Sarmısak 0 Giriş 1 Kapsam 2 Atıf yapılan standardlar ve/veya

Sarmısak
0
Giriş
Bu standard; sarmısağın tarifine, sınıflandırma ve özelliklerine, numune alma ve muayeneleri ile piyasaya arz
şekline dairdir.
1
Kapsam
Bu standard, taze, yarı kuru ve kuru olarak piyasaya arz edilen sarmısakları kapsar.
2
Atıf yapılan standardlar ve/veya dokümanlar
Bu standardda diğer standard ve/veya dokümanlara atıf yapılmaktadır. Bu atıflar metin içerisinde uygun
yerlerde belirtilmiş ve aşağıda liste halinde verilmiştir. * işaretli olanlar bu standardın basıldığı tarihte İngilizce
metin olarak yayımlanmış olan Türk Standardlarıdır.
TS No
TS ISO 874
Türkçe Adı
Yaş meyve ve sebzeler – Numune alma
İngilizce Adı
Fresh fruits and vegetables - Sampling
TS 4952
Sarmısak - Soğuk depolama kuralları
Garlic - Guide to cold storage
3
3.1
Tarifler
Sarmısak
Lilicaea familyasının Allium sativum L. türüne giren ve tüketiciye taze, yarı kuru ve kuru olarak arz edilen
kültür bitkileri.
3.2
Taze sarmısak
Sapı yeşil ve başı örten dış kabuğu henüz kurumamış olan sarımsak.
3.3
Yarı kuru sarmısak
Sapı ve başı örten kabuğu tamamen kurumamış olan sarmısak.
3.4
Kuru sarmısak
Sapı ile başı örten dış kabuğu ve dişleri saran kabukları tamamen kurumuş olan sarmısak.
3.5
Yabancı madde
Sarmısak üzerinde bulunan kum, taş, toprak, kabuk, yaprak, bitkisel parçalar, yabancı tohumlar gibi
kendinden başka gözle görülebilir her türlü madde. Kuru dış kabuk parçaları yabancı madde sayılmaz.
4
4.1
Sınıflandırma ve özellikler
Sınıflandırma
Sarmısaklar, botanik yapılarına göre çeşitlere, kalite özelliklerine göre sınıflara ve iriliklerine göre boylara
ayrılır.
4.1.1 Çeşitler
Sarmısaklar, botanik yapılarına göre;
Mor şeritli (Purple stripe garlics),
Enginar ( Artichoke garlics),
Gümüş kabuklu ( Silverskin garlics)
olmak üzere çeşitlere ayrılırlar.
Diğer çeşitler kendi adları ve orijinleri belirtilerek piyasaya arz edilir.
1
ICS 67.080.20
TÜRK STANDARDI
TS 1131/Şubat 2008
4.1.2 Sınıflar
Sarmısaklar kalite özelliklerine göre;
- Ekstra,
- Sınıf I,
- Sınıf II
olmak üzere üç sınıfa ayrılır.
4.1.3 Boylar
Sarmısaklar, iriliklerini belirleyen, başlarının uzunluk eksenine dikey olan en geniş ekvatoral çaplarına göre
boylara ayrılır.
4.2
Özellikler
4.2.1 Genel özellikler
Bütün sınıflarda, her sınıfın özelliklerine ve toleranslara uymak koşulu ile sarmısaklar;
Sağlam olmalı (çürüyerek ve kötüleşerek tüketime uygunsuz hâle gelenler ürünü etkilememeli),
Temiz olmalı (gözle görülebilir yabancı madde ihtiva etmemeli) (yıkanmadıkları takdirde üzerlerinde
mümkün olduğu kadar yabancı madde bulunmayan, yıkandıkları takdirde yeterince temizlenmiş olan),
Böcek ve böcek hasarları bulunmamalı,
Sert, sıkı yapıda olmalı,
Don veya güneş zararı olmamalı,
Dıştan gözle görülebilir filizlenme emareleri oluşturmamış olmalı,
Yabancı tat ve koku bulunmamalı,
Anormal dış nem (dış yüzeyde ıslaklık) olmamalı
dır.
Sarmısakların gelişmesi ve durumu aşağıdaki özelliklere imkân verecek şekilde olmalıdır;
Elle toplamaya, pazara hazırlamaya ve taşınmaya dayanıklı olmalı,
Gideceği yere ulaştığında tatmin edici durum (pazar isteklerini karşılamaya uygun özellikte) göstermeli
dir.
4.2.2
Çeşit özellikleri
4.2.2.1 Mor şeritli
Sert boyunlu bir çeşittir. Genellikle çok canlı mor, eflatun renkte dikey şeritlere sahiptir. İki mor şerit arası
çoğunlukla çok beyaz ve kalınca bir yapı gösterir (Resim 1).
4.2.2.2 Enginar
Yumuşak boyunlu bir çeşittir. Küçük yapılı 12 ila 20 dişe sahiptir. Her bir baş (soğan) ortalama büyüklükte ve
birbirine çok benzer yapıdadır. Uzun süre depolamaya uygundur (Resim 2).
4.2.2.3 Gümüş kabuklu
Çok beyaz renkte, gümüşi parlak kabuk yapısına sahiptir. Bükülebilir, esnek boyuna sahiptir. Bu özelliği ile
genellikle saç örgüsü şeklinde örülüp, piyasaya arz edilir. Uzun süre depolamaya uygundur. Enginar çeşidi
gibi her bir soğan ortalama büyüklükte ve birbirine çok benzer yapıdadır (Resim 3).
4.2.3
Sınıf özellikleri
4.2.3.1 Ekstra
Bu sınıfa üstün nitelikteki sarmısaklar girer. Bunlar; çeşidinin şekil, renk ve diğer tüm özelliklerini göstermelidir.
Bunlarda, ambalaj içindeki ürünün genel görünüşünü, pazara arz durumunu veya özelliklerini bozmamak
kaydı ile çok hafif yüzeysel kusurlar bulunabilir.
Bu sınıftaki sarmısaklar;
Bütün, tam olmalı,
Düzgün şekilli olmalı,
Temiz olmalı
dır.
Kökleri, baş kısmının hemen dibinden ve düzgün bir şekilde kesilmiş olmalıdır.
4.2.3.2 Sınıf I
Bu sınıfa iyi nitelikte sarmısaklar girer. Bunlar; çeşidinin şekil, renk ve diğer tüm özelliklerini
göstermelidir.
Bunlarda, ambalaj içindeki ürünün genel görünüşünü, pazara arz durumunu veya özelliklerini bozmamak
kaydı ile hafif yüzeysel kusurlar bulunabilir.
Bu sınıftaki sarmısaklar;
Bütün, tam olmalı,
Oldukça düzgün şekilli olmalı
dır.
Bunlarda hafif şişkinlikler, dış kabukta hafif yırtıklar bulunabilir.
Dişler olabildiğince bütün olmalıdır.
4.2.3.3 Sınıf II
Bu sınıfa daha üst sınıfa giremeyen, fakat genel özelliklere uyan sarmısaklar girer. Sarmısakların esas
niteliklerini ve pazara arz özelliklerini muhafaza etmek koşulu ile,
Bunlarda;
Dış kabuk yırtıkları,
Her başta üç dişten fazla olmamak üzere dişler üzerinde kopmaya neden olan mekanik zarar izleri ve
hafif berelenmeler,
Şekil bozukluğu,
Hafif güneş yanığı
bulunabilir.
4.2.4 Boy özellikleri
4.2.4.1 Ekstra
Bu sınıfa giren sarmısaklarda en küçük çap 45 mm olmalıdır.
4.2.4.2 Sınıf I ve Sınıf II
Bu sınıflara giren sarımsakların çapı 30 mm – 45 mm (hariç) olmalıdır.
4.3
Boyut ve toleranslar
4.3.1 Sınıf toleransları
4.3.1.1 Ekstra
Bu sınıfın özelliklerine uymayan, fakat Sınıf I’e giren sarmısaklardan (Sınıf I’in toleransı hariç) kütlece en çok
% 5 oranında tolerans tanınır.
4.3.1.2 Sınıf I
Bu sınıfın özelliklerine uymayan, fakat Sınıf II’ye giren sarmısaklardan (Sınıf II’nin toleransı hariç) kütlece en
çok % 10 oranında tolerans tanınır.
Ayrıca, bu tolerans içinde dıştan gözle görülebilir derecede filizlenmiş başlar kütlece % 1’den fazla olamaz.
4.3.1.3 Sınıf II
Bu sınıfın özelliklerine veya genel özelliklere uymayan, fakat tüketime elverişli bulunan sarmısaklardan
kütlece en çok % 10 oranında tanınır.
Ayrıca, bu tolerans içinde dıştan gözle görülebilir derecede filizlenmiş başlar kütlece % 5’den fazla olamaz.
Çürümüş, belirgin şekilde berelenmiş dondan ya da güneşten zarar görmüş sarmısaklar bu sınıfa giremez.
3
ICS 67.080.20
TÜRK STANDARDI
TS 1131/Şubat 2008
4.3.2 Boy toleransları
Bütün sınıflar için, ambalajın üzerinde belirtilen boyun alt ve üstündeki boylardan sarmısaklara kütlece
toplam % 10 oranına kadar tolerans tanınır.
Ancak her sınıf için belirtilen en küçük çapın altına düşen başların oranı bunun içinde % 3’ü geçmemeli ve
bunlar 25 mm’den küçük olmamalıdır.
4.4
Özellik, muayene madde numaraları
Bu standardda verilen özellikler ile bunların, muayene madde numaraları Çizelge 1'de verilmiştir.
Çizelge 1 – Özellik, muayene madde numaraları
Özellikler
Genel özellikler
Çeşit özellikleri
Sınıf özellikleri
Boy özellikleri
Boyut ve toleranslar
Ambalâjlama
İşaretleme
5
5.1
Özellik madde no
4.2.1
4.2.2
4.2.3
4.2.4
4.3
6.2
6.3
Muayene madde no
5.2.2
5.2.2
5.2.2
5.2.2
5.2.2
5.2.1
5.2.1
Numune alma ve muayeneler
Numune alma
Numune partiden alınır. Çeşidi, sınıfı, boyu ve ambalâjı aynı olan ve bir seferde muayeneye sunulan
sarmısaklar bir parti sayılır. Sarmısak numunesi TS ISO 874’e göre alınır.
Alınan temsili numunelerin ambalajlama, muhafaza ve lāboratuvara gönderilmesi TS ISO 874’e göre
yapılmalıdır.
5.2
Muayeneler
5.2.1 Ambalâj ve ambalâj malzemesinin muayenesi
Ambalâj ve ambalâj malzemesinin muayenesi gözle, elle incelenerek, gerekirse ölçülerek yapılır. Sonucun
Madde 6'ya uygun olup olmadığına bakılır.
5.2.2 Sarmısağın muayenesi
Sarmısağın muayenesi gözle ve elle incelenerek, koklanarak, tadılarak,tartılarak, ölçülerek yapılır ve
sonucun Madde 4.2.1, Madde 4.2.2, Madde 4.2.3, Madde 4.2.4 ve Madde 4.3’e uygun olup olmadığına
bakılır.
5.3
Değerlendirme
Muayene sonuçlarının her biri standarda uygunsa parti standarda uygun sayılır.
5.4
Muayene raporu
Muayene raporunda en az aşağıdaki bilgiler bulunmalıdır;
Firmanın adı ve adresi,
Muayenenin yapıldığı yerin adı,
Muayeneyi yapanın ve/veya raporu imzalayan yetkililerin adları, görev ve meslekleri,
Numunenin alındığı tarih ile muayene tarihi,
Numunenin tanıtılması,
Muayenede uygulanan standardların numaraları,
Sonuçların değerlendirilmesi,
Muayene sonuçlarını değiştirebilecek faktörlerin mahsurlarını gidermek üzere alınan tedbirler,
Uygulanan muayene metotlarında belirtilmeyen veya mecburi görülmeyen fakat muayenede yer almış
olan işlemler,
Standarda uygun olup olmadığı,
Rapora ait seri numarası ve tarih her sayfanın numarası ve toplam sayfa sayısı.
6
Piyasaya arz
Sarmısaklar piyasaya aşağıdaki şekillerde ambalajlı veya dökme olarak arz edilir.
 Demet yapılmamış (dağınık), sapları koparılmış halde;
Bu durumda, sapların uzunlukları taze ve yarı kuru sarmısaklarda 10 cm’yi, kuru sarmısaklarda 3 cm’yi
geçmemelidir.
 Demet halinde;
Taze ve yarı kuru sarmısaklarda demetler halinde piyasaya arz edilir. Taze ve yarı kuru sarmısaklarda
demetler 6 baştan az olmamalıdır.
Demet halinde piyasaya arz edilen sarmısaklar sicim, rafya veya diğer uygun bir materyalle bağlanarak
sapların uçları son bağın hemen üzerinden kesilerek saplar bir düzeye getirilmelidir.
 Hevenk halinde;
Yalnız kuru ve yarı kuru sarmısaklar hevenk halinde piyasaya arz edilir. Hevenk, sarmısağın kendi sapları
ile örülüp ip, rafya veya uygun diğer bir materyalle bağlanmalıdır.
Hevenk şeklinde hazırlanmış sarmısaklar piyasaya ambalajlı olarak arz edilebildiği gibi doğrudan doğruya bir
taşıyıcı içerisine veya bir konteynere dökme olarak da doldurulup gönderilebilir.
Piyasaya arz şekli nasıl olursa olsun, ekstra sınıftaki kuru sarmısaklarda kökler tamamen, saplar ise verilen
ölçülere uygun olarak düzgün bir şekilde kesilmiş olmalıdır.
Bütün şekillerde, 1 kg ve daha küçük tüketici ambalajları hazırlanabilir.
6.1 Birörneklik
Her ambalaj veya dökme parti içerisindeki sarmısaklar çeşit, sınıf ve boy bakımlarından birörnek olmalıdır.
Sapları koparılmış durumda dağınık olarak veya demet yapılmış halde piyasaya arz edilen sarmısaklarda bir
ambalaj içerisinde bulunan en iri ve en küçük başların çapları arasındaki fark:
- En küçük sarmısak başının çapı 40 mm’den daha az ise 15 mm’yi,
- En küçük sarmısak başının çapı 40 mm ve daha fazla ise 20 mm’yi
geçemez.
Her ambalaj veya partide görünen sarmısaklar o ambalaj veya partideki bütün ürünü temsil etmelidir.
Ambalâjın görünen kısmındaki durum, tüm ambalâj için geçerli olmalı; ambalâjın üstünde ve alt kısmında
aynı görünüm ve kaliteye sahip olmalı, her ambalajda görünen sarmısaklar o ambalajdaki tüm ürünü temsil
etmelidir.
Dökme halde sevk edilen sarmısaklar aynı çeşitten olmalı ve en küçük boy şartlarına uymalı ve dökme
partide görünen sarmısaklar o partideki tüm ürünü temsil etmelidir.
6.2 Ambalâjlama
Ambalâjlar taşıma sırasında sarmısakların korunmasını sağlayacak, insan sağlığına zarar vermeyecek
şekilde ahşap, mukavva, plâstik vb. malzemelerden yapılmış olmalıdır. Ambalâj olarak kullanılacak malzeme;
yeni, temiz, ürünün harici ve dahîlî zarar görmesini önleyecek kalitede olmalıdır. Sarmısak dolu ambalâjlar
ürünü tam olarak muhafaza edecek şekilde tasarımlanmalıdır.
Ambalâjların yapımında kullanılan her çeşit malzeme ile içlerine konulacak kağıt ve benzeri madde insan
sağlığına zararsız, yeni, temiz, kuru ve kokusuz olmalıdır. Ambalajlamada kullanılan kâğıt, pul gibi
malzemelerin baskısı, etiketlenmesi zehirli veya insan sağlığına zararlı olmayan mürekkeple ve tutkalla
yapılmalıdır. Basılı kağıt kullanıldığında yazılı yüzün dışa gelmesine ve ürüne değmemesine dikkat
edilmelidir. Ürünün yüzeyine etiket uygulandığında, etiket çıkarıldığında ürün yüzeyinde iz, leke ve kabuk
zararı oluşturmamalıdır.
Ambalâjlar her türlü yabancı maddeden arî olmalı, rutubet ve koku çeken malzemeden yapılmamalıdır.
Demet halindeki sarmısaklar tahta sandık, mukavva, plastik ve benzeri maddelerden yapılmış kasalara bir
veya birkaç sıra halinde, fakat havalandırmayı sağlayacak şekilde dizilmiş olarak, yaprakları kesilmiş haldeki
sarmısaklar tahta sandıklar, torba veya diğer uygun ambalajlar içerisine yerleştirilerek piyasaya arz edilir.
5
ICS 67.080.20
6.3
TÜRK STANDARDI
TS 1131/Şubat 2008
İşaretleme
Sarmısak ambalâjları üzerine en az aşağıdaki bilgiler okunaklı olarak silinmeyecek ve bozulmayacak şekilde
yazılır veya basılır. Ambalâjın ağzı açıldığında tekrar kapatılmayacak veya tekrar kapatıldığında kapatıldığı
belli olacak şekilde kapatılmalıdır.
Firmanın ticari unvanı veya kısa adı, varsa tescilli markası,
Bu standardın işaret ve numarası ( TS 1131 şeklinde),
Malın adı (Sarmısak) ve durumu (taze, yarı kuru veya kuru),
Çeşidi,
Sınıfı,
Boyu (boylanmışsa, en büyük ve en küçük çap, mm olarak),
Üretim bölgesi veya yerel ismi (isteğe bağlı),
Parti, seri veya kod numaralarından en az biri,
Net kütlesi (kg veya g sapları koparılmış dağınık haldekiler için),
Demet veya hevenk sayısı (Demet veya hevenk halindekiler için),
Büyük ambalâjlardaki küçük tüketici ambalâjların sayısı ve kütlesi (isteğe bağlı).
Gerektiğinde bu bilgiler Türkçe’nin yanı sıra yabancı dilde de yazılabilir. Bu bilgilerin dışında reklam olarak
ambalâjın içindekilere aykırı, yanıltıcı olmamak kaydıyla başka yazı, resim ve etiketler sağlığa zararsız
maddelerle yazılmalı veya yapılmalı, yapıştırılmalıdır.
6.4
-
Muhafaza ve taşıma
Sarmısak ve içinde sarmısak bulunan ambalâjlar işleme yerlerinde, depolarda ve taşıtlarda kötü koku
yayan ve bunları kirleten maddelerle bir arada bulundurulmamalıdır.
İçinde sarmısak bulunan ambalâjlar gölgede tutulmalı çiğ, yağmur ve güneş altında veya dondurucu
soğuklarda bırakılmamalı ve bu şartlarda yüklenip boşaltılmamalıdır.
İçinde sarmısak bulunan ambalâjların gemilere vinçle yükleme boşaltma işlerinde paletler kullanılmalıdır.
Sarmısakların depolanması TS 4952’ye uygun olarak yapılmalıdır.
7
Çeşitli hükümler
Üretici bu standarda uygun olarak ürettiğini beyan ettiği sarmısaklar için istenildiğinde standarda uygunluk
belgesi vermeye veya göstermeye mecburdur. Bu beyannamede satış konusu olan sarmısakların;
Madde 4'deki özelliklere uygun olduğunu,
Madde 5'deki muayenelerin yapılmış ve uygun sonuç alınmış bulunduğunun
belirtilmesi gerekir.
Resimler
Resim 1 – Mor şeritli
Resim 2 - Enginar
Resim 3 – Gümüş kabuklu
7