Zooloji Ders - Ege Üniversitesi Fen Fakültesi
Transkript
Zooloji Ders - Ege Üniversitesi Fen Fakültesi
ZOOLOJİ DERSİ ÇALIŞMA PROGRAMI Ziraat Fakültesi Öğrencileri‐2013 ZOOLOJİ Tarih Ders Konusu 1 Mart 2013 Zooloji Bilimine Giriş, Tarihçe 8 Mart 2013 Zooloji Bilimine Giriş, Zooloji Biliminin alta Dalları, Terimler 15 Mart 2013 Hayvansal Hücreler‐Protoplazma kimyasal yapısı‐inorganik bileşikler 22 Mart 2013 Zooloji: Hayvansal Hücreler‐Protoplazma kimyasal yapısı‐organik bileşikler hayvan yaşamı ile ilgili bilim dalı. Hayvansal hücreler‐Hücre organelleri 29 Mart 2013 (Y.; Grek, Gr): Zoon=hayvan, Logos=bir konuyu mantıklı izah etmek, bilim, bilgi) 5 Nisan 2013 (endoplazmik Zooloji, Endoplazmik hayvanlarınyapılar yapıları ve vücutretilulum, ribozom, mitokondri, golgi, fonksiyonları, adet ve fagosom, lizozom, peroksizom, sentrozom, vakuol) alışkanlıkları, birbirleri ve çevreleriyle olan ilişkileri ve 12 Nisan 2013 ARA SINAV sınıflandırmaları ile uğraşır. 19 Nisan 2013 Nukleus, nukleus zarı, matriks, nukleolus, kromozonun ince yapısı, 26 Nisan 2013 Nukleus fonksiyonları (protein sentezi, bölünme) Hayvan yaşamını ilgilendiren bütün gerçekler, teoriler, yasalar ve 3 Mayıs 2013 Eşeysiz çoğalma, partonogenez, üreme hücreleri, bölünmeler varılan sonuçlar birlikte zooloji bilimini oluşturur. 10 Mayıs 2013 Doku oluşumu, dokular (epitel doku bağ doku) 17 Mayıs 2013 Özelleşmiş bağ doku tipleri, kas doku, sinir doku 24 Mayıs 2013 Hayvanlarda Sınıflandırma 31 Mayıs 2013 Hayvan Sistematiği ve Türkiye Biyoçeşitliliği ZOOLOJİ TARİHİ 1.Antik Çağ Tarih öncesi (Prehistorik) insan hayvanlarla iki yönden ilgileniyordu; 1- besin, giyim-kuşam vb. ihtiyaçlarını karşılıyor ve 2- yaban hayvanlarından korunması gerekiyordu. Daha sonraları insanoğlunun dininde, ilaçlarının yapımında ve sanatında önemli rol oynamıştır. 30.000 yıl önce ilk kez CRO-MAGNON insanı Güneybatı Avrupa (özellikle İspanya) mağaralarında çeşitli hayvanları simgeleyen resimler ve heykeller yapmışlardır. 12.000 yıl önce Avrupa, Kuzey Afrika ve Yakın Doğu’da köpek, domuz, koyun, keçi ve kümes hayvanları evcilleştirildi. 1 ZOOLOJİ TARİHİ 1.Antik Çağ 8500 yıl önce sığırlar evcilleştirildi. Süt, et, deri vs. Eski Dünya’da kullanılmaya başlandı. 5500 yıl önce Mezopotamya’da Sümerler ilk olarak tarımla uğraştılar 3100 yıl önce Çin imparatoru Won Chang Dünya’nın farklı yerlerinden egzotik Prehistorik devirde Mağara çizimleri hayvanlar getirerek ilk hayvanat bahçesini yaptı. ZOOLOJİ TARİHİ 1.Antik Çağ M.Ö. 2000’de Babiller insan vücuduna ait çeşitli organların kilden modellerini yapmışlar, kalbin zeka merkezi olduğuna inanmışlardı. Mısırlılar M.Ö. 1500 yıllarında bazı hayvan kısımlarını ve dışkılarını ilaç yapımında kullanıyorlardı. En eski yazılı kayıtlar taş üstüne veya kil tabletlere kazılmıştır. Mısır’da ve diğer Akdeniz ülkelerinde MANUSCRIPT’lerin (L. Manus=el, Scribo=yazı) hazırlanmasında papirus ve hayvan derileri kullanılıyordu. M.Ö. II yy. da İskenderiye’deki kütüphanede bu şekilde yazılmış 700.000 eser birikmişti. Fakat bunların pek azı matbaanın işlerlik kazanmasına kadar (1450) sağlam kalabilmiştir. 2 ZOOLOJİ TARİHİ 2.Eski Yunanlılar ve Romalılar ANAXIMANDER (M.Ö. 611-547) aşağı hayvanlardan insana doğru bir evrimin var olduğuna inanıyordu. «Değişmeyen tek şey değişimin kendisidir» ANAXIMANDER PISAGOR’u dinlerken ZOOLOJİ TARİHİ 2.Eski Yunanlılar ve Romalılar XENOPHANES (M.Ö. VI yy., 570–475) Fosillerin hayvan kalıntıları olduğunu ilk fark edendir. XENOPHANES (M.Ö. VI yy., 570–475) 3 ZOOLOJİ TARİHİ 2.Eski Yunanlılar ve Romalılar EMPEDOCLES (M.Ö. V yy., 490–430) Çevredeki bataklıkları kurutarak bir şehri sıtmadan kurtarmıştır. EMPEDOCLES (M.Ö. V yy., 490–430) ZOOLOJİ TARİHİ 2.Eski Yunanlılar ve Romalılar ARISTOTLE (M.Ö. 384–322) Kayıtlara geçmiş ilk büyük zoolog Eski çağın biyolojiye katkısı olan en ünlü kişisi Makedonya’da Stagira şehrinde doğmuştur. Aristo Eflatun’un öğrencisi Büyük İskender’in hocasıdır. Aristo’nun günümüze kadar gelen 4 eseri vardır. 1. De anima-Canlılık Hakkında 2. Historia animalium-Hayvan Tarihi 3. De generatione animalium-Hayvanların Gelişimi 4. De partibus animalium-Hayvanların Kısımları ARISTOTLE (M.Ö. 384–322) 4 ZOOLOJİ TARİHİ 2.Eski Yunanlılar ve Romalılar Eski Romalıların zoolojiye katkıları az olmuştur. Yaşlı ya da Baba PLINIUS (M.S. 23-79) 37 ciltlik, doğa ile ilgili tüm bilgileri kapsayan DOĞA TARİHİ adlı bir derleme yapmıştı. Bu eser, pek az yeni bilgi içermesine rağmen 1500 yıl süreyle temel bir başvuru kaynağı olmuştur. Gaius Plinius Secundus (M.S. 23-79) ZOOLOJİ TARİHİ 2.Eski Yunanlılar ve Romalılar GALEN (M.S. 129-200) Roma’ya geçen eski bir yunanlı hekim olan GALEN ilk çağın son büyük biyoloğudur. Aşağı omurgalıların disseksyonuna dayanarak İNSAN ANATOMİSİ hakkında bir eser yazmış ve bazı fizyoloji deneyleri yapmıştır. Galenus tıpla ilgili 100 den fazla eser yazmıştır. Eserleri on asır boyunca tıbbı anatomi dalında tek güvenilir kaynak olmuştur. Aelius Galenus veya Claudius Galenus (M.S.129–200) 5 ZOOLOJİ TARİHİ 3. ORTA ÇAĞ Eski Yunan medeniyetinin sonlarından itibaren ve Batı Roma İmparatorluğunun yıkılmasından sonra bilimsel araştırmalarda büyük gerileme olmuş, kilisenin düşünce dünyasına hakim olmasıyla pozitif bilimler durdurulmuştur. Buna karşın doğuda, İslam aleminde büyük bir kültür ve bilim gelişimi olmuştur. ZOOLOJİ TARİHİ 3. ORTA ÇAĞ İBN-İ SİNA (AVICENNA) (980-1037) Bu çağda Doğu’da en önemli kişi bir Türk hekimi olan İBN-İ SİNA hem doğuda hem de batıda filozof ve hekim olarak ün yapmıştır. AL-KANUN FIT-TIP en ünlü eseri olup birçok hastalık ve ilacı kapsar 12.yy. da Latinceye çevrilmiş ve 17. yy. a kadar çeşitli Avrupa Üniversitelerinde okutulmuştur. İBN-İ SİNA (AVICENNA) (980-1037) 6 İBNİSİNA’nın AL-KANUN FIT-TIP kitabının ilk sayfası (solda) ve örnek bir şekil (sağda) ZOOLOJİ TARİHİ 4.AVRUPALI ZOOLOGLAR 13. yy.da rönesans hareketi ile birlikte bilime karşı Avrupa’da yeniden bir ilgi doğdu. Bunu izleyen üç asır boyunca, zoologlar hayvan yaşamı ile ilgili, Aristo, Plinus ve Galen’in etkisinden giderek kurtulan ve daha çok gözleme dayanan eserler verdiler. ANDREAS VESALIUS (Belçikalı, 1514-1564) İnsan vücudunun yapısı üzerine (De Humoni Corparis Fabrica) adlı şekiller içeren ilk eserin sahibidir. Orijinal disseksyonlara dayanarak iskelet ve kas sistemine ait çok detaylı şekiller vermiştir. ANDREAS VESALIUS (1514-1564) 7 ZOOLOJİ TARİHİ 4.AVRUPALI ZOOLOGLAR WILLIAM HARVEY (İngiliz, 1578-1657) Fizyolojide deneysel metodu uygulayan kişidir. DE MOTU CODIS (Kalbin Hareketi) adlı eseriyle kan dolaşımını ispatlamıştır. İnsan damarlarında hava değil kan dolaşır. WILLIAM HARVEY (1578-1657) ZOOLOJİ TARİHİ 4.AVRUPALI ZOOLOGLAR 1590 larda İrlandalı gözlükçüler Hans Jansen ve oğlu Zacharias Jansen bileşik mikroskobun keşfettiler. ROBERT HOOKE (İngiliz, 1635-1703) ROBERT HOOKE (1635-1703) Bitkilerin hücresel yapısını ilk kez tarif etmiştir. Hücre terimini ilk kullanana kişidir. 8 ZOOLOJİ TARİHİ 4.AVRUPALI ZOOLOGLAR MARCELLO MALPIGHI (İtalyan, 1628-1694) Bitkilerde ve hayvanlarda mikroanatominin asıl kurucusudur. Hem insan anatomisi hem de omurgalı ve omurgasızların anatomisi üzerinde çalışmıştır. Böcekte boşaltım organı olan Malpighi borularını ilk kez tanımlamıştır. Deride canlı malpighi tabakasını ve omurgalı böbreğindeki malpighi cisimciklerini keşfetmiştir. MARCELLO MALPIGHI (1628-1694) ZOOLOJİ TARİHİ 4.AVRUPALI ZOOLOGLAR ANTON VAN LEEUWENHOEK (Hollandalı, 16321723) kan hücrelerini, spermatozoonları, çeşitli protozoonları ve çizgili kası tek mercekli mikroskobu ile keşfederek tarif etmiştir. ANTON VAN LEEUWENHOEK (1632-1723) 9 ZOOLOJİ TARİHİ 4.AVRUPALI ZOOLOGLAR CAROLUS LINNEAUS (İsveçli, ( 1707-1778) 1735’de SYSTEMA NATURAE’yi yayınladı, bu eser 12 baskı yaptı (sonuncusu 1768). Eser bitki hayvan ve minerallerin metodik bir katologudur. BINOMIAL NOMENCLATURE sistemini geliştirdi. Eserin 1758 de çıkan 10. baskısı bugün zoolojide kullanılagelen Binomial nomenklatür’ün (ikili isimlendirme) başlangıç noktasıdır. CAROLUS LINNEAUS (1707-1778) ZOOLOJİ TARİHİ 4.AVRUPALI ZOOLOGLAR XVII. yy. dan bu yana hayvanların embriyolojik gelişimine, kaba ve ince anatomilerine, fizyolojilerine duyulan ilgi giderek artmıştır. GEORGES CUVIER (Fransız, 1769-1832) Karşılaştırmalı Anatomi ve Paleontoloji’nin temellerini atmıştır. GEORGES CUVIER (1769-1832) 10 ZOOLOJİ TARİHİ 4.AVRUPALI ZOOLOGLAR Fransız René DUTROCHET, 1824’de HÜCRE TEORİSİ’ni başlatmıştır. İki Alman bilim adamı M.J. SCHLEIDEN 1838’de bitkiler ve T. SCHWANN 1839’da hayvanlar açısından Hücre Teorisi’ne kesinlik kazandırmışlardır. ZOOLOJİ TARİHİ 5. EVOLUSYON ve GENETİK CHARLES DARWIN (İngiliz) 1859’da evrim teorisini Doğal Seleksiyon’a dayandırarak, teoriye kesinlik kazandırmıştır. Türlerin Orijini adlı ünlü eseri vardır. Eserleri: 1. Gemi Seyahatinin Zoolojisi 2. Bir Tabiatçının Dünya Etrafında Seyahati 3. Mercan Resiflerinin Dünyada Dağılışı 4. Türlerin Orijini 5. İnsanın Türeyişi (2 cilt) CHARLES DARWIN (1809–1882) 11 ZOOLOJİ TARİHİ 5. EVOLUSYON ve GENETİK Darwin ve Wallace’ın Evrim Teorisi Darwinizm birçok farklı teoriyi içermektedir. Harvard Üniversitesinden Ernst Mayr Darwinizmin 5 teori olarak düşünülmesi gerektiğini ileri sürmüştür. Bu teoriler: 1. sürekli değişim, 2. ortak ata, 3. türlerin çoğalması, 4. tedricen gelişme, 5. doğal seleksiyon. Bu teorilerden tedricen gelişme (gradualizm) ve doğal seleksiyon açıkça evolüsyonun temelini oluşturmakta, ancak Darwin tarafından tam olarak açıklanamamıştır. 12 ZOOLOJİ TARİHİ 5. EVOLUSYON ve GENETİK GREGOR JOHANN MENDEL (Avusturyalı, 1822 –1884) 1866’da yayınlanan araştırmaları, tüm modern Genetik ve Kalıtım araştırmalarının temelini oluşturmuştur. GREGOR JOHANN MENDEL (1822 –1884) Prof. Dr. Kurt Koswig‐ İstanbul Üniversitesi Prof. Dr. Mithat Ali Tolunay‐ Ankara Üniversitesi Prof. Dr. Muhtar Başoğlu‐ Ege Üniversitesi Prof. Dr. Niyazi Lodos‐ Ege Üniversitesi Prof. Dr. Remzi Geldiay‐ Ege Üniversitesi Prof. Dr. Semahat Geldiay‐ Ege Üniversitesi Prof. Dr. Sevinç Karol‐ Ankara Üniversitesi Prof. Dr. Ali Demirsoy‐ Hacettepe Üniversitesi Prof. Dr. Aykut Kence‐ Orta Doğu teknik Üniversitesi 13 ZOOLOJİ Zooloji: hayvan yaşamı ile ilgili bilim dalı. (Y.; Grek, Gr): Zoon=hayvan, Logos=bir konuyu mantıklı izah etmek, bilim) Zooloji, hayvanların yapıları ve vücut fonksiyonları, adet ve alışkanlıkları, birbirleri ve çevreleriyle olan ilişkileri ve sınıflandırmaları ile uğraşır. Hayvan yaşamını ilgilendiren bütün gerçekler, teoriler, yasalar ve varılan sonuçlar birlikte zooloji bilimini oluşturur. Zooloji bilimi; • I. Bir hayvanı doğrudan doğruya ilgilendiren konular • II. Hayvanlar arası ilişkileri kapsayan konular I. Bir hayvanı doğrudan ilgilendiren konular (Morfoloji, Fizyoloji ve Embriyoloji) MORFOLOJİ (Y. Morphe=Form, şekil) Organizmaların yapısal özelliklerini inceleyen bir bilim dalıdır. a- Anatomi (Y. Ana:Üst, yukarı; Temno:Kesmek) : Çıplak gözle görülebilen yapılar (>0.1mm=100 ), yani organlarla ilgilenir. b- Histoloji (Y. Histos=Doku) Organizmaları oluşturan çeşitli dokuların yapısını inceler. (100 -10 ) c- Sitoloji (Y. Sitos=kutu, boş yer, hücre) Dokuları oluşturan çeşitli hücrelerin yapıları ile ilgilenir. (10 -0.2 ) 14 I. Bir hayvanı doğrudan ilgilendiren konular (Morfoloji, Fizyoloji ve Embriyoloji) MORFOLOJİ d-Submikroskopik strüktür=yapı: Morfoloji İnce Yapı veya Ultrastrüktür anlamında (Ultra=öte; kullanılmaktadır) Hücre elementlerinin ve organellerin yapıları incelenir. (2000 Aº -10 Aº) e-Moleküler ve Atomik Yapı Canlı bünyedeki molekül ve atomların sıralanmaları ve birbirleri ile ilişkilerini inceler. (<10 Aº) 1 mm = 1000 - (1/1000 mm = 1 ) [mikron, = mikrometre, m] 1 = 1000 nm (nanometre, nm) - (1 nm=1/1000 ) 1 nm = 10 Aº [1/10.000.000 mm = 1 Aº (angström, Aº )] 1 = 10.000 Aº (mm > > nm > Aº ) II. Hayvanlar arası ilişkileri kapsayan konular • a- Taksonomi (Y. Taxis=düzen, arajman; -nomos=yasa) Hayvanların sınıflandırılmalarını yapan ve bu amaca uygun prensipleri saptayan bilim dalı. • b- Ekoloji (Y. oikos=ev, mekan; logos=bilim) organizmaların çevreleriyle olan ilişkilerini inceler. • c- Zoocoğrafya Hayvanların, yeryüzünün çeşitli coğrafik bölgelerindeki dağılımını inceler. • d- Genetik (Y. genesis=köken yaradılış) Ebeveyn ve yavrular arasındaki kalıtsal olayları, bunları düzenleyen etkenleri ve türlerin bireyleri arasında gözlenen çeşitlilikleri araştırır. • e-Evolusyon (Y. E=dış, dışarı; volvo=tomar, rulo) Canlıların yaşamının kökenleri ve farklılaşması ile ilgilidir. Zaman içinde basit yapılı canlılardan daha karmaşık yapılı canlıların nasıl türediklerini araştırır. 15 Zooloji ayrıca özel önemi olan belirli hayvan gruplarını inceleyecek şekilde de bölümlere ayrılabilir: • Protozooloji Tek hücreli hayvanlarla • Entomoloji (Y. Entomon=böcek) sadece böceklerle • Herpetoloji kurbağa ve sürüngenlerle • Ornitoloji kuşlarla • Mammaloji memelilerle • ilgilenen bilim kollarıdır. 16
Benzer belgeler
EK - 4A - Celal Bayar Üniversitesi
Arthur & George, England, England, and Flaubert’s Parrot.” Studies in English:
Proceedings from the 6th International IDEA Conference 13-15 April 2011 Istanbul Kültür
University. Istanbul: Istanbul...