konusu hem ireler 28000 hem irenin ve benzer sa k görevlilerinin
itilmesinde görev alm lard r. Kat mc lardan gelen geri bildirimlerden anla ld kadar yla
ICN’nin TB projesi boyunca geli tirilen e itim metodolojisi sayesinde hastalarla ilgilenme
davran lar nda geli meler, daha dü ük ba ar zl k oranlar , daha iyi vaka bulma ve daha
güvenli
çal ma
ortamlar
gibi
sonuçlar
al nm r.
(Söz
konusu
derse
www.icn.ch/projects/tb-online-learning-resources/ adresinden ula labilir.)
Bir ba ka örnek de Bostwana’d r. Bostwana Üniversitesi hem ire e itim departman n
Dünya Sa k Örgütü birli i Merkezi, bir cemiyet geli tirme yakla
ve eylem ara rmas
da dahil olmak üzere, toplumdaki kronik hastalara bak m götürmekten sorumlu sa k-temelli
cemiyet bak m komiteleri (STCBK) kurmak amac yla çok çe itli KDU aktivitesi kullanm r.
Bu, kurumla
bak mdan STCBK’ya geçi olmas na sebep olan ülkede HIV/AIDS
vakalar ndaki art a verilen bir yan t niteli indedir (Tlou, 2006). Sonuç, daha iyi hasta bak
ve cemiyet kat
nda art olmu tur.
Pediatrik ve neonatal hastalarda bir nazogastrik tüp yerle tirme tetkiki getiren ABD’deki
Midwestern Çocuk Hastanesi hem ireleri taraf ndan prati e dayal bir KDU yakla
kullan lm r. Kar n üstü hava üfleme oskültasyonu, 1980’lerden beri bu yakla
sorgulayan ara rmalara ra men halen pek çok yerde yerle tirme yeri belirleyici olarak
kullan lmaktad r. Röntgen hala yerle tirme yeri belirlemek için tek kesin yöntem olarak kabul
edilmektedir fakat her beslenme öncesi röntgen çekmek hem masrafl r hem de pratik bir
uygulama de ildir. Ek yatak ba metotlar na ihtiyaç vard r. Hem ireler, hem irelik i inin
temel hatlar
çizmek ve yanl yerle tirilen NG tüplerinin yaratt
riski azaltmak ad na
kan ta dayal uygulama yakla
gündeme getirmi lerdir. Projenin sonuçlar , oskültasyon
kullan nda (%93.3’ten %46.2’ye) dü
ve nazogastrik tüp yerle tirmenin tespit edilmesi
için di er, daha güvenilir metotlar n kullan nda yükselme kaydetmi tir (Farrington, ve
di erleri, 2009).
ekil 10: Avusturalya’daki bir acil serviste akut inme vakalar nda hem irelik
uygulamas n geli tirilmesi için bir kan ta dayal yakla m
Kuzey Melbourn’deki bir hastanenin acil bölümündeki Avustralyal hem ireler, erken
komplikasyonlar engellemek konusunda kan t kullanma yöntemlerini geli tirerek akut inme
vakalar ndaki hem irelik uygulamalar
iyile tirmek amaçl bir tak m de ikli i
mesleklerine tan tm lard r. Bir acil departman akut inme hem ire yönetimi k lavuzu
kullanarak bir test-öncesi/test-sonras tasar
uygulad lar. T bbi kay t tefti leri kullan larak
veri topland . Çal ma için yap lan müdahale, uygulamas e itici rehberlerle desteklenen
acil departman inme vakalar nda hem ire yönetimi için bir k lavuz niteli indedir.
Ana sonuç ölçütleri k lavuz uygulamas öncesi ve sonras nda ölçülmü tür: triyaj kategorisi,
bekleme süresi, acilde kal süresi, doktor de erlendirmesi zaman , hayati belirtilerin
de erlendirilmesi ve gözlenmesi, ate ve kan glikoz de eri ve venöz-tromboembolizm ve
bas nç yaralanmas risk de erlendirmesi ve müdahaleleri.
Sonuçlar, triyaj kararlar nda hat say r ölçüde bir geli meyi i aret etmektedir. Solunum
, kalp at h , kan bas nc ve oksijen doygunlu u s kl k de erlendirmesi art
göstermi tir. Risk yönetimi bak ndan bas nç bölgesi müdahalelerinin belgelenmesinde,
belgelemede, a zdan al
öncesi yutkunma de erlendirmesinde art
olmu , acil
bölümünde konu ma patolojisi de erlendirmesinde belirgin olmayan bir yükselme, ve
kabul edilen hastalarda konu ma patolojisi de erlendirmesi süresinde 93.5 dakikal k bir
azalma gerçekle mi tir.
Kaynak: Considine & McGillivray (2010)
Bilginin prati e aktar lmas
inceleyen bir ara rma projesi ( ekil 11), bilgi aktar
n
karma kl
vurgulayan fakat ayn zamanda da bu süreçteki aktif liderlik ve yönetimin
ba ar bir de im projesi ihtimalini art rd
gözler önüne seren kullan
bir taslak
üretmi tir (Ek 2’de çal man n detaylar bulunabilir).
ekil 11: Bilgi aktar
için bir taslak önerisi
Bilgi aktar
(BA) nadiren do rusal bir süreçtir. Aksine, ara rman n üreticileri ve
kullan lar aras ndaki bir etkile imler ve ba lant lar serisini içermekte olan karma k bir
sosyal süreçtir (McWilliam ve di erleri. 2009; Kitson ve di erleri. 2008). Bununla birlikte
BA’n n planlanmas , da
ve de erlendirilmesi destekleyici ve mant kl bir taslak gerektirir.
LIHS’deki ara rma, 28 BA modelinin tematik analizine ve müteakip saha çal mas
kan tlar na dayanan bir BA süreci tasla geli tirmi tir (Ward et al. 2009). Taslak, BA
planlama ve da tma için önemli oldu u dü ünülen be temel unsurdan olu makta ve bu
unsurlarla ilgili aktiviteleri ana hatlar ile belirlemektedir. Model ayn zamanda her bir ana
unsurun kar kl etkile im içinde oldu unu, kendi ba na veya paralel olarak çal abilece ini
ve her bir unsurun yo unlu unun BA süreci boyunca de iklik gösterebilece ini göstermi tir.
Bknz. Ek 2.
Kaynak: Ward ve di erleri. (2010)
Bu taslak, hem ireler, yöneticiler ve ara rmac lara birlikte çal arak gerçekle tirmeyi
dü ündükleri de im ile ilgili daha iyi bir anlay geli tirmelerinde yard mc olabilir.
B
lam ve kültür çok önemlidir
De im uygulamay dü ünen tüm modeller ba lam ve kültürün öneminin fark ndad r. Etkin
sunulan ve merak uyand
kan tlara ra men, büyük ço unlukla belli bir yol almay
çevreleyen artlar son derece zorludur (bknz. ekil 12). Bir de imi ve de imin ba ar
getirecek olan faktörlerin de erlendirilmesi için olas bir yol, PESTYE’dir, a
daki gibi
hecelenebilir:
Politik faktörler: siyasetin, hükümet ve seçimlerin rolü
Ekonomik: finansal endi eler, arz talep meseleleri
Sosyal: halktan gelen tepkiler, kabul edilebilirlik
Teknolojik: yeni ayg tlar n, bilgi sistemlerinin, testlerin geli tirilmesi
Yasal: Yasama ile ilgili meseleler, borçlar hukuku
Etik: profesyonel standartlar, eri im meseleleri
Kültür ve ba lam de erlendirirken, öngörülen de imi destekleyen bir kültür geli tirmek
ço u zaman mümkündür. Buna yard mc olacak faktörler, de imi yönetenlerin yerel
faktörleri gerçekten de iyi anlamalar
sa layacak dikkatli haz rl k ve süreç boyunca söz
konusu de imden etkilenme olas
yüksek olanlarla etkin bir ileti imdir. (Dunning ve
di erleri, 1998).
Kullanmay dü ünebilece iniz muhtemel bir teknik de Kuvvet Alan Analizidir. Kuvvet alan
analizi, sosyal bilimler alan nda durum te hisi konusundaki önderlerden Kurt Lewin (1997)
taraf ndan geli tirilmi olan bir yönetim tekni idir. Bu yakla m size planlad
z her hangi bir
ilerlemenin önüne engel koyabilecek insanlar , meseleleri veya eyleri çabucak tespit
etmenizde yard mc olabilir. Ayn zamanda sizi destekleyecek yanda lar bulman zda da
yard mc olabilir. Bunun i e yaramas için belirleyece iniz baz kuvvetlere göre hareket
etmeniz gereklidir. Yakla m, tak m olu turma projelerinde, de ime gösterilen direni le
ba a ç kmaya giri ti inizde kullan
olacakt r. Lewin’e göre her durumda hem itici hem
tlay kuvvetler vard r ve bunlar olu abilecek herhangi bir de imi etkileyeceklerdir.
tici güçler, bir durumu etkileyen ve belli bir yöne do ru iten güçlerdir; bir de
onu devam ettirme e ilimindedirler.
im yaratma ve
tlay
güçler, itici güçleri k tlamak veya azaltmak için çal an güçlerdir. tici güçlerin
toplam k tlay güçlerin toplam na e itlendi inde dengeye ula lm olunur.
ekil 12: Kuvvet Alan Analizi Modeli (Lewin 1997)
tici ve k tlay
dengede
güçler
Yüksek
KISITLAYICI GÜÇLER
(Tahmin edilen
kuvvet)
Kuvvet Alan Analizi
Modeli
MEVCUT
Denge
Dü ük
GÜÇLER
(Tahmin edilen
kuvvet)
ÜRETKENL K
Dü ünülmesi gereken baz kuvvet türleri öyledir:
Mevcut kaynaklar
Gelenekler
Kazan lm
haklar
Organizasyon yap lar
li kiler
Sosyal veya organizasyonel trendler
nsan tav rlar
Yönetmelikler
Bireysel ihtiyaçlar veya grup ihtiyaçlar
Halihaz rdaki veya geçmi uygulamalar
Kurumsal kural ve normlar
Acenteler
De erler
Arzular
Maliyetler
nsanlar
Olaylar
Projenize veya planlanm de imlere yard mc olacak veya onlar aksatacak eyleri
tan mlad
za göre, bir sonraki ad m bu bilgiyi, projeyi ilerletmek için kulland
zdan emin
olmakt r. Kendinize sorun: ‘Projemize/planlanm de imlere yard mc olacak veya onlar
aksatacak eyler ile ilgili ne yap labilir ve yapaca z?’
Uygulaman n geli mesini desteklemek ad na klinik ortam fikirlere, yeniliklere ve kan tlara
de er veren bir ortam olmal r. Gerçekte, daha önceki bölümlerde de gördü ümüz gibi,
klinik ortam n kendisi de im önündeki en büyük engel olabilir. Bir uygulamay de tirmek,
kendine güvenen ve iyi desteklenmi uygulamac lar gerektirir, zira kendi uygulamalar ndan
eninde sonunda sorumlu olacak olan onlard r. De iklikler yapabilmeleri için
yetkilendirilmelidirler ve pazarl k ve sat yapma, fikir birli i sa lama ve tabii ki risk alma
konusunda yetenekli olmalar gerekir. Bunun yan nda, her de im belli bir süreye ihtiyaç
duydu undan, desteklenmeye ve zaman içinde aktif olarak yönetilmeye ihtiyaçlar vard r.
Sa kç lardan olu an ve kendini KDU’ya adam bir tak m bilgi birikimlerini payla ma ve
ba kalar na e itim verme konusunda zorluk çekmeyecektir ve bu ekstra bir motivasyon
getirecektir.
KDU’nun te vik edilmesi ve uygulanmas için pek çok pratik yol vard r ve bu yollar a
ba klar alt nda genel olarak toparlamak mümkündür;
daki
Ortakl klar kurmak – ortak bir vizyon ve amaç anlay geli tirmek amac yla
bireyleri, grup ve tak mlar bir araya getirmek.
En iyileri/de im temsilcilerini kullanmak –de imi desteklemeleri için
önemli ki ileri belirlemek ve dev irmek; bu ki ilerin güvenilirlikleri ve etkilemek
istedi iniz ki iler taraf ndan sayg duyulmalar gerekir.
Bilgi payla mak ve yaymak – Bu belli bir hedef kitle dü ünülerek
tasarlanabilir ve çok çe itli araçlar vas tas yla yap labilir; yaz bro ürler, oyun
kullan
ve sosyal medya platformlar n seferber edilmesini içerebilir.
itim ve ö retim müdahaleleri – örne in sürekli e itim modülleri, karar
destek sistemleri, bire bir özel ders, online ö renim, simülasyon kullan .
Standardize edilmi uygulama – bak m yollar , klinik denetleme, de ken
raporlama, kontrol listeleri ve k lavuzlar kullanmak.
Bu müdahalelerin hepsini ayn anda kullanma ihtimali dü üktür fakat ba ar elde etmek için
muhtemelen bu yakla mlar n birço undan olu an bir kar ma ihtiyac z olacakt r. Her
birinin ilgili bir maliyeti vard r ve bu tasar m a amas nda bunu göz önüne almak gereklidir. Bir
örnek olarak ekil 13’e bakabilirsiniz.
Neyi de tirmek istedi inizi ve bu konuda i e nas l ba layaca
belirledikten sonra bir
tak m hedef ve sonuç ölçüleri koymak yararl r. SÖYAZ saltmas son derece kullan
r
ve s kça kullan lmaktad r.
Spesifik – hedefler, muallakta veya fazla geni ifadelerden ziyade spesifik, detayl sonuçlar
aret etmelidir.
Ölçülebilir – bir eyin de
ip de
medi ini gözlemek mümkün olmal
Yerinde – konulan hedefler ula labilir ve gerçekçi olmal
Alakal – hedefler, tüm projenin amac bak
Zamana ba
– hedeflerin anla
r.
r.
ndan anlaml olmal
r.
r zaman aral klar koymu olmalar gerekir.
Ö
renmek için zaman geli tirmek: Uygulama üzerine fikirler
Uygulaman n de tirilmesi ile ilgili pek çok farkl organizasyonel yakla
tart
olsak da,
her biri bireylerin (yani hem ire ve hastalar n) ne istedikleri ve de iklik isteyip istemedikleri
üzerine dü ünme becerilerine dayanmaktad r. De im, sürekli bir ö renme süreci olarak
görülebilir. Üzerinde dü ünme eylemi için sistematik bir yakla m kullanarak, pratisyenler
uygulamalar
anlaml ve yap
bir ekilde mana yükleyebilirler. Dü ünme prati i art k
profesyonel mesle in temel bir unsuru olarak görülmektedir ve bu becerileri geli tirme
teknikleri pek çok e itim program na dahil edilmi tir. Bununla birlikte, söz konusu
uygulaman n i trafi i yüksek ortamlarda da gerçekle mesini sa lamak için de zaman
ay rmak gerekmektedir. (Bknz. Ek 2)
“Rastgelele tirilmi kontrol denemelerini geçerlili i en fazla olan kan t türü olarak destekleyen
kan tlar hiyerar isi, pratik, politik/ideolojik ve epistemolojik çeli kiler ve s rl klar yüzünden
gerçekte en etkili tedavileri kullanmam engelleyebilir. Dahas , kan ta dayal uygulama ve
üzerinde dü ünme uygulamas aras nda son derece benzer tan mlar, amaç ve prosedürler
vard r. Bu nedenle, kan ta dayal uygulama hareketi, hiyerar ik kan t yap ndan ziyade
uygulama üzerine dü ünmenin kullan lmas ndan daha büyük ölçüde faydalanacakt r.”
(Mantzoukas 2007)
(Eylem ö renme gruplar olarak da bilinen) meslekta fikir beyan , uygulama de imi
dönemlerinde özellikle i e yaramaktad r. Fakat gruplar n desteklenip yönetilmeleri gereklidir.
Grubun rahats z edilmeyece i bir yerde klinik alandan uzakta geçirilecek uygun görülen bir
süre; düzenli toplant lar; grup üyeleri aras nda yüksek derecede güven ve gizlilik anlay ve
grubun süreçte ilerlemesini sa layacak olan yarat
ve zorlay bir ortam n yarat lmas
kolayla rmak gerekli eyler aras ndad r. Eylem planlar n üretilmesi de ayn derecede
yard mc olacakt r.
KDU’nun payla lmas ve da
nda önemli olan eylerden biri de networking’dir. Yeni
Zelanda’da kan tlar n benimsenmesi üzerine yapt
de erlendirmede Lomas (2007)
network’lerin çok önemli do alar üzerinde durmu tur.
Geni ve karma k profesyonel grup olan hem irelikte networkler bilgi payla
bak ndan
çok önemlidir. Bask alt nda olunan zamanlarda resmi ve gayr resmi bu networkleri görmek
kolayd r, dü ük de erli görülebilir, önemsiz olarak de erlendirilebilirler. Bilgi payla
ve
da
için var olan networkler ve taslaklar Mc Sherry ve Warr (2008) taraf ndan
mükemmelli in anahtar olarak tan mlanm lard r. A
daki nedenlerle bunlar önemli
görmektedirler:
Yenilik ve de iklik yapmak için bireyler, tak mlar ve organizasyonlara yard m ve
deste in var oldu undan emin olmak.
Nab z ölçmek ve fikir payla mak.
Bireysel ve profesyonel geli im ad na destekleyici bir network kurmak.
De im ad na dirençli bir i birli i ve ileti im sistemi sa lamak.
Yenilik ve de ime a ina olmalar için çal anlar cesaretlendirmek ve ilgilerini bu
yöne çekmek.
Yenilik ve de im ile ilgili ileri derecede bilginin ve de erlendirmenin payla lmas
ve yay lmas için bir network kurmak.
ile ilgili stresi azaltmak ve güven yaratmak.
Bir tak n, bu yakla mlar n pek ço unu nas l kulland
üzerine güzel bir örnek için ek
kaynaklar materyalindeki Gallagher Ford’un (2011) makalesine ba vurun.
De im bazen para tasarrufu sa lar fakat yeni sistemlerin eski sistemlerle çak arak bir süre
birlikte çal mak zorunda kalmalar durumunda de im için finansman gerekebilir. De im
finansman kitin ba lar nda tan mlanm olan k tlay
faktörlerle bir arada çal mak için
gerekli olabilir.
Kan ta dayal uygulaman n geli mesi için nas l ba ar bir ortam yarat labilece i üzerine
dü ündükten sonra, KDU’nun sa k sisteminin kaynaklar üzerindeki daha genel etkileri
üzerinde de durmak önemli olacakt r. Gerçekten de, uygulamay ilerletirken s rl say daki
kaynaklar elde etmek için s kl kla rekabet halinde olaca z, dolay yla de im ad na ortada
olan kuvvetli delilleri anlamam z ve onlar geli tirmemiz gerekmektedir. Bu konu bir sonraki
bölümde incelenmektedir.
ekil 13: Lokal KDU müdahalesi örne i
Ba lam/arka plan: Diyabetik hastan n ayak bak
davran lar
iyile tirmek, hastanede
yat lm veya ayakta tedavi gören diyabetik hastalarda ayak ülserasyonunu ve takip eden
olumsuz etkilerini azaltmakta en etkili stratejilerdendir.
Hedefler: Hastaneye yat lm diyabetik hastalara ayak bak
bilgi ve davran lar
anlatmak; seçme ayak bak
bilgisi ve davran lar geli im kan tlar
uygulamak; ve
etkilerini de erlendirmek.
Tasar m/metodoloji: Örnek olay, test öncesi ve sonras görü meler.
Ortam: Tayland’da bir üniversite hastanesinin cerrahi ko
u.
Kat mc lar: En az üç gün boyunca bak m alt nda olan dört diyabetik hasta.
Müdahale/metot: Hastalar n ö renme ihtiyaçlar üzerine temellenmi olan e itim program
diyabetik ayak bak
bro ürü sa lar ve hastalara amaçlar
ve eylem planlar
belirlemelerinde destek olur. Tedavinin üçüncü gününde hastalar n ayak bak
davran lar
geli tirmek ile alakal ayak bak
bilgileri ve amaç ve eylem plan beyanlar
de erlendirilir.
Ana sonuç ölçütleri: Hastalar n ayak bak
davran lar
geli tirmek ile alakal ayak
bak
bilgileri ve amaç ve eylem plan beyanlar .
Ana sonuçla /bulgular: Tüm hastalar n ayak bak
davran geli mesine ihtiyaçlar vard r
ve amaç belirleme ve eylem planlar yla zenginle mi olan e itim program hastaneye
yat lm
hastalar n ayak bak
bilgileri ve ayak bak
davran
anlay lar
geli tirmi tir.
Sonuçlar: Bu kombinasyon metodu kolay, güvenli ve hastaneye yat lm diyabetik
hastalara uygun bir ekilde uygulanabilir bulunmu tur. Bu çal man n sonuçlar , hastaneye
yat lm diyabetik hastalar n ayak bak
ve davran lar n geli tirilmesi için de erli
bilgiler ortaya koymu tur. Yazarlar hem irelere diyabetik bak n kalitesinin yükseltilmesine
katk sa lamas ad na bu kan ta dayal uygulamay kullanmalar tavsiye etmektedir.
BÖLÜM 4
De im çin
Vakay Olu turma
Uygulama de
imini de erlendirmek
Sa k sistemleri kaynaklar ve bu kaynaklar olabildi ince etkin kulland klar ndan emin olmak
ad na bask alt ndad rlar. Yak n bir zamana kadar KDU alan daha çok müdahalelerin
etkinli ini gerçekle tirmek üzerinde yo unla
r; yeni müdahale i e yarad m ? Fakat
de im için kuvvetli klinik kan tlara sahip olmak tek ba na yeterli de ildir, zira her ne kadar
ilgi uyand
olsa da, fazla maliyetli olabilir veya ba ar
n garantilenmesi için ba ka
kaynaklar n da ayr lmas gerekebilir.
“Geli mekte olan ülkelerin kaynaklar s rl r, dolay yla i leyen bir sa k hizmetlerine
yat m yapmak çok önemlidir. Kan ta dayal uygulaman n i e yararl Bat ’da çoktan kendini
göstermi tir. Ne var ki, bilgiye ula mada ya anan zorluklar, dü ük gelirli ekonomilerdeki
savunmas z topluluklarla çal makta olan sa kç lar için bu u ra lar neredeyse imkans z bir
hale getirmektedir. Geli mekte olan pek çok ülkedeki di er temel ekonomik, sosyal ve politik
meseleler sa k hizmetlerine ve ilaçlara ula
engellemektedir ve sa k hizmetleri
genellikle savunma harcamalar ndan sonra gelmektedir. Baz ülkelerde, halihaz rda mevcut
olan sa k ödenekleri, bürokratik kar kl klar ve kötü yönetim yüzünden harcanmadan
durmaktad r. Tüm bu sorunlar göz önüne al nd nda, kendi e siz ve taklit edilemez
ba lamlar nda en uygulanabilir, uygun, anlaml ve etkili sa k müdahaleleri ve aktivitelerine
yat m yap lmas son derece kritik bir öneme sahiptir.” (Pearson & Jordan 2010)
Kan tlanm
müdahalelerin say , kan tlanmalar için ödene e sahip olduklar zdan
imdiden daha fazlad r. Gördü ümüz gibi, hangi kan
kullanaca
z, kan
nas l
yorumlayaca
z ve bulgular konusunda ne kadar güvenli oldu umuz konular nda belli bir
tak m hükümler her zaman gereklidir. En önemlisi, beklenen sonuçlar n uygulamay
de tirecek ve ba ka yerlere harcanabilecek kaynaklar kullanabilecek yeterlikte önemli ve
büyük olup olmad klar konusunda bir karara varmakt r. Kaynaklar elde etmek için büyük
ihtimalle mücadele etmek zorunda kalacaks z ve s kl kla niçin uygulamay de tirmek
istedi inizi ve bunun detayl ca ne kadara mal olabilece ini hakl ç karman z gerekecektir; bir
olurluk önerisi veya bir çe it ekonomik de erlendirme haz rlaman z istenebilir. (Bir i /hizmet
geli tirme ablonu için Ek 3’e bak z.)
Hem irelerin, yeni müdahalenin beklenen sonuçlar
bir dizi bak
aç ndan
say salla rmak konusunda güvenli hissetmelidir. Pek çok durumda bir hizmet yenili inin
uygulanmas , ba ka bir eyi yapmay b rakmay gerektirir. “B rakman n” maliyetine proje
önerisinde aç kl k getirilmelidir. Elbette ki (hastalar ve bak lar da dahil) temel ortaklar n
herhangi biri taraf ndan maliyetler ve riskler kazançlarla kar la
ld nda daha fazla
bulunursa, önerilen de imin ba ar olma ihtimali dü üktür.
daki sorular, seçenekleri detayland ran bir dosyan n haz rlanmas nda yararl olabilir:
1.
2.
3.
4.
5.
6.
Kar la
lan farkl seçenekler nelerdir?
Kar la
lan seçeneklerin en önemli potansiyel sonuçlar nelerdir?
Seçeneklerin olas etkileri nelerdir?
Formal bir ekonomik analiz karar vermede yard mc olabilir mi?
De iklik getirmenin riskleri nelerdir?
De ikli i uygulamak ve sistemi güçlendirmek için kapasite var m r?
7. De iklik için bir liderin verebilece i deste in kapsam nedir?
Bu sorular de erlendirirken, bunu ba ar olmak için bir çe it denge kurmak zorunda
olan tüm seçeneklerin bir önde erlendirmesi olarak görmek yararl olabilir. ekil 14’te de
görülebilece i gibi, e er yeni bir kamu sa k hizmeti tan tmay dü ünüyorsan z, en
az ndan eri im, kaynaklar n kullan ; e itlik ve hizmet kullan
gibi konular
dü ünmeniz iyi olacakt r.
ekil 14: Seçeneklerin dengelenmesi: dü ünülmesi gereken meseleler?
Avantajlar
Geli mi eri im
Azalt lm
e itsizlikler
Tasarruflar
Hizmetlerin daha iyi kullan
Dezavantajlar
Daralt lm
eri im
Artan e itsizlikler
Maliyetler
Hizmetlerin daha az yerinde kullan
Bu sorular n cevaplar dü üncelerinizi düzenlemeye ba laman , kan tlar olu turup aç k bir
ekilde avantaj ve dezavantajlar listeleyebilece iniz bir bilanço ç karman sa layacakt r. Bu
yakla
n amac , tak
temel kararlar ve en önemli sonuçlar üzerinde yo unla rmakt r, bu
ayn zamanda de erlendirme aktivitelerini desteklemeye de yarar (Oxman ve di erleri, 2010).
Sonuç ölçütlerini tan mlamak, uygulama de imlerinin ba ar
belirlemekte yard mc r.
Bunlar kolay bir yolla ölçülüp rapor edilebilirlerse i ler daha da kolayla r. Örne in, bir
enfeksiyon kontrol politikas
getirmek niyetindeyseniz, tüm çal anlar n bir el y kama
de erlendirmesi yapmalar eklinde k sa vadede ula lacak bir sonuç belirlemek yard mc
olacakt r ve uzun vadede enfeksiyon oranlar n azalmas ile alakal bir sonuç ortaya ç kabilir.
Uygulama de imlerini devam ettirmek de KDU giri imlerinin alg lanan de eri için önemlidir
(Örnek olay ekil 15).
ekil 15: Ast m ve diyabet hastas yeti kinler için klinik talimatlar
ll k hem irelik takip de erlendirmesi
n uygulanmas : üç
Kanada Ontario’daki Kay tl Hem ireler Birli i, klinik hem irelik mesle i ve sa kl çal ma
ortamlar ile ilgili 42’den fazla talimatname geli tirmi ve yay nlam r. Bugüne kadarki
de erlendirmelere, bir y ll k talimatname uygulamalar n etkileri üzerine çal malar dahil
edilmi tir fakat ilk ba taki uygulama döneminde yap l
olan uygulama de imlerinin
muhafaza edilip edilmedi i hakk nda çok az ey bilinmektedir.
Hedefler: Yeti kin Ast m Hastas Bak
En yi Uygulama Talimatnamesi ile Diyabetli
Hastalarda Ayak Komplikasyonlar
Azaltma En yi Uygulama Talimatnamesi’nin uygulamaya
konmas n ard ndan hem irelik göstergelerinin üç y ll k takip de erlendirmesi hakk nda rapor
haz rlamak ve klinik ortamlardaki kavramsal de imleri anlatmak.
Müdahale/metotlar: ki hastanede saha gözlemleri ve kilit isimler ile görü meler
gerçekle tirilmi tir. Hem irelikteki alt ayl k uygulama sonras tan mlanan de im göstergeleri,
üç y l sonra ayn sahalarda yap lan geçmi i de kapsayan bir tefti çizelgesi ile kar la
lm r.
Ana sonuçlar/ bulgular: Ast m ile ilgili 12 göstergeden üçü tutarl bir biçimde yüksek kalm r
tefti edilmi çizelgelerin %84) ve dört göstergede de belirgin bir dü
vard r (p < 0.01).
Diyabetik ayak bak
ile ilgili 12 göstergenin dokuzunda belirgin (p 0.05) geli meler vard r.
Sonuçlar: Hem klinik göstergelerin hem de kavramsal faktörlerin uzun vadeli takiplerini
gözlemlemek, talimatnamelerin uygulanmas n devaml
aç ndan önemlidir.
Kaynak: Higuchi ve di erleri. (2011)
Kararlar n karma k oldu u ve yeni tesis in aat veya yeni personel al
gibi kaynaklar n
kullan
bak ndan yüksek ihtimalle büyük farklarla sonuçlanaca durumlarda, bir çe it
ekonomik modelleme kullanman z gerekebilir. Örne in, az say da hasta için büyük yararlar
yoksa çok say da hasta için ufak yararlar m olaca
tespit etmeniz gerekebilir. Tüm
sa k sistemleri bask alt nda oldu u ve kaynaklar için rekabetin yüksek oldu u göz önüne
al rsa bu dü ünülmesi gereken ve giderek önemi artan bir aland r. Bu tip bir karar verme
inde yard mc olmas için sa k sistemlerindeki yöneticiler, ba ka alanlardan adapte ettikleri
ekonomik modelleri gittikçe daha s k uygulamaktad rlar.
Bu tür bir ekonomik de erlendirme çe itlilik gösterecektir ve bu alandaki uzmanlar n deste i
ile hem ireler taraf ndan da yürütülebilirler (Gray 1999 ekil 16). Öneriniz ile alakal
muhtemel masraf ve kazançlar de erlendirmek üzere bir sistem benimseyerek, kimi zaman
zor olarak nitelenen tercihlerin daha net ve effaf bir ekilde yürütülmesini sa layabilirsiniz.
Kullan labilecek bir dizi sistem mevcuttur ve buna bir örnek Ek 3’te görülebilir.
ekil 16: Ekonomik de erlendirme örnekleri
Maliyet analizi: sonuçlar üzerine hiçbir bilgi yoktur, alternatifleri kar la ramaz,
yaln zca maliyeti gösterir
Maliyet-azaltma çal mas : ana ilgi alan en dü ük maliyetli seçene i
tan mlamakt r
Maliyet-etkinli i: sonuçlar n, belirlenmi bir alternatifi sonuçlarda bir de im oran
olarak kar la
ld biliniyorsa kullan labilir
Kaynak: Gray (1999)
Son olarak, sonuçlarda gözlenen de imlerin müdahalenizden kaynakland ndan emin
olmak ad na, bir çe it gözlem veya etki de erlendirme formu yaratmak uygun olabilir. Tam
olarak ne oldu unu bilmek istiyorsan z, gözlemlemek yararl olacakt r, örne in bir bak m
yolunun uygulanmas
gözleme karar alabilirsiniz. Bu sayede erkenden durumla ilgili
bilgilenmi olur ve belki de gerekli görürseniz programda bir tak m de iklikler yapabilirsiniz.
Gözlem yapmak pahal ya gelebilir ve elde edilecek veri kullan lmadan duracaksa gereksiz
olabilir. Gözlem aktiviteleri mutlaka bir yönetmelik veya program n ilgilendi iniz göstergeler
üzerinde bir etkisi olup olmad
gösterecektir diye bir kaide yoktur.
Planlanan de im ile ayn zamanda bir etki de erlendirmesi de kurulmal
ara rma çal mas gibi özenle tasarlanmal r. Bunun amac sonuçlarda
de imlerin sizin müdahaleniz ile ili kilendirilip ili kilendirilemeyece ini ortaya
bir de erlendirme çal mas , müdahalenizin kendi ba lamlar na ne kadar
edilebilece i konusunda karar verecek olan ki ilere yard mc olacakt r.
ve adeta bir
gözlemlenen
koymakt r. yi
iyi transpoze
Hem ireler kendi rollerini geli tirdikçe ve disiplinler aras bu tak n birer üyesi olarak
davrand kça, uygulamaya olan yakla
z ve kendimizi sorumlu tutmak konusunu sürekli
tart abilir olmam z ve bu konuda kendimizi sürekli test etmemiz önemlidir. Kan ta dayal bir
yakla
n kullan lmas da tam olarak bunu yapmam
sa lar. Uygulamalar
sürekli
olarak gözden geçirmemizi ve i leri yapman n yeni ve daha efektif yollar
bulmaya
çal mam sa lar. Ayn ekilde, finansal güçlük dönemlerinde sahip oldu umuz kaynaklar
olabildi ince verimli bir ekilde kullanmam za olanak verir. Hepimizin ço u zaman adapte
edece i ve payla aca
pek çok ey vard r ve bu benzer meselelerle ilgilenen
meslekta lar z için oldukça yaral olabilir. Bu, fikirlerin eylemlere dönü türülmesine
harcanan vaktin azalt lmas ad na profesyonel networklerin son derece yararl olaca bir
aland r.
Son bölümde ulusal hem irelik birliklerinin KDU döngüsünün tüm yönlerden geli tirilmesine
yard mc olmak için, belli ba talimatnamelerin geli tirilmesinde yard mc olmaktan global
networklerinde ara rmac hem irelere destek vermeye kadar nas l yollar izleyebilecekleri
gösterilmektedir.
BÖLÜM 5
NNA’lar n Rolü
Ulusal hem ireler birli i’nin (NNAlar)
Ulusal hem ireler birlikleri (NNAlar), mevcut en iyi kan tlara dayanarak hastalar n güvenli,
efektif ve birey-merkezli bir bak m almalar
sa layacak liderlik konusunda son derece
önemli bir sahiptirler. Hem irelerin bir dizi sa k hizmeti ortam na uygun gelecek bir teknik
uzmanl k, klinik ak l yürütme ve kan t kombinasyonu uygulama becerileri zamanla geli ir ve
formal e itim, deneyerek ö renme, etkili dan manl k ve fikir yürütme prati inin bir
sonucudur. NNAlar bu gündemi desteklemek için do ru bir pozisyondad r. Baz çal malar n
gösterdi ine göre ço u hem ire, hem irelik okulunda ö rendiklerine göre hizmet vermekte,
nadiren jurnallerde yay nlanm
makalelere, ara rma raporlar na veya hastane
kütüphanelerine referans olarak ba vurmaktad r (Pravikoff ve di erleri, 2005).
Kan ta dayal uygulamaya cesaret etmek NNAlar’ n öngörü ve sorumlulu unu gerektirir.
Rekabetçi ve acil öncelikler ve de mevcut ekonomik ortam dü ünüldü ünde, KDU’yu geri
plana itme fikri cazip gelebilir. Fakat, hasta güvenli ini, kalite ve maliyet verimlili ini
iyile tirmeyi amaçlam olan kan ta dayal uygulamaya olan ihtiyaç imdi her zamankinden
daha büyüktür. NNAlar’ n hem irelik mesle inde liderli i imdi ele almalar son derece
hayati bir öneme sahiptir.
NNAlar, KDU’yu ilerletmek, sa kl bir ya am desteklemek ve sa kla ilgili olabilecek en iyi
sonuçlar n al nmas nda hem ireleri bilgilendirmek, kat mc yapmak ve topluluklar,
verenler, ortaklar, siyasetçiler, okullar, hastalar ve aileler gibi çok çe itli gruplarla her
seviyede çal mak konusunda güçlendirmek konular nda kuvvetli bir pozisyona sahiplerdir.
Her bir NNA, çevrelerine uygun bir eylem plan üzerinde karar verirken KDU uygulama
kapasitesi, uygun kaynaklar ve destek gibi bir dizi faktörü göz önüne almak zorundad r.
Kan tlar prati e dökmekten ve bunu iyi bir biçimde yerine getirmekten elde edilecek
kazançlar göstermek için az say da aktiviteler seçmek büyük ihtimalle kan ta dayal
uygulamaya geçi e yol verecektir.
Bilgi ve fikrin savunulmas
n yayg nla
lmas
NNAlar, üyelerine, yönetici hem irelere, e itmen ve siyasetçilere kan ta dayal uygulama ile
ilgili bilgi ve önemli mesajlar n yay lmas
gerçekle tirmek için iyi bir konuma sahiptir.
KDU’nun yararlar üzerine kapsaml ve kan ta dayal bilginin geni yay
, fark ndal k
yaratmak ve davran de ikli ine sebep vermek ad na gereklidir. Kan prati e dökmenin
önemi ile ilgili bilginin payla lmas de imi, uygulamay , yenili i ve sa k ile ilgili daha iyi
sonuçlar n de erlendirilmesini destekleyecek bir ortam n yarat lmas için gereklidir. NNAlar:
Meslekta lar aras nda fikir ve en iyi uygulamalar n payla ld
olu turabilir.
bir online topluluk
Jurnallerinde, web sitelerde, sunumlarda, konferans ve bas n bültenlerinde kan ta
dayal uygulama ile ilgili temel bilgiler ve yararlar yay nlayabilirler.
Üyelerine, yönetici hem irelere ve siyasetçilere kan ta dayal uygulama hakk nda
bilgi yayabilirler.
Kan ta dayal uygulama konusunda fark ndal k
kampanyalar ve etkinlikler düzenleyebilirler.
yaratmak
ad na
ulusal
Hem irelik ile ilgili veya di er forum ve toplant larda kan ta dayal uygulama
üzerine tart malar için bir platform temin edebilirler.
Kan ta dayal uygulaman n prati e dökülmesinde mükemmellik ve yenilikçilik
üzerine bir ödül olu turabilir ve hem ireleri, web siteleri ve konferanslardaki
çal malar n bir profilini ç karabilirler.
Di er sa k profesyonelleri birlikleri, sa k bakanl klar , ara rma merkezleri ve
di er ilgili sektör ve payda larla i birliklerine olanak sa layabilirler.
Kan ta dayal uygulamay desteklemek ad na ulusal sa k ve di er ilgili kamu
politikalar etkilemek için sa k bakanl klar ve di erleriyle birlikte çal abilirler.
Maliyet de dahil en iyi uygulama ve sonuçlar ile ilgili kan tlar yayabilirler.
Ortakl k kurmak
Ba ar yla kurulan kan ta dayal hem irelik uygulamas sa k ve e itim bakanl , sa k
çal anlar ve özel sa k sektörü ile koordineli bir eylem gerektirir. Etkin ortakl klar i birli ine
cesaret verir, çak malar en aza indirir ve kaynaklar için olan rekabeti azalt r, bu sayede
organizasyonlara KDU uygulamalar güçlendirme ve birbirlerinden ö renme ans tan r.
Sa k profesyonelleri ve siyasetçiler aras nda bilgi payla mak, kan ta dayal
hem ireli e geçi için stratejiler geli tirmek ve kaynaklar seferber etmek için
ortakl klar kurmak.
Hem irelik i gücüne yat
art rmak ve kan ta dayal uygulamay destekleyen
program ve politikalar uygulamak için siyasetçilerle birlikte çal mak.
Bilgiyi kan ta dönü türme ve daha iyi sonuçlar, dü en maliyetler gibi faydalar n ne
anlama geldikleri konusunda sa k ile ilgili organizasyonlara, ara rmac ve
siyasetçilere veri sa lamak.
Kan ta dayal uygulaman n hem irelik müfredat na
güçlendirmek için e itim kurumlar ile birlikte çal mak.
entegre
edilmesini
Ara rma sonuçlar n yay lmas ve uygulanmas
kolayla rmak ad na
hem irelik e itimi kurumlar ve ara rma merkezleri ile i birli i yapmak.
Kapasite olu
turmak
NNAlar, hem irelik mevcut kan tlar kullanarak olabilecek en iyi bak
sa lama talimatlar
yerine getirebilsin diye hem irelik mesle i içinde kapasite olu turmak ve hem irelerin
kan tlar prati e dökme kapasitelerini olu turmak konular nda önemli rollere sahiplerdir.
Kan ta dayal uygulamay desteklemek için atölye çal malar , jurnal kulüpleri,
münazaralar ve nternet üzerinden indirilebilir araçlar ve di er kaynaklar
sa lamak.
Uygulamalar n, bilgiyi prati e dökerken al nan dersler ve yeniliklerin takas edildi i
ve tart ld bir alan/forum sa lamak.
Mevcut kan tlara dayanarak hem irelikle ilgili yenilikleri hem irelere ve di er
insanlara yaymak.
Hem ireler için burslar ve e itim imkanlar ad na lobi çal malar yaparak
hem irelik ara rmalar ve kariyer imkanlar n geli tirilmesi konular nda ilgi
yaratmak.
Uygun e itim ve geribildirim mekanizmalar yoluyla yeni bilgi teknolojilerinin
al
desteklemek/buna ön ayak olmak.
Kan ta dayal uygulamay desteklemek ad na de
im yönetimine olanak tan mak.
Politika brifingleri yazmak
Hem ireli in sa k politikas na yapaca büyük bir katk söz konusudur. Hem ireler, bak m
ve s kl kla da az kaynak ile sorunlar çabucak çözme konusunda harikalard r. Çok çe itli
ortamda sa k hizmetleri tüketicileri ile ileti im halindedirler. Bu hem irelere sa k ihtiyaçlar
ve çevresel faktörlerin mü teriler ile ailelerin sa k durumlar üzerindeki etkileri ve insanlar n
farkl strateji ve hizmetlere nas l yan t verebilecekleri konusunda geni bir kavrama yetene i
vermektedir. Bununla birlikte hem irelik mesle i bu gerçekleri siyasetçilere anlatmakta zorluk
çekmektedirler. NNAlar, yatak ba ucu ile toplant salonu ayr nda köprü olarak politikalar
etkilemek konusunda iyi bir konuma sahiplerdir. Bunu gerçekle tirmenin bir yolu politika
brifingleri geli tirmek ve sa k sektörü ile ilgili al nan kararlarda hem irelik ile ilgili daha fazla
girdi olmas için lobi çal mas yapmakt r. Daha uzun vadede NNAlar hem ireleri politika
masas na yat rmak ve görünmezlik pelerininden onu kurtarmak yoluyla siyasetçileri
hem irelerin seslerini yükselterek etkilemek için çal mal r. Bunu yapmak için de NNAlar
meseleyi iyi savunan, temel mesajlar sunan ve ihtiyaç duyulan deste i tan mlayan politika
brifingleri geli tirmelidir.
Kan ta dayal uygulaman n prati e dökülmesinde ba ar
olmak için, NNAlar kendi
varsay mlar na meydan okumal ve bak m süreçlerini ve hastalar n durumlar
geli tirmek
ad na ba kalar ile çal maya gönüllü olmalar gerekir. Kan ta dayal uygulama kaynaklara,
zaman ve çabaya ihtiyaç duyar fakat as l al nan sonuçlar bu çabalar için u ra maya
de di ini gösterecektir. Her hasta en iyi bilimsel bilgiye dayanan, yüksek kalitede ve uygun
maliyette bak ma dayal bir bak
hak eder. Ulusal düzeyde hem irelerin kolektif bir sesi
olan NNAlar kan ta dayal uygulamaya geçi te temel ortaklard r.
Sonuç olarak, NNAlar farkl yakla mlar kullanarak ve sa k ile ilgili daha iyi sonuçlar almak
için kan tlar n prati e dökülmesi ad na yeterlilikler ve tav rlar n de tirilmesine odaklanarak
kan ta dayal uygulaman n tan lmas nda aktif olmal r. NNAlar’ n ayr ca, kan ta dayal
hem irelik uygulamas için sürdürülebilir bir ortam ortaya getirmek için davran a yönelik
yakla mlar, yap sal, sosyal veya finansal etkiyi kullanan yakla mlar kapsayan di er
etkinlikleri de ke fetmeleri gerekir.
EKLER
EK 1
Kritik de
erlendirme becerileri
ster sistematik bir ele tiri, rastgele seçilmi bir kontrol denemesi, ister ekonomik bir
de erlendirme veya ba ka bir çal ma tasar
olsun, herhangi bir ara rmay okurken göz
önünde bulundurulmas gereken üç geni kapsaml ey oldu u unutulmamal r: geçerlilik,
sonuçlar, alaka. A
daki sorular dikkate almak da her zaman önemlidir:
1. Söz konusu ara
rma önyarg lar azaltacak bir ekilde mi gerçekle tirilmi ?
2. E er öyleyse bu ara rma ne göstermektedir?
3. Belli bir hasta veya bir karar n verildi i ba lam bak
gelmektedir?
ndan sonuçlar ne anlama
Bu temel sorular cevaplad
zda ço unlukla vaktinizi harcamaya devam edip
etmeyece inizi belirleyebilirsiniz. Daha pek çok taslak, kullanmak, daha detayl sorular
sormak için mevcuttur ve baz organizasyonlar talimatnameleri gözden geçirirken daha tutarl
bir yakla ma sahip olmak ad na ayn tasla kullanmaya çal rlar.
Amerikan Hem ireler Birli i a
Bir ara
1.
daki tasla
geli tirmi tir:
rmay okumak ve ele tirmek tasla
Ara
rma makalesinin ele tirisi
a. Ba k – Makaleyi do ru bir ekilde anlat yor mu?
b. Özet – Makaleyi do ru temsil ediyor mu?
c. Giri – Makalenin amac
yeterince netle tiriyor mu?
d. Problemin ortaya konmas – Problem uygun bir ekilde tan lm
e. Çal man n amac – Ara
f.
rman n yap lma nedeni aç klanm
m?
m?
Ara rma sorusu (sorular ) – Ara rma soru veya sorular aç kça tan mlanm
tan mlanmam ise tan mlanmal lar m ?
g. Teorik çerçeve – Teorik çerçeve anlat lm
gerekir mi?
m ve
m ? E er teorik bir çerçeve yok ise, olmas
h. Literatür taramas – Literatür taramas çal ma ile alakal ve kapsaml m ve en son
ara rmalar da dahil etmi mi? Literatür taramas söz konusu ara rma için ihtiyac
destekler nitelikte mi?
i.
Metotlar – Ara rman n tarz çal maya uygun mu? Örnek, ara rma modeline uygun
mu ve büyüklü ü yeterli mi? Veri toplama arac gerekli mi? Veri nas l toplanm ?
Güvenilirlik ve geçerlilik sebepleri aç klanm m ?
j.
Analiz – Analitik yakla m, ara
rma sorular ve ara
rma modeli ile uyumlu mu?
k. Sonuçlar – Metinde, tablo ve ekillerde sonuçlar net bir biçimde sunulmu mu?
statistikler anla r bir biçimde aç klanm m ?
l.
Tart malar- Sonuçlar, teorik çerçeve, ara
ilgili olarak aç klanm m ?
m. S
rl klar – S
rma sorular ve hem irelik için önemi ile
rl klar sunulmu , ne anlama geldikleri tart
n. Sonuç – Hem irelik uygulamas , gelecek ara
belirtilmi mi?
lm
m?
rmalar ve siyasetçiler için tavsiyeler
2.
(ANA’n n Ara rma Kiti’nde pek çok say da bulunabilecek olan) bir ölçek kullan larak
kan tlar n düzeyini ve kalitesini tespit etmek:
www.nursingworld.org/MainMenuCategories/ThePracticeofProfessionalNursing/Impro
ving-Your-Practice/Research-Toolkit)
3.
Çal man n sizin i inize uygulanabilir olup olmad
a.
na karar ver.
inizde söz konusu sonuçlar ve tavsiyeleri kullanabilir misiniz?
Hem irelik Mesle i ve Politikas Departman Üst Düzey Siyaset Adam PhD, ARNP, FNP-BC,
FAANP Louise Kaplan taraf ndan haz rlanm r.
EK 2
Yans
uygulama
Fikirlerinize bir yap kazand rman zda size yard mc olabilecek pek çok model mevcuttur;
daki buna verilmi bir örnektir.
Yap land lm
Fikir Belirtme için John’un Modeli (2000)
John’un k lavuzlu dü ünce belirtme modeli, deneyimlerden kazand
z bilgiyi nas l
arad
n ve onaylad
n yollar vurgulamak için tasarlanm uygulamac -temelli bir
sorular çerçevesidir. Bu çerçeve, her biri detayl dü ünce belirtme yoluyla daha fazla
sorgulamay ve dolay yla da deneyime dayal ö renmeye olanak sa lamay destekleme
amac nda olan be ipucu sorudan meydana gelir.
Uygulamac temelli bir model olarak Johns, modelini, yerle ik e itim veya kapsam içinde
renme üzerinde vurgu yap lmas yoluyla eninde sonunda bir bilgi toplumunu destekleyecek
olan payla lan bir dü ünce belirtme sisteminin bir parças olarak görmü tür. Johns modelini
kullanma metotlar bu durumda günlükler ve süpervizör deste i ve geribildirimi gibi
yap land lm formatlar gerektirecektir.
1. Deneyimin tan mlanmas
Fenomen – deneyimi anlat.
Gündelik – bu deneyime ne gibi temek faktörler katk da bulundu?
Ba lam – bu deneyimdeki önemli arka plan faktörleri nelerdir?
Netle tirmek – bu deneyimde fikir payla
için temel süreçler nelerdir?
2. Fikir belirtme
Ne ba armaya çal
yordum?
Niçin bu ekilde müdahale ettim?
Kendim, hasta veya aile ve birlikte çal
sonuçlar nelerdir?
m insanlar aç
ndan davran lar
Olmakta iken bu deneyim hakk nda nas l hissetmekteydim?
Hasta bu konuda nas l hissetti?
Hastan n bu konuda ne hissetti ini nas l biliyorum?
3. Etkileyen faktörler
Karar vermemi hangi iç faktörler etkiledi?
Karar vermemi hangi d
faktörler etkiledi?
Karar vermemi hangi kaynaklar etkiledi ve etkilemeliydi?
n
4. De erlendirme
Durumla daha iyi ba a ç kabilir miydim?
Ba ka ne gibi seçene im vard ?
Bu seçeneklerin sonuçlar ne olurdu?
5. Ö renme
Bu deneyim ile ilgili imdi nas l hissediyorum?
Geçmi deneyimler ve gelecek uygulamalar
kar yorum?
nda bu deneyimden ne gibi anlamlar
Dü ünce belirtici uygulamalar, ö renme dahilinde üstü kapal bir ekilde her zaman var
olsalar da, böylesi modeller konuya dair belirli ve yap sal bir yakla m gerektirir. Model
üzerinde karar verildikten sonra, bu model için ister bir günlük, bir portföy, ister bir i
deneyimi veya meslekta i birli i ve tart malar olsun bir araç benimsenmelidir. Sürekli
profesyonel geli ime bu model ve araçlar n nas l yedirildi i, böylesi bir stratejinin nihai
balar ad na temel derecede önemlidir.
EK 3
planlama / hizmet geli tirme tasla
Pek çok i plan n en önemli yönü eylemler ve / veya tavsiyelerdir ve ana amaç genellikle
(etik olarak dikkate al nacak eyler dahilinde) yat mlarda (veya, kamu hizmetleri ve kar
amac gütmeyen örgütlerin durumunda, yat mlar n ve kaynaklar n en iyi ekilde
kullan nda) maksimum geri dönü sa lamakt r.
Bu, pek çok i plan ve planlama raporu türü için etkili olan h zl ve basit bir taslakt r. Bu
planlama raporu yap , ayn prensipler uygulamada oldu undan operasyonel ve tak m
planlamas na da uyarlanabilir.
Bu i plan yap , do as gere i pragmatiktir, yani ‘amaçla örtü ür’ ve özlüdür. Bir i plan
veya raporu mecburi olarak kar, sonuçlar ve finansal etkinlik üzerinde yo unla r (bunlar
olmadan genellikle pek bir ey gerçekle emez). Bununla birlikte etik ve kurumsal sorumluluk
ile ilgili daha geni meseleler (örne in hasta güvenli i) önemlidir ve tan mlanmal r.
/ hizmet plan yap
Ba k sayfas : Plan n ba
veya man eti ve istenirse k sa bir özet, yazar, tarih,
duruma uygunsa irket/örgüt, tiraj ve gizlilik detaylar .
çerik sayfas : Sayfa numaralar
ve (bu belgenin arkas na eklenmi olan
referans materyalleri gibi) art olarak ekleri gösteren (temel olarak, giri
sayfas ndan ba lamak üzere daha sonra ana metin bölümlerinin a
daki
taslakta gösterildi i gibi listelenmesi eklinde), bir içerik listesi. çerik sayfas n
okura istedi i eyi bulma ve belge içinde kolayl kla dolanabilme rahatl vermeli
ve sunan ki iye ve sorgulay ya, dinleyicileri gözden geçirme veya sorgulama
ras nda belli unsurlara ve sayfa numaralar na yönlendirebilme imkan vermelidir.
Giri sayfas : Plan n ve duruma uygunsa artnamenin tan lmas ve amac
bildirilmesi (genellikle formal ve geni plan ve projeler içindir).
Gerekli oldu u kadar yla plan ba
klar gövdesi:
daki tasla a bak
n
z.
Ekler: Diyagramlar, istatistikler, örnekler, özel tablolar ve plan n tavsiyelerinin
temelini olu turan ve onlar destekleyen di er referans materyalleri.
/hizmet planlama belgesi
1. Yönetim özeti- a
daki her eyin k sa bir özeti – bir sayfadan fazla olmayacak
temiz ve kar konulamaz bir i dosyas veya hizmet geli im olan – en son yazmak
daha iyidir. Beklenen avantajlar, stratejik uygunluklar, s rlar, zaman ölçe i ve
yat m geri dönü ümü üzerinde kuvvetli vurgu.
2. Pazar f rsat (veya durum/arka plan/ihtiyaç) - (uygun alt ba klar, tavsiyeler burada
koyu renktir; ayr ca ilgili yerlerde ek olarak koyaca
z diyagramlara/haritalara
gönderme yap n- Pazar – son kullan
sektör(ler) ve segment(ler) tan mlar
aç klay n. Sektör ve segmentler, sat n alma mekanizmalar , süreçler, k tlamalar,
büyüme, yasama, mevsimsellik içindeki stratejik i iticilerini ana hatlar yla belirleyin –
mü terilerin öncelik ve ihtiyaçlar
belirleyen faktörler nelerdir ve bu öncelik ve
ihtiyaçlar nelerdir. Tarihi/mevcut çözümleri ve zay fl k/eksikliklerini anlat n. Pazara,
stratejik kap kalecisi/etkileyenlere, ili kilere giden Pazar yollar
anlat n. Tavsiye
edilen ürün/hizmetleri ve önerileri ana hatlar yla belirleyin ve USPleri gösterin.
Tipik/ortalama ve ba ar labilir kontrat sat de erlerini ve paylar belirtin. Segment
olarak, gerekirse boyut, say , de erler (kontratlar, lokasyonlar, ki iler/kullan lar, vs.
gibi aç klanacak olan i ölçe ini her ne gerçekle tirirse) olarak- belirtilmi
pozisyon(lar) için- Pazar potansiyeli ve gerçekle tirilebilir Pazar pay
hesaplay n.
er varsa örnek vakalara de inin (ve bunlar ek olarak koyun). Rekabete, gerçek
veya potansiyel tehditlere ve (teklif, ula rma ve strateji/rotalar/ortakl klar
bak ndan) rekabette sizin avantaj za de inin. Eti e ve KSS’ye (kurumsal sosyal
sorumluluk) bu bölümde de inmek mant kl ve uygundur.
3. Stratejik eylem plan – uygun alt ba klar – yukar da belirtilen amaçlar n
gerçekle mesi için gerekli ç kt eylemler. Borçlanma ve sat örgütleri veya di er
temel aktörler ile çal man n önemine kuvvetli vurgu- burada oldukça spesifik
olabilirsiniz. Zaman ölçekleri, maliyetler, bilinen ve uygulanabilir kaynaklar. Bunlar n
ço u zaten çoktan zihninizdedir- yaln zca düzenlenmeye, önceliklendirilmeye ve
yaz lmaya ihtiyaçlar vard r böylece ölçülebilir sonuçlara ve de erlere sahip birbirine
ba
mant kl eylemler serisi olu turacakt r. Bu eylemlerin ço u sizin olacak,
ba kalar taraf ndan desteklenecektir, muhtemelen bunlar pazarlama eylemleri
olacakt r. Zamanla olu an maliyet ve iade ve brüt kar gösterin. Mevcut y la veya
planlama dönemine ait toplam iadeyi gösterin ve bir sonraki y l için de ayn eyi
belirtmek yararl olacakt r. Bu bir hesap tablosu ile de desteklenebilir.
4. Tavsiyeler – eylem puanlar /yetkilendirme/bütçeler/ürün veya servis geli tirme,
gerekli kaynaklar, vs. bunu gerçekle tirmek için gereklidir. Bu, idealde olabildi ince az
ihtiyaç duyulmas gereken, yüksek otorite/yönetim deste inin derecesine ba
olacakt r.
Kaynak: www.businessballs.com (2004-2009). © Alan Chapman/Businessballs. Al nd
yer
www.businessballs.com/freenewbusinessplanstemplates.htm. Sat lamaz veya bas lamaz. Alan
Chapman/yazar/Businessballs olas sorunlarda sorumluluk kabul etmez.
EK 4
Hem irelik ara
rmas
ICN konum beyan :
Ara rmaya dayal uygulama, hem irelik mesle inin belirli bir özelli idir. Hem
nitel hem de nicel hem irelik ara rmalar , kaliteli ve uygun maliyetli sa k
hizmeti için kritik bir öneme sahiptir.
Hem irelik ara rmalar ve ara rmaya dayal uygulamay geli tirmek için,
Uluslararas Hem ireler Konseyi (ICN):
Hem irelik, sa k ve
yap lmas , yay lmas
tan tmaktad r.
sa k sistemleri ile ilgili ara rmalar n
ve desteklenmesini kolayla rmakta ve
Konum Beyan
Ulusal ve uluslararas örgütler ile hem irelerin hem ireli e, sa k ve
sa k sistemleri ara rmalar na katk lar
geli tirmek ad na i birli i
yapmaktad r.
ULUSLARARASI
HEM RELER
KONSEY
3, Place Jean-Marteau
CH-1201 Cenevre
sviçre
Telefon 41 (22) 908
0100
Faks 41(22) 908 0101
E-Mail : [email protected]
Web site : www.icn.ch
Hem irelere ara rmalar
ne retme ve uluslararas
yay nlama f rsatlar tan tmaktad r.
Ara
jurnallerde
rmac hem irelerin networklerini desteklemektedir.
Ara rma
ile
ilgili
cesaretlendirmektedir.
kapasite
yaratmalar nda
üye
birlikleri
Uygulama potansiyeli ve hastalar ve kamu için geli mi sonuçlar olan
ve hem irelerin gündelik i lerinde anlaml olacak alanlarda ara rmay
desteklemektedir.
Ara rman n yap lmas , yay lmas ve kullan lmas nda hem ireler için
etik talimatnamelerin olu turulmas nda global bir liderlik hizmeti
sunmaktad r.
Kayna a dayal uygulamay bilgilendirmek
kullan lmas desteklemektedir.
ad na
ara
rman n
ICN, özellikle a
daki yollarla, ulusal hem ireler birliklerini (NNAlar )
hem irelik ara rmalar geli tirme çabalar nda desteklemektedir:
Hem ireleri ara rma yapmaya, ara rma sonuçlar
ele tirel bir
gözle de erlendirmeye ve uygun ara rma sonuçlar n hem irelik
mesle ine uygulanmas
tan tmaya haz rlayan e itime eri imi
geli tirerek.
Kamu ve özel kaynaklardan hem irelik ara
sa lamak ad na lobi çal malar yaparak.
rmalar için finansman
ICN, çal anlar, e itim enstitüleri ve finansman arac lar aras nda ara rma
sürecini tan tmak ve kullanmak ad na NNAlar’ n önemli rolleri oldu una
inanmaktad r. Birlikte çal mak yoluyla birlikler, e itim enstitüleri, yöneticiler ve
çal anlar bir ara rma ortam yaratabilir, hem irelik bilim ve bilgi geli imini
ilerletmek ad na ara rma metotlar nda e itime eri imi yükseltebilirler ve
ara rmalar n sa k sektörüne uygulanmas art rabilirler.
Hem irelik ara
rmas , sayfa 2
Arka Plan
Hem irelik ara rmas , yeni bilginin yarat lmas ve hem irelik biliminin ilerlemesi, mevcut
uygulama ve hizmetlerin de erlendirilmesi ve hem irelik e itimini, prati ini, ara rma ve
yönetimini bilgilendirecek kan tlar sa lamas bak ndan gereklidir.
Ara rma; bireylerin, ailelerin ve toplumlar n optimum düzeyde gösterdi i fonksiyonu
korumak veya geli tirmek ve hastal klar n olumsuz etkilerini azaltmaktaki becerilerini
etkileyen temel mekanizmalar anlamaya yönlendirilmi tir. Hem irelik ara rmas ayn
zamanda hem irelikteki yeniliklerin sonuçlar na da yönlendirilmelidir, böylece hem irelik
bak nda kalite ve uygun maliyet garantilenmi olacakt r.
Hem irelik ara rmas ayn zamanda efektif ve verimli bir ekilde hem irelik e itimini getiren
politika ve sistemleri; mesle in fark ndal
ve tarihsel geli imini; hem irelik hizmetlerinin
verilmesindeki etik talimatnamelerin anla lmas ve mesle in mevcut ve gelecekteki sosyal
zorunluluklar yerine getirmede hem ireleri etkin bir biçimde haz rlayan sistemlerin bilgisini
cesaretlendirmektedir.
ICN hem irelik ara rmalar n önceliklerini, kalite ve uygun maliyetli bak , toplum kökenli
bak , hem irelikteki i gücünü ve sa k reformunu vurgulayan sa k, hastal k ve bak m
hizmetlerinde belirlemi tir.
1999 y nda kabul edildi
2007 y nda incelendi ve elden geçirildi
Uluslararas Hem ireler Konseyi, dünya çap nda milyonlarca hem ireyi temsil eden
130’dan fazla ulusal hem ireler birliklerinden olu an bir federasyondur. Hem ireler
ve uluslararas alanda lider konumdaki hem ireler taraf ndan yönetilen ICN, herkes
için kaliteli hem irelik hizmeti ve global anlamda akla yatk n sa k politikalar için
çal r.
1
Uluslararas Hem ireler Konseyi (1997), Hem irelik Ara rmas : Uluslararas Ara rma
Gündemini Olu turmak. Hem irelik Ara rmas üzerine Uzman Komitesinin Raporu.
Cenevre: ICN.
EK 5
HEM REL K MESELELER
Hem irelik Meseleleri bilgi notu, mevcut sa k ve sosyal meseleler
üzerine hem irelik mesle inden çabuk referans bilgiler ve uluslararas
perspektifler sunmaktad r.
Hem irelikte hassas sonuç göstergeleri
Giri
Sa k reformu ile birlikte, uygun maliyetlilik ve bak m kalitesi aray ve de
sa k sistemlerinin giderek artan çok yönlülü ü kan tlar ve sonuçlar üzerinde
yükselen bir h zda vurgu yapmaya ba lam r. Bu unsurlar, beceri
kar mlar nda de imler konusunda artan endi eler ile de birle ince,
hem ireli i, hem irelik girdileri ve personel al mlar na kar hassasiyeti olan
sonuç göstergelerine odaklanmaya itmi tir.
Bilgi notu
Hem irelikte hassas hasta sonuçlar
Sonuçlar, hem irelik müdahalelerinin son ürünlerini belirler ve problem
çözümünün veya problem veya semptom çözümü yolunda ilerlemenin
göstergeleridirler.1 ICNP® bir hem irelik sonucunu, bir hem irelik müdahalesi
sonras nda k sa sürede yap lan bir hem irelik te hisinin ölçüsü veya statüsü
olarak tan mlarken, hem irelikte hassas sonuçlar da2 hem ireli in do rudan
bir etkisinin oldu u sa k durumunda de iklikler olarak tan mlan r3. Hasta
sonuçlar etkileyen de erler aras nda te his, sosyo-ekonomik faktörler, aile
deste i, ya ve cinsiyet ve di er profesyoneller ve sosyal görevliler taraf ndan
verilen bak n kalitesi vard r.
SIk kullan lan hem
irelikte hassas hasta sonuçlar göstergeleri
daki hasta sonuçlar s kl kla kullan lan hem irelikte hassasl k gösteren
göstergelerdir: 4
1)
drar yollar iltihab , deri bas nc ülserleri, hastaneye kabul edilmi
zatürree ve derin damar trombosis/akci er t kan kl
gibi hasta
komplikasyonlar .
2)
Üst gastrointestinal kanama, merkezi sinir sistemi komplikasyonlar ,
sepsis ve ok/kalp krizini içeren bir grup deneyime dayal ölçümler.
1
2
3
ANA Web sitesi www.nursingworld.org/mods/archive/mod30/cec213.htm
International Council of Nurses (2001) International Classification for Nursing
Practice – Beta 2 version. Geneva, ICN.
Ke-Ping A. Yang; Lillian M. Simms; Jeo-Chen T. Yin (1999) Factors Influencing
Nursing-Sensitive Outcomes in Taiwanese Nursing Homes, Online Journal of Issues in
Nursing , Article published August 3, 1999
4
nursingworld.org/books
3)
Yara enfeksiyonu, akci er yetmezli i ve metabolik dengesizlik gibi
ameliyat hastalar aras nda görülen komplikasyonlar.
4)
Hastan n kal süresi ve kurtar lamama (potansiyel olarak hastal n
artmas ve/veya ölümle sonuçlanan ok, kalp krizi ve derin damar trombosisi
gibi hastan n acil artlar na yan t verilememesi).
Buna ek olarak, bir sa k kurumundaki uygulama ve personel karma as n
kapsam ile ilgili olarak uygulama ve hasta sonuçlar üzerine bir envanter
tan mlanm r. Bunlara dahil olanlar: 5
Semptom kontrolü ve semptom ciddiyetinde de
Fonksiyonel durum.
artlar ve tedavi bilgisi.
Hastan n bak m konusundaki memnuniyeti.
Planlanmam acil ziyaretleri.
Planlanmam hastaneye yeniden kabuller.
Tedavi birliklerinin gücü.
im.
Hem
irelikte hassas göstergelerin önemi nedir?
Hem irelikte hassas sonuç göstergelerinin kullan lmas , dikkatleri hasta
bak nda güvenlik ve kaliteye ve bak m sonuçlar n ölçümlenmesine
odaklamaya yard mc olmaktad r6. Hem irelerin ve sa k kurumlar n hasta
bak nda devam etmekte olan maliyet ve kaliteyi gözlemlemek için veri
toplamalar önemlidir. Hem irelikte hassas sonuç göstergelerini kullanmak,
güvenli, yüksek kalite hasta bak
sunma konusunda son derece önemli, uygun
maliyetli de imi hem irelerin yapt
etkin bir ekilde gözler önüne sermek için
son derece önemlidir.
Hem irelikte hassas kalitedeki göstergeleri aç k aç k belirtmenin önemi
abart lamaz. Böylesi bir belirtme ile hem irelik sonuçlar ve sa k sonuçlar
aras ndaki korelasyon, sa k kaynaklar n uygun bir ekilde payla
lmas
ad na kuvvetli bir destektir. Örne in, personel al mlar ve hasta sonuçlar
kar la ran çal malara göre daha fazla say da kay tl hem ire oldu unda
hastalar daha az say da komplikasyon ya yor, kal lar daha k sa süreli oluyor,
ölüm oran azal yor ve hatta yap lan toplam masraf daha az oluyor.7 Benzer
ekilde hem ire personel al mlar ile t bbi hastalarda be hasta sonucu aras nda
kuvvetli ve tutarl bir ili kiye de rastlanm r: idrar yollar enfeksiyonlar , zatürree,
kal süresi, üst gastrointestinal kanama ve ok.8 Bu da, yüksek seviyelerdeki
hem ire personel al mlar n daha az ters etki ile ili kili oldu u anlam na geliyor.
5
Calgary Health Region.
http://www.clpna.com/HPA.pdf#search=%22%22Nursing%20sensitive%20outcome%20indica
tors%20%22%22
6
American Nurses Association. www.nursingworld.org/mods/archive/mod30/cec213.htm
7
American Nurses Association (1997), Implementing Nursing's Report Card: A Study of RN
Staffing Length of Stay and Patient Outcomes. ANA Web site
www.nursingworld.org/mods/archive/mod30/cec213.htm
8
American Nurses Association. www.nursingworld.org/mods/archive/mod30/cec213.htm
Sonuç
Hem irelikte hassas sonuç göstergeleri, hastalar n ald klar hem irelik müdahaleleri ile
sonuçtaki sa k durumlar aras nda bir ilinti kurmak amac ndad r. Hasta sonuçlar n
ölçülmesi ile hem ireli in etkisini ölçme giri imidir. Te his, müdahale ve sonuçlar
tan mland nda ba lant lar daha kolay görülebilmektedir. Hem ireler, sa k sistemlerinin
vazgeçilmez bir parças olduklar ndan, hem irelikte hassas göstergeler hem irelerin ne
yapt klar , ne gibi sonuçlar ba ard klar
ve bunun maliyetini gösterirler. Bu, sa k
kaynaklar n do ru da
ve hem ireli in sa k sektörüne yapt
katk lar görünür
lmada önemli bir ad md r.
Daha fazla bilgili için lütfen ula m adresi: [email protected]
Uluslararas Hem ireler Konseyi (ICN), dünya çap nda milyonlarca hem ireyi temsil eden 130’dan
fazla ulusal hem ireler birliklerinden olu an bir federasyondur. Hem ireler ve uluslararas alanda lider
konumdaki hem ireler taraf ndan yönetilen ICN, herkes için kaliteli hem irelik hizmeti ve global
anlamda akla yatk n sa k politikalar için çal r.
TG/2007
EK 6
HEM REL K MESELELER
Hem irelik Meseleleri bilgi notu, mevcut sa k ve sosyal meseleler
üzerine hem irelik mesle inden çabuk referans bilgiler ve uluslararas
perspektifler sunmaktad r.
Hem irelik ara
rmas : bir eylem arac
Hem irelik ara
Bilgi notu
rmas nedir?
Kaliteli ve uygun maliyetli sa k hizmetleri aray , kan ta dayal uygulama
ve hem irelik ara rmalar
göz önüne getirmi tir. Hem irelik ara rmas
hastalar n, ailelerin ve toplumlar n faydalanmas için ortaya yeni hem irelik
bilgileri koymay amaçlayan sistematik bir incelemedir. Hem ireli in ilgi
alan na giren, sa k promosyonu, hastal klar engellemek, hastal k ve iyile me
dönemlerine her ya tan insan n bak
veya huzurlu ve onurlu bir ölümün1 de
dahil oldu u sa
n her yönünü kapsar. Hem irelik ara rmas bilgi edinme,
sorular yan tlama ve sorunlar çözme gayesiyle, bilimsel yakla
uygular.
Hem irelik ara rmas ile elde edilen bilgiler, kan ta dayal uygulamay
geli tirmek, bak m kalitesini art rmak ve sa k sonuçlar ile hem irelik
müdahalelerinin uygun maliyetlili ini maksimize etmek için kullan r.
Niçin hem
irelik ara rmalar ?
Ara rma
temelli
uygulama,
profesyonel
hem ireli in
önemli
niteliklerindendir. Nitel ve nicel hem irelik ara rmas , kaliteli ve uygun
maliyetli sa k hizmetleri için kritik bir öneme sahiptir.2. Yeni bilgiler elde
etmek, mevcut uygulama ve hizmetleri de erlendirmek ve hem irelik e itimini,
uygulama, ara rma ve yönetimini bilgilendirecek kan tlar sa lamak ad na
hem irelik ara rmas gereklidir. Hem irelik ara rmas , sa k hizmetleri
müdahaleleri hakk ndaki sorular cevaplamada ve sa
n yükseltilmesi,
hastal klar n engellenmesi ve her ortamda her ya tan insana bak m ve
rehabilitasyon hizmetlerinin sunulmas
desteklemek konular nda güçlü bir
araçt r.
Hem irelik ara rmas n ana amac , hem irelik bilgisini ve prati ini ilerleterek
bak m sonuçlar
iyile tirmek ve sa k politikas
bilgilendirmektir. Bu
amaçla ICN, hem irelik, sa k ve sa k hizmeti sistemleri ile ilgili
ara rmalar n yürütülmesi, yay lmas ve kullan lmas
desteklemekte ve
bunlar n tan
yapmaktad r.
1
2
Uluslararas Hem ireler Konseyi (1998), Hem irelik Ara
Editör W.L. Holzemer. Cenevre: ICN.
Uluslararas Hem ireler Konseyi (1999), ICN Hem irelik Ara
rmas için Kullan
Bir K lavuz.
rmas Üzerine Konum Bildirisi.
Hem
irelik ara rmas için öncelikler
ICN, hem ireli in ilgi alan na giren fenomenleri ele ald
iki geni alanda
hem ireli in önceliklerini tan mlam r. Bunlar Sa k ve Hastal k ile Sa k
Hizmetlerinin Ula
lmas r3.
Sa k ve Hastal k. Sa k ve hastal k konusundaki hem irelik ara rmalar
sa k promosyonu, hastal klar n önlenmesi, semptomlar n kontrolü, kronik
ko ullar ile birlikte ya amak ve ya am kalitesini art rmak; sa k ve hastal k
durumlar nda de imler deneyimleyen hastalar ile ilgilenmek; mü teri
sorunlar de erlendirmek ve gözlemek; hem irelik müdahaleleri sa lamak ve
bunlar test etmek ve bak n sonuçlar ölçmek gibi bir dizi alanda yo unla r.
Sa k ve Hastal k ile alakal tavsiye edilen hem irelik ara rma öncelikleri
aras nda HIV/AIDS ve di er cinsel yolla bula an enfeksiyonlar, kronik hastal klar,
enfeksiyon kontrolü, kad n sa
ve ak l sa
gibi meseleler vard r.
Sa k Hizmetlerinin Ula
lmas . Sa k Hizmetlerinin Ula
lmas ’ndaki
hem irelik ara rma öncelikleri, bak n kalitesi ile uygun maliyetlilik, toplum
kökenli bak m, hem irelik i gücü ve sa k reformu üzerinde yo unla r.
Hem irelik ara rmalar alanlar aras nda hem irelik müdahalelerinin mü teri
sonuçlar üzerindeki etkileri, kan ta dayal hem irelik uygulamalar , temel sa k
hizmetleri, evde bak m, hem irelerin i
hayatlar n kalitesi, çal an
kaybetmeme, i tatmini, reformun sa k politikas üzerindeki etkileri, program
planlama ve de erlendirmesi, e itlik ve hem irelik bak na eri ime etkileri ve
bunlar n hem irelik üzerindeki etkileri ve sa k hizmetlerinin finanse edilmesi
say labilir.
Hem
irelik ara rmalar için stratejiler
Hem irelik ara rmalar nda stratejilerin uluslararas anlamda hem irelik
ara rmalar
destekliyor olmas ve hem irelik ara rmas için gerekli bilgi
temelini kurup idame ettiriyor olmas gereklidir. ICN stratejileri uluslararas
seviyede hem irelik ara rmalar n kapasitelerini geli tirmek için tasarlanm
olup:
Bir ara rma gündemi ve öncelikleri, ara rma destek ve dan manl ,
ara rma ile ilgili veri merkezleri, ara rma e itimleri, ara rma da
ve kullan
ve hem irelik ara rmalar nda i birli i promosyonunu
geli tirmek gibi hem irelik ara rmalar ile alakal kapasite yaratma
konusunda ulusal hem irelik birliklerini (NNAlar ) desteklemek ve
cesaretlendirmek,
Uluslararas hem irelik ara rma gündeminin görünür oldu undan ve
öncelik beyanlar nda belirtilmi olduklar ndan emin olmak ad na WHO,
STKlar ve di erleri ile çal maya devam etmek; ara rmac hem irelerin
uygun ara rma kurullar nda ve sa k ile alakal uluslararas ara rma
örgütlerinde bulunmalar için lobi çal mas yapmak,
Sa k ve Hastal k ile Sa k Hizmetlerinin Ula
lmas ile ilgili tavsiye
edilen uluslararas hem irelik ara rmas gündemini sürdürecek
kapasiteye sahip ara rmac hem irelerden olu an bir network
olu turmak ve onu desteklemek,
Ara rmac hem ireler aras ndaki uluslararas ileti imi geli tirecek bir
strateji olarak internetin kullan
geli tirmek ve tan tmak, belgelere
eri imi art rmak ve uluslararas bir uzman ara rmac hem ireler
havuzuna eri im sa lamak,
3
Uluslararas Hem ireler Konseyi (1997), ICN Ara
rma Uzmanlar Grubu Raporu
Uluslararas Hem irelik De erlendirmesi gibi uluslararas jurnallerde
ara rmac hem irelerin çal malar n yay nlanabilmesi için imkanlar
yaratmak; uluslararas üyelik almalar için editörleri cesaretlendirmek;
ana dilleri ngilizce olmayan yazarlara yard mc olmak; ve jurnal ba ka
bir dilde yay nlan yor ise, jurnalleri ngilizce bir özeti dahil etmeleri
konusunda cesaretlendirmek amac ndad rlar.
Böylesine kan ta dayal uygulama ve bilginin itici gücünün etkisindeki sa k hizmetleri
döneminde, hem ireler, ara rmalar yoluyla ortaya konan yeni bilgi ve kan tlara dayal ve
sürekli olarak yeni ve daha iyi hizmet sunma yollar ke fetmek ile s nanmaktad rlar.
Hem irelerin topluma kar , daimi olarak gözden geçirilen, ara
lan ve onaylanan bir bak m
sunmak gibi profesyonel bir sorumluluklar vard r.
Daha fazla bilgili için irtibat adresi: [email protected]
Uluslararas Hem ireler Konseyi (ICN), dünya çap nda milyonlarca hem ireyi temsil eden 130’dan
fazla ulusal hem ireler birliklerinden olu an bir federasyondur. Hem ireler ve uluslararas alanda lider
konumdaki hem ireler taraf ndan yönetilen ICN, herkes için kaliteli hem irelik hizmeti ve global
anlamda akla yatk n sa k politikalar için çal r.
TG/2002
REFERANSLAR
Browne M (1997). Bilgi politikas alan . Journal of Information Science. Cilt. 23. s. 261-275.
Considine J & McGillivray B (2010). Avusturyal bir acil departman nda akut inme vakalar n
hem irelik bak
geli tirmek için kan ta dayal uygulama yakla
. Journal of Clinical
Nursing, 19(1-2), 138-144. doi: 10.1111/j.1365-2702.2009.02970.
Cullum N (1997). Hem irelikte rastgelele tirilmi kontrollü denemelerin tan mlanmas ve
analizi: preliminary study Quality in Health Care 6.
Dunning M, Lugon M, MacDonald J (1998). Klinik etkinlik bir yönetim meselesi midir? BMJ
316: 243.
Farrington M, Lang S, Cullen L and Stewart S (2009). Pediatrik ve neonatal hastalarda
nazogastrik tüm yerle tirme tetkiki [düzeltilmi ] [bas yaz m hatas PEDIATR NURS 2009
Mar-Apr;35(2):85 say ndad r]. Pediatric Nursing, 35(1), 17-24.
Gray AM (1999). Bu müdahale uygun maliyetli mi? Dawes ve di erleri (2005) Kan ta dayal
uygulama: sa kç lar için bir öncül, 2’nci bask , Churchill Livingstone, Edinburgh dahilinde.
Hamer S ve Collinson G (2005). Kan ta dayal uygulamay ba armak Uygulamac lar için bir
el kitab 2’nci bask Balliere tindall London.
Higuchi KS, Smith K, Davies BL, Edwards N, Ploeg J and Virani T (2011).
Ast m ve diyabetik yeti kinlerde klinik talimatnamelerin uygulanmas : hem irelik bak
n
üç y ll k takip de erlendirmesi. Journal of Clinical Nursing. 20(9-10):1329-1338, May s 2011.
Uluslararas Hem ireler Konseyi (2007). Hem irelik ara
www.icn.ch
rmalar üzerine ICN politikas :
Kurniawan T ve Petpichetchian W (2011). Hem ire Medyas Journal of Nursing, 1,1, Ocak
2011, 43 – 53.
Lavis JN (2007). Ara rma, kamu polikas geli tirme ve bilgi çevirisi süreçleri: köprü kurmak
ad na Kanada’dan çabalar Journal of Continuing Education in the Health Professions Cilt. 26,
Say 1 37-45
Lewin K (1997). Sosyal Çat malar Çözmek ve Sosyal Bilimlerde Saha Teorisi.
Lomas J, Culyer T, McCutcheon C, McAuley L ve Law S (2005).
Sa k sistemi rehberli i için kavramsalla rma ve kan tlar n dahil edilmesi. Ottawa: Kanada
Sa k Hizmetleri Ara rma Derne i.
Lomas J (2007). Resmi gayr resmilik: Kan tlanm
plan . Wellington: Yeni Zelanda Sa k Bakanl .
sa
k yeniliklerini yaymak için bir eylem
Mantzoukas S (2008). ‘Kan ta dayal uygulama, hem irelik ara rmalar ve dü üce beyan
de erlendirmesi: hiyerar iyi düenleme’, Journal Of Clinical Nursing, Cilt. 17 No. 2: s 214-22.
Mc Sherry R ve Warr J (2008). Sa k ve Sosyal Hizmetler Uygulama Geli imi’nde
mükemmelli e giri Open University Press Maidenhead, UK.
Mazurek Melnyk B ve Fineout-Overholt E (2005). Hem irelik & sa k hizmetlerinde kan ta
dayal uygulama: en iyi uygulaman n el kitab . Philadelphia, PA: Lippincott Williams &
Wilkins,
Oxman A, JN Lavis, Lewin S, Fretheim A (Eds), Kan tla bilgilendirilmi sa k politikas
yapmak raporu DESTEK araçlar Norveç Sa k Hizmetleri Bilgi Merkezi yay . No4 2010,
http://www.support-collaboration.org/supporttool.htm
Pearson A ve Jordan Z (2010). ‘Geli mekte olan ülkelerde kan ta dayal sa k hizmetleri
countries’, International Journal of Evidence-Based Healthcare, Cilt. 8 say 2: s 97-100.
Pettigrew M ve Roberts H (2005). Sosyal bilimlerde sistematik ele tiriler: Pratik bir el kitab
Oxford, Blackwell.
Pravikoff DS, Tanner AB ve Pierce ST (2005).Amerikal hem irelerin kan ta dayal
uygulamaya haz rl kl olu lar . American Journal of Nursing, 105(9): 40-52.
Ruland C (2010). Ara rman n prati e dökülmesi. In Holzemer, W.L (ed), Hem irelik
Ara rmalar ile Sa
n yile tirilmesi. Cenevre: ICN.
Tlou S (2006). Bostvana’da kan ta dayal hem irelik uygulamalar . Temel Sa
ve Geli imi 2006;/:309-313.
k Hizmetleri
Ward V, Smith S ve Foy R (2010). Ödenek ba vurular nda kullan labilecek bir bilgi aktar
(BA) tasla . Leeds Institute of Health Sciences.
Dünya Sa k Örgütü (WHO) (2004). Daha iyi Sa
Güçlendirilmesi WHO Cenevre
k çin Bilgi Raporu: Sa
k Sistemlerinin
EK
KAYNAKLAR
Amerikan Hem ireler Birli i (n.d.). Ara
rma Kiti. A
daki adresten ula labilir:
http://nursingworld.org/MainMenuCategories/ThePracticeofProfessionalNursing/Impro
ving-Your-Practice/Research-Toolkit.
Birks M, Francis K, Chapman Y, Mills J ve Porter J, (2009). ‘Malezya’da bir ara
kültürünün olu mas desteklemek, Australian Journal of Advanced Nursing, Cilt. 27
No. 1: pp 89–93. Ula m tarihi Temmuz 2011: http://www.ajan.com.au/Cilt27/Birks.pdf.
rma
Birks M (2011). ‘Gerçe e dönü türmek: ara rma yapmay ö retmeye aktif kat ml
yakla m, International Nursing Review, Cilt. 58 Say . 2: s 270-272. Ula m tarihi Temmuz
2011: http://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1111/j.1466-7657.2011.00894.x/full.
BrachC, Lenfesty N, Roussel A, Amoozegar J ve Sorenson A (2008). Burada i e yarar m ?
Yenilik
adapte
ederken
karar
vericinin
el
kitab .
AHRQ
Eylül
www.innovations.ahrq.gov/resources/resources.aspx.
Bradley H ve Gillham D (2008). 'Geli mekte olan bir ülkede kan ta dayal uygulamay
tan tmak için i birlikçi stratejiler, Journal of the World Universities Forum, Cilt. 1, no. 5, s.
83-87.
Callister LC (2009).’Global Sa k ve Hem irelik: Avustralya’da çocuk do uran anneler için
Kan ta Dayal Karar Verme nas l tan lm r?’, MCN, The American Journal of
Maternal/Child Nursing, Cilt. 34 No. 2 (Mart/Nisan): s131 – 131. Ula m tarihi 21 Temmuz
2011: www.nursingcenter.com/pdf.asp?AID=848513.
Coopey M, Nix MP, Clancy CM (2006), ‘Ara rmay kan ta dayal hem irelik uygulamas na
dönü türmek ve etkilerini de erlendirmek’, Journal of Nursing Care Quality. Cilt. 21 No. 3
(Temmuz/Eylül):
s195-202,
PDF
Ula m
tarihi
21
Temmuz
2011:
http://nursing201.pbworks.com/f/EBP+Coopey.pdf.
Gallagher-Ford L, Fineout-Overholt E Mazurek Melnyk B ve Stillwell S (2011). ‘Ad m ad m
kan ta dayal uygulama: kan ta dayal bir uygulama de imi uygulamak, American Journal
of Nursing, Cilt. 111 No. 3 (Mart): s 54-60.
Greenhalgh T, Robert G, Mac Farlene F, Bate P ve Kyraikidou O (2004). Hizmet
örgütlerinde yenili in yay lmas : sistematik bir de erlendirme ve tavsiyeler Milbank Quarterly
Cilt 82 s 581-629.
Hannes K, Vandersmissen J, De Blaeser L, Peters G, Goedhuys J ve Aertgeerts B (2007).
‘Kan ta dayal hem irelikte engeller: bir odak grubu çal mas ’, Journal of Advanced Nursing,
Cilt. 60 No. 2 (Ekim): s 162-171.
Holleman G, Eliens A, Van Vliet M ve Van Achterberg T (2006). ‘Profesyonel hem irelik
birlikleri taraf ndan kan ta dayal uygulaman n promosyonu: literatür taramas , Journal of
Advanced Nursing, Cilt. 53 Say 6: s 702–709.
Uluslararas Hem ireler Konseyi (2011). ‘ICN taraf ndan geli tirilen yeni e itim metodu TB
tedavisini geli tirdi’, International Nursing Review, Cilt. 58 No. 2, s 151-153. Ula m tarihi
Temmuz 2011: http://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1111/j.1466-7657.2011.00911_2.x/pdf
Jordan Z (2009). ‘Geli mekte olan Dünyada “Kan tlar n Izd rab ”’, PACEsetterS, Cilt. 6 Say
2:
(Nisan/Haziran)
s
6–8.
Ula m
tarihi
Temmuz
2011:
www.joannabriggs.edu.au/Documents/PACE6(2)2009.pdf
Kaplan WA (2006). ‘Cep telefonlar n haz r ve naz r gücü geli mekte olan ülkelerde sa k
sonuçlar iyile tirmek için kullan labilir mi?’ Globalization and Health, Cilt. 2 No. 1. Ula m
tarihi 21 Temmuz 2011: www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/16719925.
Yeni Zelanda Sa k Bakanl (2011). ‘Toplumda Daha yi, Daha Çabuk, Daha Uygun Sa k
Hizmeti,
Wellington.
Ula m
tarihi
Temmuz
2011:
www.moh.govt.nz/moh.nsf/indexmh/better-sooner-more-convenient-health-care?Open
Oshana D (2006). ‘Kan ta dayal uygulama: Ba lat kaynak k lavuzu’, Chicago: Amerika’da
Çocuk stismar n Engellenmesi. Ula m tarihi 11 Temmuz 2011:
http://member.preventchildabuse.org/site/DocServer/EBP_Primer_and_Resource_Gui
de.pdf?docID=161.
Somers A, Mawson S ve Gerrish K, Schofield J, Debbage S ve Brain J (2006).’Basit Kurallar
Kiti’ (Çal anlara, klinik denetimler, ara rma ve hizmet ele tiri aktivitelerini birbirlerinden
ay rt etmelerinde yard mc olmas için tasarlanm bir e itim arac ’), Sheffield: Sheffield
Teaching Hospitals NHS Foundation Trust. Ula m tarihi 11 Temmuz 2011:
http://tinyurl.com/5u5sqcv.
Stetler CB, Ritchie JA, Rycroft-Malone J ve di erleri, 2009, ‘Kan ta dayal uygulamay
kurumsalla rmak: bir stratejik de im modeli kullan lan organizasyonel bir örnek vaka’,
Implementation
Science,
Cilt.
4:78.
Ula m
tarihi
11
Temmuz
2011:
www.implementationscience.com/content/4/1/78
University of Pittesburgh (tarih yok) E itim Program : Global Sa k ve Yetersiz Sa k
Hizmeti Alan Nüfusun Takibi. Dahili T p htisas Program . Ula m tarihi Temmuz 2011:
www.residency.dom.pitt.edu/Program_Overview/tracks/globalhealth.html
University of Pittesburgh (tarih yok) Geli mekte olan ülkeler için kan ta dayal t p projesi.:
www.residency.dom.pitt.edu/Program_Overview/tracks/docs/EBMDC.doc