şifreler, kısa notlar, projeler, tüik 2015 verileri

Transkript

KPSS
KAMU PERSONELİ
SEÇME SINAVI
ŞİFRELER,
KISA NOTLAR,
PROJELER,
TÜİK 2015 VERİLERİ
KEMAL ARSLAN - RIZA AKIN KAYAR
HÜSEYİN ULUTAŞ - GÜRKAN ALKAN
COĞRAFYANIN DOKTRİNİ
ŞİFRELER, KISA NOTLAR, PROJELER , TÜİK 2015 VERİLERİ
ÖNSÖZ
Değerli Arkadaşlar bu çalışmada (Kısa konu özetleri-2015 TÜİK verileri-Güncel konular-Önemli
havaalanları-Tüneller-Boru hatları-UNESCO listesi-Ramsar Alanları-Hızlı tren-Otoyol-2023 Turizm
stratejisi-Kaybolan sulak alanlar..vb) bize yardımcı olan DOKTRİN YAYINLARI koordinatörü değerli
Önder Bayrak’a Tarihçi-yazar Cavit Ardıç’a teşekkür ederim. Ayrıca Türkiye’nin her köşesinde bize
destek olan, bilgi alış verişinde bulunduğumuz değerli coğrafyacı-yazar;
-
Alican Demir
-
Yaşar Düzcan
-
Onur Esmer
-
Erhan Bilgin
-
Hüsnü Aksoy
-
Gökhan Dil
-
Gürsel Keklik
-
Endem Öztürk’e teşekkür ederim…
D
o
k
t
r
i
n
Y
a
y
ı
n
l
a
r
ı
Doktrin Yayınları - Kemal Arslan
Doktrin Yayınları SON VİRAJ tamamı çözümlü soru Bankası...!!
Özellikleri:
–
Bütün MEB kaynakları(Lise 10.sınıf, 11. Sınıf ve 12. Sınıf kitaplarının kpss müfredatını kapsayan kısımları) didik
didik taranarak sorulara dönüştürüldü...!!
–
Son 50 yılın(1966-2015) ÜSS-ÖSS-LYS-YGS soruları ışığında benzer sorular hazırlandı..!! jana-icra-janu-pmyoals-janu gibi ösym sınavları tarandı..!!
–
Soruların zorluk derecesi; orta ve üst düzey-zor (Final) sorulardan oluşmaktadır..!!
–
2015 TÜİK verileri(tamamı güncel son veriler) kullanıldı...!!
–
TÜİK 2015 verileri verileri eklidir..!!(son bölümde bir kaç sayfalık)
– Güncel konular (Önemli havaalanları-Tüneller-Boru hatları-UNESCO listesi-Ramsar-Hızlı tren-Otoyol-2023
Turizm stratejisi-Kaybolan sulak alanlar vb) ışığında sürpriz soruları kaçırmayacak hazırlandık..!!
– Her kelimesinde emeğin etkili olduğu bu çalışmada coğrafyacı-yazar Kemal Arslan, Rıza Akın Kayar, Hüseyin
Ulutaş, Gürkan Alkan hocanın (Ekip ürünü) desteği etkisi katkısı fazladır...!!
www.doktrinyayinlari.com
3
2015 Yılında Türkiye’nin Dış Ticaretinde En Fazla Paya Sahip ilk 15 Ürün Grubu
İhracat
İthalat
Ürün Gruplar
Milyon $
Ürün Grupları
Milyon $
1
Motorlu kara taşıtları, traktörler, bisikletler,
motosikletler ve diğer kara taşıtları, bunların
aksam, parça,
17.466.035
1
37.842.990
2
Kazanlar, makinalar, mekanik cihazlar ve
aletler, nükleer reaktörler, bunların aksam ve
parçaları
12.337.866
2
3
Kıymetli veya yarı kıymetli taşlar, kıymetli
metaller, inciler, taklit mücevherci eşyası,
metal paralar
11.263.737
3
4
Örme giyim eşyası ve aksesuarı
8.931.013
4
8.283.168
5
Demir ve çelik
14.775.097
6
Plastikler ve mamulleri
12.268.324
6
Elektrikli makina ve cihazlar, ses kaydetmeverme, televizyon görüntü-ses kaydetmeverme cihazları,aksam-parça-aksesuarı
Demir ve çelik
7
Örülmemiş giyim eşyası ve aksesuarı
8
Demir veya çelikten eşya
9
Plastikler ve mamulleri
Mineral yakıtlar, mineral yağlar ve bunların
damıtılmasından elde edilen ürünler, bitümenli
maddeler, mineral mumlar
Yenilen meyveler ve sert kabuklu meyveler
Mobilyalar, yatak takımları, aydınlatma
cihazları, reklam lambaları, ışıklı tabelalar vb,
prefabrik yapılar
Alüminyum ve alüminyumdan eşya
Tuz, kükürt, topraklar ve taşlar, alçılar, kireçler
ve çimento
Sebzeler, meyvalar, sert kabuklu meyvalar
ve bitkilerin diğer kısımlarından elde edilen
müstahzarlar
5
D
6.557.916
o
k
5.919.074
t
r
i
n
5.467.613
11
12
13
14
15
17.637.610
17.543.638
4.715.537
2.370.647
13 Bakır ve bakırdan eşya
2.985.137
2.253.895
14 Demir veya çelikten eşya
Kağıt ve karton, kağıt
15 hamurundan, kağıttan veya
kartondan eşya
2.742.227
a
5.360.500
y
ı
n
4.519.941
l
a
4.356.851
r
ı
2.754.011
2.187.229
Toplam İhracat 143.882.631
4
7
25.550.393
Organik kimyasal ürünler
Optik, fotoğraf, sinema, ölçü,
kontrol, ayar, tıbbi, cerrahi alet ve
8
cihazlar, bunların aksam, parça
ve aksesuarı
9 Eczacılık ürünleri
Kıymetli veya yarı kıymetli taşlar,
10 kıymetli metaller, inciler, taklit
mücevherci eşyası, metal paralar
Hava taşıtları, uzay taşıtları ve
11
bunların aksam ve parçalar
Alüminyum ve alüminyumdan
12
eşya
Y
10
Mineral yakıtlar, mineral yağlar
ve bunların damıtılmasından
elde edilen ürünler, bitümenli
maddeler, mineral mumlarKazanlar, makinalar, mekanik
cihazlar ve aletler, nükleer
reaktörler, bunların aksam ve
parçaları
Elektrikli makina ve cihazlar,
ses kaydetme-verme, televizyon
görüntü-ses kaydetme-verme
cihazları , aksam-parçaaksesuarıMotorlu kara taşıtları, traktörler,
bisikletler, motosikletler ve diğer
kara taşıtları, bunların aksam,
parça, aksesuarı-
4.621.270
4.296.426
4.183.469
3.829.966
3.333.531
2.683.942
Toplam İthalat 207.199.144
2015 Yılında Türkiye’nin Dış Ticaretinin Geniş Ekonomik Gruplara Göre
Sınıflandırılması
İhracat
İthalat
Ürün Grupları
Milyon $
Ürün Grupları
Milyon $
Yatırım (sermaye) malları
15.398.120
Yatırım (sermaye) malları
15.398.120
Hammadde (ara mallar)
68.449.655
Hammadde (ara mallar)
68.449.655
Tüketim malları
59.165.816
Tüketim malları
59.165.816
Sanayi için işlem görmüş hammaddeler
47.358.783
Sanayi için işlem görmüş hammaddeler
47.358.783
Yarı dayanıklı tüketim malları
14.632.402
Yarı dayanıklı tüketim malları
14.632.402
Dayanıklı tüketim malları
13.136.193
Dayanıklı tüketim malları
13.136.193
Dayanıksız tüketim malları
8.697.802
Dayanıksız tüketim malları
8.697.802
Taşımacılık araçlarının aksam ve parçaları
8.596.526
Taşımacılık araçlarının aksam ve parçaları
8.5965.26
Yatırım (sermaye) malları (taşımacılık
araçları hariç)
Esası yiyecek ve içecek olan işlenmiş
tüketim malları
Binek otomobilleri
8.503.973
7.407.952
6.899.294
DYatırım (sermaye) malları (taşımacılık
ohariç)
k
tEsası yiyecek ve içecek olan işlenmiş
rmalları
i
nBinek otomobilleri
araçları
tüketim
Y
aSanayi ile ilgili taşımacılık araç ve gereçleri
y
ı
Esası yiyecek ve içecek olan işlenmemiş
n
ltüketim malları
a
rYatırım mallarının aksam ve parçaları
ı
8.503.973
7.407.952
6.899.294
Sanayi ile ilgili taşımacılık araç ve gereçleri
6.894.147
6.894.147
tüketim malları
6.186.926
Yatırım mallarının aksam ve parçaları
4.536.517
Sanayi için işlem görmemiş hammaddeler
3.761.224
Sanayi için işlem görmemiş hammaddeler
3.761.224
İşlem görmüş diğer yakıt ve yağlar
2.156.223
İşlem görmüş diğer yakıt ve yağlar
2.156.223
Motor benzini ve diğer hafif yağlar
2.058.422
Motor benzini ve diğer hafif yağlar
2.058.422
hammaddeler
1.619.160
hammaddeler
1.619.160
Diğerleri
869.040
Diğerleri
869.040
Başka yerde belirtilmeyen diğer mallar
869.040
Başka yerde belirtilmeyen diğer mallar
869.040
hammadeler
239.370
hammaddeler
239.370
İşlem görmemiş yakıt ve yağlar
181.852
İşlem görmemiş yakıt ve yağlar
181.852
Sanayii ile ilgili olmayan taşıma araç ve
gereçleri
146.826
Sanayii ile ilgili olmayan taşıma araç ve
gereçleri
146.826
Toplam İhracat
143.882.631
Toplam İthalat
207.199.144
6.186.926
4.536.517
5
Dünya Miras Listesi’ne Alınan Mekânlarımız
D
o
k
t
r
i
n
•
İstanbul tarihi alanları [1985]
•
Safranbolu şehri (Karabük)- 1998
•
Boğazköy (Hattuşaş) - Hitit başkenti (Çorum)- -1986
•
Nemrut Dağı (Adıyaman) – Kâhta- 1987
•
Xanthos - Letoon (Muğla - Antalya il sınırı), Likya
•
Divriği Ulu Camii ve Darüşşifası (Sivas)--1985
•
Truva Antik Kenti (Çanakkale)- 1998
•
Edirne Selimiye Camii ve Külliyesi (Edirne)- 2012
•
Göreme ve Kapadokya Milli Parkı (Nevşehir)—1985
•
Pamukkale - Hierapolis (Denizli) 1988
•
Çatalhöyük – 2012
•
Bursa – Cumalıkızık ( 2014 )
•
İzmir – Bergama ( 2014 )
•
İzmir-Efes harabeleri( 2015 )
•
Diyarbakır surları( 2015)
Hem Kültürel, Hem Doğal Miras olarak listeye alınanlar
•
Pamukkale - Hierapolis (Denizli)
•
Göreme Milli Parkı ve Kapadokya (Nevşehir)
6
Y
a
y
ı
Uygarlığın
l
a
r
ı
1988
D
o
k
t
r
i
n
TÜRKİYEDE ELEKTRİK
Y
a
y
ı
n
ÜRETİMİNİN
l
a
r
ı
KAYNAKLARA DAĞILIMI (%)
7
Ulaşım Modları İtibariyle Yurt İçi Yük ve Yolcu Taşımaları (2014 Yılı)
D
o
k
t
r
i
n
Y
a
y
ı
n
l
a
r
ı
8
2014 Yılı Dış Ticaret Tutarının Taşıma Türlerine Göre Dağılımı (Milyar $
)
Petrol Boru Hatları
D
o
k
t
r
i
n
Y
a
y
ı
n
l
a
r
ı
BTC (Bakü-Tiflis-Ceyhan) Petrol Boru Hattı
Bakü-Tiflis-Ceyhan (BTC) Boru Hattı, 1.768 km uzunluğunda Azerbaycan Bakü yakınlarındaki Sangaçal terminalinden gelen
petrolü, Türkiye Akdeniz kıyısında Ceyhan deniz terminaline; Azerbaycan, Gürcistan ve Türkiye üzerinden geçerek taşıyan
petrol boru hattıdır.
Kerkük - Yumurtalık Petrol Boru Hattı
Irak’taki Kerkük ve çevresindeki petrol sahasından başlayıp Türkiye’nin güneyindeki Adana iline bağlı Yumurtalık ilçesinde
Akdeniz’e ulaşan ham petrol boru hattı. I. Hat (986 km) ve II. Hat (890 km) olarak adlandırılan iki ayrı hattan oluşur.
Kerkük’ten çıkıp Türkiye’nin Yumurtalık limanına kadar uzanan ham petrol taşıma hatlarından birincisi 1977’ de, ikincisi de
1987’de devreye girdi.
9
Ceyhan - Kırıkkale Ham Petrol Boru Hattı
Kırıkkale Rafinerisi ham petrol ihtiyacını karşılayan bu boru hattı, Türkiye Petrolleri Anonim Ortaklığı’ndan Ekim 1983 tarihinde
devralınmış olup, Eylül 1986 tarihinde işletmeye açılmıştır. 448 km. uzunluğundaki hattın yıllık taşıma kapasitesi ise 5 Milyon
tondur. Ceyhan Deniz Terminali’nden başlayarak, Kırıkkale Rafinerisi’nde son bulan boru hattı üzerinde 2 pompa istasyonu, 1
pig istasyonu ve 1 adet dağıtım terminali mevcuttur. Ceyhan-Kırıkkale Ham Petrol Boru Hattı ile 2012 yılında 21.963 bin varil
ham petrol taşınmıştır.
Batman - Dörtyol Ham Petrol Boru Hattı
Batman ve çevresinden çıkarılan ham petrolü tüketim noktalarına ulaştırmak üzere 4 Ocak 1967 tarihinde Türkiye Petrolleri
Anonim Ortaklığı tarafından işletmeye açılan bu hattın mülkiyeti, 10 Şubat 1984 tarihinde BOTAŞ’a devredilmiştir. Yıllık taşıma
kapasitesi 3,5 Milyon ton olan boru hattının uzunluğu ise 511 km’dir. 2012 yılında, Batman-Dörtyol Ham Petrol Boru Hattı ile
taşınan ham petrol miktarı 11.257 Bin varildir.
Doğal Gaz Boru Hatları
D
o
k
t
r
i
n
Y
a
y
ı
n
l
a
r
ı
Rusya Federasyonu - Türkiye Doğal Gaz Boru Hattı (Ana Hat)
Rusya Federasyonu-Türkiye Doğal Gaz Boru Hattı ülkemize Malkoçlardan girmekte Hamitabat, Ambarlı, İstanbul, İzmit, Bursa,
Eskişehir güzergahını takip ederek Ankara’ya ulaşmaktadır. Hat 842 km uzunluğundadır.
10
Mavi Akım Doğal Gaz Hattı
Mavi Akım projesi, Ankara ile Moskova arasında 1997 yılında imzalanan anlaşmaya göre, 25 yıl süreyle, Türkiye’nin Rusya’dan
yılda 16 milyar metre küp doğalgaz satın almasını öngörüyor. Mavi Akım hattının uzunluğu 1200 kilometre olup, 17 kasım 2005
tarihinde açıldı. Boru hattının, yaklaşık 380 kilometresi, Karadeniz’in altından geçmektedir. Deniz altındaki boru hattı, 2 bin 140
metre derinlikle, yeryüzünün en derindeki boru hattıdır. Türkiye bu hattan 2002 yılı sonundan bu yana gaz almaktadır. Hatla
alınan doğalgazın en olumsuz yanı Mavi Akımla gelen gazı satma hakkımızın bulunmamasıdır.
Azerbaycan – Türkiye (Şah Deniz)
Doğal Gaz Boru Hattı Azerbaycan Şah Deniz I sahasında üretilecek olan doğal gazın Gürcistan üzerinden Türkiye’ye taşınması
amacıyla yapılmıştır. Söz konusu Doğal Gaz Boru Hattı, 2007 yılında işletmeye alınmıştır. 2006 yılında işletmeye alınan BaküTiflis-Ceyhan Ham Petrol Boru Hattı ve bu hatta paralel uzanan Şah Deniz doğal gaz boru hattının da tamamlanması ile
Ülkemizin dünya enerji politikasındaki rolü değişmiş; bölgesel projelerimiz artık küresel projelere dönüşürken, tüketici ülke
rolümüz yanında transit ülke konumumuz da ağırlık kazanmıştır.
Doğu Anadolu Doğal Gaz Ana İletim Hattı ( İran – Türkiye )
Bu hat ile başta İran olmak üzere doğudaki kaynaklardan alınacak doğal gazın taşınması amaçlanmıştır. Yaklaşık 1.491 km.
uzunluğunda olan Doğu Anadolu Doğal Gaz Ana İletim Hattı Doğubayazıt’tan başlayıp, Erzurum, Sivas ve Kayseri üzerinden
Ankara’ya uzanmakta, bir branşman da Kayseri üzerinden Konya‘ya ulaşmakta olup, 2001 yılı sonunda işletmeye alınmıştır.
D
o
k
t
Türkiye - Yunanistan Doğal Gaz Boru Hattı Projesi
r
i Hattı, Güney Avrupa Gaz Ringi’nin ilk halkasını oluşturmaktadır.
2007 yılında işletmeye alınan Türkiye-Yunanistan Doğal Gaz Boru
n
2018 yılında Yunanistan-İtalya bağlantısının da devreye alınmasıyla İtalya pazarına da erişim imkânı sağlanacaktır.
Y
a
y
ı
Azerbaycan-Türkiye arasında, giriş noktası Azerbaycan, Türkiye
sınırı Türkgöz girişi olan 56 inçlik hattın, Avrupa’ya çıkış
n
noktaları Yunanistan ve Bulgaristan sınırları, Türkiye içi çıkış noktaları
ise Eskişehir ve Trakya bölgesi olacaktır. TANAP Projesi
l
için öngörülen 4 aşamanın ilki 2018’de ilk gaz akışıyla gerçekleşecek.
2020’de yıllık 16 milyar metre küp olacak kapasitenin,
a
r
2023’te 23 milyar metre küp, 2026’da ise 31 milyar metre küp seviyesine
kadar ulaşması hedeflenmektedir.
ı
TANAP (Trans Anadolu Doğal Gaz Boru Hattı) Projesi
Hızlı tren hatları
11
Türkiye’de ilk hızlandırılmış tren seferleri Ankara – Eskişehir arasında başlamıştır.
✰
Ankara - Eskişehir hattı (2009 yılında hizmete açılmıştır.)
✰
Ankara - Konya hattı (2011 yılında hizmete açılmıştır)
✰
Ankara - İstanbul hattı (2014)
2011 Yılı itibariyle Planlanan Yüksek Hızlı Tren Hatları
✰
Ankara - İzmir projesi
✰
Ankara - Sivas hattı
✰
Ankara - Kayseri hattı
✰
Sivas - Erzincan - Erzurum - Kars hattı
✰
Bursa - Osmaneli hattı
✰
Halkalı – Kapıkule
DERİNER: Deriner Barajı ve Hidroelektrik Santrali Sahip olduğu 249 metre gövde yüksekliği ile Türkiye’nin en yüksek,
Dünya’nın 6. yüksek barajı olan Deriner Barajı’dır. Çoruh Nehri’nin Üçüncü Gerdanlığı
YUSUFELİ: Türkiye’nin En Yüksek barajı olacak, Dünya’nın 3’üncü En Yüksek Barajı Olacak Olan Yusufeli Barajı ve
D
HES’in Temeli 26 Şubat 2013 atıldı. Yapımı devam ediyor.
o
k
t
r
i
n
Yeşil Yol Projesi:
Bu proje Samsun’dan Artvin’e kadar uzanan yeşil doğa ile
Y baş başa bir yol güzergâhını ifade ediyor. Böylece bir yaylayı
günübirlik gezmek yerine yöredeki bütün yaylaları gezme ve
a oralarda konaklama fırsatı bulanacak. Buna bağlı olarak yeni
istihdam imkânı doğacak. DOKAP kapsamında yer alır. y
Ülkemizdeki relikt bitkilere bazı örnekler:
-akçaağaç
-fındık
-kocayemiş
-kızılçam
-kayın
-sumak
-
defne
-sandal
-menengiç
-mersin
12
ı
n
l
a
r
ı
Sıcak Su kaynaklarından:
A – ELEKTRİK ENERJİSİ ÜRETİMİ,
B – MERKEZİ ISITMA, SOĞUTMA (AIR-CONDITIONING), SERA ISITMASI V.B.
C – ENDÜSTRİYEL AMAÇLI KULLANIM, PROSES ISISI TEMİNİ, KURUTMA V.B.
D – KİMYASAL MADDE VE MİNERAL ÜRETİMİ, KARBONDİOKSİT, GÜBRE, LİTYUM, AĞIR SU, HİDROJEN V.B.
E – KAPLICA AMAÇLI KULLANIM (TERMAL TURİZM)
F – DÜŞÜK SICAKLIKLARDA (30 °C) KÜLTÜR BALIKÇILIĞI
G – MİNERALLİ SU OLARAK İÇİLEREK KULLANIMI VB. GERÇEKLEŞTİRİLMEKTEDİR.
Ekonomik faaliyet türleri
Birincil faaliyet: Tarımsal üretim, hayvancılık, avcılık ormancılık, bağ-bahçe, maden çıkarımı gibi alanları kapsar.
İkincil faaliyet: Endüstri, maden işletmeciliği, baraj, bina, yol, köprü ve her türlü imalatı içine alan faaliyetlerdir. Mobilyacı,
Dokuma, Demirci, Deri, giyim sanayi, Makine sanayi, Besin
sanayi, Kimya sanayi, Çimento sanayisi, İnşaat, Cam, Enerji
D
o
üretimi, Seramik sanayi, Maden sanayi, Otomotiv, Elektrikli aletler gibi…
k
t
Üçüncül faaliyet: Güvenlik, pazarlama, ticaret, turizm, eğitim,
muhasebe, bankacılık, eğlence, hukuk, sağlık gibi alanlarda
r
i
çalışanlardır. ( Türkiye’de en fazla olan)
n
Y
Dördüncül faaliyet: Dördüncül ekonomik faaliyetlerde bilginin
toplanması, yayılması, işlenmesi, işletme ve kurumların
a
kontrol ve yönetimi alanlarında çalışılmaktadır. Bilgi, iletişim,
Araştırma,
idare ve yönetim gibi alanlarda çalışanlardır.
y
ı
(Beyaz yakalılar)
n
l
Beşincil faaliyet: Karar verme ve yürütme (Ülke yönetimi
a ve Büyük şirketlerin yönetim hizmetleri - CEO ‘lar) Kamu ve
r
özel sektörlerdeki yöneticilikler, İcra kurulu başkanlıkları, beşincil
ekonomik faaliyetlere örnek olarak verilebilir. (Türkiye’de
ı
en az olan)
Mardoğa: Marmara Denizi’ndeki kirlenmenin önlenmesi amacıyla hazırlanan proje
Mavi Tünel: KOP kapsamında Göksu nehrinin sularını Konya Ovalarına taşımayı hedefleyen sulama projesi
Meşe Projesi: Tarihte “Meşe Denizi” olarak bahsedilen Anadolu’da bugün 6.500.000 hektar alanı kaplayan meşe
ormanlarının 5.750.000 hektar alanı bozuk ve çok bozuk meşe ormanlarından oluşmaktadır. TEMA Vakfı - Orman
Bakanlığı işbirliği ile 1998 yılından beri sürdürülen “Meşe Projesi” dünyanın en büyük ağaçlandırma projelerinden biridir.
Yurt çapında 1 milyon hektar alanda sağlıklı meşe ormanları oluşturmayı hedefleyen “Meşe Projesi” meşe tohumu ekimi,
meşe fidanı dikimi ve canlandırma kesimi (meşe rehabilitasyonu) çalışmalarını hedeflemektedir. Bu proje dünyamızın
içinde bulunduğu küresel ısınma tehdidine karşı mücadeleye, Türkiye’nin katkı projesidir.
Hapan Tüneli ya da Nefise Akçelik Tüneli, Türkiye’nin en uzun 2. tünelidir. Ordu sınırları içindeki Bolaman mevkiinde
bulunan ve Fatsa ilçesi ile Ordu il merkezini birbirine bağlayan tünel, sahil yolu mesafesinin daha az zamana çekilmesi
için yapılmıştır. Tünelin uzunluğu 3778 metredir.
Önceleri yaklaşık 4 saat olan Samsun-Giresun yolu, bu tünel vasıtasıyla 2 - 2,5 saat arasına düşmüştür.
13
Cankurtaran Tüneli:
Hopa-Artvin karayolundaki 690 rakımlı Cankurtaran Geçidi’ne alternatif olarak yapılan 5 bin 200 metre uzunluğundaki çift
tüplü Cankurtaran Tüneli’nin yapımı sürüyor.
Tünelin hizmete girmesiyle Artvin-Hopa arasında ulaşımının 12 kilometre kısalacaktır.
Karadeniz’i Erzurum üzerinden İran’a bağlayacak bağlantı aradaki mesafeyi kısalacaktır.
Avrasya Tüneli:
D
o
k
t
r
i
n
Y Tüp Geçişi Projesi)
AVRASYA TÜNELİ PROJESİ (İstanbul Boğazı Karayolu
a
y
Asya ve Avrupa ilk kez deniz tabanının altından karayoluı tüneliyle birleşecek. Avrasya Tüneli Projesi (İstanbul Boğazı
Karayolu Tüp Geçişi Projesi), Asya ve Avrupa yakalarını,nl deniz tabanının altından geçen bir karayolu tüneli ile birbirine
a
bağlayacak. İstanbul’da araç trafiğinin yoğun olduğu Kazlıçeşme-Göztepe
hattında hizmet verecek olan Avrasya Tüneli,
r
toplam 14,6 kilometrelik bir güzergâhı kapsıyor.
ı
Sanayimizde bazı ilkler
-
Tütün sanayisi ilk kez 1884 yılında İzmir sigara fabrikasının kurulması ile gelişmiştir.
-
İlk şeker fabrikaları 1926 yılında Alpullu ve Uşak ‘ta kuruldu.
-
Ülkemizde ilk konserve fabrikası 1920 yılında Kartal ( İst.) kurulmuştur.
-
Demir-çelik üretimi ilk kez 1937 yılında Karabük’te açılan fabrika ile başlamıştır.
-
Askeri amaca yönelik faaliyet gösteren (top,tüfek, mermi vb.) en önemli tesis 1932 yılında kurulan Kırıkkale fabrikasıdır.
-
İlk ferro-krom metalürji fabrikası 1962 yılında Antalya’da kurulmuştur.
-
Bakır izabe tesisleri ilk olarak 1939’da Elazığ Maden’de
-
Alüminyum tesisleri 1973 yılında Konya – Seydişehir
-
İlk çimento fabrikası 1910 yılında İzmit Darıca’da açılan fabrikadır.
-
ilk kağıt fabrikası 1938 yılında İzmit’te kuruldu.
14
Sıcak Noktalarımız
WWF, 1999 yılında, Avrupa’nın biyolojik çeşitlilik bakımından en değerli ve acil olarak korunması gereken 100 ormanını
belirleyerek bunları “Avrupa Ormanları’nın Sıcak Noktaları” olarak tanımladı. Bu “sıcak noktalar” arasında Türkiye’den de 9
alan yer alıyor. Bunlar:
D
o
k
t
r
i
n
•
Küre Dağları, Kastamonu
•
İstanbul Ormanları
•
İbradı-Akseki Ormanları, Antalya
•
Amanos Dağları, Hatay
•
Karçal Dağları, Artvin
•
Datça Yarımadası ve Bozburun
•
Fırtına Vadisi, Rize
•
Babadağ, Fethiye
•
Yenice Ormanları, Karabük
“Dünya’ya Armağanlar” çerçevesinde “sıcak nokta”ların koruma altına alınması ve bu alanlarda etkin bir koruma alanı
yönetiminin yapılması önerisi, T.C. Orman Bakanlığı tarafından da benimsendi.
RO – RO TAŞIMACILIĞI
Ro ro: Deniz ve kara taşımacılığının koordinasyonu ile kurulan taşımacılık sistemidir.
Ro ro taşımacılığı: Tır adı verilen büyük çekiciler limanlar arası feribot ya da gemi ile taşınması olayına denir.
Önemli Limanlar: İstanbul (Pendik) ,İzmir(Çeşme), Tekirdağ, Zonguldak, Samsun, Trabzon, Mersin….
Y
a
y
ı
n
l
a
r
ı
15
İlk Çağlarda Efes, Milet ve Tarsus’un birer liman kenti olduğu nasıl açıklanabilir?
Kıyılarımızda akarsuların taşıdığı alüvyonların oluşturduğu deltalar sonucu; yakın geçmişte bir liman kenti olan Efes, Milet ve
Tarsus gibi bazı yerleşmeler bugün kara içinde denizden uzak kentler konumuna gelmişlerdir.
Türkiye’de kuraklık
D
o
k
t
r
i
n
Y
a
y
ı
n
l
a
r
ı
Türkiye’de plato ve ovaların büyük bir kısmı yüksekte yer alır. Bu durumun ana sebebi Anadolu yarımadasının III.
jeolojik dönemin sonu ve IV. Jeolojik dönemin başlarında toptan yükselmesidir. Bu arada, geniş alanlarda arazinin toptan
yükselmesi veya batması olayına kıta oluşumu (Epirojenez) denir.
16
Serbest ticaret Bölgelerin Kuruluş Amaçları
-
Serbest Bölgeler yabancı sermaye yatırımlarını ve dış ticareti
arttırmak,
D
-
Yerli üreticilerin dünya piyasalarındaki fiyattan girdi temin
k etmelerini sağlayarak uluslararası rekabet güçlerine katkıda
t
bulunmak,
r
-
i
İhracata dönük sanayilerin gelişmesini teşvik ederek ihracatı
arttırmak,
n
-
Döviz girişini arttırmak,
-
-
Yeni iş imkanları yaratarak istihdam sorununun çözümünea yardımcı olmak,
y
Gelişmiş üretim ve yönetim tekniklerinin yurtdışından ülkeye
getirilmesiyle ekonomik standartları yükseltmek amacıyla
ı
n
kurulurlar.
Türkiye’nin Kaybolan Sulak Alanları
1.
Hatay’daki Amik Gölü, 1968’de başlatılan ve altı yıl
o
Y
l
a
r
sürenı ıslah
çalışmaları sonucu kurutularak tarıma açılmıştır.
2. Burdur’daki Kestel Gölü de 1965 yılında tarımsal üretim için kurutulmuştur.
3. Kahramanmaraş’taki 7125 hektar alana sahip Gavur Gölü, 1950’li yıllardan itibaren sıtmayla mücadele ve tarım alanı elde
etmek amacıyla kurutulmuştur.
4. Türkiye’nin en önemli göllerinden biri olan Akşehir Gölü’nün 350 km2 alanı 15 yıl önce âdeta çöl hâline gelmiştir. Gölü
besleyen akarsuların çeşitli nedenlerle kuruması, yer altından kontrolsüz su çekilmesi âdeta gölün sonunu getirmiştir.
5. 1997 yılında 260 bin hektar alanı kaplayan Tuz Gölü, 2004 yılına gelindiğinde 7 yılda 100 bin hektar azalarak 160 bin
hektara düşmüştür.
6. Konya Havzası’ndaki bir başka sulak alan olan Samsam Gölü de tarımsal amaçlı kurutulmuştur; ancak üzerinden yıllar
geçmesine rağmen toprakların tuzlu olması nedeniyle burada hâlâ tarım yapılamamaktadır.
7. Türkiye’nin en büyük tatlı su gölü olan Beyşehir Gölü, aşırı su çekilmesi nedeniyle tehdit altındadır.
8. Konya Kapalı Havzası’ndaki Eşmekaya Sazlığı aşırı kullanım ve diğer nedenlerle kurumuştur.
9. Konya Havzası’ndaki binlerce hektarlık Suğla Gölü de tarım arazisi elde etmek için kurutulmuştur. Bu nedenle kuşlar artık
bölgeye uğramıyor.
10. Sultan Sazlığı, günümüzde çok sıkı korunmakla birlikte sanayi ve tarım alanlarından su kaynaklarına karışan atıklar
nedeniyle büyük tehdit altındadır.
11. Seyfe Gölü: içme ve sulama suyu ve üzerindeki kuyular gölün yok olmasındaki en önemli etkenlerdir.
17
BÖLGESEL KALKINMA PROJELERİ
Türkiye’de doğal ve beşeri ortam koşulları nedeniyle ekonomik gelişmişlik yönünden Bölgeler ve Bölümler arasındaki
eşitsizlikleri giderip, gelişim ve büyümenin mekânsal dağılımını dengeli hale getirmeyi hedefleyen ekonomik projelere
‘’Bölgesel Kalkınma Projeleri’’ denir.
Türkiye’de Bölgesel Kalkınma projeleri
ZBK
Uygulanmakta Olan
DOKAP
YHGP
DAP
KOP
GAP
GAP (Güneydoğu Anad
lü kalkınma projesidir. 19
rulmuştur. Proje kapsamı
milyon hektar alanın sulu
Kapsadığı İller: Fırat ve D
ziantep, Mardin, Siirt, Şan
Projenin amaçları: Sulam
tim, turizm, ormancılık, s
çok yönlü kalkınmayı am
D
o
k
t
r
i
n
.A- UYGULANMAKTA OLAN PROJELER
Y
a
y
Konya
Ovaları
Sulama
Projesi
(KOP)
GAP(Güneydoğu Anadolu Projesi):Türkiye’nin en kapsamlı
bölgesel çok yönlü kalkınma projesidir. 1989 yılında projeyi
ı
baraj, gölet ve yeraltı suyu sulama• DSİ 4. Bölge Müdürlüğü tarafından uygulanan depolama,
n
l
yürütmek
amacıyla
idaresi
kapsamında
22 baraj,
19 hidro-elektrik
inşası ve 1,7 milyon
larıyla
içme, GAP
kullanma
ve kurulmuştur.
endüstri suyuProje
ihtiyacının
karşılanması
yanında
hidroelektrik santralinin
enerji
a
ve çevre
tümünü birdenönemli
Konyahedefleridir.
Ovaları rProjeleri denilmiştir. Mayıs 2015 yılında
hektar alanın
suluprojelerinin
tarıma kavuşturulması
ı
hayata geçmeye başlamıştır.
• Kapsadığı İller: Konya, Niğde, Aksaray ve Karaman’dır.
Kapsadığı İller: Adıyaman, Batman, Diyarbakır, Gaziantep, Mardin, Siirt, Şanlıurfa, Kilis ve Şırnak
• Bu projenin en önemli ayağını Mavi Tünel oluşturmaktadır. Bu tünelle birlikte Göksu Nehri’nin
ve Çarşamba Suyu’nun %15’lik bölümü alınarak Konya Karaman Havzası’na aktarılması
Projenin
amaçları: Sulama, elektrik enerjisi üretimi, tarım, ulaştırma, sanayi, eğitim, turizm, ormancılık,
amaçlanmaktadır.
kırsal ve kentsel altyapı alanları içine alıp çok yönlü kalkınmayı amaçlamıştır.
Projenin Bölgede meydana getirdiği değişiklikler
 Sulu tarımın yapıldığı alanlar genişledi.
94
 Tarımsal ürün ve ürün çeşidi arttı.
 Kişi başına düşen gelir ve iş olanakları arttı.
 Sanayi tesislerinin sayısı ve ihracat arttı.
 Hidroelektrik üretimi arttı.
18
• Gün
en uz
Suruç
• Ata
uzun
edilm
Projenin bölgede m
• Sulu tarımın yapıldığı a
• Tarımsal ürün ve ürün
• Kişi başına düşen gelir
sağlık, konut,
• Sanayi tesislerinin say
• Hidroelektrik üretimi ar
• Halkın refah düzeyi art
• Sanayi ürünlerinin alan
Konya Ovaları Projesi (KOP)
Eylem planıyla bölgede tarımsal yapıda değişimi ve sürdürülebilirliği sağlamak, sanayi, ticaret, ulaşım, enerji gibi sektörleri
D
o
güçlendirmek, eğitim, sağlık, kültür ve diğer sosyal hizmetlere
erişilebilirliği artırmak, bölge içi ve bölgeler arası gelişmişlik
k
t
farklarını azaltmak, bölgenin rekabet gücünü, ekonomikr ve sosyal kapasitesini güçlendirmek ve vatandaşların refah
düzeyini yükseltmek amaçlanıyor.
i
n
Y
a
KOP (Konya Ovaları Sulama Projesi): DSİ 4. Bölge Müdürlüğü
görev alanı içerisinde yer alan Konya, Niğde, Aksaray
y
ı
ve Karaman illerindeki depolama, baraj, gölet ve yeraltı nsuyu sulamaları ile içme-kullanma ve endüstri suyu ihtiyacının
l
karşılanması yanında, hidroelektrik enerji ve çevre projelerinin
tümüne birden Konya Ovaları Projeleri denilmiştir.
a
r
ı
Kapsadığı İller: Konya, Niğde, Aksaray ve Karaman
Konya Ovası Sulama Projesi birkaç değişik kaynaktan Konya Ovası’nın Sulanmasını sağlayacak büyük sulama projesidir.
19
Bu kaynaklar;
•
Beyşehir Gölü Projesi
•
Kızılırmak Nehri Projesi
•
Göksu Nehri Projesi (Mavi Tünel Projesi)
KOP’un en önemli ayağını Mavi Tünel oluşturuyor. Konya Ovasının yüzde 70’ini sulanabilir hale getirecek olan Mavi
Tünel Projesi, aşırı yer altı suyu çekimini ve çöküntü obruklarının oluşmasını engelleyecek, aynı zamanda atık suların
değerlendirilip, kuruyan göllere ve su takviye edilmesiyle ovadaki verimliliğin artmasını sağlayacak.
Mavi Tünel ile birlikte Göksu nehri ve Çarşamba suyunun %15’lik bölümü alınarak Konya-karaman havzasına aktarılması
amaçlanıyor.
B- FİZİBİLİTE ÇALIŞMALARI TAMAMLANAN PROJELERD
o
1.
k
DAP (Doğu Anadolu Projesi): Türkiye’de gelişmişlik düzeyi
ve büyüme hızı en düşük olan bölge Doğu Anadolu’dur. Bu
t
yüzden özellikle bölgede önemli olan tarım ve hayvancılığı
geliştirmektir.
r
n
Kapsadığı İller: Erzincan, Malatya, Elazığ, Tunceli, Bingöl,
Erzurum, Muş, Bitlis, Van, Hakkâri, Ağrı, Iğdır, Kars ve
Ardahan.
Y
i
Not: Bayburt, Gümüşhane bu kapsamdan
Projenin amaçları
a
y
ı
n
çıkarılmıştır.l
a
r
ı
 Bölgenin sosyal kültürel ve ekonomik yönden kalkınmasını sağlamak,
 Bölgede tarım ve hayvancılığı geliştirmek,
 Hayvancılığı geliştirmek için çayır-mera ve hayvan ırklarını ıslah etmek,
 Bölgede ortaya çıkabilecek ekonomik fırsatları değerlendirebilecek alt yapıyı geliştirmek,
 İstihdam olanaklarının artmasıyla bölge dışına yapılan göçleri azaltmaktır.
20
2.
ZBK (Zonguldak, Bartın, Karabük Projesi) : Demir-çelik ve kömür işletmeleri kapsayan yatırım alanlarını özel sektöre
açmaktır.
Kapsadığı İller: Zonguldak, Bartın ve Karabük
Projenin amaçları
 Türkiye Taşkömürü Kurumu’nun küçültülmesi ve Karabük ve Ereğli Demir Çelik İşletmeleri’nin özelleştirilmesi ve
özelleştirme sonrası ortaya çıkan sosyo-ekonomik sonuçları değerlendirmek,
 Taşkömürü üretiminde yeni teknik ve yöntemler geliştirmek,
 Organize sanayi bölgeleri kurmak,
 Filyos’a liman açarak ulaştırma alt yapısını tamamlamaktır.
3.
DOKAP (Doğu Karadeniz Projesi): Proje Devlet Planlama Teşkilatı tarafından 1999-2000 yıllarında planlanmıştır.
Kapsadığı İller: Artvin, Bayburt, Giresun, Gümüşhane,D
Ordu, Rize, Samsun ve Trabzon
o
Projenin amaçları
 Doğu Karadeniz’in sosyo-ekonomik düzeyi yükseltmek,


k
t
r
i
n
Y
a
y
Yeni iş olanaklarının sağlanması ile bölge dışına göçler azaltmak,
ı
n
l
Bölge içi farklılıkları giderip bölgenin sosyoekonomik gelişmesini
hızlandırmak,
a
r
ı
 Sürdürülebilir kalkınmayı sağlamak için bölgenin doğal kaynak ve çevre potansiyelini korumak,
 Ulaşım ve iletişim olanaklarını arttırmak, işletme tesislerini geliştirmek,
 Tarım ürün çeşidini arttırmak, turizm faaliyetlerini geliştirmek temel hedeflerdir.
4. YHGP( Yeşilırmak Havzası Gelişim Projesi) : Yeşilırmak ve kollarından oluşan havzayı kapsar. Kapsadığı İller:
Amasya, Çorum, Samsun ve Tokat’tır.
Projenin amaçları
 Yeşilırmak’ın akım ve rejim düzensizliğinin neden olduğu taşkın, erozyon, su ve çevre kirliliği sorunlarını çözmek,
 Havzanın ekolojik dengesini koruyacak en uygun ve ekonomik arazi kullanım planını hazırlamak,
 Doğal kaynakların sürdürülebilir kullanımını sağlamak, meraları ıslah etmek,
 Orman alanlarını belirleyip izlemek, şehirleşme ve sanayileşmede planlı gelişmeyi sağlamaktır.
21
Türkiye’deki Ramsar Alanları
Ramsar Sözleşmesi: Ramsar, İran’da bir şehirdir. Sulak alanların dünya çapında korunması ve akılcı kullanılması için
Ramsar (İran)’da 1971 yılında imzalanan Uluslararası Sulak Alanların Korunması Sözleşmesi kapsamında özel korumaya
alın uluslararası öneme sahip bir çevre koruma alanıdır. 1994-2013 yılları arasında 14 sulak alanımız Ramsar Alanı olarak
ilan edilmiştir. Bu alanlar;
D
o
k
t
r
i
n
✔ Göksu deltası
Mersin 13. Temmuz 1994
✔ Burdur Gölü Burdur 13. Temmuz 1994
✔ Seyfe Gölü Kırşehir 13. Temmuz 1994
✔ Manyas Gölü (Kuş Gölü)
Balıkesir 13. Temmuz 1994
✔ Sultan Sazlığı
Kayseri 13. Temmuz 1994
✔ Kızılırmak Deltası
Samsun15. Nisan 1998
✔ Akyatan Lagünü
Adana 15. Nisan 1998
✔ Uluabat Gölü
Bursa
15. Nisan 1998
✔ Gediz Deltası
İzmir
15. Nisan 1998
✔ Meke Gölü Konya 21. Haziran 2005
✔ Yumurtalık Lagünleri Adana 21. Haziran 2005
✔ Kızören Obruğu
Konya 2. Mayıs 2006
✔ Kuyucuk Gölü
Kars
✔ Nemrut GölüBitlis
17. Nisan2013 (en son)
22
Y
a
y
ı
n
l
a
r
ı
2. Nisan 2009
Maglev: Manyetik raylı tren projesidir.
Dolmuş Uçak Projesi: Küçük gövdeli uçaklarla hava taşımacılığı yapmak üzere Ulaştırma Bakanlığı Sivil Havacılık Genel
Müdürlüğü’ne yapılan ilk başvurunun kabul edilmesiyle Bölgesel Hava Taşımacılığının ikinci aşaması olan Dolmuş Uçak
Projesi
OGU: Ordu – Giresun havalimanı deniz içine deniz doldurularak yapılan bu anlamda Türkiye’nin ilk deniz havaalanıdır.
(Mayıs 2015 faaliyete geçmiştir)
TANAP: Trans Anadolu Doğal Gaz Boru Hattı Projesi
İki kardeş ülke, Türkiye ve Azerbaycan’ın iş birliğiyle ortaya çıkan bu dev proje ile Avrupa’nın ve Türkiye’nin doğalgaz
ihtiyacını karşılamayı bunun yanı sıra bölgede gaz çeşitliliği amaçlanmaktadır.
ÖNEMLİ!!! MİLLİ PARKLAR
 Türkiye’nin yüzölçümü en fazla ( En geniş ) milli parkı Ağrı Dağı Milli Parkıdır.
 Türkiye’nin ilk milli park ilan edilen yeri Yozgat Çamlığı Milli Parkıdır.
 Türkiye’nin son milli park ilen edilen yeri Sakarya Milli Parkıdır.
(2015 yılı)
D
SINIR KAPILARIMIZ
o
k
t
r
i
n
Y
a
y
ı
n
l
a
r
ı
✔
Türkiye-Gürcistan =Sarp Sınır Kapısı
✔ Türkiye-Ermenistan=Akyaka Sınır Kapısı
✔ Türkiye-Nahcivan (Azerbycn) =Umut Sınır (Dilucu)
✔ Türkiye-İran =Gürbulak Sınır Kapısı
✔ Türkiye-İran = Esendere Sınır Kapısı
23
✔ Türkiye-Irak =Habur Sınır Kapısı
✔ Türkiye-Suriye= Nusaybin Sınır Kapısı (Mardin)
✔ Türkiye-Suriye =Ceylanpınar Sınır Kapısı (Şanlıurfa)
✔ Türkiye-Suriye =Akçakale Sınır Kapısı Şanlıurfa
✔ Türkiye-Suriye= Karkamış Sınır Kapısı Gaziantep
✔ Türkiye-Suriye= Öncüpınar Sınır Kapıs Kilis
✔ Türkiye-Suriye= Cilve gözü Sınır Kapısı Hatay
✔ Türkiye-Suriye =Yayladağı Sınır Kapısı Hatay
✔ Türkiye-Yunanistan =İpsala Sınır Kapısı Edirne
✔ Türkiye-Bulgaristan= Kapıkule Sınır Kapısı Edirne
TÜRKİYE’DE ARAZİ KULLANIMI
✔
Türkiye’de yer şekillerinin çeşitlilik göstermesi arazi kullanımını da çeşitlendirmiştir.
✔ Geniş ve verimli ovalar; tarımsal faaliyetler ve yerleşme için (Çukurova, Bafra, Çarşamba gibi),
D
✔
o
Yüksek yaylalar; hayvancılık ve yer yer turizm faaliyetleri için
(Doğu Karadeniz yaylaları gibi),
✔
k
t
Güneşli gün sayısının fazla olduğu kıyı kesimler; turizm faaliyetleri
için (Antalya, Bodrum gibi),
r
i
Ulaşım ve iklim şartlarının elverişli olduğu yerler; sanayi faaliyetleri
için (İzmit, Adana, İzmir gibi),
n
✔
Volkanik alanlardaki ova ve platolar; tarım ve yerleşme için Y
(Orta Kızılırmak),
✔
Yağışın ve ormanlık alanların fazla olduğu yerler; ormancılıky faaliyetleri için (Batı Karadeniz),
✔
n
Bozkırların geniş yer kapladığı alanlar; küçükbaş hayvancılık
için (Orta Anadolu gibi) kullanılmaktadır.
✔
a
✔
ı
l
a
Türkiye’de eğimli arazi oldukça fazladır. Eğim değeri %15’ten
r fazla olan sarp arazilerin oranı %62,5’tir. Bu arazilerde erozyon
şiddetlidir. Tarım ancak taraçalarda yapılabilir. Bu alanlarda daha
çok hayvancılık ve ormancılık faaliyetleri yapılmaktadır.
ı
✔
Eğim değeri %1 0-15 arasında olan çok eğimli arazilerin oranı %16,2’dir. Bu alanlar yer altı suyu bakımından fakirdir. Yer yer
kuru tarım yapılabilir. Topraktan iki yılda bir ürün alınır.
✔
Eğim değeri %5-10 arasında olan orta eğimli araziler tarıma uygun alanlardır. Yerleşmenin, sanayi ve ticaretin yaygın olduğu
alanlardır.
✔
Eğim değeri %0-5 arasında olan düz ve hafif eğimli araziler genelde ovalık alanlardır. Tarımsal faaliyetlere uygun yerlerdir.
✔
Türkiye’de eğimin ve yükseltinin fazla olması makineleşmeyi sınırlandırmaktadır. Özellikle Doğu Karadeniz ve Doğu
Anadolu’nun yüksek yerleri, dağlık ve engebeli olduğu için buralarda makineli tarım gelişmemiştir.
Çikolata Vadisi:
Kalkınma Bakanlığı’na bağlı Doğu Karadeniz Kalkınma Ajansı (DOKA), dünyada tek çeşit ürüne yönelik gıda vadisi
kurma çalışmaları kapsamında ilk etapta 5,5 milyon euro harcayarak Ordu’da 34 işletmenin üretim yapabileceği, Ar-Ge
çalışmalarının yürütüleceği çikolata vadisi oluşturacak.
24
Destekleme alımı: Devletin çiftçinin malını belirli bir taban fiyat üzerinden alması olayıdır.
Amaçları:
-
Bölgesel fiyat farkının ortadan kaldırılması
-
Çiftçinin zarar görmesini engelleme
-
Fiyatlardaki dalgalanmaların ortadan kaldırılması
Destekleme alımı yapılan ürünler: Tütün, Kuru Üzüm, Kuru İncir, Kuru Kayısı, Pamuk, Şekerpancarı, Buğday, Çay,
Haşhaş, Fındık, Mısır….
Bu ürünlerde zamana ve yere göre bu ürünlerde değişiklik olabilir. Örneğin tütünde desteleme alım 2002 yılında
kaldırılmıştır.
Türkiye’nin Jeopolitik önemini arttıran bazı unsurlar şunlardır:
✔
Türkiye; Asya, Avrupa ve Afrika kıtalarının birbirlerine en çok yaklaştığı yerde bulunmaktadır.
✔
Türkiye, dünyanın en büyük petrol rezervlerinin bulunduğu Orta Doğu ülkeleri ile komşudur.
✔
Türkiye, Çanakkale ve İstanbul Boğazlarına hâkimdir. Karadeniz Akdeniz arasındaki suyolu Türkiye’nin kontrolündedir.
✔
D
Türkiye, stratejik maddelere sahip Orta Asya’ya da yakındır.
Bu durum Türkiye’yi dünya güç dengesinde çok önemli bir
o
konuma getirmektedir.
k
✔
Türkiye kıtalararası geçiş noktasında bulunduğundan dolayı
r transit ticareti gelişmiştir.
t
i
n
Y
a
y
ı
n
l
a
r
ı
25
GERİ DÖNÜŞÜMÜN FAYDALARI
- Doğal kaynakların tüketimi azalır.
Sıcaklık Terselmesi nedir?
Yerin yüzünden yukarılara doğru havanın soğuması yerine
sıcaklığın artması olayı. Bu olay, kışın durgun, ayaz
günlerin
de, çoğunun sabaha karşı, çukurlar içinde,
dağlarla çevrili ovaların tabanında belirir. Erzurum, Iğdır,
Malatya, Ankara gibi alanlar
Sınır çizen akarsular -
- Geri dönüştürülen madde daha az enerjiyle
işleneceğinden elektrik enerjisinden tasarruf sağlanır.
- Çöplerin bir kısmı çöplüğe gitmeyeceğinden çöp
alanlarının ömrü uzar.
- Çevre kirliliği azalır.
- ✔ Meriç – Yunanistan
Ekonomiye katkı sağlar, bazı dışalım maddeleri azalır.
✔ Aras – Azerbaycan - Ermenistan – İran
- İş alanı oluşturacağından istihdam artar.
✔ Arpaçay- Ermenistan
✔ Asi – Suriye
- Akdeniz ve Karadeniz Bölgelerinde dağlar denize
paralel uzanır. Bunun sonucunda: -
✔ Mutlu Deresi – Bulgaristan
✔ Hezil ( Dicle kolu) – Irak
✰ Boyna kıyı tipi görülür.
✰ Kıyı ile iç kesimler arası ulaşım zorlaşır.
✰ Kıyının gerçek uzunluğu ile kuş uçuşu uzunluğu arasındaki
fark azalır.
✰ Kıta sahanlığı (şelf alanı) daralır.
✰ Yamaç yağışlarının oluşumu kolaylaşır.
✰ Limanların art bölgesi daralır.
✰ Denizel iklim iç kesimlere ulaşamaz.
✰ Falez oluşumu kolaylaşır.
✰ Delta oluşumu zorlaşır.
TÜRKİYE’DE DEPREM
D
o
k
t
r
i
n
Y
a
y
ı
n
l
a
r
ı
Türkiye’deki Fay Hatları:
-
Ege kıyılarında dağlar denize diktir (Menteşe töresi
kıyıları hariç.). Bunun sonucunda: -
•
KAF(Kuzey Anadolu Fay Hattı)
•
BAF(Batı Anadolu Fay Hattı)
•
DAF(Doğu Anadolu Fay Hattı)
✰ Kıyının gerçek uzunluğu ile kuş uçuşu uzunluğu
arasındaki fark artar.
Depremin Az Olduğu Alanlar:
✰ Kıta sahanlığı (şelf alanı) geniştir.
•
Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nin güneyi(Şanlıurfa ve
Mardin çevresi)
✰ Yamaç yağışlarının oluşumu zorlaşır.
•
Karadeniz Bölgesi’nin Kuzey kesimleri(Kıyılar)
✰ Limanların art bölgesi geniştir.
•
İç Anadolu’nun iç kesimleri(Konya- Karaman yöresi, Tuz
Gölü çevresi)
•
Akdeniz Bölgesi’nde Taşeli platosu ve çevresi
•
Marmara Bölgesi’nde Ergene Havzası ve Yıldız Dağları
çevresi
✰ Enine kıyı tipi görülür.
✰ Kıyı ile iç kesimler arasında ulaşım kolaydır.
✰ Denizel iklim iç kesimlere ulaşabilir.
✰ Falez oluşumu zordur.
✰ Delta oluşumu kolaydır.
26
Kapalı havzalar...!!! En büyük kapalı havza: iç Anadolu (Konya kapalı
havzasi) havzasidir...!!!! !!!!!!!!!!EGE BÖLGESİ!!!!!!!!!!!(turizm)
✔
D
o
k
t
r
i
n
ORTA KUSAK KANITLARI(TÜRKİYE)-----
•
Akdeniz iklimi görülür.
•
Dört mevsim belirgin yaşanır
•
Yıllık sıcaklık farkı belirgindir
•
Batı rüzgârlarının dolaylı etkisindedir.
•
Cephe yağışları görülür.
Y
a
y
ı
n
l
a
r
ı
✔ İzmir’de Meryem Ana Kilisesi, Athena Tapınağı, Efes,
Milet ve Bergama Antik Tiyatroları, Agora, Akropolis gibi
birçok önemli eser yer almaktadır.
✔ Çeşme gibi birçok deniz turizm merkezide bulunmaktadır.
✔ Aydın: Dilek yarımadası Kuşadası ve Didim deniz
turizminin merkezi durumundadır.
✔ Denizli’de Afrodissas, Hierapolis, Pamukkale,
Afyonkarahisar’da Kaplıcalar, Frig medeniyetinden
kalma eserler yer almaktadır.
✔ Kütahya; Aizonia,
✔ Manisa, Ağlayan kaya, Spil Milli Parkı, Sard harabeleri.
✔ Muğla; Ölüdeniz, Fethiye, Datça, Bodrum
✔ Uşak; Ulubey Kanyonu
Türkiye’nin ilk ve tek biyosfer rezervi Artvin-Camili..!!
Biyosfer
Rezervi;
Uluslararası
öneme
sahip
ve
UNESCO’nun İnsan ve Biyosfer Programı içerisinde yer
alan karasal ve/veya kıyı ekosistemlerine sahip yerlerdir. Biyosfer rezervleri biyolojik çeşitliliğin korunması, ekonomik
kalkınma ve kültürel değerlerin korunmasına dönük uygulamaların denendiği, seçildiği, sunulduğu ve geliştirildiği alanlardır...
Turizm gelirlerinde 2. sırada yer alır
NOTTTT=kış turizmi fazla gelişmemiştir.......
!!!!!!!!!!AKDENİZ BÖLGESİ!!!!!!!!!!!(turizm)
✔
Turizm
gelirlerinde
3.
sırada
yer
alır
Antalya’da deniz turizmi ve tarihi turizm oldukça
gelişmiştir (Alanya-Manavgat-Kaş -Kemer, Termessos,
Olimpos, Perge, Aspendos, Kale İçi), Saklıkent Kayak
merkezi, Belek, Alanya, Dalaman, Didim, Kekova, Dim
Çayı, Karain, Beldibi, Altınbeşik, Kurşunlu, Düden,
Manavgat Şelalesi, Noel Baba Müzesi
✔ Isparta’da Eğirdir gölü, Davraz Kayak Merkezi
27
✔ Burdur’da Hacılar Harabeleri, Antik Sagalasos kenti.
✔ Artvin: Hatilla vadisi , Karagöl-sahara milli parkı
✔ Mersin Anamur’da Ortaçağdan kalma kale, Cennet ve
Cehennem Mağaraları, Kız kalesi.
✔ Karabük; Safranbolu Evleri
NOTTTT = yağış rejiminden dolayı deniz turizmi
gelişmemiştir....
✔ Hatay; St. Pierre Kilisesi
NOTTTT=kış turizmi GELİŞMİŞTİR(mevcuttur).......
!!!!!DOĞU ANADOLU BÖLGESİ!!!!!!!!!!! (turizm)
!!!!!!!!MARMARA BÖLGESİ!!!!!!!!!!!(turizm)
✔
✔ Harput(Elâzığ) Yüzen adalar(Bingöl)
Turizm gelirlerinde 1. sırada yer alır
✔ Turizm çeşitliliği fazladır.
✔ Meteor çukuru, İshak Paşa Sarayı (AĞRI), Ani Harabeleri
ve Sarıkamış kayak tesisleri (KARS), Ağrı Dağı, Van
Gölü, Akdamar Adası, Ahlat, Selçuklu Mezarları,
Erzurum Aziziye Anıtı, Yakutiye Medresesi, Tortum
Şelalesi, Palandöken Kayak Merkezi, (ERZURUM) ve
Yolaçtı Kayak Merkezi, Nemrut Dağı (BİTLİS)
✔ Turizm yılın 12 ayına yayılmıştır...
✔ İstanbul bir tarih cennetidir. Dolmabahçe Sarayı, Topkapı
Sarayı, Ayasofya Müzesi, Ayairini Kilisesi, Kapalıçarşı,
Kızkulesi, Anadolu ve Rumeli Hisarı gibi birçok önemli
tarihi eser yer almaktadır.
✔ Bursa’da; Ulucami, Yeşil Türbe, İznik Yeşil Cami,
✔ Kaplıcalar, Uludağ Kayak Merkezi
✔ Edirne’de; Selimiye Camii, Rüstempaşa Kervansarayı,
Saraya Hamamı vb.
✔ Çanakkale’de; Truva Harabeleri, Gelibolu Milli Parkı, İda
Dağı (Kazdağı).
✔ Balıkesir; Manyas, Kaplıcalar, Erdek, Cunda Adası
✔ Sakarya: Acarlar Langozu
✔ İzmit; Kartepe
!!!!!!!!!KARADENİZ BÖLGESİ!!!!!!!!!!!(turizm)
✔ Trabzon’da Sümela Manastırı, Ayvasıl Kilisesi, Hz
Yahya Manastırı
✔ Çorum’da; Hitit medeniyetine ait Güneş Kursu geyik ve
boğa figürleri, tapınaklar ve birçok eski kalıntı
✔ Amasya’da; Sultan Beyazıt Külliyesi, Amasya Kalesi
✔ Samsun’da; Gazi Müzesi, Büyük Cami, 19 Mayıs Fuarı,
Ladik Kaplıcaları
✔ Bolu’da; Abant Gölü, Yedigöller,
Kartalkaya
✔ Kastamonu; Ilgaz Kayak merkezi
✔ Tokat; Ballıca Mağarası
28
Köroğlu Dağları,
D
o
k
t
r
i
n
Y
a
y
ı
n
l
a
r
ı
NOTTTT=kış turizm potansiyelinin en çok olduğu
bölgedir....
!!!!!!!!!İÇ ANADOLU BÖLGESİ!!!!!!!!!!!(turizm)
✔ Ankara’da
Anıtkabir,
Beypazarı-Kızılcahamam
termalleri, Ankara Kalesi, Anadolu Medeniyetleri
Müzesi, Polatlı yakınlarında Frigler’in başkenti olan
Gordion şehri, Elmadağ Kayak Merkezi
✔ Nevşehir, Aksaray çevresinde Kapadokya, Ürgüp
Göreme ve Avanos ilginç yeryüzü şekilleri ile dikkat
çekmektedir.
✔ Konya’da Mevlana Türbesi, Nasrettin Hoca Türbesi,
Çatalhöyük
✔ Kayseri; Erciyes Kayak
Karpuzbaşı şelalesi
Merkezi,
Sultan
sazlığı,
!!!!GÜNEYDOĞU ANADOLU BÖLG.!!!(turizm)
✔ Diyarbakır Surları, Çermik kaplıcaları Cilalı Taş Devri
yerleşim merkezlerinden Çayönü (Diyarbakır), Malabadi
Köprüsü, Yedi Kardeş Burcu, Asur Mezarları, Nemrut
Dağı (Adıyaman), Cendere Köprüsü (Adıyaman),
Mardin evleri, Balıklı göl (Halil-ür Rahman) Göbeklitepe
(Şanlıurfa), Gaziantep(Zeugma Antik Kenti mozaik
müzesi= Belkıs Harabeleri)
NOTTTT = kış turizmi ve yaylacılık gelişmemiştir......
JEOTERMAL SANTRALLERİ
✔
jeolojik yapıya bağlı ortaya çıkar(EGE BÖLGESINDE)
Önemli olanlar;
✔
SARAYKÖY----------Denizli
✔
GERMENCIK--------Aydın
KaYıP SaKaL= karayel, yıldız, poyraz, samyeli, kıble,
lodos= Türkiye’yi etkileyen yerel rüzgârlar...
TAKKEM (Tefenni, Acıpayam, Korkuteli, Kestel, Elmalı,
Muğla) karstik ovalar... Verim azdır. Akdeniz çevresinde
yer alır.
!!!!!!!!!!!!!!!
Enerji üreten göller....HETÇ
TORTUM, Çıldır)
(HAZAR,
EĞİRDİR,
-------HEYELAN -----------✔ Killi yapı eğim ve yağış etkilidir
✔ En çok Doğu Karadeniz’de görülür
✔ İlkbaharda fazla(kar erimelerinden dolayı)
!!!!!! ÖNEM ARZ EDEN BİLGİLER !!!!!!
✔ İstinat duvarları en önemli önlemdir
✔
Nüfus miktarının en çok olduğu bölge: MARMARA
nüfus miktarının en az olduğu bölge: DOĞUANADOLU
Y
a
y
ı
n
l
a
r
ı
---NÜFUS ARTIŞININ OLUMLU SONUCLARI- --✔
İş gücü ucuzlar
✔
vergi alımı artar
✔
ticarete canlılık gelir
✔
yeni iş kolları ortaya çıkar......
Notttt: bu sonuçlar
benzerrrrrrr!!!!!
olumsuz
sonuçlara
D
o
k
t
r
i
n
çok
Türkiye’de toplam nüfus içinde ERKEK nüfus sayısı
daha fazladır.
TURKIYE’DE göç alan illerde genellikle erkek sayısı
kadın sayısından daha fazladır...
Ria tipli kıyılar= İst ve Çanakkale boğazları,
bodrum(riyakâr insanların en fazla olduğu bölge
Marmara... Oradan yazın kopmaya bodruma….
hatırlayınız :)))
✔ Dalmaçya(denize
nerede
dalacaksınız:))))=Antalya
✔ Boyuna(dağlar kıyı boyunca uzanır:)))=Akdeniz ve
Karadeniz
✔ Enine tipli(E harfi=ege)=ege kıyıları :))))
✔
Limanlı kıyılar- Doğal limanların olduğu yerler
✔ Kalanklı kıyı tipi: Karstik arazilerin ( özellikle kanyon
vadilerin) sular altında kalmasıyla oluşur. Türkiye’de
Mersin – Taşeli karakteristik
✔ Haliçli kıyılar(gel-git sonucu), skyer ve fiyortlu (kutup
bölgeleri=buzullar... Enlemden dolayı yok) Türkiye’de
bulunmaz...
✔ Resifli ( mercanlı ) kıyılar görülmez.
noTTTT = bizdeki haliç çakma :))))
✔
Türkiye’de yetişme alanı en dar olan ürünler: MUZ, ÇAY
ve KİVİ
!!!!!!ÖNEM ARZ EDEN BİLGİLER!!!!!!
✔
NADAS alanlarının en az olduğu bölge: KARADENİZ
✔ NADAS alanlarının en fazla olduğu bölge: İÇ ANADOLU
29
-----DEMIRYOLLARI---✔
----DEMİR---
Gitmediği yerler=yıldız dağları, Çanakkale, menteşe,
Antalya, Hakkâri yöresi ve Doğu Karadeniz...
✔ Gittiği kıyılar=Samsun, Zonguldak, İskenderun, Mersin,
İzmir, Bandırma,İstanbul İzmit,Sakarya....
Ağır sanayinin hammaddesidir. Türkiye’de DİVRİĞİ,
HEKİMHAN, HASANCELEBİ ve EYMİR de çıkarılır.
Çıkarıldığı yerin uzağında işletilir(hammaddeye yakınlık
söz konusu değildir.)......
✔ Karabük (1937),
taşkömürü)
✔ Türkiye’deki tektonik göller:--BASİT MUHASEBE-(Burdur gölü, Acıgöl, Sapanca gölü, İznik gölü, Tuz gölü,
Manyas Gölü, Ulubat gölü, Hazar gölü, Akşehir gölü,
Seyfe gölü, Eber gölü, Beyşehir gölü, Eğirdir gölü)
Ereğli(1939)-
(Enerji
kaynağı
✔ İskenderun- (Ulaşım, liman)
✔ Kırıkkale – (Ulaşım, stratejik, silah fabr.)
Balık çeşidinin en fazla olduğu deniz= Akdeniz
Balık miktarının en fazla olduğu deniz= Karadeniz
TEHLİKELİ KARIŞTIRILAN İSTATİSTİKLER !!!!!!!!!
Türkiye’de hâkim olan arıcılık tarzı=GEZGİN ARICILIK
NOTTTTT: Çiçek açma dönemleri bölgelere göre
farklılık gösterdiğinden dolayı bu tarz gelişmiştir..
Bal üretimir=İl olarak Ordu ve Muğla ilk sıralarda
TEHLİKELİ KARIŞTIRILAN İSTATİSTİKLER !!!!!!!!!
✔ En yaygın sanayi dalı= BESİN
✔ En fazla nüfusu istihdam eden sektör=DOKUMA.....
✔ Sivas (Hammadde)
✔ İzmir ( Ulaşım, hammadde)
D
o
k
t
r
i
n
Y
a
y
ı
n
l
a
r
ı
HEPSİNDE
YAKINLIK
ORTAK
OLAN
SU
KAYNAKLARINA
TEHLİKELİ KARIŞTIRILAN İSTATİSTİKLER !!!!!
Marmara Gölü = EGE BÖLGESİNDE yer alır......
TEHLİKELİ KARIŞTIRILAN İSTATİSTİKLER !!!!!!!!
TOKAT = Karadeniz’de
Eskişehir = İç Anadoluda
Kütahya = Ege Bölgesinde
DİVRİĞİ =Doğu Anadoluda
AFŞİN-ELBİŞTAN = Doğu Anadoluda
Seydişehir = AKDENİZ Bölgesinde yer alır..............
En fazla pamuk yetiştiren bölge =
GUNEYDOGUANADOLU
--------ZüHTi--------
--------------BOR---------✔
✔
Jet, roket yakıtı, emaye, porselen, cam gibi binlerde
alanla kullanılabilir. Dünya bor çıkarımında Türkiye ilk
sırada yer alır.... İhraç ediyoruz... BALIKESİR (Bigadiç,
susurluk), BURSA (M.kemal paşa), KÜTAHYA (Emet)
ve ESKİŞEHİR' de (Seyitgazi) çıkarılır...... Bandırma
BORAKS fabrikasında işletilir......
BOKSİT(ALÜMİNYUM)= alüminyumun hammaddesidir,
hafif olup, kullanım alanı geniştir...Akseki ve seydişehir
de çıkarılır......SEYDİŞEHİR’DE işletilir....
✔ (zeytin, üzüm, haşhaş, tutun,incir)=Ege bölgesinin ilk
sırada yer aldığı ürünler.....
-------BETÜŞ------✔ (Buğday, Elma,Tütün,Üzüm,Şekerpancarı)= ekim alanı
geniş olan tarım ürünleri(iklim seçiciliği azdır)
30
✔
ELAZIĞ ve ANTALYA
Yukarıda dağılışı verilen sanayi tesisleri = FERRO-KROM
✔ Maden arayan ve finanse eden kuruluşlar=MTA,
Etibank
✔
KroM
–
Paslanmaz çelik üretiminde kullanılır.
– Fethiye-Köyceğiz-Dalaman ve Guleman (Elazığ)da
çıkarılır
✔
ANKARA
✔
KAYSERI
–
Antalya ve Elazığ’daki ferro-krom tesislerinde işlenir.
✔ BURSA-İNEGÖL
yukarıda dağılışı verilen sanayi tesisleri= MOBİLYA
RÜZGÂR ENERJİSİ
Not: bunlar hammaddeye uzaktır…
✔
Çevreyi kirletmez
✔
Kurulum maliyeti yüksektir.
✔
İzmir-Çeşme-Alaçatı-Çanakkale, Bozcaada, Çatalca,
Osmaniye ve Hatay’da da santraller kurulmuştur.
ULAŞIM
✔
HEREKE-CERKEZKÖY
✔ GÖRDES-DEMİRCİ-KULA
✔ SIIRT-SIVAS-UŞAK
yukarıda dağılışı verilen sanayi tesisler i= HALI-KİLİM
✔
MERSIN-ATAS--ulaşım
✔ İZMİR-ALIAGA-ulaşım
✔ İZMİT-İPRAŞ--ulaşım
✔ KIRIKKALE-ORTANADOLU--konum
✔ BATMAN-BATMAN--hammadde
Yukarıda dağılışı verilen sanayi tesisleri = PETRO-KİMYA
D
o
k
t
r
i
n
Y
a
y
ı
n
l
a
r
ı
✔maliyeti en AZ ulaşım sistemi=DENİZYOLLARI
✔
maliyeti en FAZLA ulaşım sistemi=HAVAYOLLARI
✔
en HIZLI ulaşım sistemi= HAVAYOLLARI
✔
en YAVAŞ ulaşım sistemi= DEMİRYOLLARI
✔
en RİSKLİ ulaşım sistemi= KARAYOLLARI
✔
en GÜVENİLİR ulaşım sistemi= DEMİRYOLLARI
✔
en çok YÜK ve YOLCU taşıyan= KARAYOLLARI
✔
dış ticarette en çok …sistemi=DENİZYOLLARI
FOSFAT
✔
Gübre sanayisinin hammaddesidir.
✔
Başlıca Yataklar: Mazı Dağı(Mardin)
✔
İthal ediyoruzzzzz…….
Not: Mersin Ataş 2004’den bu yana sadece depolama ve
pazarlama için kullanılmaktadır.
✔
KIRIKKALE
✔ ANKARA
Yukarıda dağılışı verilen sanayi tesisleri = SİLAH SANAYİİ
Taşkömürüyle çalışan önemli termik santraller = Çatalağzı
ve Su gözü !!!!
31
SICAKLIK
Türkiye akarsularının genel özellikleri
✔
Gerçek sıcaklık: Bir yerin yükselti
dikkate alınarak ölçülen sıcaklıktır…..
ortalaması
•
Genellikle doğu-batı yönlü uzanırlar (dağların uzanış
şekli)
✔ İndirgenmiş sıcaklık: 0 metrede ölçülen, yükselti
dikkate alınmayarak ölçülen sıcaklıktır…..
•
Genellikle boyları kısadır (Türkiye’nin yarım ada olması)
•
Aşındırma güçleri fazladır (yükselti fazlalığı, eğim)
Nottttt: indirgenmiş
aranmaz…..
•
Genellikle akımları düzensizdir (iklim şartları)
•
Ulaşım ve taşımacılıkta kullanılmaz (yatak eğimi ve
düzensiz rejim)
•
En çok enerji üretimi ve sulamada kullanılır (yükselti ve
tarım)
Karstik Göller
Bu tür göller jips, kalker ve kaya tuzu gibi çözünebilen
tabakaların bulunduğu yerlerde oluşan göllerdir. Kalkerin
çözülmesiyle oluşan çanaklar üzerinde yer alırlar. Kestel,
Elmalı, Suğla, Salda ve Kovada gölleri (KESSK) bu
oluşumlara örnek gösterilir
Tombolo (Saplı ada)
Kıyı yakınında bulunan ada ile kara arasında dalgaların
getirdiği malzemeleri biriktirmesi sonucu ada karaya
bağlanır. Bu şekilde oluşmuş yer şekillerine Tombolo
denir. Kapı dağı Yarımadası ve Sinop-İnce burun
örnektir
Aynı enlemde bulunan merkezlerde;
✔
Ekvatora olan uzaklık, güneş ışınlarının düşme açısı,
tutulma oranı, yerçekimi, gece-gündüz süre değişimi,
çizgisel hız, iklim kuşakları, iki meridyen arasındaki
mesafe ve yaşadıkları mevsim ortaktır.
izoterm
haritalarında
yükselti
ULUSAL(ORTAK) SAAT
D
o
k
t
r
i
n
✔
YAZ= Iğdır (45 doğu)
✔
KIŞ= İzmit (30 doğu) kullanılır……
NoTTT: her yerde farklılık gösteren ise YEREL SAATtir…
Y
a
y
ı
n
l
a
r
ı
Türkiye’deki Kapalı Havzalar
✔ Konya Kapalı Havzası, Tuz Gölü Havzası, Burdur
kapalı havzası, Acıgöl kapalı havzası, Van Gölü kapalı
havzası ve Aras-Kura kapalı havzasıdır.
32
NOTT: Aynı boylamda YEREL saatler aynıdır
--------TÜRKİYE’DE BASINÇ-------
-----KARADENİZ İKLİMİ------
✔ İzlanda D.A.B.: Daha çok kış mevsiminde Türkiye’yi
kuzeybatından etkiler. Bol yağış getirir. Kışların ılık
!!!!!Marmara’nın kuzeyi ile Karadeniz kıyılarında etkilidir.
✔ Hakim yağış şekli yamaçtır.
geçmesine sebep olur.
✔ En fazla yağışı sonbahar, en az yağışı ise ilkbaharda alır.
✔ Asor D.Y.B.: Türkiye’yi daha çok yaz mevsiminde etkiler.
✔ Türkiye’de yağış rejiminin düzenli olduğu tek iklim tipidir.
Güneybatıdan etkili olan bu basınç sistemi sıcaklığı ve
✔ Doğal bitki örtüsü ormandır.
kuraklığı artırmaktadır.
✔ Fındık ve mısır doğal tanıtıcı ürünleridir.
✔ Sibirya T.Y.B. Kış mevsiminde kuzeydoğudan Ana doluya
giriş yapar. Kışların sert, soğuk ve kar yağışlı geçmesine
sebep olur. Batıya doğru gidildikçe etkisi azalır.
✔ Basra T.A.B. Yaz mevsiminde güneydoğudan Türkiye’ye
------AKDENİZ İKLİMİ-----
doğru giriş yapar. Yaz mevsiminde sıcaklık ve kuraklığı
artırır.
!!!!!! G.Marmara, Kıyı Ege, Akdeniz kıyılar ve G.Antep
çevresinde görülür.
✔ Hâkim yağış şekli cepheseldir.
-----FÖHN ŞAKAYA GELMEZZZ-----✔ Föhn: Bir dağ yamacını aşan, alçalan, sürtünmenin
etkisiyle ısınan sıcak ve kuru rüzgârlardır. Föhn
rüzgârlarının etkili olduğu yerlerde sıcaklık yükselir.
D
o
k
t
r
i
n
Y
a
y
ı
n
l
a
r
ı
✔ En fazla yağış kış, en az yağış ise yaz mevsiminde düşer.
✔ Doğal bitki örtüsü kısa boylu bodur ağaççıklardır (maki).
✔ Zeytin ve turunçgiller doğal tanıtıcı ürünleridir.
✔ Hâkim toprak tipi Terra-rossa’dır.
------ILIMAN KARASAL İKLİM----✔
Türkiye’de en geniş alana yayılan iklim tipidir.
✔
Een fazla yağışı ilkbaharda alır
NOTTT: Rize’de turunçgil, Iğdır’da pamuk ve Çoruh-Kelkit
✔
Yükselim yağışları hâkimdir
vadisinde zeytinin yetişmesine sebep olmuştur. Bu duruma
✔
Yarı kurak bir iklimdir.
✔
Bitki örtüsü kısa boylu cılız ot topluluklarıdır(bozkır)
✔
Verimsiz tuzlu kireçli step toprakları hâkimdir…
Tarım ürünleri çabuk olgunlaşır, kar erimelerine bağlı
sellenme ve orman yangınlarına da sebep olmaktadır.
bağlı mikro klima alanları oluşmuştur.
-----Türkiye’de Güneşlenme Süresi ve Buharlaşma
Miktarı----
Genel anlamda güneyden kuzeye doğu gidildikçe
güneşlenme süresi ve buharlaşma miktarı azalır.
Buharlaşma şiddeti ve güneşlenme süresinin en fazla
olduğu bölge Güneydoğu Anadolu iken en az olduğu
bölüm Doğu Karadeniz’dir
-----SERT KARASAL----✔
Yükselti karasallık ve Sibirya basınc. ortaya cıkmış
✔
yaz yağışları fazla-yükselim yağışları
✔
uzun çayır = b.baş hayvancılık
✔ Erzurum Kars civarında etkilidir.....
33
-- TAŞINMIŞ TOPRAKLAR(Azonal) ---✔ Alüvyal: Akarsuların taşıdığı verimli
Delta ovaları bu toprak türündendir.
✔ Moren:
Buzulların
taşıdığı
yüksek dağlarda sınırlı görülür.
topraklardır.
topraklardır.
Bazı
✔ Lösler: Rüzgârların taşıdığı topraklardır. Türkiye’de pek
görülmez.
TÜRKİYEDE EN ÇOK GÖRÜLEN AFETLER
✔
Deprem
: % 61
✔
Heyelan
: % 15
✔
Sel
: %14
✔
Kaya düşmesi
: % 5
✔
Orman yangınları
: % 4
✔ Çığ
----YERLİ(ZONAL) KAYA TOPRAKLARI-----✔ Terra-Rossa: Kalkerin paslanmasıyla kırmızı renk alan
Akdeniz toprağıdır. Verim azdır.
----NÜFUS SAYIM TARİHÇESİ----
Türkiye’de ilk nüfus sayımı 1927 yılında yapıldı ve
Türkiye nüfusu 13,6 milyon civarındaydı. 1990 yılına
kadar nüfusun 5 yılda bir sayılmasına, 1990’dan sonra
ise nüfusun 10 yılda bir sayılmasına karar verildi.
Günümüzde ise artık adrese dayalı bir sayım söz
konusudur. 2015 yılı sayımlarına göre ise Türkiye nüfusu
78,7 milyona yükselmiştir. Nüfusla ilgili bilgileri TÜİK
düzenler.
✔ Çernozyom: Yerli kaya topraklarının en verimlisidir.
Erzurum-Kars civarında yaygındır.
✔ Kahverengi Step: İç bölgelerde yer alan tuzlu kireçli ve
verimsiz topraklardır.
✔ Lateritleşmiş topraklar: Bol yıkanmış tuzsuz, kireçsiz,
asitli topraklardır. Doğu Karadeniz’de yaygındır.
✔ Podzol:
İğne
yapraklı
bölge
toprağıdır.
Batı
Karadeniz’de yaygındır.
✔ Kahverengi
Orman
Toprakları:
Karadeniz
Bölgesi’nde yaygındır, verimlidir.
NOT: Yerli (Zonal) topraklarda horizon bulunur..!!
-----NOTTT---✔ Türkiye’de toprak çeşitliliğinin en fazla olduğu bölge
Marmara’dır (iklim çeşitliliği).
------- Erozyonun Sonuçları-----✔
Tarım topraklarının verimsizleşmesi
✔
Baraj göllerinin alüvyonlarla hızla dolması
✔
Doğal dengenin bozulması
✔
Delta ovaları meydana gelir (tek olumlu sonuç)
D
o
k
t
r
i
n
Y
a
y
ı
n
l
a
r
ı
: % 1
------ÖNEMLİ BİLGİ-----
Tarihsel süreçte Türkiye nüfus artış oranında artış ve
azalmalar olsa da nüfus miktarında sürekli artış
olmuştur.
----NÜFUS POLİTİKALARI---✔
Türkiye’de Cumhuriyetin ilk yıllarında nüfusu arttırıcı bir
politika izlenilmiştir.
✔
1960’tan sonra nüfus artış oranını azaltmaya yönelik bir
politika izlenmiştir.
✔
Günümüzde ise nicelikten ziyade nüfusumuzun niteliksel
ve niceliksel değişimi üzerinde durulmaktadır.
----Nüfusun seyrek olduğu yerler-----
✔
Hakkâri Yöresi (Dağlık, engebe, karasal iklim)
✔
Teke, Taşeli ve Menteşe civarı (dağlık, karstik arazi,
eğim)
✔
Yıldız Dağları bölümü, Biga Yarımadası (engebe ve
ana yollara sapa kalma)
✔
Tuz Gölü Çevresi (iklim = kuraklık)
✔
Yukarı Kızılırmak bölümü (engebe, iklim)
NOTTT: Dağlık alanlar, su yüzeyleri ve bataklık (sazlık)
alanlarda nüfus azdır.
34
-----Nüfusun yoğun olduğu alanlar-----
✔
G. Antep ve Kayseri çevresi (sanayi ve ticaret)
✔
Adana çevresi (tarım ve sanayi)
✔
Kıyı Ege (tarım ve sanayi)
✔
Güney Marmara (tarım ve sanayi)
✔
Çatalca - Kocaeli Bölümü (sanayi ve hizmet)
✔
Ankara ve Eskişehir çevresi (idari yapı, ulaşım)
✔
Karadeniz Bölgesi’nin kıyı kesimi (uygun iklim)
----KIRSAL MESKEN MALZEMELERİ----
✔
Ahşap meskenler: Ormanların fazla olduğu alanlarda
görülür. Karadeniz Bölgesi’nde yaygındır.
✔
Kerpiç (toprak) meskenler: Kurak ve yarı kurak
bölgelerde yaygındır. İç Anadolu, Doğu ve Güney
Doğu Anadolu bölgelerinde bu tip evler yaygındır.
✔
Taş meskenler: Genellikle daha çok Akdeniz ve Doğu
Anadolu bölgelerinde yaygındır.
✔
✔
Tüflü meskenler: Volkan tüflerinin yoğun bulunduğu
Kapadokya çevresinde yaygındır. (Yer-Gök-Aşk
dizisinden hatırlayınız)
Betonarme meskenler: Kentleşme oranının fazla
olduğu bölgelerde kırsal yapı malzemesi olarak beton
kullanılmaktadır.
----- Köy altı yerleşmeleri-------
Köyden daha küçük olan yerleşme birimleridir.
✔ Divan: Köyü oluşturan mahallelerin her biridir. Batı
Karadeniz’de yaygındır. Mahalle=Kalıcı
✔ Yayla: Hayvancılık amaçlı yapılan geçici yerleşmelerdir.
Yaz mevsiminde yaylaya çıkılır ve sonbaharda geri
dönülen geçici yerleşmelerdir. Son yıllarda özellikle
Doğu Karadeniz Bölümü’nde turizm de gelişmiştir.
✔ Çiftlik: Geniş araziler üzerine kurulmuş birkaç ev ve
eklentileridir. Tarım ve hayvancılık yapılır. Trakya ve Batı
Anadolu’da yaygındır. Kalıcı
✔ Oba: Genellikle hayvancılık amaçlı kurulmuş birkaç
çadırdan oluşan geçici yerleşme türüdür
✔ Dalyan: Balıkçı kulübeleridir(Muğla kıyıları) geçici..!!
-------ÇOK ÖZEL NÜFUS BİLGİLERİ---------
D
o
k
t
r
i
n
Y
a
y
ı
n
l
a
r
ı
Nüfusu inceleyen bilime DEMOGRAFYA denilir.
✔
Türkiye tarihinde nüfus artış oranındaki en büyük düşüş
1945 yılında (II. dünya savaşı) meydana gelmiştir.
✔
Doğal nüfus artışı en çok Doğu Anadolu’da normal artış
ise Marmara Bölgesi’nde gerçekleşir.
✔
Türkiye’de nüfusun dağılışını etkileyen en önemli doğal
faktör iklim ve yer şekilleri, beşeri faktör SANAYİDİR…
✔
Türkiye nüfusu genç bir yapıya sahiptir.
✔
Kentleşme oranının en fazla olduğu bölge Marmara en
az ise Karadeniz Bölgesi’dir.
✔
Tarım ve turizm göçleri geçici iken sanayi göçleri kalıcıdır.
✔
En fazla iç göç veren bölgeler Karadeniz ve Doğu
Anadolu’dur.
✔
En fazla göç alan bölgeler ise Marmara ve Ege’dir.
✔
Türkiye en fazla göçü Avrupa ülkelerine vermiştir.
✔ Dağınık yerleşme tipinin en yaygın olduğu yer Doğu
Karadeniz Bölümü’dür.
En fazla il sayısına sahip bölge Karadeniz iken en az il
sayısı ise Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nde yer alır
--------Tarım destekleyen kuruluşlar-----
Zirai Araştırma Enstitüsü, Tigem, TMO, Ziraat Bankası,
Panko Birlik, Dsi, Zirai Donatım Kurumu Tarım Satış
Kooperatifleri ve TARİŞ gibi kuruluşlardır
------ŞEKER PANCARI-----
Çabuk bozulduğundan dolayı fabrikalar hammaddeye
yakındır ve küspesi hayvan yemi olarak kullanıldığı
için şeker pancarı üretim alanlarına yakın yerlerde besi
hayvancılığı gelişmiştir.
✔ Mezra: Köye biraz uzak 5 - 10 haneli yerleşmelerdir.
Tarım ve hayvancılık yapılır. Doğu Anadolu, İç Anadolu
ve Güneydoğu Anadolu’da yaygındır. Kalıcı
✔ Kom: Köye biraz uzak geniş otlaklar içinde yapılmış
yerleşme türüdür. Hayvancılık amaçlıdır. Geçici
yerleşme türü olup Doğu Anadolu’da yaygındır.
✔ Ağıl: Genellikle küçükbaş hayvanlarının gece barındıkları
üstü açık yerleşmelerdir.
35
----- Nöbetleşe EKİM:
-------NÜKLEER---------
✔
Uranyum ve Toryum gibi radyoaktif maddelerin
atomlarının parçalanması ile enerji üretilir
✔
Mersin-Akkuyu
planlanmıştır.
Her yıl farklı ürünlerin üretilmesidir. Üretime süreklilik
kazandırıp erozyonu azaltır.
Bir yeraltı kaynağının işletmeye açılabilmesi için
✔
Rezervinin (maden miktarı) fazla olması
✔
Tenör (cevher oranı) oranının fazla olması
✔
Kullanım alanının geniş olması
✔
Yüzeye yakın, ulaşımın kolay olması
✔
Teknoloji, sermaye, işgücü ve pazarlamanın kolay olması
gerekir
ve
Sinop’ta
santral
yapılması
------ÖNEMLİ BİLGİ-----
---------------Dış Ticaret-------------✔ Türkiye’nin dışarıya mal veya hizmet satması olayına
ihracat, dışarıdan alım yapmasına ise ithalat denir.
Türkiye’nin ithalatı ihracatından fazla olduğu için dış
ticaret açığı oluşmuştur.
✔ Türkiye’nin ihracatında sanayi ürünlerinin payı % 90,
tarım ürünlerinin payı % 6 iken, yer altı kaynaklarının
payı ise sadece % 4 civarındadır. İthalatımızın % 50
sinden fazlasını enerji kaynakları oluşturur.
D
o
k
t
r
i
n
Y
a
y
ı
n
l
a
r
ı
Orman alt sınırını yağış(özel konum) , orman üst
sınırını ise sıcaklık(enlem) ve özel konum belirler…..
!!!!!!!!!!!!!!!!!!önemli BİLGİ!!!!!!!!!!!!!!!!!!!
✔
Güneydoğunu nüfus miktarı az olsa da nüfus yoğunluğu
Türkiye ortalamasının üzerindedir(yüzölçümü küçük)
✔
İç anadoluda nüfus miktarı çok olsa da nüfus
yoğunluğu Türkiye ortalamasının altında(yüzölçümü
büyük)…….
!!!!!!!!!!önemli BİLGİ!!!!!!!!!!!!!!!!
✔ Şekerpancarı=güneydoğu Anadolu
--İhracat ürünleri --
---İthalat ürünleri-----
✔
Tütün =İç anadoluda YETİŞTİRİLMEMEKTEDİR!!!!!
✔
Otomotiv, Tekstil
✔
Çimento, Seramik
• İlaç, Fosfat
✔
Tütün, İncir
• Madeni yağ, Boya
✔
Üzüm, Antepfıstığı
• Makine, Elektrikli eşya
!!!!!!!!!!önemli BİLGİ!!!!!!!!!!!!!!!!---
✔
Turunçgil, Zeytin
• Motorlu taşıtlar, Optik
✔
kıyılarda(denizel alanlarda)= kimyasal
✔
Bor, Bakır, Krom
• Kâğıt, Muz, Kahve
✔
karasal(iç bölgelerde)= fiziksel çözünme hâkimdir…
✔
Mermer, Zımpara taşı
36
• Petrol, Doğalgaz
• Pirinç
GEÇİTLER------AKDENİZ-----
•
Çubuk Geçidi
•
Sertavul Geçidi →
•
Gülek Geçidi
→
Adana’yı İç Anadolu’ya
•
Belen Geçidi
→
Çukurova’yı Hatay’ a bağlar.
→
✔ İthal edilen petrol, Orta Anadolu (Kırıkkale), Aliağa
(İzmir), Ataş (Mersin) ve İpraş (İzmit) rafinerilerinde
işlenmektedir
Antalya’yı Göller yöresine
Silifke’yi Karaman’a
-----------ORMANCILIK-----------------GEÇİTLER----KARADENİZ------•
Kop Geçidi →
•
Zigana( Kalkanlı)
•
Ilgaz Geçidi
•
Cankurtaran Geçidi → Hopa’yı Borçka’ya
•
Ecevit Geçidi → İnebolu’yu Kastamonu’ya bağlar.
→
✔ Türkiye yüzölçümünün % 26’sı ormanlarla kaplıdır.
Ormanlar genellikle yağış ve neme paralellik gösterdiği
için mevcut ormanların % 80’i kıyı bölgelerimizde yer
alır. Ormanların bölgesel dağılışına bakıldığında en
fazla orman alanı Karadeniz’de yer alırken en az orman
alanı Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nde bulunur.
Bayburt’u Erzurum’a
→
Trabzon’u Gümüşhane’ye
Çankırı’yı Kastamonu’ya
------TÜRKİYEDE SANAYİ----✔ Türkiye’de sanayinin gelişmesinde en büyük sıkıntı
sermaye azlığıdır. Cumhuriyet’in ilk yıllarında
✔ Ekonomide devletçilik ilkesiyle hareket edilmiştir. Daha
sonra sermaye sıkıntısından dolayı özel sektör ve
yabancı yatırımcılarda sanayiye dâhil olmuştur.
D
o
k
t
r
i
n
Y
a
y
ı
n
l
a
r
ı
---Türkiye’de hayvancılık------sorun-çözüm---✔
Yerli ırkların iyileştirilmesi (soy ıslahı)
✔
Çayır ve meraların ıslah edilmesi
✔
Ahır ve besi hayvancılığına önem verilmesi
✔
Erken kesimin önüne geçilmeli
✔
Yem üretimine ağırlık verilmeli
✔
Hayvan hastalıklarıyla mücadele edilmeli
✔
Destek ve kredi olanaklarının artırılması
✔
Pazarlama imkânlarının gelişmesi önemlidir.
-------Nükleer Enerji----✔ Uranyum (Salihli) ve toryum (Eskişehir) gibi
radyoaktif maddelerin parçalanmasıyla enerji elde edilir.
✔
✔
Soğutma suyunun bol, deprem riskinin az olduğu
alanlarda nükleer santralleri kurulur.
----DÖNENCE DIŞI KANTLARI------
✔
Güneş ışınları hiçbir zaman dik açıyla gelmez.
✔
Gölge boyları hiçbir zaman sıfır metre olmaz.
Proje şeklinde Sinop ve Mersin’de nükleer santraller
bulunur.
----------PETROL--------✔
Güneydoğu Anadolu da çıkarılan petrol Batman petrol
rafinerisinde işletilir ancak; ihtiyacın % 10 karşıladığı için
ithal edilir.
37
Mozaik Yolu Projesi..!!
Türkiye’nin kültürel mirasını korumak için gerçekleştirdiği
projelere bir yenisini ekledi. Kültür ve Turizm Bakanlığı
ile Gaziantep, Hatay, Kahramanmaraşve Şanlıurfa
Büyükşehir Belediyeleri’nin desteğiyle, ONE Derneği
tarafından Anadolu’nun mozaiklerini tüm dünyaya
tanıtacak olan ‘Mozaik Yolu Projesi’nin” detayları Elgiz
Müzesi’nde gerçekleştirilen lansmanla tanıtıldı..!!
✔
Kırmızı Pericaları-Narman(Erzurum)
✔ Anadolu toprakları hala keşfedilmeyi bekleyen çok
sayıda tarihi ve doğal güzelliğe sahip yer mevcut
D
o
k
t
r
i
n
Y
a
y
ı
n
l
a
r
ı
Turizm Kentleri: 2023 Turizm Eylem Planı
2023 Turizm stratejesi kapsamında 10 yeni
turizm kentinin araştırma ve planlama çalışmaları
tamamlanacaktır. Önerilen turizm kentlerinin isimleri
aşağıda verilmektedir:
1.
İğneada – Kıyıköy Eko-Turizm Kenti
2. Kilyos Turizm Kenti
3. Saros Körfezi Turizm Kenti
4. Kapıdağ Yarımadası – Avşa – Marmara Adaları Turizm
Kenti
5. Datça Eko-Turizm Kenti
6. Kaş - Finike Turizm Kenti 7. Anamur Kıyı Kesimi Turizm Kenti 8. Samandağ Turizm Kenti 9. Maçka Turizm Kenti 10. Kahta Turizm Kenti
38
Türkiye’de linyit rezervi en fazla olan bölge Doğu
Anadolu... Tek havzada ise en fazla linyit rezervi AfşinElbistan’dadır.
CANSUYU PROJESİ
KKTC ‘nin temiz su ve tarım suyu ihtiyacını karşılamak
için Mersin’de inşa edilen Alaköprü Barajından su
-
Datça yarımadasında bulunan=Datça hurması -
Doğu Anadoluda bulunan Kardelen
-
Rize İkizdere de Anzerçayı
•
Ülkemizde endemik bitkiler en çok Toros Dağları
kuşağında bulunur.
Not: Türkiye’de yetişen endemik türler, aşırı otlatma,
yangın, bilinçsiz kesim, söküm, ıslah çalışmaları,
yapılaşma-şehirleşme gibi çeşitli tehlikelerle karşı
karşıyadır..
Göbeklitepe :
aktarımı faaliyete geçti.
Söz konusu hat yaklaşık 100 km olup 250 mt deniz
derinliğindedir. 50 yıl hizmet vermesi beklenmekte..
Bir birine benzer olan farklı Doktrin bilgiler:
✔
Sel rejimli akarsular= İç Anadolu Bölgesi nde ✔
Nehirllerde taşkın riskinin yüksek olduğu bölge =
Marmara Bölgesi
✔ Sel olaylarının en fazla meydana geldiği bölge ise
Karadeniz Bölgesidir.
D
o
k
t
r
i
n
Y
a
y
ı
n
l
a
r
ı
Endemik Bitkiler..!!
Endemik: belirli bir ülke veya bölgeye ait, yerel, ender
ve çok ender bulunan bitki türleridir. -
Kaz dağında orman meydana getiren=Kazdağı göknarı -
Eğridir güneyindeki=Kasnak meşesi -
Köyceğiz-Dalaman arasında yaygın olan Sığla veya
Günlük ağacı ve ormanları -
Beşparmak Dağları(Ege Bölümü)=Kral eğreltisi Tarihin yeniden yazılması sebep olacak yer:
Göbeklitepe (Şanlıurfa) İnsanlık tarihi hakkında
bildiklerimizi yeniden düşünmemizi sağlayacak, yerleşik
tarih anlayışını ve bilgilerini değiştirip, dinler tarihini
sorgulatacak, bir kısmımızın varlığından haberi dahi
olmadığı bir arkeolojik çalışma 1995 yılından beri Urfa
Göbeklitepe’de devam ediyor. İnşası Milattan önce
10000 yılına uzanan Göbeklitepe tarihteki en eski ve
en büyük ibadet merkezi olarak biliniyor. Göbeklitepe
İngiltere’de bulunan Stonehenge’den 7000, Mısır
piramitlerinden ise 7500 yıl daha eski. Ayrıca yerleşik
hayata geçişi temsil eden kültür bitkisi buğdayın atasına
da Göbeklitepe eteklerinde rastlanmıştır. İnşa edildikten
1000 yıl sonra üstleri insanlar tarafından kapatılarak
gömülen bu tapınaklar yeniden gün ışığına çıkıyor...
39
SANAYİ
2. Ulaşım
Sanayileşme adına en önemli adım 1923’te İzmir I.
İktisat Kongresi’nde atılmıştır. Çünkü bu kongrede bütün
ekonomik sektörlerimiz için olduğu gibi sanayi sektörü
konusunda da gelişmeyi teşvik edici birçok önlem
alınması kararlaştırılmıştır. Bunlar;
✔
Fabrika kurmaya yarayacak makinelerin ithalinden
gümrük vergisinin alınmaması,
Türkiye’de sanayinin dağılışında etkili olan diğer bir
faktör de ulaşımdır. Karadeniz ve Akdeniz kıyıları boyunca
uzanan sıradağlar ile ülkemizin doğusunda yükselti ve
engebenin fazla olması ulaşımı olumsuz etkilemiştir. Buna
karşın ülkemizin iç kesimleri ile batısında yer şekillerinin
uygunluğu, üç tarafının denizlerle çevrili olması ulaşım için
avantajlar sunmaktadır. Ülkemizin batı kesimlerinde
sanayinin yoğunlaşmasında İstanbul ve İzmir’de önemli
limanların varlığı etkili olmuştur. Bunun yanında;
✔
İskenderun’da (İsdemir) demir-çelik fabrikasının,
✔ Yollar ve ulaşım araçlarının geliştirilmesi,
✔ Sanayiyi teşvik edici kanunların çıkarılması,
✔ Samsun’da bakır işleme tesislerinin,
✔ Kredi sağlayacak bankaların kurulması,
✔ İzmit, İzmir ve Mersin’de petrol rafinerilerinin varlığı
ulaşımla yakından alakalıdır.
✔ Sektöre eleman yetiştirecek eğitim öğretim kurumlarının
açılmasıdır.
Sanayileşmenin planlı ve programlı bir şekilde
sürdürülmesi için 1933 yılından itibaren beş yıllık
kalkınma planları uygulamaya konulmuştur. Bu
planlamayla birlikte çeşitli fabrikalar kurulmuştur.
Nazilli’deki kumaş (1933), İstanbul’daki şişe ve cam
(1934), İzmit’teki kâğıt (1939) fabrikası bunlara örnek
olarak verilebilir.
Ülkemizde sanayinin belirli yörelerde yoğunlaşmasında etkili olan faktörler şunlardır:
1. Ham Madde
Ülkemizde bazı yerleşmeler bulundukları yerde var
olan ham maddeden dolayı belirli sanayi kollarıyla
özdeşleşerek ön plana çıkmaktadır.
✔
Et ve süt üretiminde Kars, Ağrı, Van, Diyarbakır, Şanlıurfa,
Edirne, Bolu,
✔ Unlu mamullerde Konya, Eskişehir, Ankara, Karaman,
Aksaray,
✔ Konserve ve içecek sanayisinde İstanbul, Balıkesir,
Çanakkale, İzmir, Afyon, Aydın, Uşak,
✔ Pamuklu dokumada Adana, Denizli, Aydın, Gaziantep,
Kahramanmaraş,
✔ İpekli dokumada Bursa, İstanbul, Adana,
✔ Petrol rafinerisinde Batman,
✔ Tütün sanayisinde Samsun, İzmir, Manisa ve Bitlis,
✔ Halı, kilim ve battaniye dokumacılığında Hereke, Bünyan,
Sivas, Isparta, Uşak, Kula, Gördes, Milas, Gaziantep,
Siirt yerel ham madde kaynaklarına bağlı olarak belirtilen
sanayi kollarının merkezi olmuşlardır.
40
3. Enerji Faktörü
D
o
k
t
r
i
n
Y
a
y
ı
n
l
a
r
ı
Enerji kaynaklarından kömürün uzak yerlere taşınması
maliyet
açısından
olumsuz
sonuçlar
doğurduğundan
sanayi
işletmeleri enerji kaynağına yakın kurulmaktadır.
✔ Karabük ve Ereğli’de demir-çelik tesislerinin kurulması,
✔ Soma, Yatağan, Afşin-Elbistan gibi yerlerde termik
santrallerin kurulması,
✔ Rüzgârdan elektrik elde etmek için türbinlerin ülkemizin
batısına kurulması,
✔ Güneşten enerji elde etmek için ülkemizin güneyinin tercih
edilmesi, enerjiye yakınlık ya da enerjiden daha fazla
yararlanabilmeyle ilgilidir.
4. İklim
İklim koşullarının elverişliliği nedeniyle sanayi,
kıyılarımızda daha çok yoğunluk kazanmıştır. Ülkemizin
doğusu ise bu açıdan en elverişsiz yerdir.
5. Pazar
Pazar dışındaki tüm koşullar bir araya gelse bile alıcı
kitlesinin olmadığı bir yerde sanayinin gelişme si
mümkün değildir. Bu nedenle pazar imkânlarının iyi
olduğu yerlerde sanayi gelişme göstermiştir.
✔ Bursa, İstanbul, İzmir, İzmit, Adana, Ankara verilebilecek
örneklerdir.
TÜRKİYE’DE
SANAYİ
KOLLARI
ENDÜSTRİ
TESİSLER TESİSLERİN BULUNDUĞU ŞEHİRLER
Besin Endüstrisi
Un Fabrikaları Tüm bölgelerimiz, çoğu İç Anadolu
(Konya, Nevşehir, Ankara, Eskişehir) Şeker Fabrikası
Alpullu, Uşak, Kütahya, Afyon, Erzurum, Malatya,
Eskişehir, Turhal, Kayseri, Kastamonu, Van, Burdur,
Maraş, Susurluk, Kars Yağ Fabrikası Ege, Marmara,
Akdeniz Bölgesi (Adana, Antalya). Ege Bölgesi (İzmir,
Edremit, Ayvalık) Makarna Fabrikası Ankara, Trakya,
İzmir, Eskişehir, Konya Bisküvi Fabrikası Ankara,
İstanbul, İzmir, Karaman, Eskişehir Sigara Fabrikası
İstanbul, İzmir, Samsun, Adana, Malatya, Bitlis, Tokat,
Akhisar, Torbalı, Gaziantep Konservecilik Marmara
Bölgesi (İstanbul, Bursa), İzmir İçki Fabrikası İstanbul,
İzmir, Aydın, Yozgat, Diyarbakır, Tekirdağ, Çanakkale,
Bilecik, Ankara, Gaziantep, Adana Süt Ürünleri Bursa,
Trabzon, Diyarbakır, Urla, İzmir, İstanbul, Adana, Afyon,
Muğla, Denizli, Kastamonu, Amasya, Giresun, K. Maraş
Balıkesir, Edirne, Van Ankara
Dokuma Endüstrisi
Pamuklu Dokuma İstanbul, Adana, Kayseri, Nazilli,
Malatya, Denizli, İzmir, Manisa, Gaziantep, Bursa,
Mersin, Antalya, Kahramanmaraş Yünlü Dokuma
İstanbul, Hereke, Bursa, Bünyan (Kayseri), Siirt, Kocaeli,
Tekirdağ İpekli Dokuma Bursa, Gemlik, İstanbul Hazır
Giyim, Konfeksiyon İstanbul, İzmir, G. Antep Halı-Kilim
Isparta, Uşak, Gördes, Demirci, Kula, Bünyan, Kayseri,
Sivas, Lâdik Deri İşleri İstanbul, İzmir, Bursa
Makine - Kimya Endüstrisi
Gübre Fabrikası Mersin, İzmit, İzmir, Antalya, Kütahya,
Samsun, Bandırma, İskenderun Petrokimya İzmir
(Aliağa), Mersin (Ataş) İzmit (İpraş), Batman (Batman),
Kırıkkale (Orta Anadolu) Sabun, Deterjan Fabrikası
İzmit, İstanbul, Ankara Madeni Eşya İstanbul, Bursa,
Adapazarı, İzmit, Denizli, Adana, G. Antep, Manisa
Boya İzmir, Mersin, İstanbul, İzmit
Makine - Kimya Endüstrisi
Plastik, lastik İstanbul, İzmit, Bursa, İzmir, Kayseri,
Adana, G. Antep
Vagon Adapazarı, Eskişehir
Gemi İzmit, İstanbul
Otomobil İstanbul, Bursa, İzmit, Ankara, İzmit,
Eskişehir, G. Antep, Adapazarı,
Adana
Uçak Eskişehir, Ankara
Taşa-Toprağa Dayalı Endüstri
Cam İstanbul, Sinop, Kırklareli, Sivas, Mersin
Seramik-Çimento İstanbul, Çanakkale, Kütahya,
Bozüyük
(Bilecik)
Çimento
Tarsus,
Bartın,
İstanbul, İzmir, Isparta, Eskişehir, Van, Balıkesir,
Çanakkale, Aşkale (Erzurum), Elazığ Tuğla-Kiremit
Eskişehir, Salihli, Turgutlu, Afyon, Kütahya, Uşak,
Aydın, Zonguldak, Bolu, Bartın, Giresun, Çorum
Mobilya İzmit (Karabağlar), Ankara (Siteler), İstanbul,
Bursa (İnegöl),Kayseri
Orman Endüstrisi
D
o
k
t
r
i
n
Y
a
y
ı
n
l
a
r
ı
Kâğıt, Çaycuma (Zonguldak), Aksu (Giresun),
Dalaman
(Muğla),
Balıkesir,
Bilecik,
Yalova
Kereste Bolu, Kastamonu, Sinop, Balıkesir, Adapazarı,
Antalya, Muğla, Isparta, Burdur, Adana
Maden Endüstrisi
Demir-Çelik Karabük, Ereğli, İskenderun, İzmir, Sivas
Bakır Samsun, Ergani (Diyarbakır), Murgul, İzmit
Krom Antalya, Elazığ
TİCARET
Cumhuriyetin ilk yıllarında dış ticaret hacminin fazla
olmadığını görürüz. 1980 sonrasında Türkiye’de
ekonomik anlamda önemli değişiklikler olmuştur.
1980’lere kadar ekonomi üzerinde korumacı ve
müdahaleci politikalar izlenmiş, 1980’den sonra serbest
piyasa ekonomisine geçiş yapılmıştır.
24 Ocak 1980’de alınan kararlarla ihracata dayalı
sanayileşme politikası benimsenmiştir. Bu dönemde
ihracatı artırmaya yönelik politikalar uygulamaya
konulmuş, bürokratik engeller büyük ölçüde ortadan
kaldırılmıştır.
Türkiye’nin 1996 yılında Gümrük Birliği’ne girmesiyle
AB’den alınan sanayi malları ithalatında artış olmuştur.
Bu durum iç piyasada yerli üreticiyi zor durumda bıraksa
da rekabet ortamı oluştuğundan ürünlerin kalitesinde
önemli bir artış olmuştur. Bu kalite artışının ardından
yerli üreticinin kendine olan güveni daha da artmış ve
ürettiği malı dış piyasaya sürmüştür. Böylece sanayi
ürünleri ihracatımız hızla artmıştır.
41
D
o
k
t
r
i
n
Dikkat:
Dış ticaret hacminde Almanya birinci sırada,
Dış ticaret açığında Çin 1. sıradadır.
Cankurtaran Tüneli:
Hopa-Artvin karayolundaki 690 rakımlı Cankurtaran Geçidi’ne
alternatif olarak yapılan 5 bin 200 metre uzunluğundaki
çift tüplü Cankurtaran Tüneli’nin yapımı sürüyor.
Tünelin hizmete girmesiyle Artvin-Hopa arasında ulaşımının
12 kilometre kısalacaktır.
Karadeniz’i Erzurum üzerinden İran’a bağlayacak bağlantı
aradaki mesafeyi kısalacaktır.
42
Y
a
y
ı
n
l
a
r
ı
Turizmin Ekonomiye Etkileri
Uluslararası turizmin sürekli ve kesintisiz artışı, gelişen
birçok ülkenin devamlı büyüyen bu endüstriye ilgi
duymasına neden olmuştur. Türkiye gibi gelişen bir
ülkenin pazar payı almak üzere uluslararası turizm
endüstrisine ilgi duymasının nedenleri ise kısaca şöyle
belirtilebilir:
✔
Turizm talebi her geçen gün hızla artmaktadır.
✔
Turizm döviz darboğazı sorunlarına çözüm getirebilmektedir.
✔ Turizm endüstrisinin gelişme maliyetleri düşük olabilmektedir.
✔
Turizm ekonomik kısıtlamalardan, tarife ve kotalardan
daha az etkilenmektedir.
Türkiye’nin 2023 Turizm Stratejisi
✔ Sürdürülebilir turizm yaklaşımı benimsenerek, istihdamın
artırılmasında ve bölgesel gelişmede turizmin öncü bir
sektör konumuna ulaştırılması,
✔ Türkiye’nin 2023 yılına kadar, uluslararası pazarda turist
sayısı ve turizm geliri bakımından ilk beş ülke arasında
uluslararası bir marka hâline getirilmesinin sağlanması,
✔ Ekonomik gelişimi destekleyen; fiziksel düzeyde
uygulanabilir, toplum yönelimli ve sürdürülebilir turizm
ilkesini içeren bir planlama yaklaşımının ortaya konması,
✔ Ulusal, bölgesel ve yerel ölçekte markalaşmanın
hedeflenmesi, ulusal tanıtım ve pazarlamaya ek olarak
varış noktası bazında tanıtım ve pazarlama faaliyetlerine
başlanması,
D
o
k
t
r
i
n
Y
a
y
ı
n
l
a
r
ı
✔ Zengin kültürel ve doğal değerlere sahip kentlerimizin
markalaştırılarak turistler için bir çekim noktası hâline
getirilmesi,
✔ Alternatif turizm türlerinden öncelikli olarak sağlık turizmi, termal turizm, kış turizmi, golf turizmi, deniz turizmi,
eko turizmi, yayla turizmi, kongre ve fuar turizminin
geliştirilmesi hedeflenmiştir.
Tüm Mısır Türlerinde ( Dane , Slajlık , Hasıl)
Türkiye Üretiminde İlk Beş İl Tüik / 2015
İzmir
2.775.370
Konya
1.907.019
Adana
1.274.428
Bursa
1.216.935
Balıkesir
1.260.623
43
Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi Sonuçları, 2015
✰ Türkiye nüfusu 31 Aralık 2015 tarihi itibarıyla 78 milyon 741 bin 53 kişi oldu
✰ Türkiye’de ikamet eden nüfus 2015 yılında, bir önceki yıla göre 1 milyon 45 bin 149 kişi arttı. Erkek nüfusun oranı
%50,2 (39 milyon 511 bin 191 kişi), kadın nüfusun oranı ise %49,8 (39 milyon 229 bin 862 kişi) olarak gerçekleşti.
✰ Türkiye’nin yıllık nüfus artış hızı, binde 13,4 olarak gerçekleşti
✰ Yıllık nüfus artış hızı 2014 yılında ‰13,3 iken, 2015 yılında ‰13,4 oldu.
✰ İl ve ilçe merkezlerinde yaşayanların oranı %92,1 oldu
✰ İl ve ilçe merkezlerinde ikamet edenlerin oranı 2014 yılında %91,8 iken, bu oran 2015 yılında %92,1’e yükseldi.
Belde ve köylerde yaşayanların oranı ise %7,9 olarak gerçekleşti.
✰ İstanbul’da ikamet eden nüfus bir önceki yıla göre %2 artış gösterdi
✰ Türkiye nüfusunun %18,6’sının ikamet ettiği İstanbul, 14 milyon 657 bin 434 kişi ile en çok nüfusa sahip olan il oldu.
D
Bunu sırasıyla %6,7 (5 milyon 270 bin 575 kişi) ile Ankara,
%5,3 (4 milyon 168 bin 415 kişi) ile İzmir, %3,6 (2 milyon
o
842 bin 547 kişi) ile Bursa ve %2,9 (2 milyon 288 bin 456
kişi) ile Antalya illeri takip etti. Bayburt ili ise 78 bin 550
k
kişi ile en az nüfusa sahip il oldu.
t
✰ Türkiye nüfusunun ortanca yaşı yükseldi
r
i
n
Y
a
✰ Ülkemizde 2014 yılında 30,7 olan ortanca yaş, 2015 yyılında önceki yıla göre artış göstererek 31 oldu. Ortanca
ı
yaş erkeklerde 30,4 iken, kadınlarda 31,6 olarak gerçekleşti.
Ortanca yaşın en yüksek olduğu iller sırasıyla Sinop
n
(39,3), Balıkesir (38,8) ve Kastamonu (38,3) iken, en düşük
olduğu iller ise sırasıyla Şanlıurfa (19,3), Şırnak (19,5)
l
ve Ağrı (20,3)’dır.
a
r
ı
✰ Çalışma çağındaki nüfusun oranı bir önceki yıla göre değişmedi
✰ Ülkemizde 15-64 yaş grubunda bulunan (çalışma çağındaki) nüfusun oranı 2015 yılında, bir önceki yılda olduğu gibi
%67,8 (53 milyon 359 bin 594 kişi) olarak gerçekleşti. Çocuk yaş grubundaki (0-14) nüfusun oranı ise %24’e (18
milyon 886 bin 220 kişi) gerilerken, 65 ve daha yukarı yaştaki nüfusun oranı da %8,2’ye (6 milyon 495 bin 239 kişi)
yükseldi.
✰ Türkiye’de kilometrekareye düşen kişi sayısı arttı
✰ Nüfus yoğunluğu olarak ifade edilen “bir kilometrekareye düşen kişi sayısı”, Türkiye genelinde 2014 yılına göre 1
kişi artarak 102 kişi oldu. İstanbul, kilometrekareye düşen 2 821 kişi ile nüfus yoğunluğunun en yüksek olduğu ilimiz
oldu. Bunu sırasıyla; 493 kişi ile Kocaeli, 347 kişi ile İzmir ve 283 kişi ile Gaziantep takip etti. Nüfus yoğunluğu en
az olan il ise bir önceki yılda olduğu gibi, kilometrekareye düşen 12 kişi ile Tunceli oldu.
✰ Yüzölçümü bakımından ilk sırada yer alan Konya’nın nüfus yoğunluğu 55, en küçük yüzölçümüne sahip Yalova’nın
nüfus yoğunluğu ise 275 olarak gerçekleşti.
44
BUĞDAY
AYÇİÇEĞİ
İller
Üretim Miktarı (ton)
İller
1
Konya
1.696.326
1
Tekirdağ
267.012
2
Ankara
1.073.493
2
Edirne
226.573
3
Diyarbakır
915.292
3
Konya
210.307
4
Tekirdağ
744.257
4
Kırklareli
188.998
5
Sivas
742.881
5
Adana
134.361
ARPA
İller
1
Konya
853.627
2
Ankara
625.628
3
Şanlıurfa
572.783
4
Afyon
340.455
5
Kayseri
267.278
D
o
k
t
r
i
n
Y
a
y
ı
n
l
a
r
ı
ÇAVDAR
İller
1
Kayseri
44.647
2
Niğde
44.556
3
Nevşehir
36.224
4
Balıkesir
31.836
5
Eskişehir
29.577
ASPİR
ÇELTİK
İller
İller
1
Ankara
39.328
1
Edirne
480.466
2
Konya
5.625
2
Samsun
149.821
3
Muş
3.929
3
Balıkesir
149.966
4
Yozgat
3.347
4
Çanakkale
110.519
5
Çorum
2.039
5
Çorum
62.347
45
GÜL
İller
1
KOLZA ( KANOLA )
7.251
Isparta
2
1.162
Burdur
3
935
Afyon
4
135
Denizli
5
Manisa
0
MANDA
İller
Sayı ( baş )
1
Samsun
17.043
2
İstanbul
11.518
3
Diyarbakır
11.510
4
Tokat
8.839
5
Bitlis
7.594
D
o
k
t
r
i
n
Y
a
y
ı
n
l
a
r
ı
İller
1
Tekirdağ
73.891
2
İstanbul
18.189
3
Kırklareli
8.303
4
Balıkesir
6.896
5
Edirne
5.760
MERCİMEK ( KIRMIZI )
İller
Sayı ( baş )
1
Şanlıurfa
129.732
2
Diyarbakır
82.742
3
Mardin
57.874
4
Batman
20.028
5
Gaziantep
12.446
MERCİMEK ( YEŞİL )
HAŞHAŞ ( KAPSÜL )
İller
İller
1
Afyon
7.796
1
Çorum
4227
2
Konya
6.960
2
Yozgat
3458
3
Denizli
4.654
3
Kırşehir
1604
4
Uşak
3.008
4
Ankara
1537
5
Amasya
1.728
5
Manisa
1406
46
PATATES
MISIR - DANE
İller
İller
1
Adana
1.015.428
1
Niğde
674.773
2
Mardin
724.032
2
Konya
493.748
3
Şanlıurfa
687.598
3
Afyon
434.929
4
Konya
558.190
4
İzmir
407.745
5
Osmaniye
341.996
5
Nevşehir
301.039
SOYA
NOHUT
İller
1
Antalya
34.918
2
Uşak
30.937
3
Konya
29.747
4
Karaman
29.358
5
Mersin
27.131
D
o
k
t
r
i
n
Y
a
y
ı
n
l
a
r
ı
İller
1
Adana
97.539
2
Mersin
33.834
3
Samsun
14.704
4
Osmaniye
8.375
5
Şanlıurfa
1.682
SUSAM
PAMUK (KÜLTÜ)
İller
1
Şanlıurfa
916.298
2
Aydın
287.473
3
Hatay
209.458
4
Diyarbakır
141.289
5
Adana
138.612
İller
1
Adana
97.539
2
Mersin
33.834
3
Samsun
14.704
4
Osmaniye
8.375
5
Şanlıurfa
1.682
47
ŞEKERPANCARI
YULAF ( DANE )
İller
İller
1
Konya
5.217.392
1
Sivas
31.812
2
Yozgat
1.640.493
2
Çanakkale
28.134
3
Aksaray
995.805
3
Ankara
25.400
4
Eskişehir
841.231
4
Nevşehir
15.344
5
Kayseri
839.914
5
Karaman
15.145
TÜTÜN
İller
1
Manisa
22.317
2
Denizli
15.281
3
Samsun
8.215
4
Uşak
5.277
5
Adıyaman
4.583
D
o
k
t
r
i
n
Y
a
y
ı
n
l
a
r
ı
ANASON
İller
1
Burdur
3.777
2
Denizli
2.004
3
Antalya
940
4
Muğla
900
5
Afyon
574
ANTEPFISTIĞI
YERFISTIĞI
İller
İller
1
Adana
882.21
1
Gaziantep
53109
2
Osmaniye
43.434
2
Şanlıurfa
47848
3
Aydın
4.803
3
Adıyaman
15368
4
Antalya
3.469
4
Siirt
11221
5
Kahramanmaraş
2.952
5
Kilis
2271
48
CEVİZ
FINDIK
İller
İller
1
Kahramanmaraş
10.631
1
Ordu
200.938
2
Hakkâri
8.140
2
Giresun
105.023
3
Karaman
7.366
3
Samsun
90.857
4
Antalya
6.861
4
Sakarya
82.708
5
Aydın
6.323
5
Düzce
69.344
İNCİR
ÇAY
İller
1
Rize
898.662
2
Trabzon
262.611
3
Artvin
133.495
4
Giresun
25.144
5
Ordu
88
D
o
k
t
r
i
n
Y
a
y
ı
n
l
a
r
ı
İller
1
Aydın
186.124
2
İzmir
38.753
3
Bursa
22.541
4
Mersin
8.426
5
Hatay
6.244
ELMA ( AMASYA)
KAYISI
İller
İller
1
Niğde
141.869
1
Malatya
336.000
2
Kayseri
14.588
2
Mersin
107.922
3
Amasya
10.765
3
Kahramanmaraş
80.444
4
Kastamonu
6.242
4
Iğdır
37.544
5
Nevşehir
6053
5
Antalya
20.869
49
ŞEFTALİ
KESTANE
İller
1
Aydın
21.215
2
İzmir
9.742
3
Kastamonu
9.715
4
Sinop
3.993
5
Bartın
2.843
İller
1
Mersin
95.782
2
Bursa
86.428
3
Çanakkale
84.076
4
İzmir
71.978
5
Adana
26.043
KİVİ
ÜZÜM
İller
1
Yalova
18.892
2
Ordu
6.263
3
Rize
5.126
4
Samsun
2.715
5
Giresun
1.880
D
o
k
t
r
i
n
Y
a
y
ı
n
l
a
r
ı
İller
1
Manisa
365.440
2
Denizli
139.335
3
İzmir
34.276
4
Mersin
21.690
5
Gaziantep
6.800
MUZ
İller
1
Mersin
195.381
2
Antalya
72.865
3
Hatay
2.230
4
Adana
24
5
………..
……………
50
ZEYTİN ( YAĞLIK )
İller
1
Aydın
243.778
2
İzmir
175.008
3
Hatay
151.768
4
Muğla
147.627
5
Mersin
119.832
KIL KEÇİSİ
ZEYTİN ( SOFRALIK )
İller
Sayı ( baş )
İller
1
Mersin
763.447
1
Bursa
65.629
2
Antalya
654.351
2
Manisa
64.965
3
Siirt
441.748
3
Aydın
53.462
4
Mardin
401.294
4
Mersin
50.866
5
Adana
372.275
5
Osmaniye
25.998
İPEK BÖCEKÇİLİĞİ ( yaş koza )
İller
1
Antalya
18,249
2
Bilecik
8,531
3
Ankara
8,359
4
Sakarya
5,951
5
Bolu
5,203
D
o
k
t
r
i
n
Y
a
y
ı
n
l
a
r
ı
Tiftik Keçisi
İller
Sayı ( baş )
1
Ankara
125.729
2
Şırnak
19.380
3
Eskişehir
13.314
4
Siirt
12.713
5
Bolu
12.010
BAL ÜRETİMİ
KOYUN ( YERLİ )
İller
1
Ordu
16.600,75
2
Muğla
15.205,72
3
Adana
9.762,60
4
Aydın
4.007,45
5
Mersin
3.493,05
İller
Sayı ( baş )
1
Van
2.456.493
2
Konya
1.544.436
3
Şanlıurfa
1.519.352
4
Ağrı
1.288.490
5
Diyarbakır
885.527
51
SIĞIR ( KÜLTÜR )
KÜMES - ET TAVUĞU
İller
Sayı ( baş )
İller
Sayı ( baş )
1
Konya
480.129
1
Bolu
28.330.812
2
İzmir
446.393
2
Manisa
27.390.125
Balıkesir
398.225
3
Balıkesir
24.274.239
4
Aydın
252.760
4
Sakarya
20.166.050
5
Afyon
246.674
5
Mersin
16.499.004
3
ÜRÜNLER
YUMUŞAK
ÇEKİRDEKLİLER
Armut
Ayva
Yıllar
2002
2009
2010
2011
2012
2013
2014
2015
340.000
110.000
384.244
96.282
380.003
121.085
386.382
127.767
442.646
136.577
461.826
139.311
462.336
107.243
463.623
112.900
2.680.075 2.888.985
4.606
4.323
12.105
12.093
3.128.450
4.651
12.902
2.480.444
4.134
12.900
2.569.759
4.205
12.717
300.046
4.896
760.000
12.368
470.887
611.165
186.443
35.483
305.393
4.666
780.000
11.838
494.325
637.543
179.752
31.609
265.490
4.093
270.000
10.982
445.556
608.513
182.577
8.210
279.761
4.270
680.000
10.950
535.600
642.727
183.500
16.100
1.820.000
1.676.000
1.768.000
1.700.000
1.661.111
1.781.259
1.779.675
1.816.798
874.832
710.211
226.738
2.132
942.226
726.283
228.799
2.592
1.046.899
725.230
229.301
2.158
1.156.365
750.550
250.025
2.135
Elma
Muşmula
Yenidünya
SERT ÇEKİRDEKLİLER
Erik
İğde
Kayısı
Kızılcık
Kiraz
Şeftali
Vişne
Zerdali
2.200.000 2.782.365 2.600.000
4.600
4.205
4.362
11.800
12.986
12.112
240.806
4.600
450.000
12.517
417.905
539.403
194.989
26.132
268.696
4.905
650.000
12.427
438.550
545.902
182.234
26.138
Zeytin
TURUNÇGİLLER
1.800.000 1.271.019 1.415.000
1.750.000
Portakal
Mandalina
Limon
Greyfurt
Turunç
Kaynak:TÜİK
1.250.000 1.689.921 1.710.500
590.000
846.390
858.699
525.000
783.587
787.063
125.000
190.973
213.768
3.000
2.901
2.346
1.730.146
872.251
790.211
218.988
2.170
52
200.000
4.700
315.000
11.000
210.000
455.000
100.000
37.000
245.782
4.697
660.894
14.472
417.694
547.219
192.705
34.470
1990
Tarım Alanı
(Bin ha)
Tarla Bitkileri 18.868
2002
%
(Bin ha)
2012
2014
2013
%
(Bin ha)
%
(Bin ha)
%
(Bin ha)
%
67,7 17.935
67,5
15.464
65,0
15.613
65,6
15.789
66,0
Nadas
5.324
19,1
5.040
19,0
4.286
18,0
4.147
17,4
4.108
17,2
Sebze
635
2,3
930
3,5
827
3,5
808
3,4
804
3,4
Meyve
3.029
10,9
2.674
10,1
3.201
13,5
3.232
13,6
3.238
13,5
TOPLAM
27.856
100
26.579
100
23.782
D
100
23.800
100
23.939
100
o
k
t
r
i
n
Kaynak :TUİK
Sıralama
Ürünler
FINDIK
1
KİRAZ
İNCİR
KAYISI
AYVA
VİŞNE
KESTANE
2
1.117.452
549.000
494.325
139.311
23
1.348.628
179.752
2.009.487
3,6
3.887.324
NOHUT
13.118.698
506.000
BİBER
31.171.567
2.159.348
3.458.046
212.140
ZEYTİN
DOMATES
FASULYE (TAZE)
ISPANAK
MERCİMEK
HAŞHAŞ (Tohum)
ÇAY(KURU)
PATLICAN
Dünya Üretiminde ilk 10 içerisinde olan ürünler ;
916.921
80.822.520
20.396.699
1.754.613
3,9
1.676.000
632.301
4.975.621
417.000
49.418.212
3,9
3.128.450
11.820.000
4.818.000
2,5
9,7
21.365.119
64.522
5,8
88.600
163.963.770
23.231.898
13
3,0
109.278.714
ANTEP FISTIĞI
19
60.019
KARPUZ
71.365.573
64
21,5
26,7
780.000
596.532
Üretimdeki
Payımız(%)
298.914
4.111.076
1.699.550
CEVİZ
5
858.697
2.294.455
29.462.541
ELMA
4
y
ı
n
l
a
r
ı
Türkiye Üretimi**
(ton)
KAVUN
HIYAR
3
Dünya
Y Üretimi*
a (ton)
220.274
19.244
225.000
826.941
6,9
6
8,2
7,2
3
1,0
8,4
30
4,7
1,7
Arpa (6), Ş.Pancarı (6),Kuru Soğan (6),Greyfurt (altıntop) (6), Armut (6), Aspir(7), Limon (7), K.Pamuk(8), Çavdar (8), Ayçiçeği(8), Buğday
(10), Patates (13)
Kaynak: *FAO, **TUİK
53
Ürünler
Ekim Alanı (1000 ha)
2006 2008 2010
2011
2012
Üretim (1000 ton)
2013
2014
2006
2008
2010
Buğday
8.490 8.090 8.103
8.096 7.529
7.773
7.919 20.010 17.782 19.660
Arpa
3.650 2.950 3.040
2.869 2.749
2.721
2.787
9.551
5.923
7.240
2011
2012
2013
2014
2015
21.800 20.100 22.050 19.000 22.600
7.600
7.100
7.900
6.300
6.400
Çavdar
131
126
141
128
143
138
115
271
247
366
366
370
365
300
330
Yulaf
100
91
88
86
89
93
94
209
196
204
218
210
235
210
250
Çeltik
99
100
99
99
120
111
111
696
753
860
900
880
900
830
920
Aspir
0,4
5
14
13
16
29
44
0,4
7
26
18
20
45
62
70
Ayçiçeği
585
580
641
656
605
610
657
1.118
992
1.320
1.335
1.370
1.523
1.638
1.681
Dane Mısır
536
595
594
589
623
660
659
3.811
4.274
4.310
4.200
4.600
5.900
5.950
6.400
Kolza
5
28
31
27
30
31
32
13
84
106
91
110
102
110
120
Kuru Fasulye
129
98
103
95
93
85
91
196
155
213
201
200
195
215
235
Kütlü Pamuk
591
495
481
542
488
451
468
2.550
1.820
2.150
2.580
2.320
2.250
2.350
2.050
Mercimek
424
319
234
215
237
281
250
623
131
447
405
438
417
345
360
Nohut
524
505
456
446
416
424
389
552
518
531
487
518
506
450
460
Patates
158
149
139
145
174
126
130
4.366
4.197
4.513
4.613
4.795
3.948
4.166
4.760
Soğan(K)
66
66
63
66
73
62
60D 1.765
2.007
1.900
2.141
1.736
1.905
1.790
1.879
Soya
12
9
23
26
32
43
34o
34
87
102
122
180
150
161
Ş. Pancarı
326
322
329
297
281
291
Tütün
146
147
81
77
108
136
77
76
76
76
76
76
Çay
Kaynak: TÜİK 2014
TÜİK-2013
54
47
k
289 t 14.452 15.488 17.942
r
106 i
98
93
55
76n 1.121 1.100 1.306
Y
a
y
ı
n
l
a
r
ı
Güncelleme Aralık 2015
16.126 15.000 16.489 16.743 16.462
45
73
90
75
75
1.231
1.250
1.180
1.266
1.320
TÜİK-2013
D
o
k
t
r
i
Güncelleme nAralık
2015
Y
a
y
ı
n
l
a
r
ı
TÜİK-2013
Güncelleme Aralık 2015
55
ÜRÜNLER
Yıllar
SERT
KABUKLULAR
2002
Antep fıstığı
2009
35.000
Badem
Ceviz
Fındık
Kestane
2010
81.795
2011
128.000
2012
2013
2014
2015
112.000
150.000
88.600
80.000
144.000
80.261
82.850
73.230
80.000
41.000
54.844
55.398
69.838
120.000
177.298
178.142
183.240
203.212
212.140
180.807
190.000
549.000
412.000
646.000
600.000
500.000
600.000
430.000
660.000
47.000
61.697
59.171
60.270
57.881
60.019
63.762
63.750
3.500.000
4.264.720
4.255.000
4.175.356
3.650.000
291.996
299.940
4.296.351 4.185.126
351.834
302.416
4.011.409
145.000
372.498
376.070
375.800
74.600
62.879
69.334
ÜZÜMSÜ MEYVELER
Üzüm
Çilek
Dut
55.000
67.986
75.096
76.643
74.170
İncir
250.000
240.338
254.838
260.508
275.002
298.914
300.282
300.600
14.261
13.985
12.851
Keçiboynuzu
13.500
14.003
14.172
13.978
14.166
Muz
95.000
204.517
210.178
206.501
207.727
215.472
251.994
270.500
Nar
60.000
170.963
208.502
217.572
315.150
383.085
397.335
445.750
Trabzon Hurması
15.000
25.281
26.277
28.295
32.392
33.232
33.470
33.725
37.247
41.635
31.795
41.640
Kivi
2.500
23.689
400
1.169
1.207
1.850
1.976
13.273.350 16.388.726
1.980
16.385.745
Avakado
Ahududu
TOPLAM
26.554
Kaynak:TÜİK
ÜRÜNLER
2010
2011
169.271
165.478
153.823
Soğan (kuru)
1.849.582
1.900.000
2.141.373
Sarımsak (taze)
22.229
21.234
21.445
Sarımsak (kuru)
83.134
76.936
79.203
Pırasa
251.120
244.812
Havuç
Y
a
y
ı
n
l
a
r
ı
2012
1.463
4.080
17.810.942
1.599
1.824
1.850
3.942
4.587
4.320
17.995.395
2013
16.876.201
2014
17.525.012
2015
150.928
153.478
148.255
141.691
1.735.857
1.904.846
1.790.000
1.879.189
25.768
27.930
25.089
24.356
79.433
87.037
91.000
94.867
246.144
229.359
240.391
223.303
231.678
593.628
533.253
602.078
714.280
569.855
557.977
534.988
Şalgam
1.787
1.693
1.494
1.537
1.938
1.509
1.393
Pancar (kırmızı)
8.048
7.861.000
7.815
7.540
7.286
7.161
7.028
16.890
14.758
14.659
17.049
16.265
14.791
15.801
Kereviz (kök)
Turp (bayır)
Turp (kırmızı)
16.524
16.130
15.564
15.067
19.484
21.938
14.944
141.505
139.543
142.024
131.375
158.766
169.935
179.660
10.745.572
10.052.000
11.003.433
11.350.000
11.820.000
11.850.000
12.615.000
Hıyar
1.735.010
1.739.191
1.749.174
1.741.878
1.754.613
1.845.749
1.822.636
Acur
33.400
25.621
23.266
27.886
30.606
33.238
33.082
700.038
782.173
730.493
748.422
814.372
829.809
879.775
Domates
Biber (salçalık)
56
2009
Soğan (taze)
D
o 29.231
k 1.316
t
r 2.059
i
16.993.476
n
Biber (dolmalık)
384.273
387.626
364.930
383.213
398.470
391.009
393.109
Biber (sivri)
752.692
816.901
879.846
910.725
946.506
907.126
919.004
Bamya
38.432
36.748
36.662
36.001
33.545
33.103
30.574
Patlıcan
816.134
846.998
821.770
799.285
826.941
827.380
805.259
Kabak (sakız)
312.923
307.419
314.340
317.705
302.374
293.709
299.858
Balkabağı
82.552
89.368
93.099
93.612
95.076
93.672
95.363
Kabak (çerezlik)
21.971
26.694
32.396
32.144
35.586
36.331
41.612
Kavun
1.679.191
1.611.695
1.647.988
1.688.687
1.699.550
1.707.302
1.719.620
Karpuz
3.810.205
3.683.103
3.864.489
4.022.296
3.887.324
3.885.617
3.918.558
Bezelye
95.046
90.191
103.787
101.959
107.549
105.279
112.638
Fasulye
603.653
587.967
614.948
621.036
632.301
638.469
640.836
57
58

şifreler, kısa notlar, projeler, tüik 2015 verileri

Transkript

Benzer belgeler

Turizm Akademisyeni, Mezunu ve Öğrencisi! Mesleki Yeterlilik

71490862-010.06.02 Konu ıHijyen ve çevre

Zirve Bilgi Tenolojileri TUİK A101 Form Giriş Klavuzu V1.1.1

Siz hiç uçan balık gördünüz mü?

Özeti için tıklayınız.

e-vt elektronik veri transferi uygulaması kullanım kılavuzu (tuık a101)

Yeni Nesil Tüik e

Güneş Sistemi TÜİK e-VT İşlemleri Kullanıcı Kılavuzu

Turizm İşçisinin Sesi Sayı 6 İNDİR