ücretsiz toplu taşıma gelir desteğine ilişkin rehber

ÜCRETSİZ TOPLU TAŞIMA GELİR DESTEĞİNE
İLİŞKİN REHBER
11/01/2016
İÇİNDEKİLER
1- GİRİŞ ............................................................................................................................................................ 4
2- TOPLU TAŞIMADAN ÜCRETSİZ/İNDİRİMLİ YARARLANACAKLAR ................................................................... 4
a) Toplu taşımadan ücretsiz yararlanacaklar ..................................................................................................... 4
b) Toplu taşımadan indirimli yararlanacaklar ..................................................................................................... 5
c) Ücretsiz veya indirimli seyahat hakkının kullanımı ......................................................................................... 5
ç) Ücretsiz veya indirimli seyahat hakkının kullandırılmaması ........................................................................... 5
3- ÜCRETSİZ VEYA İNDİRİMLİ TOPLU TAŞIMA YAPACAK ARAÇLAR .................................................................... 6
a) Ücretsiz seyahat hakkının kullanılacağı araçlar .............................................................................................. 6
b) Ücretsiz seyahat hakkının kullanılamayacağı araçlar ..................................................................................... 6
4- GELİR DESTEĞİ ÖDENMESİNE İLİŞKİN ESASLAR ............................................................................................. 6
a) Destekten yararlanacak araçlar ..................................................................................................................... 6
b) Gelir desteği başvurusu ve ödeme .................................................................................................................. 7
c) Ödeme miktarları ............................................................................................................................................ 8
ç) Denetim ........................................................................................................................................................... 8
d) Haksız ve yersiz ödemelerin geri alınması....................................................................................................... 8
e) Gelir desteği ödemesinin yürürlük tarihi ve toplu ödeme ............................................................................... 8
1- GİRİŞ
4736 sayılı Kamu Kurum ve Kuruluşlarının Ürettikleri Mal ve Hizmet Tarifeleri ile Bazı
Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanunda, kamu kurumlarınca (belediyeler) üretilen
mal ve hizmet bedellerinde işletmecilik gereği yapılması gereken ticari indirimler hariç
herhangi bir kişi veya kuruma ücretsiz veya indirimli tarife uygulanamayacağı düzenlenmiş,
aynı maddede istisna olarak bazı kişiler bakımından ücretsiz ve indirimli yararlanma hakkı
düzenlenmiştir.
Belediyelerin görev ve sorumlulukları arasında yer alan toplu taşıma hizmetinden
ücretsiz yararlanacaklar için, gelir desteği ödemesi öngörülmüştür. (6637 sayılı Kanunun
17’nci maddesi ile getirilen ve 4736 sayılı Kanunun 1’inci maddesine eklenen (9)’uncu fıkra)
Söz konusu gelir desteğine ilişkin Ücretsiz Seyahat Kapsamında Yapılacak Gelir
Desteği Ödemesine İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik, 06/01/2016 tarihli
ve 29585 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.
Birliğimize iletilen sorun alanları arasında bulunan ve çözümü için girişimlerde
bulunduğumuz düzenlemenin belediyelerle ilgili hükümleri dikkate alınarak, 5355 sayılı
Mahalli İdare Birlikleri Kanunu ve Birlik Tüzüğümüzde yer alan rehberlik görevimiz
çerçevesinde uygulamaya ışık tutmak üzere belediyelerimiz için uygulama rehberi
hazırlanmıştır.
2- TOPLU TAŞIMADAN ÜCRETSİZ/İNDİRİMLİ YARARLANACAKLAR
a) Toplu taşımadan ücretsiz yararlanacaklar
4736 sayılı Kanuna göre toplu taşıma hizmetlerinden;
 1005 sayılı İstiklal Madalyası Verilmiş Bulunanlara Vatani Hizmet
Tertibinden Şeref Aylığı Bağlanması Hakkında Kanun kapsamında aylık
bağlananların kendileri, eşleri, anne ve babaları ile evli olmayan ve yirmi beş yaşını
doldurmamış çocukları.
 5434 sayılı Türkiye Cumhuriyeti Emekli Sandığı Kanununun 56 ncı ve mülga
64 üncü maddesi, 31/5/2006 tarihli ve 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel
Sağlık Sigortası Kanununun 47 nci maddesinin sekizinci fıkrası, 3/11/1980 tarihli
ve 2330 sayılı Nakdi Tazminat ve Aylık Bağlanması Hakkında Kanun veya
2330 sayılı Kanun hükümleri uygulanarak aylık bağlanmasını gerektiren kanunlarda
belirtilen haller kapsamında;
 Hayatını kaybedenlerin,
 Harp veya vazife malulü sayılanlardan aylık almakta iken hayatını kaybedenlerin,
 Harp veya vazife malulü sayılmaları sebebiyle aylık almakta olanların,
 Harp veya vazife malulü sayılmaları sebebiyle aylık almakta iken, sınıf veya
görev değiştirerek çalışmaya devam etmekle birlikte veya 5510 sayılı Kanunun 4
üncü maddesine göre sigortalı olmayı gerektiren bir işte çalışmaya başlamış
olmakla birlikte bu aylıkları kesilmesi gerekmeyenlerin,
kendileri, eşleri, anne ve babaları ile evli olmayan ve yirmi beş yaşını
doldurmamış çocukları.
 5434 sayılı Kanunun mülga 45 inci maddesi ile 5510 sayılı Kanunun 47 nci
maddesinin birinci fıkrasında belirtilen haller kapsamında;
 Hayatını kaybedenlerin,
 Harp veya vazife malulü sayılanlardan aylık almakta iken hayatını kaybedenlerin,
 Harp veya vazife malulü sayılmaları sebebiyle aylık almakta olanların,
Sayfa 4 / 12





 Harp ve vazife malulü sayılmaları sebebiyle aylık almakta iken, sınıf veya görev
değiştirerek çalışmaya devam etmelerinden veya 5510 sayılı Kanunun 4 üncü
maddesi kapsamında çalışmaya başlamalarından dolayı aylıkları kesilenlerin,
kendileri, eşleri, anne ve babaları ile evli olmayan ve yirmi beş yaşını doldurmamış
çocukları.
3292 sayılı Vatani Hizmet Tertibi Aylıklarının Bağlanması Hakkında Kanun
kapsamındaki hizmetleri sebebiyle vatani hizmet tertibinden aylık bağlananların
kendileri, eşleri, anne ve babaları ile evli olmayan ve yirmi beş yaşını doldurmamış
çocukları.
5774 sayılı Başarılı Sporculara Aylık Bağlanması ile Devlet Sporcusu
Unvanı Verilmesi Hakkında Kanuna göre aylık bağlananların kendileri
Engelliler için sağlık kurulu raporuyla %40 ve üzerinde engelli olduğunu belgeleyen
Türk vatandaşlarının kendileri, ağır engellilerin kendileri ile birlikte birden fazla
olmamak üzere birlikte yolculuk ettikleri refakatçileri,
Türk vatandaşı olan 65 yaş ve üzeri kişiler,
60 ila 65 yaş arasında bulunan kişiler (Belediyelerce karar verilmesi halinde)
b) Toplu taşımadan indirimli yararlanacaklar
60 ila 65 yaş arasında bulunan kişiler (Belediyelerce karar verilmesi halinde)
Öğrenci ve basın kimlik kartı sahipleri (Belediyelerce karar verilmesi halinde)
c) Ücretsiz veya indirimli seyahat hakkının kullanımı
Ücretsiz veya indirimli seyahat edeceklerin, bu haklarını gösterir bir karta sahip olmaları
gerekmektedir.
Bu kart;
 Engelliler için Özürlüler Veri Tabanı Oluşturulmasına ve Özürlülere Kimlik Kartı
Verilmesine Dair Yönetmelik hükümlerine göre düzenlenen Engelliler İçin Kimlik
Kartı (bu Yönetmelikten önce alınan kartlar veya nüfus cüzdanlarına yazdırılan ve
özür oranını gösteren ibare de geçerlidir.)
 60 ve üstü bireyler için nüfus cüzdanı,
 Diğerleri için Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığınca (il müdürlüklerince) düzenlenecek
Seyahat Kartı’dır.
 Ağır engellinin refakatçisi için belge aranmaz.
ç) Ücretsiz veya indirimli seyahat hakkının kullandırılmaması
4736 sayılı Kanunun yedinci fıkrasına göre belediyeler ile belediyeler tarafından yetki
verilen özel şahıs ya da şirketler, ücretsiz ve indirimli seyahat hakkının kullanılması ile ilgili
olarak gerekli tedbirleri alacaklardır.
Ücretsiz veya indirimli seyahat hakkının kullandırılmaması hâlinde bu haktan
faydalandırılmayan her kişi için toplu taşıma aracının tarifesi üzerinden elli tam bilet bedeli
tutarında idari para cezası mülki idare amiri tarafından uygulanacak, verilecek idari
para cezalarının tebliğinden itibaren bir ay içinde ödenmesi gerekecektir.
Sayfa 5 / 12
3- ÜCRETSİZ VEYA İNDİRİMLİ TOPLU TAŞIMA YAPACAK ARAÇLAR
a) Ücretsiz seyahat hakkının kullanılacağı araçlar
Kanunda ücretsiz veya indirimli seyahat hakkına sahip kişilerin yararlanacakları
belediyeleri ilgilendiren toplu taşıma araçları;
 Belediyelere,
 Belediyeler tarafından kurulan şirketlere, birlik, müessese ve işletmelere
 Belediyeler tarafından yetki verilen özel şahıs ya da şirketlere
ait şehir içi toplu taşıma araçları olarak belirtilmektedir.
b) Ücretsiz seyahat hakkının kullanılamayacağı araçlar
Şehir içi kara ve deniz taşımacılığında taksi, taksi dolmuş, dolmuş, rekreatif, turistik ve
servis amaçlı kullanılan araçlar ile şehirlerarası rekreaktif, turistik ve servis amaçlı kullanılan
araçlar.
4- GELİR DESTEĞİ ÖDENMESİNE İLİŞKİN ESASLAR
a) Destekten yararlanacak araçlar
4736 sayılı Kanunda ücretsiz seyahat hakkının; belediyelere, belediyeler tarafından
kurulan şirketlere ve belediyeler tarafından yetki verilen özel şahıs ya da şirketlere ait toplu
taşıma araçlarında kullanılabilmesine rağmen, Yönetmelikte gelir desteğinden
yararlanacak araçlar sadece “belediyeler tarafından yetki verilen özel şahıs ya da
şirketlere ait şehir içi toplu taşıma hizmeti veren her bir ulaşım aracı ile özel deniz ulaşımı
aracı” olarak belirlenmiştir.
Düzenlemeye göre şehirlerarası toplu taşıma hizmeti verenler ile şehir içi kara ve deniz
taşımacılığında taksi, taksi dolmuş, dolmuş, rekreaktif, turistik ve servis amaçlı kullanılan
araçlar bu ödemeden faydalanamayacaktır.
Bu düzenlemeden belediye şirketlerinin yararlanması mümkün olacak mı?
Bilindiği üzere 5216 sayılı Büyükşehir Belediyesi Kanununun 26’ncı maddesinde
büyükşehir belediyelerinin toplu ulaşım hizmetlerini, belediye veya bağlı kuruluşlarının %
50’sinden fazlasına ortak olduğu şirketler ile bu şirketlerin % 50’sinden fazlasına ortak olduğu
şirketlere, 2886 sayılı Devlet İhale Kanunu hükümlerine tabi olmaksızın belediye meclisince
belirlenecek süre ve bedelle işletilmesini devredebilmekte ve belediye şirketlerince de üçüncü
kişilere devri 2886 sayılı Kanun hükümlerine tabi olarak yapılabilmektedir. Diğer belediyelerde
ise ihale mevzuatına uygun olarak ulaşım hizmetleri belediye şirketlerince
yürütülebilmektedir.
Yukarıda da bahsedildiği üzere 4736 sayılı Kanun ve Ücretsiz veya İndirimli Seyahat
Kartları Yönetmeliğinde ücretsiz seyahat hakkının belediyelere, belediyeler tarafından kurulan
şirketlere ve belediyeler tarafından yetki verilen özel şahıs ya da şirketlere ait toplu taşıma
araçlarında kullanılabileceğine ilişkin düzenlemeye yer verilmesine rağmen, Kanunun
dokuzuncu fıkrasında ve Ücretsiz Seyahat Kapsamında Yapılacak Gelir Desteği Ödemesine
İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelikte sadece “belediyeler tarafından yetki verilen özel
şahıs ya da şirketlere ait toplu taşıma araçları”nın gelir desteğinden yararlanacağı
düzenlenmiştir. Gelir desteğinden yararlanacaklar arasında belediye ve belediye şirketlerine
de açıkça yer verilmesi yönündeki girişimlerimize rağmen Yönetmelik mevcut haliyle
çıkarılmıştır.
Yönetmelikteki “belediyeler tarafından yetki verilen özel şahıs ya da şirketlere ait toplu
taşıma araçları” ibaresinin belediyeleri kapsamadığı açıkça anlaşılmaktadır. Buna karşılık,
Sayfa 6 / 12
belediye şirketlerinin de özel hukuk tüzel kişileri olduğu ve toplu taşıma hizmetini
belediyelerden aldıkları yetkiye göre yürüttüğü dikkate alındığında, bu şirketlerin de gelir
desteğinden yararlanacağı sonucuna ulaşılmakla birlikte, Yönetmeliğin Kanundaki ibareden
farklı olarak belediyelerce kurulan şirketleri de kapsayacak şekilde çıkarılmadığı
düşünüldüğünde bunun bilinçli bir tercih olduğu ve bu çerçevede belediyelerce kurulan
şirketlerin gelir desteğinden yararlanamayacağı da iddia edilebilmektedir. Kanaatimizce konu
ileride yaşanması muhtemel ihtilaflarda yargı tarafından karara bağlanacaktır.
b) Gelir desteği başvurusu ve ödeme
Gelir desteği, Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı bütçesine konulacak ödenekten
karşılanacak ancak belediyeler aracılığıyla ödenecektir.
Bunun nedenle belediyelerin şehir içi toplu taşıma hizmeti için yetki verdiği
işletmecilerin;
 Soyadı/unvanı,
 Yetki belgesinin tarihi, sayısı ve süresi,
 Araç plaka numarası (deniz araçlarında buna muadil sayı veya ayırt edici
özellik),
 İlgili ayda aracın fiilen çalışıp çalışmadığı
hususlarına dair bilgileri içeren listenin ekli olduğu yazıyı, her ayın son gününden
itibaren beş iş günü içerisinde İçişleri Bakanlığı Mahalli İdareler Genel Müdürlüğüne
göndermesi gerekmektedir.
Mahalli İdareler Genel Müdürlüğünce yapılacak incelemeyi takiben belediyelerin talep
yazıları, 5 iş günü içinde Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığına gönderilecek, Bakanlıkça Genel
Müdürlükten gelen bilgi ve belgelere göre gerekli ödenek ve icmal tablosu il müdürlüklerine
gönderilecektir.
Ödeneği ve icmal tablosunu alan Aile ve Sosyal Politikalar İl Müdürlükleri, gelir desteği
tutarını belediyelerin banka hesaplarına aktaracak, belediyeler de 5 iş günü içinde ilgili
işletmecilerin hesaplarına ödeyeceklerdir.
Sayfa 7 / 12
c) Ödeme miktarları
Gelir desteği ödemesinden yararlanacak olan işletmecilere;
Şehir içi toplu taşıma hizmeti veren her bir özel denizyolu ulaşımı aracı için aylık 750 TL,
Diğer ulaşım araçlarından;
 Ankara ve İstanbul büyükşehir belediyelerinde şehir içi toplu taşıma hizmeti veren her
bir ulaşım aracı için aylık 1000 TL,
 Büyükşehir belediyesi olan diğer illerde şehir içi toplu taşıma hizmeti veren her bir
ulaşım aracı için aylık 750 TL,
 Büyükşehir belediyesi olmayan illerde şehir içi toplu taşıma hizmeti veren her bir ulaşım
aracı için ise aylık 600 TL,
gelir desteği ödemesi yapılacaktır.
ç) Denetim
Ücretsiz yolcu taşıma hizmeti veren toplu taşıma araçlarının işletmecilerine
belediyelerce yapılacak ödemelere ilişkin iş ve işlemlerin denetimi İçişleri Bakanlığı tarafından
yapılacak, gelir desteği ödenen işletmeciler ise belediyelerce denetlenecektir.
Belediyeler kendilerine ibraz edilen belgelerin kontrolünden ve kendilerinin hazırladıkları
belgelerin de doğruluğundan sorumlu olacak, tüm taraflar ödemelerin bütün sorumluluğunu
taşıyacaktır.
Ödemeye esas olan belgeler, gerektiğinde ibraz edilmek üzere en az 10 yıl süre ile
saklanacaktır.
d) Haksız ve yersiz ödemelerin geri alınması
Gelir desteğinin haksız yere ödenmesine neden olanlar, haksız yere ödemeden
yararlanmak üzere sahte veya içeriği itibariyle gerçek dışı belge düzenleyen ve kullanan
İşletmeciler ile kişi ve kuruluşlar hakkında cezai ve kanuni işlem yapılacaktır.
Gerçek dışı beyanda bulunmak suretiyle haksız ve yersiz ödemeye sebebiyet
verenlerden, Bakanlıkça ödemenin yapıldığı tarihten itibaren 6183 sayılı Amme Alacaklarının
Tahsil Usulü Hakkında Kanunun 51 inci maddesine göre hesaplanacak gecikme zammı ile
birlikte bir ay içinde ödenmesi istenecek, bu süre içinde ödenmemesi hâlinde ise bu tutarlar,
6183 sayılı Kanun hükümlerine göre Maliye Bakanlığına bağlı vergi daireleri tarafından takip
ve tahsil edilecektir.
e) Gelir desteği ödemesinin yürürlük tarihi ve toplu ödeme
Ücretsiz seyahat edenler için işletmecilere gelir desteği verilmesine ilişkin düzenleme
(4736 sayılı Kanunun 1’inci maddesinin dokuzuncu fıkrası) 7 Nisan 2015 tarihinde yürürlüğe
girmiştir. Bu nedenle Ücretsiz Seyahat Kapsamında Yapılacak Gelir Desteği Ödemesine İlişkin
Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik de her ne kadar 6 Ocak 2016 tarihli ve 29585 sayılı
Resmi Gazete’de yayımlanmış olsa da yürürlüğü 7 Nisan 2015 tarihinden geçerli olacak
şekilde düzenlenmiştir.
Bu düzenleme gereğince, 7 Nisan 2015 tarihi ile Yönetmeliğin yürürlüğe girdiği
6 Ocak 2016 tarihi arasındaki dönem için hak edilen gelir desteği ödemesi, 6 Ocak
2016 tarihinden itibaren 60 gün içinde işletmecilere toplu olarak ödenecektir.
Sayfa 8 / 12
NOTLAR:
Sayfa 9 / 12
NOTLAR:
Sayfa 10 / 12
Sayfa 11 / 12
TÜRK
TÜRKİYE BELEDİYELER BİRLİĞİ
Tunus Caddesi No: 12, 06680
Kavaklıdere-Çankaya / ANKARA
Tel: (0 312) 419 21 00
Faks: (0 312) 419 21 30
www.tbb.gov.tr
[email protected]
Sayfa 12 / 12