Full Text - Sosyal Bilimler Dergisi

Yıl: 2, Sayı: 4, Eylül 2015, s. 169-180
Ebubekir BOZAVLI1
YABANCI DİL DERSLERİNDE EYLEMSEL YAKLAŞIMLA ÖĞRENME
MODELİ OLUŞTURMA (FLE ÖRNEĞİ)
Özet
Son yarım asırdır ön plana çıkan ve dilin sözel anlama ve anlatım
boyutlarının öğretimine ağırlık veren çağdaş yabancı dil öğretim yöntemlerinin
varlığına rağmen ne yazık ki halen ülkemizde öğretmen merkezli, dilbilgisi
ağırlıklı, öğreneni dili kullanım düzeyinde pasifleştiren dilbilgisi-çeviri yönteminin
uygulanmasına kamu eğitim kurumları yabancı dil derslerinde devam edilmektedir.
Yabancı dil öğretiminde artık teorik bilgilerin yerini uygulamaya yönelik
dilsel becerilerin aldığı bir çağdayız. Öğrenenler öğrendiklerini uygulayabildikleri
ölçüde başarılıdırlar. Öğrenen bireyi sosyal bir aktör olarak gören ve onu öğrenen
konumundan çıkarıp anadilde olduğu gibi dili kullanan konumuna yerleştiren 2001
yılında Diller İçin Avrupa Ortak Öneriler Çerçevesinin benimsediği eylemsel
yaklaşım günümüzde ideal yabancı dil öğretim yöntemi olarak gözükmektedir. Bu
yöntemin başarılı olmasını sağlayan ilkelerden biri “öğrenme modeli”nin
oluşturulmasıdır. Mevcut çalışmanın amacı eylemsel yaklaşımla Fransızca yabancı
dil dersinde bir öğrenme modelinin nasıl oluşturulması gerektiğini örneklendirip
ilkelerini açıklamaktır. Uygulama niteliği taşıyan çalışmanın yöntemi doküman
incelemesi temeline dayanmaktadır.
Öğrenme modeli eylemsel yaklaşımla öğreneni yazı dilinin dilbilgisi
kurallarına sıkı sıkıya bağlı kalmaktan kurtarıp onu sözlü dilin dilbilgisini
kullanmaya yönlendirir. Batı dillerinin öğretimi başta olmak üzere bir yabancı dilin
öğretimindeki pedagojik boyuttaki sorunlara dilin kullanımı için uygun bir nitelik
sunduğundan bu öğrenme modeli çözüm olarak önerilebilir.
Anahtar Kelimeler: Eylemsel yaklaşım, görev, öğrenme modeli, gerçeklik,
sosyal aktör
Yrd. Doç. Dr., Atatürk Üniversitesi, Kazım Karabekir Eğitim Fakültesi, Yabancı Diller Bölümü,
[email protected]
1
Ebubekir Bozavlı
DEVELOPMENT OF A LEARNING MODEL BY OPERATIONAL
APPROACH IN FOREIGN LANGUAGE COURSES (FFL SAMPLE)
Abstract
Despite the presence of contemporary language teaching methods which stand
out since the last half-century and focus on verbal comprehension and expression
dimension of foreign language teaching, unfortunately in our country,
implementation of grammar- translation method being teacher-centered methods
which are based on grammar predominantly and deactivate learner on level of
using language is still on going in foreign language courses in public educational
institutions.
In foreign language teaching we are in an epoch in which linguistic skills
application-oriented have taken the place of theoretical knowledge. Learners are
successful to the extent they can apply what they have learned. Operational
approach adopted in 2001 by the Framework for the European Common Proposals
which considers learner as a social actor and, rendering individual as practicing
language removing him from the learner position like learning in mother tongue
seems currently to be the ideal foreign languages teaching method. One of the
principles that enables this method to be successful is the creation of a "learning
model". The present study aims to explain how to establish a learning model in
foreign language courses with operational approach and to reveal its principles.
The method of this working with the nature of the application is based on the
document review.
A learning model through operational approach directs learner to use the rules
of grammar spoken language by rescued him from adhering strictly to the grammar
writing language. It may offer this learning model as a solution for problems with
pedagogical dimension in teaching foreign languages because it provides a suitable
quality for the use of language.
Keywords: Operational approach, tasks, learning model, reality, social actors
GİRİŞ
Yabancı dil öğretiminde kullanılan ilk yöntemlerden biri 17.yy’ın başlarından 20.yy’a
kadar etkisini yoğun bir şekilde sürdüren “geleneksel yöntem” ya da diğer bir adlandırmayla
“dilbilgisi-çeviri” yöntemidir. Bu yöntem dilbilgisiyle, çeviri temelli alıştırmalarla ve edebi
metinlerin açıklanmasıyla yabancı dil öğretilmesini amaçlar. Dil, iletişim kurmak amacıyla
öğretilmez. Daha ziyade entelektüel bir alan olarak görülür. Öğretmen sınıf içerisinde otoriteyi
sağlayan ve doğru bilgiyi aktaran kişidir. Öğrenenler ise öğretmenin yapmalarını istediği şeyleri
yapmak zorunda olan ve öğrenme sürecinde pek söz sahibi olmayan edilgen bireylerdir.
Öğretmen son derece etkin olarak öğretilecek metinleri seçer, onları okutur, öğrenenlere sorular
sorar ve sonunda doğru cevabı onlara söyler, dilbilgisi kurallarını açıklar, alıştırmalar hazırlar ve
onları tüm sınıfa uygulatır (Robert, Rosen ve Reinhardt, 2011). Bu yöntemden sonra geçmişten
günümüze günün koşullarına uygun olarak “direkt, aktif, görsel işitsel, iletişimsel, eylemsel”
adlandırmalarıyla ortaya çıkan ve gelişmiş ülkelerin birçoğunda kullanılan yöntemler mevcut
olmasına rağmen ülkemizde yabancı dil öğretimi halen birkaç asır önceki geleneksel yöntemin
SOBİDER
Sosyal Bilimler Dergisi / The Journal of Social Science / Yıl: 2, Sayı: 4, Eylül 2015, s. 169-180
170
Yabancı Dil Derslerinde Eylemsel Yaklaşımla Öğrenme Modeli Oluşturma
(Fle Örneği)
ilkeleriyle sürdürülmektedir. Dolayısıyla 21. yy’ın yabancı dil öğretiminin öncül koşulu ve
temel unsuru olan sözel anlama ve anlatım boyutu başarısız kalmaktadır. Uzun yıllar süren dil
öğretimine rağmen ne yazık ki temel düzeyde dahi olsa öğrenenler kendilerini ifade etmekte
zorlanmaktadırlar. Şüphesiz sınıf içerisinde uygun yöntemlere başvurulması bu iki alandaki
sorunların basit düzeylerde kalmasını sağlayacaktır. Günümüz koşullarına uygun yabancı dil
öğretim yöntemlerinden biri 2001 yılında yayınlanan “Diller İçin Avrupa Ortak Öneriler
Çerçevesi” (CECR) ile ön plana çıkan bireyi sosyal bir aktör olarak gören ve onu dili öğrenen
konumundan çıkarıp anadil ediniminde olduğu gibi dili kullanan olarak kabul eden “eylemsel”
yaklaşımdır. Bu çalışma, daha önce tanımının yapılıp, ilkelerinin sıralandığı ve sınıf içi
uygulamalarının ele alındığı (Bozavlı; 2015) eylemsel yaklaşımla bir yabancı dil dersinde bir
öğrenme modeli oluşturmanın nasıl yapılması gerektiğini örneklendirmeyi amaçlamaktadır.
Teorik nitelikli önceki çalışmanın uygulama boyutunu içermektedir. Araştırmanın yöntemi
doküman incelemesi temeline dayanmaktadır (Giroux, Tremblay; 2002).
1. Eylemsel Yaklaşımla Öğrenme Modeli
Eylemsel yaklaşım içerisinde ders öğrenme modeli “öğrenim projesi, öğretim projesi ve
eğitim projesi” olmak üzere üç boyuttan oluşur (Robert, Rosen ve Reinhardt, 2011). Öğrenim
projesi yabancı dil öğrenen bireyin yabancı dil öğrenimindeki durumunu tespit etmeye,
hedeflerini, amaçlarını, beklenti ve ilgilerini belirlemeye yöneliktir. Bu durum saptaması hem
öğretmenin hem de öğrenenin öğrenme sürecinde işlerini kolaylaştıran bir aşamadır. Öğretmen,
öğrenenin yabancı dilde hangi düzeyde olduğu, kişilik özellikleri, dilsel ve kültürel deneyimleri
hakkında bilgi sahibi olur ve derste bu duruma yönelik stratejiler geliştirir. Öğreneni durumu
hakkında bilgilendirir. Bu bir anlamda Avrupa Konseyinin benimsediği 2004-2005 öğretim
yılından itibaren tüm Avrupa Konseyi üye ülkelerinin uygulamasını salık verdiği içerisinde dil
pasaportu, dil öğrenim geçmişi ve dil dosyasının yer aldığı “Dil Gelişim Dosyası” özelliği
taşımaktadır. Dil gelişim dosyasının iki işlevi mevcuttur. Birincisi, bilgilendirme işlevi yani
kişinin dil özgeçmişi hakkında bütün bilgilerin bu dosyada yer almasıdır. Yabancı dil öğrenmek
için ayrılan süreden, öğrenim yaptığı kuruma, öğrendiği dille ile ilgili aldığı sertifikalar,
diplomalar hepsi bu işlevi yerine getirmektedir. İkincisi, bu dil gelişim dosyasının eğitsel
işlevidir. Eğitsel işlev, bireyin dil öğrenme konusundaki kararları kendisinin vermesine
yardımcı olması ve bir dil öğrenme konusunda öğrencinin özerk olması yani öğrenme
otonomisine sahip olmasıdır (Demirel; 2008). Bir dil gelişim dosyası2 (portfolio) şu şekilde
oluşturulabilir:
Fransızcayla ilgili daha önceki dilsel ve kültürel deneyimleriniz nelerdir?
Bir eğitim programı çerçevesinde (ders, kurs, proje vb.) dilsel ve kültürel
deneyimleriniz nelerdir?
Etkinlik
Tarih
Süre
Yer
Dil Gelişim Dosyası Örneği “un portfolio européen du français, Rond Point, Methode de français basée
sur l’apprentissage par les taches, modelinden Türkçeye uyarlanmıştır. 2005 Difusion, centre de recherche
et de publication de langues. www. difusion.com
2
SOBİDER
Sosyal Bilimler Dergisi / The Journal of Social Science / Yıl: 2, Sayı: 4, Eylül 2015, s. 169-180
171
Ebubekir Bozavlı
Bir eğitim programı dışında gerçekleştirdiğiniz (ziyaret, seyahat vb) dilsel ve kültürel
öğrenme deneyimleriniz nelerdir?
Etkinlik
Tarih
Süre
Yer
Diploma ve Sertifikalar
Fransızcayı ilk defa mı öğreniyorsunuz? Daha önce aldığınız Fransızca bilginizi
gösteren bir diploma ya da sertifikanız var mı?
Diplomanın ya da sertifikanın türü:
Veren Kurum:
Niteliği:
Aldığınız tarih ve yaşınız:
Bu belgeyi elde etmeniz sizin için ne anlam ifade ediyor. Kısaca Açıklayınız.
……………………………………………………………………………………
Öğrenenler hakkında bu tür genel bilgiler elde edildikten sonra yabancı dilin dört temel
boyutu olan sözel anlama ve anlatım, yazılı anlama ve anlatımın her biriyle ilgili ayrı ayrı dil
düzeylerine bağlı olarak (A1, A2, B1 vb.) öğrenenlerin dilsel seviyeleri tespit edilmelidir.
Sözel Anlama (Düzey A1)
 İsim, soy isim, telefon, uyruk vb. gibi bir bireyle ilgili kişisel bilgileri anlayabiliyorum.
 1’den 60’a kadar sayılan rakamları anlayabiliyorum.
Açık ve net ifade
Biraz
Yeteri Kadar
İyi
Çok İyi
edildiğinde ve
gerektiğinde tekrarlar
yapıldığında
özellikle
çevremdeki kişiliklerle
Tarih
Tarih
Tarih
Tarih
ilgili (kim oldukları, ne
yaptıkları)
basit
ve
somut
formülleri
anlayabiliyorum.
Sözel Anlatım (Düzey A1)
 Birinden ismi, telefon numarası, işi vb ile ilgili kişisel bilgiler isteyebilirim.
 Bir bireyi, bir ülkeyi tanıtabilirim.
 Günlük alışkanlıklarımdan ve hobilerimden bahsedebilirim.
Açık ve net ifade
Biraz
Yeteri Kadar
İyi
edildiğinde
ve
gerektiğinde tekrarlar
yapıldığında
sosyal
yaşamla ilgili basit ve
Tarih
Tarih
Tarih
Çok İyi
Tarih
SOBİDER
Sosyal Bilimler Dergisi / The Journal of Social Science / Yıl: 2, Sayı: 4, Eylül 2015, s. 169-180
172
Yabancı Dil Derslerinde Eylemsel Yaklaşımla Öğrenme Modeli Oluşturma
(Fle Örneği)
somut
formülleri
anlayabilir
ve
kullanabilirim.
Yazılı Anlama ve Anlatım (Düzey A1)
 Kendimle ya da bir başkasıyla ilgili (medeni durumu, mesleği vb.) bir bilgi fişini
doldurabilirim.
 Birkaç satırla hobilerimi yazabilirim.
 Kısa ve basit yazılmış metinleri anlayabilirim.
Bir sözlük yardımıyla kısa
Biraz
Yeteri Kadar
İyi
Çok İyi
mesajlar ve cümleler
oluşturabilir ve basit
cümleleri
çözümleyebilirim.
Tarih
Tarih
Tarih
Tarih
Dil gelişim dosyaları profesyonellerce pedagojik bir anlayışla hazırlanmalı ve her bir
öğrenen için yabancı dil öğretmenlerine önceden dağıtılmalıdır. Öğretmenler de titizlikle bu
belgeleri süreç içerisinde bizzat kendileri doldurmalı ve muhafaza edilmesi için dönem sonunda
okul yönetimine teslim etmelidirler. Öğrenenler okul değiştirdiklerinde ya da bir üst kademeye
geçtiklerinde bu kişisel dil dosyaları ilgili okula gönderilmeli ve o okulun yabancı dil öğretmeni
de bu dosyalardan hareketle öğrenenlerin dil öğrenmelerini sürdürmelerini sağlamalıdır. Ayrıca
bu belgelere elektronik ortam üzerinden ilgili öğrencilerin ulaşmaları mümkün kılınabilir.
Böylece öğrenenler kendi kişisel gelişimlerini görebilir ve bu doğrultuda hedeflerini
gerçekleştirebilirler.
Öğretim projesi boyutu, öğretmenin uyması gereken bir takım zorunlulukları içerir. Bu
zorunlulukların ilk sırasında dersin süresi, zamanı, okutulacak ders kitabı ve öğretim yöntemi
gibi temel unsurları belirleyen Milli Eğitim Bakanlığının düzenlemeleri yer almaktadır.
Öğrenenlerin seviyelerini dikkate almak, düzenli olarak onların kazanımlarını değerlendirmek,
bir ders öğrenme modeli hazırlamak, bireysel olarak ya da grup şeklinde sınıfta ve sınıf dışında
yapılacak görevleri planlamak, eğitim kurumunun ve bireylerin sahip oldukları teknolojik
kaynaklardan yararlanmak ve öğrenim sürecinde başarıya ulaşmanın anahtarını belirlemek diğer
zorunlulukları oluşturmaktadır. İster yabancı dil ders kitabının seçimi ve uygulanacak yöntem
ve teknikler konusunda öğretmen özgür bırakılmış olsun isterse bakanlık bunları belirlemiş
olsun öğretmen için önemli olan şey her iki durumda da pozitif bir tutum benimsemek ve bu
anlayışla dersi işlemek olmalıdır. Bir dersteki başarı araç gereç ve materyal donanımından
ziyade öğretmenin sınıf içerisinde yarattığı samimi ve dostane atmosfere daha çok bağlıdır.
Öğretmen sınıf içerisinde otoriter olma karakterini bırakıp yaratıcı olma, bir tiyatro sanatçısı
olma rolünü üstlenmelidir. Ders işleyiş aşamalarında her seferinde öğrenenlerin tüm isteklerini
göz önünde bulunduramayabilir. En azından bunun nedenlerini ve gerekçelerini onlara
açıklamalıdır. Diğer yandan başarılı bir dersin titizlikle hazırlanmış ve uygulanmış bir öğrenme
modelinden geçtiğinin bilincindedir. Özelliklerinin son boyut olan eğitim projesi içerisinde
belirlendiği bir öğrenme modeli “kurgulanmış” ya da “otantik” bir nitelik taşır. Kurgulanmış
yapı “temalı bir afiş hazırlamak, bir seyahat planı oluşturmak, isminden çalışma saatlerine,
SOBİDER
Sosyal Bilimler Dergisi / The Journal of Social Science / Yıl: 2, Sayı: 4, Eylül 2015, s. 169-180
173
Ebubekir Bozavlı
satılacak ürünlere, işe alınacak personele kadar bütün unsurlarının aşama aşama uygulandığı bir
mağaza açılışı yapmak” gibi tematik konuları içerebilir. Otantik yapı ise “gerçek yerlere
ziyaretler, seyahatler düzenlemek, aynı şehirde oturan Fransızca konuşan kişilerle çeşitli
etkinlikler vasıtasıyla bir araya gelinecek organizasyonlar gerçekleştirmek” şeklinde gerçek
uygulamalardan oluşabilir. Bu etkinlikler Fransız yazar ve sanatçılarla söyleşiler düzenlemek,
ülkede çalışan diğer Fransız uyruklu vatandaşlarla (işçi, esnaf, büyükelçilik çalışanları vb) farklı
programlarla bir araya gelmek şeklindeki uygulamalar olabilir. Şüphesiz özellikle sözel anlama
ve anlatım becerilerinin geliştirilmesinde daha etkin rol oynayan otantik öğrenme modelleri
uygulamada birçok zorluk içerebilir. Örneğin büyük şehirler ve turistik şehirler dışındaki diğer
şehirlerde uygulanma imkanları azdır. Uygulanma imkanlarının olduğu bölgelerde ise
bürokratik engeller ve organizasyon sorunlarının yaşanması muhtemeldir. Martina Cédlova
(2013) diller için Avrupa ortak öneriler çerçevesinden hareketle bire bir gerçek yaşamı
anımsatan görevleri “hedef görevler”, gerçek yaşamdan biraz daha uzak, bir anlamda iletişim
becerilerini geliştirmeye yönelik oluşturulmuş kurgusal görevleri de “pedagojik görevler” olarak
nitelendirmektedir. Söylemin hangi aşamaya gideceği öngörülemediği, gerçekleştirilmesinde
farklı stratejiler devreye gireceği için hedef görevler ucu açık görev niteliğindedirler. Günlük
etkinliklerde söylemler sadece konuşan bireyin bakış açısına göre değil aynı zamanda dinleyen
bireyin bakış açısına göre de şekillenir. Tabiri caizse laf lafı açıyor anlayışıyla söylem dallanıp
budaklanır. Pedagojik görevler ise kapalı uçludur. Çünkü söylemin aşamaları az çok bellidir ve
sonucu da öngörülebilir.
Ders öğrenme modelinin bu üç boyutu birbirinden ayrı düşünülemez ve ayrıştırılamaz.
Her biri bir diğerinin tamamlayıcısıdır. Eylemsel yaklaşımda bir ders öğrenme modelini
aşağıdaki şekilde örneklendirilebilir ve aşamaları sınıflandırılabilir. Bu çalışmada uygulanan
model, görev temelli öğrenme yöntemiyle hazırlanmış Rond-Point adlı metodun “o çok
sempatik3” başlıklı bölümünden okuyucularda daha işlevsel bir düşünce uyandıracağı
anlayışıyla Türkçeye uyarlanmıştır.
Her çalışma öğretilecek konuların ve geliştirilecek dilsel becerilerin belirlenmesiyle
başlar. A1 düzeyine göre hazırlanmış “o çok sempatik” adlı bölümde mesleklerle, kişisel
zevklerle ilgili kelime bilgisinin, niteleme sıfatlarının eril ve dişil biçimlerinin, “avoir” ve “être”
yardımcı fiillerinin şimdiki zamanlarının, sonu “er” takısıyla biten fiillerin şimdiki
zamanlarının, “değil” olumsuzluk ekinin ve “çünkü” bağlacının öğretimi ve yazılı anlatım ve
sözlü anlatım yeterliliklerinin geliştirilmesi hedeflenmektedir. Yani iki bölüme ayrılan görev
temelli etkinliklerin birinci bölümünde öğrenenler ilgili profilleri birbirleriyle eşleştirme ikinci
bölümünde ise yaptıkları seçimleri, zihinlerinde oluşturdukları tercihleri sözel olarak ifade etme
ve tartışma ortamı içerisinde fikirlerinin doğruluğunu sergileme görevini yerine getireceklerdir.
Etkinliğin birinci aşaması bir kültürel programla ilgilidir.
GÖREV
Toplam Puan: ……/100
Adı Soyadı………………
Sınıf………………. Tarih………..
Rond-Point Bachillerato, Méthode de français basée sur l’apprentissage par les taches, A1 cadre
européen commun de référence, Edition Maison des langues.
http://www.emdl.fr/fle/collection/methodes/adultes/rond-point/general/
3
SOBİDER
Sosyal Bilimler Dergisi / The Journal of Social Science / Yıl: 2, Sayı: 4, Eylül 2015, s. 169-180
174
Yabancı Dil Derslerinde Eylemsel Yaklaşımla Öğrenme Modeli Oluşturma
(Fle Örneği)
1- BABELAND: A- Babeland isimli bir kurum uluslararası bir değişim programına
katılmaktadır. Gelecek ay kurum, üyelerinde konaklayacak olan 8 kişilik bir Fransız
delegasyonunu karşılamaya hazırlanmaktadır. Kurumun üyeleri ve delegasyon aşağıdaki
kişilerden oluşmaktadır. Verilen kişisel özelliklere göre kimin hangi delegasyon üyesini
ağırlayacağını belirleyiniz. A aşaması 50, B aşaması 50 puan olmak üzere etkinlik 100 tam puan
üzerinden değerlendirilecektir.
175
Alain Prévost
50 yaşında, bilgi işlem
uzmanı, sakinliği ve
resim yapmayı seviyor.
Asla köpeğinden ayrı
kalamaz.
Carole Riboulet
32 yaşında, Alexandre
ile evli, gazeteci ve
oldukça bakımlı biri
SOBİDER
Sosyal Bilimler Dergisi / The Journal of Social Science / Yıl: 2, Sayı: 4, Eylül 2015, s. 169-180
Ebubekir Bozavlı
Françoise Félicien
68
yaşında,
dul,
çocukları ve müziği
seviyor.
Benoit Campeny
55 yaşında, tıp doktoru,
çevreci, konuşmayı çok
seviyor.
Marie Poirot
30
yaşında,
bekar,
sekreterlik
yapıyor,
gastronomiyi
ve
özel
kutlamaları çok seviyor.
Martine Blanchot
31 yaşında, sanatı ve
hayvanları seviyor.
Alexandre Riboulet
32 yaşında, evli, fotoğraf
sanatçısı,
okumayı
seviyor, çok sosyal
Christian Caddeo
25 yaşında, İtalyanca ve
İspanyolca
hocası,
tiyatroyla ilgileniyor.
176
Babeland Üyeleri
Mariana Buerkou: 30 yaşında, Romanya kökenli, plastik sanatlar profesörü, hayvanları
seviyor.
George Smith: 52 yaşında, İngiliz vatandaşı, dişçi, çağdaş sanatları seviyor, teknoloji
meraklısı, evinde bir hayvan besliyor.
Chloé Jasmin: 38 yaşında, Belçikalı, ev hanımı, 6 çocuk annesi, çok sosyal biri
Manuel Serramalera: 38 yaşında, İspanyol, El Pais muhabiri, büyük evinde dostlarını
ağırlamayı seviyor.
Vidar Franke: 28 yaşında, İsveçli, banka müdürü, otelde kalıyor.
Kenishi ve Chisato Yan: Biri 38 diğeri 35 yaşında, bir Japon restorantı işletiyorlar, iki
çocukları var, Banliyöde yaşıyorlar.
Maria Papanopolis: 62 yaşında, dul, Yunan kökenli, piyano hocası, 6 torunu var.
Alberto Costa: 48 yaşında, doğal park sorumlusu, neşeli, dışa dönük bir yapısı var, Fransızca
ve Portekizce biliyor.
Giorgio ve Concetta Fanzone: Biri 40 diğeri 32 yaşında, İtalya kökenliler, Restoran
işletiyorlar, birçok etkinliğe katılıyorlar ve mandolin çalıyorlar.
Ludmila Shopova: 36 yaşında, yabancı dil öğretmeni, 5 kedisi var, güzel yemekler yapıyor.
Javier Sanchez: 34 yaşında, İspanyol, tiyatro sanatçısı, seyahat yapmayı seviyor.
Katja Van Son: 28 yaşında, animatör, küçük bir stüdyoda yaşıyor.
SOBİDER
Sosyal Bilimler Dergisi / The Journal of Social Science / Yıl: 2, Sayı: 4, Eylül 2015, s. 169-180
Yabancı Dil Derslerinde Eylemsel Yaklaşımla Öğrenme Modeli Oluşturma
(Fle Örneği)
DAVETLİLERİN LOJMAN PLANI
Davetliler
Babeland Üyeleri
1- Alain Prévost
2- Françoise Félicien
3- Marie Poirot
4 ve 5- Alexandre ve Carole
Riboulet
6- Benoit Campeny
7- Martine Blanchot
8- Christian Caddeo
Durum
B- Şimdi Chloé Jasmin’e kararlarınızı açıklamak için telefon ediyorsunuz ama ona
ulaşamıyorsunuz. Bu durumda davetlilerin dağılımını ona bildirmek için telesekreterine bir
mesaj bırakınız.
Etkinliğin A bölümünde Babeland üyelerinin ve delegasyonda yer alan kişilerin bireysel
özellikleri ve yaşam tarzlarıyla ilgili küçük ama önemli ayrıntılara yer verildiği görülmektedir.
Böylece belli bir süreliğine aynı yaşam alanı paylaşmak zorunda kalacak olan insanların ortak
yönlerinin, beğenilerinin belirlenip hangi davetlinin hangi üyenin evinde kalmasının uygun
olabileceği ve ortak yaşam süresince muhtemel sorunların azaltılması planlanmaktadır. Örneğin
davetlilerden Alain Prévost ve delegasyondan George Smith’in özellikleri uyuşmaktadır.
İkisinin yaşı birbirine yakın, ikisi de sanatı teknolojiyi ve hayvanları seviyor. Bu durumda ikisi
ortak bir yaşam alanı oluşturabilir. Aynı şekilde Françoise Félicien ve Maria Papanopolis’in de
özellikleri birbiriyle benzeşmektedir. Neredeyse yaşları birbirine yakın olan iki birey de
çocukları ve müziği sevmektedir. Ortak özelliklerden hareketle liste “Marie Poirot- Giorgio ve
Concetta Fanzone, Alexandre ve Carole Riboulet- Manuel Serramelera, Benoit CampenyAlberto Costa, Martine Blanchot- Mariana Buerkou, Christian Caddeo- Javier Sanchez”
şeklindeki eşleştirmelerle genişletilebilir. Etkinliğin B bölümünde ise sözel üretim söz konusu
olduğu için birbirinden farklı dilbilimsel yapılarla karşılaşmak mümkündür. Bu durumda “Alo
ben…..” (Allô, c’est…..; Allô, je suis…) şeklinde kendini tanıtma ifadeleri, mesajın
gerekçelerini açıklayan “sizi…….için arıyorum” (je t’appelle pour/parce que…) ifadeleri,
yapılan tercihin nedenini gösteren “X birey Y bireyinin evinde ikamet edecek, çünkü…. (X va
loger chez Y parce que…) şeklindeki ifadeler ve mesajın sonunda “hoşcakal, görüşürüz” (au
revoir, à bientôt) ayrılık ifadeleri üretilebilir.
Değerlendirme kriterleri her görevdeki değerlendirilmeye değer unsurlara göre farklılık
gösterir. Yukarıdaki modelin A ve B bölümlerinin değerlendirme kriterleri şu şekilde
belirlenebilir.
A BÖLÜMÜ
Değerlendirilecek
Unsurlar
Mesajın
niyetinin
sergilenmesi;
Değerlendirme Göstergeleri

Not
Öğrenen uygun bilgiyi ……………/30
seçebiliyor
SOBİDER
Sosyal Bilimler Dergisi / The Journal of Social Science / Yıl: 2, Sayı: 4, Eylül 2015, s. 169-180
177
Ebubekir Bozavlı
Bilgilendirme ve bilgileri
doğrulama

Öğrenen yerinde ve ……………/20
uygun
açıklamalar
sunabiliyor.
Toplam Puan
……………./50
B BÖLÜMÜ
Değerlendirilecek
Değerlendirme Göstergeleri
Unsurlar
İletişim
türünün
ve
 Öğrenen günlük dili
durumunun özelliklerinin
kullanabiliyor.
sergilenmesi
 Öğrenen gerekli tüm
bilgileri sunabiliyor.
 Öğrenen
telefonda
kendini tanıtabiliyor ve
müsaade isteyebiliyor.
Bağlamsal Tutarlılık
 Öğrenen bir durumun
sebebini açıklayabiliyor
(örneğin çünkü, için
bağlaçlarıyla)
Dilsel
Yapıların
 Dinleyenler
mesajı
Kullanılması
anlayabiliyor.
 Öğrenen ifadeleri doğru
telaffuz edebiliyor.
 Öğrenen uygun kelimeler
kullanabiliyor.
 Öğrenen söz dizimini
doğru kullanabiliyor.
Toplam Puan
Not
…………./3
…………/10
…………./3
…………/7
…………/10
178
…………/7
…………/7
…………/3
…………./50
Yukarıdaki aşamalar takip edilerek aşağıda verilen model oluşturma örnekleri4 sınıf
ortamında uygulanabilir.
Öğrenme Modeli 1
Biyoloji hocanızla hızlandırılmış hayvan yetiştiriciliği sorunu üzerinde çalışıyorsunuz.
Daha sonra sorunun ne kadar ciddi olduğunu anlıyor ve okulunuzdaki çoğu öğrencinin bu
sorundan habersiz olduğunu ve bunun çok ciddi olmadığını düşündüklerini fark ediyorsunuz ve
harekete geçmeye karar veriyorsunuz.
Örnek öğrenme modelleri üzerinde kısmen değişiklik yapılarak “du communicatif à l’actionnel: un
cheminement de recherche,.”deki (Enrica Piccardo, 2014) örneklerden alınmış ve Türkçeye uyarlanmıştır.
4
SOBİDER
Sosyal Bilimler Dergisi / The Journal of Social Science / Yıl: 2, Sayı: 4, Eylül 2015, s. 169-180
Yabancı Dil Derslerinde Eylemsel Yaklaşımla Öğrenme Modeli Oluşturma
(Fle Örneği)
A Aşaması: Sorunu ana hatlarıyla özetleyen bir sunum ve okuyucuları bilinçlendirmek
için yaklaşık iki sayfalık bir eleştirisi yazısı hazırlayınız. Sunumunuzda hızlandırılmış hayvan
yetiştiriciliği ile ilgili istatistiklere, olumlu ve olumsuz yönleri üzerine yapılmış incelemelere,
uzman kişilerle yapılmış söyleşilere yer vereceksiniz. Eleştiri yazınızı sunumunuzdaki
verilerden hareketle oluşturacak ve okuldaki öğrenciler önünde sözel olarak sunacaksınız.
B Aşaması: Sonra tüketicileri etkin ve hızlı bilinçlendirme konusunda ne tür stratejiler
geliştirilebilir. Tartışınız. Daha sonra farklı süpermarket zinciri müdürlerinden raflarında
süresinde ve standartlara uygun olarak yetiştirilmiş ürünlere yer vermelerini ve tüketicileri bu
konuda bilinçlendirmelerini istemek için bir bilgilendirme mektubu hazırlayınız ve önceki
eleştirici yazınızı bu mektuba iliştiriniz.
Öğrenme Modeli 2
Hafta sonu tatili için sizden 2 saat uzaklıkta oturan kuzenlerinize gitmeyi
düşünüyorsunuz. Ayrıca Pazar günü kuzenlerinizden birinin doğum günüdür. Birlikte
gideceğiniz anneniz sizden sırt çantanızı hazırlamanızı istiyor. Anneniz her şeyi götürmenize
gerek olmadığını havlu, diş macunu, sabun gibi bazı gerekli olan şeylerin orda bulunduğunu
size söylüyor. Fakat siz daha önceden birçok şey hazırlamışsınız ve üstelik sırt çantanız da
yeterince büyük değil. Ayrıca her ikinizde kuzenine küçük bir doğum günü hediyesi götürmek
istiyorsunuz. Her iki hediye de senin sırt çantanda yer almak zorunda ve dolayısıyla onu fazla
yükle doldurmaman da gerekiyor.
Bu durumda götüreceğiniz kişisel bir eşya listesi oluşturmalısınız. Bunun için bir
arkadaşınızdan yanınızda götürmeniz ve evde bırakmanız gereken eşyaları belirlemede ve küçük
bir hediye seçiminde size yardımcı olmasını istiyorsunuz. Daha sonra hazırladığınız sırt
çantasıyla ilgili annenizin sorularına cevap veriyorsunuz.
SONUÇ VE ÖNERİLER
Eylemsel yaklaşım günümüzde yabancı dil öğretiminde en çağdaş yöntemlerden biri
olarak kabul edilmektedir. Günlük yaşamda sürekli karşılaşılan durumlardan hareketle gerçek
yaşamdaki gibi karşılaşılan problemleri çözmeyi, öğrenenlerin dilsel yapıları özgürce seçip
kullanmalarını amaçlamaktadır. Bireysel öğrenmeden ziyade kolektif öğrenmeyi, biriyle
konuşmadan ziyade onunla yaşama amacını ilke edinir. Diğer bir ifadeyle temel amaç dilin
öğrenilmesi ya da öğretilmesi değil onun etkin bir şekilde kullanılmasıdır. Bu açıdan dili
kullanan günlük yaşamda olduğu gibi sosyal bir aktör konumundadır (Bourguignon, 2009).
Eylemsel yaklaşımın bir parçası olan öğrenme modeli, yabancı dil öğretiminde en
sıkıntılı alanlardan biri olan sözel anlama ve anlatım boyutundaki sorunları azaltmayı ve
öğrenenleri konuşmaya teşvik etmeyi, onları cesaretlendirmeyi ve derslerde daha aktif
olmalarını hedeflemektedir. Araştırmalar (2012) öğrenenlerin çok azının derslere aktif olarak
katıldıklarını, daha ziyade öğretmenlerin konuştuklarını, derse katılanların ise ya birkaç
kelimeyle kendilerini ifade ettiklerini ya da sadece öğretilen sözceleri tekrar ettiklerini
göstermektedir. Bu duruma kültürel, psikolojik ve pedagojik etkenler neden olabilir. Kültürel
olarak Madagaskar gibi geri kalmış toplumların çocuklarının söz alma alışkanlığı yoktur.
Büyüklerinin karşısında konuşma hakkına sahip değildirler. Çevrelerindekiler onların fikirlerini
önemsemez ve görüşlerini almazlar. Psikolojik olarak öğrenilen dile yeterince hakim
SOBİDER
Sosyal Bilimler Dergisi / The Journal of Social Science / Yıl: 2, Sayı: 4, Eylül 2015, s. 169-180
179
Ebubekir Bozavlı
olunmadığı durumlarda öğrenenler hata yapma korkusu yaşar ve arkadaşlarının kendileriyle alay
edeceklerini düşünürler. Uygun olmayan pedagojik yöntemlerin kullanımı ise öğrenenlerin
derslere katılımını ve söz almalarını engellemektedir. Ülkemizde yabancı dilin psikolojik
özellikle de pedagojik sorunlarına dilin kullanımına uygun bir ortam niteliği taşımasından
dolayı eylemsel yaklaşım ve öğrenme modeli çözüm önerisi olarak sunulabilir.
Bu öğrenme modeli ayrıca öğreneni, yazı dilinin dilbilgisine sıkı sıkıya bağlı kalmaktan
uzaklaştırıp onu sözlü dilin dilbilgisini kullanmaya yönlendirir. Sözlü dilin dilbilgisi doğru
cümleler üretmeyi yanlış biçimlerden sakınmayı amaçlayan bir kurallar sistemi olan yazı dilinde
karşılaşılan dilbilgisel modelle aynı gerçekliğe gönderimde bulunmaz (Weber, 2013). Sözlü
dilin dilbilgisi sözceleme öznesinin bir söylemi üretmede zorluk çektiğinde aynı söylemi farklı
stratejilerle ifade etmesi anlamını taşımaktadır. Bu stratejiler ya dolaylama (périphrase)
yapılarak yani bir kelime ya da sözce daha ayrıntılı bir şekilde açıklanarak veya eş anlamlı
ifadeler kullanılarak gerçekleştirilebileceği gibi bazen hangi anlamın yüklenildiği bilinmeden
kullanılan “ee”, “şey” gibi ifadelerle ve “benimle gelmek istemiyor hiç kimse”, “babam var,
bizimle hiç ilgilenmeyen” sözcelerindeki gibi söz diziminde değişiklikler yapılarak da kendini
gösterebilir.
KAYNAKLAR
Bourguignon, C. (2009). l’approche actionnelle dans l’enseignement des langues, douze
articles pour mieux comprendre et faire le point, (L’apprentissage des langues par
l’action) Paris: Editions Maison des langues.
Bozavlı, E. (2015). Yabancı Dil Öğrenme/Öğretim Sorunsalı, Çözüm Eylemsel (actional)
Yaklaşım mı? İstanbul, XI. Ulusal Frankofoni Kongresi, Yıldız Teknik
Üniversitesi.
Cédlova, M. (2013). Tâches et activités, au service de l’enseignement-apprentissage en
Fle, Plzen: Zapadoceska Universita.
Demirel, Ö. (2008). Yabancı Dil Öğretimi, Dil Pasaportu, Dil Biyografisi, Dil Dosyası,
Ankara: PegemA.
Giroux, S.; Tremblay, G. (2002). Méthodologie des sciences humaines, la recherche en
action, Quebec: Erpi.
Ifadem (2012). Le déblocage linguistique des élèves, initiative francophone pour la
formation à distance des maitres. Disponible à l’adresse: http://www.ifadem.org
Robert, J.-P.; Rosen, E; Reinhardt, C. (2011). Faire classe en FLE, une approche
actionnelle et pragmatique, Paris: Hachette.
Weber, C. (2013). Pour une didactique de l’oralité, enseigner le français tel qu’il est parlé,
Paris: les éditions didier.
SOBİDER
Sosyal Bilimler Dergisi / The Journal of Social Science / Yıl: 2, Sayı: 4, Eylül 2015, s. 169-180
180