Balık Hastalıklarının Ozon ile Sağaltımı The improving of fish

Balık Hastalıklarının Ozon ile Sağaltımı The improving of fish

ISSN: 2148‐0273 Cilt 3, Sayı 1, 2015 Vol. 3, Issue 1, 2015
Balık Hastalıklarının Ozon ile Sağaltımı
Tuba OTAY1, Azime KÜÇÜKGÜL2*, Burcu DEMİR1
Özet
Endüstride; içme suyunun iyileştirilmesi, atık su yönetimi, saf su eldesi, balıkçılık, tarım, kâğıt,
gıda ve boya sanayi gibi pek çok uygulama alanı bulunan ozon özellikle kaynak sularında dezenfektan
olarak, gıdalarda tazeliğin korunması ve depolama ömrünün uzatılması amacıyla kullanılan bir maddedir.
Ozon gazı balık yetiştiriciliğinde ise su kalitesini yükselten, hızlı büyüme ve gelişme sağlayan, mortalite
oranını düşüren, balıklar için zararlı organik maddeleri yok eden, suyun dezenfeksiyonunu ve oksijen
bakımından zenginleşmesini sağlayan son derece güvenilir bir gazdır. Yetiştiricilik sistemlerinde en
büyük sorunların başında gelen hastalıklarının sağaltımı amacıyla son yıllarda ozonun antimikrobiyal
etkinliğinden yararlanılmaktadır. Bu derlemede mikrobiyal kontaminasyonu önleyerek su ürünlerinin
kalitesini ve güvenilirliğini yüksek tutmak için diğer gıda ürünlerinde de uygulanan ozon terapinin su
ürünleri açısından önemi ve ayrıca su ürünlerinden kaynaklı hastalık durumlarının (özellikle prevalansı
yüksek seyir gösteren bakteriyel enfeksiyonlar üzerinde) ozon ile tedavi edilebilirliği hakkında bilgi
verilmektedir.
Anahtar kelimeler:Ozon, Su ürünleri, Dezenfektan, Patojen, Hastalık
The improving of fish diseases with ozone
Abstract
In the industry; ozone uses in many application areas as improvement of drinking water,
wastewater management, pure water output, fishery, agriculture, paper, food and paint industry especially
as disinfectant in natural waters and a matter of protecting the freshness of food and storage life. The
ozone gas is a highly reliable gas improving the quality of water in fish farming, allowing the rapid
growth and development, reducing the mortality rate, destroying harmful organic matter for fish,
supplying water disinfection and the enrichment of oxygen. In order to the treatment of diseases one of
the biggest problems in aquaculture systems are used in the antimicrobial activity of ozone in recent
years. In this review, the importance of within aquaculture system of ozone therapy applied other food
productions to keep up the quality and reliability of fisheries by preventing microbial contamination, also
information is given aboutthe availability treated with ozone of fish diseases statement (especially
showing a high prevalence of bacterial infections).
Keywords: Ozone, Aquaculture system, Disinfection, Pathogen, Disease
1
Yüksek lisans öğrencisi, Tunceli Üniversitesi, Su Ürünleri Fakültesi, Yetiştiricilik Bölümü, Hastalıklar
Anabilim Dalı, Tunceli, Türkiye.
2*
Yrd. Doç. Dr., Sorumlu Yazar, Tunceli Üniversitesi, Su Ürünleri Fakültesi, Yetiştiricilik Bölümü,
Hastalıklar Anabilim Dalı, Tunceli, Türkiye, e-mail: [email protected]
Tuba OTAY, Azime KÜÇÜKGÜL, Burcu DEMİR| 29
Giriş
Dünya nüfusunun her geçen gün hızla artması, sınırlı olan gıda kaynaklarının
daha verimli kullanılmasını zorunlu hale getirmektedir. Günümüzde gıda maddelerinin
hijyenik ve ekonomik olmasının yanında protein, yağ, karbonhidrat, vitamin ve mineral
maddeleri gibi besinsel içeriklerinin de korunmuş olarak tüketiciye ulaştırılması önem
arz etmektedir. Su ürünleri içerdiği protein, esansiyel yağ asidi, mineral madde ve
vitaminler nedeniyle çok önemli bir gıda maddesidir ve bu gıda grubu içinde de ön
sırayı balık almaktadır. Balıketi besin değeri ve özellikle protein kalitesi yüksek,
vitamin, mineral ve büyüme faktörü içermesi açısından mükemmel bir gıdadır (Varlık
ve ark., 2004). Sağlıklı beslenme açısından, artan üretimle birlikte ürün sanitasyonu da
önem kazanmış ve bu nedenle çeşitli dezenfektanlara ihtiyaç duyulmuştur. Bunların
başında son zamanlarda uygulamaya konulan alternatif dezenfektan olan ozon yer
almaktadır.
Ozon (O3), oksijenin doğada yüksek enerjili elektrik akımına ve ultraviyole
ışınlarına maruz kalması sonucunda oluşan, 3 oksijen atomu taşıyan bir moleküldür.
Suya karışan organik maddeleri, ilaç kalıntılarını ve pestisitleri etkin şekilde
yükseltgeyerek su kalitesini arttırma, sudaki zararlı nitrit ve organik karbonları
minimize etme, bulanıklığı giderme gibi kullanım çeşitliliği olan ozon (O3), oksidasyon
gücü çok yüksek, artık ve kalıntı bırakmayan kuvvetli bir dezenfektandır (Baysan ve
Lynch, 2004; Summerfelt ve ark., 1997). Ozon dezenfeksiyon etkisini yükseltgen
özelliği ve yüksek reaktivitesi aracılığıyla gösterir.
Balık hastalıkları su ürünleri yetiştiriciliği işletmelerinde önemli sorunların
başında yer almaktadır. Özellikle hastalıkları tedavi etmek üzere kullanılan her türlü
medikament ve antibiyotikler hastalıkları tedavi etmekten çok yan etkileri (rezidü,
bakteriyel direnç ve çevre kirliliği gibi) ile sınırlayıcı olmaktadır. Alternatif tedavi
stratejilerinden biri olarak düşünülen ozon uygun şekilde ve doğru miktarlarda
kullanıldığında
etkin
bir
kimyasal
ve
mikrobiyolojik
dezenfektan
olarak
kullanılmaktadır. Buna karşılık uygun olmayan koşullarda veya yüksek miktarlarda
kullanıldığında ise istenmeyen yan ürünlerin oluşmasına neden olabilir.
Ozon sağaltımı, saf oksijen ile ozonun belirli oranlarda (%0,05-5 O3; %9599,95 O2) karıştırılarak, bu karışımın değişik yöntemlerle hastaya uygulanmasını içeren
bir sağaltım şeklidir (Bocci, 2006; Madej ve ark., 2007; Nogales ve ark., 2008). Yüksek
30 | Balık Hastalıklarının Ozon ile Sağaltımı oksidasyon kuvveti ile ozon, mikroorganizma tahribatında tam etkin bir rol oynayarak
bakterisid, virusid ve fungusid olarak etki gösterir. Ozonun bakterisit etkisi; su kirliliği,
suda çözünmüş madde miktarı, pH, su sıcaklığı ve temas süresi gibi bazı etkileşimlere
bağlı olmakla birlikte hücreyi eriterek (lysing) sağlamaktadır. Ozon hem hücre
membranı hem de hücre kompanentlerinin doymamış yağ ve protein saldırılarıyla
bakteri ve mantarları inaktive etmektedir (Komanapalli ve Lau, 1998). Broadwater ve
ark. (1973) yaptıkları bir çalışmada ozonun bakteriler üzerindeki hassasiyetini
incelemişler, 2 mg/l konsantrasyonun Streptocuccus sp. türlerini 30 sn’de inhibe
ettiklerini bildirmişlerdir.
Su ürünleri yetiştiriciliğinde daha çok dezenfeksiyon amaçlı kullanılan ozonun,
bu derleme ile antimikrobiyal etkinliği ortaya konacaktır. Ayrıca, su ürünlerinin
kalitesini ve güvenilirliğini yüksek tutmak için uygulanan ozon terapinin su ürünleri
hastalıkları açısından önemi vurgulanacaktır.
Ozon
Ozon, atmosferin üst tabakalarında (troposfer, stratosfer) üretilen ve havadan
daha ağır olduğu için yerçekiminin etkisi ile dünyaya doğru inerken kirli atıklarla
reaksiyona girerek havayı temizleyen bir gazdır. Ozon (O3), oksijenin doğada yüksek
enerjili elektrik akımına ve ultraviyole (UV) ışınlarına maruz kalması sonucunda
oluşan, 3 oksijen atomu taşıyan bir moleküldür. Oda sıcaklığında gaz halinde bulunur.
Renksiz ve kendine has karakteristik bir kokusu vardır (Bocci, 2006; Nogales ve ark.,
2008).
Tuba OTAY, Azime KÜÇÜKGÜL, Burcu DEMİR| 31
Şekil 1. Ozon oluşumu (Anonim-1, 2014)
Ozonun Kullanım Alanları
Ozon aktif oksijen olup, kimyasal bir madde değildir. Soluduğumuz hava ya da
saf oksijenden üretilmektedir. Hammaddesi oksijen olan ozon; doğal olan tek
dezenfektandır. İşletme maliyeti diğer dezenfektanlara göre yok denecek kadar azdır.
Suda ve havada kötü koku ve mikrop bırakmamaktadır (Subaşı, 2008). Ayrıca, çevre
dostu olması, kullanımında kimyasal madde içermemesi, çeşitli mikrobiyal ajanlarını
okside etme kabiliyetinin yüksek olması, kimyasal maddelerden kalan atıkları elimine
etmesi, insektisitler üzerinde etkili olması, uygulama kolaylığı sağlaması gibi birçok
avantajı bulunmaktadır (Anonymous, 2009b).
Endüstride; içme suyunun iyileştirilmesi, atık su yönetimi, saf su eldesi,
balıkçılık, tarım, kâğıt, gıda ve boya sanayi gibi pek çok uygulama alanı bulunan ozon
özellikle kaynak sularında dezenfektan olarak, gıdalarda tazeliğin korunması ve
depolama ömrünün uzatılması amacıyla kullanılan bir maddedir (Anonim-2, 2014).
Ozonun en temel özelliği gözle görülmeyen zararlı maddelerle hızlı ve etkin bir savaş
başlatmasıdır. Çeşitli kimyasal dezenfektanlar maddi arındırma yapabilmektedir. Fakat
yüzeylerde oluşabilecek her türlü kontaminasyon riski için güçlü tek dezenfektan
ozondur. Bunun yanında mikroorganizmalar üzerinde de doğru miktarda kullanıldığı
zaman etki gösterdiği bilinmektedir. Organik maddeler, canlı organizma faaliyetleri,
inorganik bileşikler, endüstriyel atıklar, klorlama, yüksek mineral konsantrasyonu,
çözünmüş gazlar gibi faktörler suda kötü tat ve kokuya neden olurlar. Uygun koşul ve
miktarlarda olmak koşuluyla ozonlama işlemi yapılarak su temizliğini sağlamak
mümkündür. Yüksek miktarda kullanıldığında toksik ve korozif etkiye sahip olan ozon,
suda hem inorganik hem de organik türleri yükseltgeyebilir. Ozon ihtiyacının
belirlenebilmesi için sudan uzaklaştırılması istenen organik ve inorganik türlerin ve
bunların miktarlarının bilinmesi gerekir. Suffet ve ark. (1986) belirledikleri farklı
özellikteki suları ozon ile muamele etmiş ve 2,5-2,7 mg/L ozonun 10 dakika içinde
koku ve kötü tadı önemli ölçüde azalttığını belirlemişlerdir.
Sağaltımda Ozonun Etki Mekanizması
32 | Balık Hastalıklarının Ozon ile Sağaltımı 1840 yılında Avusturyalı kimyager Christian Schönbein tarafından ilk kez
keşfedilen ozonun 1890 yılında dezenfektan olarak kullanılabilirliği bildirildi. I. Dünya
savaşında Dr. Albert Wolff, Alman askerlerinin kangren ve benzeri ciddi
yaralanmalarında ilk kez ozon terapiyi uygulamıştır. 1960’lı yıllarda teknolojideki
ilerlemeler ve tedavi tekniklerinin gelişmesi ile ozon tedavi kullanılmaya başlanmış ve
tüm dünyada medikal alanda yaygın uygulanır konuma gelmiştir (Jonas, 1998; Di
Filippo ve ark., 2010).
Ozon tedavisi belirli bir miktarda ozon/oksijen karışımının vücut boşluklarına ya
da dolaşım sistemine uygulanarak, metabolizmayı ve bağışıklık sistemini canlandıran,
güçlü antioksidan enzimleri güçlendiren tekli oksijenin açığa çıkması esasına
dayanır.Ozon molekülünün kaynaklarına ve biyolojik özelliklerine bakıldığında, tedavi
amacı ile doğru dozaj ve konsantrasyonda kullanımının güvenli, etkili ve yan etkisiz
olduğu düşünülmektedir. Ozon/oksijen gaz karışımı intravenöz, intramuskuler,
intraartiküler, intraplevral, intrarektal ve intradiskal uygulanabildiği gibi topikal de
uygulanmaktadır. Ozon uygulaması esnasında oksidatif stres ve lipid oksidayonu
sonucu oluşan hidrojen peroksit ikincil haberci gibi davranarak ozon tedavisinin
biyolojik etkilerine aracılık eder. Tekrarlayan ozon uygulamaları sonucunda antioksidan
sistem uyarılarak oksidatif strese karşı direnç gelişir. Ayrıca hücre membranında
bulunan yağ asitlerinin oksidasyonuna bağlı olarak çeşitli sitokin düzeyleri de artar.
Ozon tedavisi özellikle inflamatuar sürecin yoğun olarak yaşandığı ve immün sistemin
ön planda yer aldığı fizyopatolojik durumlarda yardımcı tedavi yöntemi olarak
kullanılmaktadır.
Aktif oksijen molekülü olan ozon gazı kullanılarak yapılan iyileştirici
tedavilerdir. Medikal ozon, saf ozon ve saf oksijenin karışımı şeklinde kullanılmaktadır.
Ozon son yıllarda su ürünlerinde de hastalıkları tedavi etmekte kullanılmaktadır.
Dünyanın pek çok ülkesinde uygulanan ozon terapi son yıllarda rağbet gören
tamamlayıcı tedavi uygulamalarının başında yer almaktadır. Birçok hastalıkta,
uygulanan diğer tamamlayıcı tıp tedavileriyle beraber ozon verilmesi, tedaviden elde
edilecek başarı şansını daha da artırmaktadır.
Kan Hücrelerine etkisi
Tuba OTAY, Azime KÜÇÜKGÜL, Burcu DEMİR| 33
Ozon alyuvarların doku düzeyinde daha fazla oksijen salıvermesine sebep olur.
Kan damar hücrelerini genişleterek her tülü bakteri mantar ve virüsleri öldürüp kılcal
damarları açarak dolaşımı geliştirmektedir. Bunun yanında lökositlerin oluşumunu ve
etkinliğini arttırmada ve fonksiyonlarını düzenlemektedir. Damar duvarlarındaki
plakların yumuşamasını ve küçük kan damarlarındaki tıkaçların çözülmesini sağlayarak
dolaşımı düzenlemektedir (Anonim-2, 2014).
Bağışıklık Sistemi Üzerine Etkisi
Ozonun bağışıklık sistemi üzerine olan etkisi ise bağışıklık sisteminin düzgün
çalışmasını sağlayarak göstermektedir.Bağışıklık sistemi orta beyin, limbik sistem ve
timus bezi tarafından konrtol edilmektedir. Ortaya çıkan sakinleştirici, rahatlatıcı ve ağrı
kesici etki bu merkezlerin daha düzenli çalışmasına yardımcı olarak bağışıklık sistemini
güçlendirilmektedir (Anonim-3, 2014).
Kanser Hücrelerine Etkisi
Kanser hücreleri oksijensiz ortamı sever. Çok sayıda oksidan madde üretirler.
Ozon Terapide çevre dokuda oksijenizasyon ve Anti-Oksidan kapasite artmaktadır.
Kanser çevresinde bir savunma duvarı oluşturulmaktadır. Ayrıca kanser hücrelerinin dış
duvarındaki yağ tabakasını oksitleyerek hücrenin parçalanmasını kolaylaştırmaktadır.
Savunma mekanizmamızdaki beyaz hücrelerden "fagositler", ürettikleri hidrojen
peroksit ve hidroksil ile duvar bütünlüğü bozulmuş kanser hücrelerini daha kolay yok
etmektedir. Böylece kanser hücrelerinin metabolizması baskılanmaktadır. Hızla çoğalan
kanser hücrelerinin çoğalması ve yayılması engellenmektedir (Anonim-3, 2014).
Antimikrobiyal Etkisi
Ozon; bakteri, fungus, protozoa, virüs ile bakteriyel ve fungal sporlara karşı
güçlü ve geniş spektrumlu bir antimikrobiyal ajandır (Khadre ve ark., 2001). Ozon
antibakteriyel etkiyi, bakteriyel hücre yüzeyinde hasar oluşturarak göstermektedir.
Sonuç olarak hücre zarındaki çift bağlı doymamış lipitler etkilenmekte, gram negatif
bakterilerdeki lipoprotein ve lipopolisakkarit tabakaları etkilenerek hücre zarı
geçirgenliğinin değişmesine sebep olmaktadır ve hücre lizisi gerçekleşmektedir.
Bakteriyel hücre duvarı ve viral kapsitlerde bulunan peptidoglukan tabakasındaki Nasetil glikozamin, sulu ortamda ozon uygulamasına karşı pH 3-7 arasında iken direnç
34 | Balık Hastalıklarının Ozon ile Sağaltımı gösterebilmektedir. Glikozamin ozonla hızlı reaksiyona girerken, glikoz degradasyona
karşı kısmen direnç göstermektedir. Dolayısıyla gram pozitif bakteriler, gram
negatiflere göre hücre duvarında daha fazla peplidoglukan tabakasına sahip
olmalarından dolayı ozona karşı daha fazla direnç göstermektedir (Khadre ve ark.,
2001).Ozon işlemi sonrası mikroorganizmada enzim dehidrojenasyon sistemi de
parçalanmakta ve hücre solunumu etkilenerek ölüm gerçekleşmektedir. Enzim
sistemindeki etki için diğer bir görüşte sülfidril gruplarının oksidasyonuyla (SH-‘nin SS’ye dönüşümü) ölümün gerçekleştiği şeklindedir. Ozon ayrıca mikroorganizmaların
genetik materyalinde hasara da sebep olmaktadır (Kim ve ark., 1999; Moore ve ark.,
2000).
Ozonun patojenlere etkisi genel olarak 0,1 mg/L ile 0,5 mg/L arasındaki ozon
dozajı 1-3 dakikalık temas süresi içerisinde çoğu patojen mikroorganizmayı tamamen
yok etmektedir. Sadece bakterileri değil aynı zamanda norovirüsleri, sporları, mantarı
ve pek çok diğer bulaşanı oksidasyon yolu ile yok etmektedir (Polat, 2009). Sharma ve
Hudson (2008) tarafından yapılan birçalışmada ortama verilen 25 ppm’lik bir ozon
gazının 20dakika içerisinde kuru yüzeyler ve gereçler dâhil ortamdaki hastane kökenli
pek çok bakteri (Acinetobacter baumannii, Clostridium difficile,ve Staphylococcus
aureus)bakterisidal olduğu gösterilmiştir.
Balık Hastalıklarında Ozon ile Sağaltım
Balık hastalıkları yetiştiricilik işletmelerinde en önemli risklerin başında
gelmektedir. Herhangi bir neden ile hastalığa maruz kalan balıklarda görülebilecek
mortalite oranları ekonomik kayıplarında önemine işaret etmektedir. Son yıllarda ozon
ile sağaltım su ürünleri yetiştiricilik ünitelerinde öncelikli olarak dezenfeksiyon amaçlı
kullanılmakta fakat kullanımı sınırlı olmaktadır. Bunun ana nedenlerinden birisi kazara
aşırı dozların kullanımıyla oluşabilecek toksisite ve buna bağlı olarak gerçekleşecek
balık ölümleridir.
Ozon gazı balık yetiştiriciliğinde su kalitesini yükselten, hızlı büyüme ve
gelişme sağlayan, mortalite oranını düşüren, balıklar için zararlı organik maddeleri yok
eden, suyun dezenfeksiyonunu ve oksijen bakımından zenginleşmesini sağlayan son
derece güvenilir bir gazdır. Balık yetiştiriciliğinde uygulanacak ozon dozu, ortamdaki
balık sayısı, balık büyüklüğü, suyun miktarı, suyun tatlılık-tuzluluk oranı, pH ve
Tuba OTAY, Azime KÜÇÜKGÜL, Burcu DEMİR| 35
sıcaklık gibi faktörlere bağlıdır. Daha evvel yapılan çalışmalar göstermiştir ki, balık
yetiştiricilik sistemlerinde su kalitesini arttırmak, suyun sirkülasyonunu sağlamak için
ozon dezenfeksiyon amaçlı kullanılmıştır (Brazil, 1996; Summerfelt ve ark., 2008).
Kapalı devre sistemlerde kullanıldığında dezenfeksiyon etkisinin yanı sıra, nitriti ve
organik maddeleri okside ederek suyun kalitesini de artırmaktadır (Summerfelt ve ark.,
1997). Bilindiği üzere balık dışkısı suda amonyak kaynağı olarak önemli rol
oynamaktadır. Suda 1mg/L konsantrasyonundaki amonyak balıklar için öldürücü dozda
toksiktir ve 0,02 mg/L gibi düşük konsantrasyonlarda bile solungaçları tahrip etmesi ve
gelişmeyi yavaşlatması gibi olumsuz etkileri vardır. Otte ve ark. (1979), balık
yetiştiriciliğinde ozon uygulamalarının başarılı bir şekilde kullanılabildiğini, ozon
uygulaması sonucunda balıklardaki ortalama büyüme oranının %30 olduğunu ve sudaki
nitrit (NO2-) ile amonyum (NH4+) konsantrasyonlarının düştüğünü belirtmişlerdir. Aynı
araştırıcılar 1 yıl süreyle yaptıkları çalışma sonucunda başlangıçta 1/23 olan balık/su
oranının (43,5 gr balık/L) ozon uygulaması sonucunda 1:46 (217 g balık/L) olarak
arttığını belirlemişlerdir. Balığın sağlığını geliştirmek ve su kalitesini arttırmak için
ozonasyon seviyesinin 15–25 g O3/ kg yem arasında olması gerektiği bildirilmiştir
(Brazil, 1996; Bullock ve ark., 1997). Ozonun balık vücuduna nüfuz etmesi ile serum
osmolalitesi hızlı bir şekilde artış göstermekte ve solungaç kapakları kapanarak
balıklarda solunum güçlüğü ile sonuçlanan ani ölümler görülmektedir. Bu konuyu baz
alan araştırıcılar ozon dozunun 0,008-0,06 mg/L; kalıntısının ise 0,002 mg/L’de güvenli
olduğunu bildirilmiştir (Paller ve Heidinger, 1979; Wedemeyer ve ark., 1979). Ozonun
antimikrobiyel etkileri ile ilgili çalışmalarda ise çeşitli balık patojenlerinin ozon ile
sağaltımının ancak uygun dozlar dâhilinde patojenleri yok ettiği bildirilmiştir (Conrad
ve ark., 1975; Wedemeyer ve Nelson, 1977; Colberg ve Lingg, 1978; Austin, 1983;
Sako ve Sorimachi, 1985).
Sonuç
Son yıllarda birçok endüstri kolunda (atık su yönetimi, saf su eldesi, balıkçılık,
tarım) ozon etkin bir şekilde kullanılmaktadır. Gözle görülmeyen zararlı maddelerle
hızlı ve etkin bir savaş başlatma yeteneğine sahip olan ozon geçmişte yalnızca
dezenfektan olarak kullanılmaktayken molekül kaynakları ve biyolojik özellikleri
dikkate alınarak tedavi amacı ile kullanımının önemi vurgulanmış doğru dozaj ve
36 | Balık Hastalıklarının Ozon ile Sağaltımı konsantrasyonda güvenli, etkili ve yan etkisiz olduğu bildirilmiştir. Güçlü bir oksidan
etkiye sahip olan ozon, özellikle inflamatuar sürecin yoğun olarak yaşandığı ve immün
sistemin ön planda yer aldığı fizyopatolojik durumlarda yardımcı tedavi yöntemi olarak
kullanılmaktadır. Son yıllarda balık yetiştiricilik işletmelerinde de su kalitesini
yükseltmesi, hızlı büyüme ve gelişme sağlaması, mortalite oranını düşürmesi, balıklar
için zararlı organik maddeleri yok etmesi, suyun dezenfeksiyonunu ve oksijen
bakımından zenginleşmesini sağlaması gibi özelliklerinden dolayı ozon gazı sıkça
kullanılmaktadır. Ozonun bakterisid, virüsid, fungisid etkileri sınırlı sayıda çalışıldığı
için yetiştiricilik işletmelerinde hastalıklar ile mücadelede sınırlı bir kullanım alanına
sahip olduğu görülmektedir. Özellikle balık hastalıklarında prevalansı yüksek
patojenlerin yok edilmesi için ozon ile sağaltım çalışmaları devam etmektedir. Ozonun
tedavi etkinliği ancak doğru konsantrasyon ve zaman ile kullanıldığında yararlı olacağı
bilinmektedir. Konu ile ilgili bilim insanları günümüzde balık hastalıklarının ozon ile
sağaltımı için çalışmalarını sürdürmektedir.
İlerleyen zamanlarda ozonun balık
hastalıklarının tedavisinde etkili olarak kullanılabileceği düşünülmektedir.
Kaynaklar
Anonymous,
“Ozonun
Beyaz
Et
Sanayinde
Kullanımı,”internet
Adresi:
http://www.fulyaturantas.com/Bilimsel/ozonbeyazet. Erişim Tarihi: 2009a
Anonymous,“Balık
İşleme
Basamaklarında
Ozon
Kullanımı,”
internet
Adresi:http://www.ozonuygulamalari.com. Erişim Tarihi: 2009b.
Anonim-1, http://www.ozcanoglu.com/ozmagic/ozon-nedir.php.2014
Anonim-2, http://www.nutech-o3.com, Ozone: Its Properties andIndustrial Uses. 2011
Anonim-3,http://www.ozonmer.com/upload/Ozon%20Terapi. 2014
Tuba OTAY, Azime KÜÇÜKGÜL, Burcu DEMİR| 37
Austin, B. (1983). Effectiveness of ozone for the disinfection of laboratory effluent.
Mlcrobiol. Lett., 19: 211-214
Baysan, A., Lynch.(2004). Effect of ozone on the microbial flora and clinical severity of
primary root cariers. Am. J. Dent., 17:56-61.
Bocci, V. (2006).Scientific and medical aspects of ozone therapy. State of the art.
Archives of Medical Research, 37: 425-435.
Brazil, B.L.(1996). “Impact of ozonation on system performance and growth
characteristics of hybrid striped bass (Morone chrysops XM. saxatilis) and
tilapia hybrids (Sarotherodon sp.) reared in recirculating aquaculture systems”
Ph.D Dissertation, Virginia Polytechnic Institute and State University,
Blacksburg, VA
Bullock, G.L., Summerfelt, S.T., Noble, A., Weber, A.W., Durant, M.D., Hankins,
J.A.(1997). Ozonation of a recirculating rainbow trout culture system. I.
Effects on bacterial gill disease and heterotrophic bacteria. Aquaculture, 158:
43–55.
Colberg, P. J., Lingg, A. J. (1978). Effect of ozonation on microbial fish pathogens,
ammonia, nitrate, nitrite, and BOD in simulated reuse hatchery water. J. Fish.
Res. Bd Can., 35: 1290-1296
Conrad, J. F., Holt, R. A., Kreps, T. D. (1975). Ozone disinfection of flowing water.
Prog. Fish-Cult., 37: 134-136
Di Filippo, C., Luongo, M., Marfella, R., Ferraraccio, F., Lettieri, B., Capuano, A.,
Rossi, F., D’Amico, M. (2010). Oxygen/ ozone protects the heart from acute
myocardial infarction through local increase of eNOS activity and endothelial
progenitor cells recruitment. Naunyn Schmiedebergs Arch Pharmacol, 382(3):
287-291.
Jonas, W.B. (1998). Alternative medicine - learning from the past, examining the
present, advancing to the future. JAMA, 280: 1616-8
Khadre, M.A., Yousef, A.E., and Kım J.G. (2001). Microbiological aspects of ozone
applications in food: A review. Journal of Food Sciences, 66 (9): 1242-1252.
Kim, J.G., Yousef, A.E., and Dave, S. (1999a). Application of for enhancing the
microbiological safety and quality of foods: A review. J. of Food Protect, 62
(9): 1071-1087.
38 | Balık Hastalıklarının Ozon ile Sağaltımı Komanapalli, I.R., Lau, B.H.S.(1996). Ozone induced damage of E.coli K-12. Appl.
Microbial. Biotechnol., 49: 766-769.
Madej, P., Plewka, A., Madej, J., Nowak, M.,Plewka, D. (2007).Ozonotherapy in an
induced septic shock. I. Effect of ozonotherapy on rat organs in evalutaion of
free radical reactions and selected enzymatic systems. Inflamation, 30: 52-58.
Moore, G., Griffith, C., and Peters, A. (2000). Bactericidal properties of ozone and its
potential application as a terminal disinfectant. J. of Food Protect, 63 (8):
1100-1106.
Nogales, C., Ferrari, P., Kantarovich, E.(2008).Ozone therapy in medicine. The Journal
of Contemporary Dental Practice,9 (4): 75-84.
Otte, G., and H. Rosenthal. (1979) . Management of a closed brackish water system for
high density fish culture by biological and chemical treatment. Aquaculture
18:169-181.
Sako, H., Sorimachi, M. (1985). Susceptibility of fish pathogenic viruses, bacteria and
fungus to ultraviolet irradiation and the disinfectant effect of U.V.-ozone water
sterilizer on the pathogens in water. Bull natn. Res. Inst. Aquacult., 8: 51-58
Sharma, M., and Hudson, J.B. (2008). Ozone gas is an effective and practical
antibacterial agent. Am. J. Infect. Control, 36(8): 559–563.
Subaşı, İ. (2008). hilminamli.balikesir.edu.tr
Suffet, IH, Anselme C, Mallevialle J. (1986). Removal of Tastes and Odors by
Ozonation. AWWA Seminar on Ozonation: Recent Advances and Research
Needs, Denver, CO
Summerfelt, S.T., Hankins, J.A., Weber, A.W., Durant, M.D.(1997). Ozonation of a
recirculating rainbow trout culture system. II. Effects on microscreen filtration
and water quality. Aquaculture, 158: 57–67.
Summerfelt, S.T., J. Bebak-Williams, J. Fletcher, A. Carta, D. Creaser.(2008).
Description of the surface water filtration and ozone treatment system at the
Northeast Fishery Center. S.V. Amaral, D. Mathur, E.P. Taft, III
(eds.)Advances in Fisheries Bioengineering(pp. 97-121). American Fisheries
Society, Symposium 61, Bethesda.
Paller, M.H., Heidinger, R.C.(1979). The toxicity of ozone to the bluegill Lepomis
muchrochirus rujinesque. Environ. Pollution, 22: 229-239.
Tuba OTAY, Azime KÜÇÜKGÜL, Burcu DEMİR| 39
Polat, H. (2009). Dezenfeksiyon Amaçlı Ozon Kullanımı,Sümae Yunus Araştırma
Bülteni.www.yunus.gov.tr
Varlık, C., Erkan, N., Özden, Ö., Mol, S., Baygar, T. (2000). Su Ürünleri İşleme
Teknolojisi, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Su Ürünleri İşleme Teknolojisi Ana
Bilim Dalı.
Wedemeyer, G.A., Nelson, N.C., Yasutake, W.T.(1979). Physiological and biochemical
aspects of ozone toxicity to Rainbow trout (Sulmo pirdneri). J. Fish. Res.
Board Can., 36: 605-614.