insan ve teknoloji ilişkisi - Prof. Dr. Binnur YEŞİLYAPRAK

Transkript

www.binnuryesilyaprak.com
ĠNSAN VE TEKNOLOJĠ
ĠLĠġKĠSĠ
Prof. Dr. Binnur YEġĠLYAPRAK
Türk PDR- DER Onursal BaĢkanı
DüĢünelim TartıĢalım



Ġnternet; fırsat mı,
tehdit mi?
Bilgisayar icat
oldu…. ne oldu?
Teknoloji bağımlılığı
ve belirtileri?







Sağladığı olanaklar: Yararlanıyor
muyuz?
Marazi internet kullanımı: On sinyal…
Ġnternet bağımlısı olma ve nedenleri?
AraĢtırmalar, sorunlar, öneriler.
ġiddet ve seks oyunları çocukları nasıl
etkiliyor?
Ebeveynler ve öğretmenler Ġçin kılavuz.
Ne yapmalı, nasıl yapmalı?
Bilgisayar ve Ġnternet
FIRSAT MI?
TEHDĠT MĠ?
Ġnternet YaĢamımıza girdi
AlıĢkanlıklarımızı değiĢtirdi…







HaberleĢme
Öğrenme
Bilgiye ulaĢma
Bankaya gitme
AlıĢveriĢ yapma
BoĢ zaman
aktiviteleri
ĠletiĢim
Ġnternet yaĢamımızda
NELERĠN yerini aldı?







Mektup
Telefon
Kitap
Kütüphane
Ansiklopedi
Sözlük
Gazete






Dergi
Sinema
Körebe, elim
sende,
Bezden bebek
Yüzyüze
iletiĢim
Dostlukların
sıcaklığı
Bilgisayar, internet, tv, cep telefonu…
vb.lerine aĢırı düĢkünlük:
TEKNOLOJĠ BAĞIMLILIĞI

Ġnsan-makine AnabileĢenleri:
etkileĢimine - Dikkat çekme
dayalı
- Duygu durum
kimyasal
değiĢikliği
olmayan
- Tolerans
bağımlılık
- Geri çekilme
türü.
belirtileri
- ÇatıĢma
- Nüksetme
Ġnternet Bağımlılığı
Dünya, son 15 yılda internet
bağımlılığı adlı yeni bir hastalıkla
tanıĢtı.
HĠKĠKOMORĠ Nedir?
Japon teknolojisinin son ürünü!
Hikikomori: Sosyal Çekilme
Dünyadan elini ayağını çekmek
 Japonya’da 1 milyondan fazla genç bu
“hastalıktan” muzdarip!
Madde bağımlılığı kadar yıkıcı sonuçlar
doğurabilen bu hastalık için Amerika’da
özel tedavi merkezleri bulunuyor.
Ġnternet bağımlılığının en önemli
belirtisi ise bilgisayar baĢında
saatlerce zaman geçirmek ve sosyal
hayattan uzaklaĢmaktır.

Ġnternetin yaygınlaĢtığı 90’lı yıllar
bağımlılık yarattı ve milyonlarca
kiĢi bilgisayar baĢında ruhsal ve
fiziksel yönden hastalanacak kadar
uzun zaman geçirmeye baĢladı.


Amerika’daki 189 milyon internet
kullanıcısının % 6-10’unda alkol ve
uyuĢturucu madde bağımlılığı kadar
ciddi bir sorun sözkonusu, çünkü
internet kullanan gençlerin neredeyse
yarısı bağımlı.
Bağımlılar online olduklarında porno,
kumar, chat ve oyun sitelerini tercih
ediyorlar ya da bu siteleri tercih
ettikleri için bağımlı oluyorlar.

Ġnternet
bağımlılığında
yoksunluk
belirtileri diğer
bağımlılıkları da
aratmıyor. EndiĢe,
titreme, terleme,
huzursuzluk ve
paranoid belirtiler
görülebiliyor.

Ancak, internet
bağımlılığının
tedavisi madde
bağımlılığına göre
farklılıklar
gösteriyor.

Alkol ve uyuĢturucuda,
bağımlı kiĢi kullandığı
maddeden tamamen
uzak tutulurken,
internette ölçülü
kullanım söz konusu
olabiliyor, Bağımlı, uzun
saatler olmamak
kaydıyla internet
kullanabiliyor.

Bu yeni hastalığın tedavi
süreci ve sonuçlarına iliĢkin
henüz çok fazla veri yok.
Ancak Arizona’da bulunan
Tucson Bağımlılık Merkezi
Müdürü Gina Ewing sorunu iki
sözcükle özetliyor “Bağımlılık
bağımlılıktır.”
Bağımlılık Nasıl Tanımlanır?

“Birey ve nesne(si) arasındaki,
bireyin seçimiyle baĢlayan, aynılık
ve süreklilik özelliği taĢıyan,
boyutlu bir iliĢkidir. Bu iliĢki her
ne kadar bireyin özgür iradesi ile
baĢlamıĢ ise de, bireyin özerkliği
zaman içinde ortadan
kalkmaktadır.
Ġnternet bağımlılığının belirtileri
nelerdir?
Bir kiĢi;
 ĠĢindeyken kendini
iĢine veremiyorsa;

Ġnternetle ilgili
hayaller kuruyorsa
 Evine gelince ilk iĢi
yakınlarıyla iliĢki
kurmak, zorunlu ev
iĢlerini yapmak yerine
bilgisayarı açmak
oluyorsa;
 Gerçek iliĢkiler yerine
sanal dünyayı tercih
ediyorsa;



Gece geç saatlere kadar
bilgisayar baĢında
kalıyorsa;
Çevreden bu konuda
eleĢtiriler alıyorsa;
Defalarca azaltmak
sınırlamak istediği halde
bilgisayar-internet ilgisini
artarak sürdürüyorsa;

özetle aĢırı
internet ilgisinden
dolayı iĢi, evi ve
gerçek dünya ile
olan iliĢkileri
aksıyorsa;
Bu kiĢide internet
bağımlılığından
bahsedilebilir.

Yapılan psikiyatrik
araĢtırmalarda internet
bağımlılarında dopamin ya
da endorfin gibi
maddelerin saviyelerinin
arttığı, kumar
bağımlılarınkine benzeyen
nörokimyasal
değiĢikliklerin oluĢtuğunu
ortaya koyuyor.

Bu kiĢiler gerçek dünya
ile pek ilgilenmiyorlar,
aile yaĢamı anlamını
yitiriyor, gerçek
dostlarından ve
çevresinden uzaklaĢan
bu kiĢiler sanal dostları
ile birlikte yeni bir
yaĢam kuruyorlar.
Siber toplumun üyeleri:
“Sanal Bağımlılar”

GERÇEK
yerini SANAL olana bırakıyor!


Yine internet bağımlılığı
konusunda yapılan bir anket
çalıĢmasını cevaplayan internet
kullanıcılarının %40’ının
kendilerini bağımlı olarak
gösterdiklerini belirtiyor.
BeĢte biri ise chat ortamlarını
bir tür uyuĢturucu gibi
gördüklerini söylüyürlar.
Ġnternet
Zaman hırsızı mı?
Zaman
kazandırıcı mı?

Yanıt:
Bize bağlı.
Önceliklerimizi belirleme
ve hedefe ulaĢmada bir
araç olarak bize hizmet
ediyor mu?
Yoksa biz onun kölesi
miyiz?
Teknoloji-Ġnsan ĠliĢkisi
Teknofobi

Teknoloji
bağımlılığı
Normali yakalamak
BĠLĠNÇLĠ KULLANIM
Her iki uca kaymak da yaĢamımızı
sınırlar!
Ġnternetin sağladığı olanaklar





Hızlı iletiĢim
Bilgiye hızlı
eriĢim
24 saat kullanma
olanağı
ĠletiĢim
özgürlüğü
Dünyanın her
yerine bir “tık”
ile ulaĢma.





Bağımsız çalıĢma
Kendini
geliĢtirme
olanağı
Kendi kendine
öğrenme ve
geliĢme
Ġlgi, merak ile
öğrenmeyi teĢvik
etme
Dikkati
yoğunlaĢtırma




Ödevleri evden
yapabilirsiniz.
AlıĢveriĢinizi evden
yapabilirsiniz.
KarĢılaĢtırmalı bilgi
sağlar.
BoĢ zamanı
değerlendirme
seçenekleri sunar.



Sağladığı olanaklar
açısından ekonomik bir
hizmettir.
Evinden ofisinden masa
baĢında iĢ yürütme
olanağı verir.
Evde, ofiste değilken
evinizi, ofisinizi
kontrol etme imkanı
verir.
Ġnternet bağımlılığı bir hastalık mıdır?
Evet
Hayır


Shapira’ya göre; internet
bağımlılarında dürtü denetimi
problemi var.
J. Grohol’a göre internet
bağımlısı olduğunu söyleyen
insanların çoğu, depresyon,
anksiyete, gibi baĢka sorunlarla
yüzleĢmek yerine kendilerini
internete vererek kaçma
mekanizmasına sığınıyorlar.
Ġnternet Bağımlılığı: Marazi internet
kullanımı
En önemli 10 uyarı sinyali (Dr. Mark
Griffith)

Her maddeye EVET veya HAYIR diye
size uygun yanıt veriniz.
1- Yalnızca birkaç dakika harcamaya
niyetli olduğunuz halde, bilgi aramak için
saatler harcadığınızı fark ediyorsunuz.
2- Monitörün baĢında her
oturuĢta saatlerce
kaldığınız Için fiziksel
sorunlardan muzdaripsiniz.
3- ÇalıĢma arkadaĢlarınıza,
özel hayatınızdaki
arkadaĢlarınıza ya da
eĢinize bilgisayar baĢında
geçirdiğiniz zaman hakkında
yalan söylüyorsunuz.
4- Sürekli olarak bir sonraki internet
oturumunu iple çekiyorsunuz.
5- Aradığınız bilgiyi bulmaya hep “bir
adımcık” kaldığını düĢünüyorsunuz.
6- Anonim bir kiĢiliğe
bürünmek size heyecan
veriyor, insanlarla internet
üzerinden konuĢmayı yüz
yüze konuĢmaktan daha
kolay buluyorsunuz.
7- E- postanızda bir Ģey var mı
diye bakmak Için zorlayıcı bir
istek duyuyorsunuz.
8- Ġnternet’e girmek için yemek
öğünlerinize, derslerinize ya
da randevularınıza boĢ
veriyorsunuz.
9- Bilgisayarınızın
baĢında bu kadar fazla
zaman geçirdiğiniz için
suçluluk duyma ve
büyük bir zevk alma
arasında gidip
geliyorsunuz.
10- Bilgisayarınızdan
uzak kaldığınız zaman
canınız bilgisayar
çekiyor ve yoksunluk
septomları
gösteriyorsunuz.

Ġnternet bağımlılığı
HASTALIK mı?
Değerlendirmede;
BÜTÜNLEġTĠRME ĠLKESĠ
kullanılır
(Dr. John Suler)
“Yüzyüze yaĢantınız siberyaĢantınızdan koptuysa bir sorun
vardır.
Yüz-yüze yaĢantınız siber
yaĢantınızla bütünleĢmiĢse,
durumunuz sağlıklıdır.”
Ġnternet bağımlılığının ortaya çıktığı
alanlar:






Sohbet / chat /
muhabbet
Siber-seks,
pornografi
Borsada oynamak
Açık artırmalara
katılmak
Yeni bilgiler
peĢinde koĢmak
AlıĢ-veriĢ
sitelerini
dolaĢmak


Flört
Oyunlar
Ġnternet Bağımlılığının
Nedenleri
1- SOSYALLEġME ĠHTĠYACI:
2- ĠNTERNETĠ ÇEKĠCĠ KILAN
DĠĞER UNSURLAR
SOSYALLEġME ĠHTĠYACI
•
•
Günümüzün kent yaĢamında
kolay kurulamayan sosyal
bağları internet üzerinden
kurmak.
Yabancılarla kolaylıkla ve
risksiz olarak iliĢkiye
geçebilmek.
•
•
•
Kendilerini dizginlemeden,
özgürce ifade edebilmek.
Kendilerini istedikleri gibi
gösterebilmek
PaylaĢma ortamlarında, ses
çıkarmadan diğerlerini
“dikizleme” olanağı.
ĠNTERNETĠ ÇEKĠCĠ KILAN
DĠĞER UNSURLAR




Her an el altında olması (7 gün
24 saat)
YasaklanmıĢ alana ulaĢabilme
olanağı
Zaman geçirme yolları sunması
Risk almaya yardım etmesi:
ġiddet ve seks içerikli sitelerin
adrenalini artırması.
ARAġTIRMA SONUÇLARI



Ġnternet kullanımı arttıkça bireylerin
kendini yalnız ve mutsuz hissetme
olasılığı artıyor.
Ġnternet bağımlılarının haftada 8-24
saat arası bir süre internet kullandığı
ve daha yalnız kiĢiler olduğu.
Üniversite öğrencilerinden %13’ü
internet bağımlısı
TÜRKĠYE’DE


Türkiye’de internet kullanımı son beĢ
yılda %700’lük bir artıĢ göstermiĢ
Türkiye’de bilgisayar ve internet
kullanımı en çok 16-24 yaĢ aralığında
olanlarda
TÜRKĠYE’DE


Ġnternet bağımlısı öğrencilerde
ders baĢarısızlığı, sosyal iĢlev
bozukluğu, yorgunluk hissi
görülmekte (Özmenler, 2001).
Özel bir okulda yapılan deneysel
araĢırma sonuçlarına göre; aile
iĢbirliği, aile rehberliği ile olumlu
değiĢim sağlanmıĢtır (Uludoğan,
2005)


Sorun internette değil, ne
aradığını bilmeyen eğitim
sistemimizde aranmalıdır
(OrtaĢ, 2007)
Sanal ortamda yalan
söyleme oranı artıyor.
TV ve Bilgisayar Oyunlarında ġĠDDET
çocuklar ve gençleri nasıl etkiliyor?


AraĢtırmalar, bir çocuğun 14
yaĢına gelinceye kadar ortalama
olarak TV’de onbirbin cinayet
sahnesine tanık olduğunu,
Çizgi filmlerin %94’ünün Ģiddet
ve cinayet konularına yer
verdiğini göstermektedir.








ġiddet eylemlerini izleme ile saldırganlık
arasında (+)ilişki var.
Gerginlik ve endiĢe belirtileri artmakta.
Uyku sorunları, kabus görme.
ġiddete yönelik haz alma, cinsel hazzın yerini
alması
Duyarsızlık
Ahlak ve değer kaybı
Dürtü kontrolü kaybı
Sağlıklı iletiĢimde azalma
TV ve Bilgisayar Oyunlarında SEKS
çoukları / gençleri Nasıl Etkiliyor?






Pornografik malzeme, bireyin cinsel suç
iĢleme olasılığını artırabiliyor.
Cinsel yönden aĢırı uyarılma ve cinsel
deneyimlere giriĢme riski.
Cinsel iliĢkiden nefret etme
Suçluluk
Cinsel güdülerde normalden sapma
Cinsel sorunlar.


Ahlaki değerlerde bozulma
Evliliklerinde çeĢitli uyumsuzluklar ortaya
çıkarabilmekte.
***Porno içerikli oyunların çocuk ve gençleri
etkilemesi; yaĢa ve kiĢilik özelliklerine göre
farklılıklar göstermektedirler.
Öğretmenler ve Ebeveynler Ġçin
çevirimiçi güvenlik kılavuzu: YaĢlar ve
dönemler.

Çocuklarınızın ister, internet
konusunda deneyimsiz, ister birer
bigisayar kurdu olsun, onların
büyürken çeĢitli dönemlerdeki
internet kullanımını
yönlendirebilirsiniz.
2-4 YaĢ grubu: BaĢlangıç dönemi
5-6 YaĢ grubu: Kendi baĢlarına yapma
dönemi
7-8 YaĢ grubu: Ġlginin arttığı dönem
9-12 YaĢ dönemi: Çevirimiçi ortamı
bilme dönemi
13-17 YaĢ dönemi: Teknik bilginin
arttığı dönem.
2-4 yaĢ grubu: BaĢlangıç dönemi
Bu dönemde, çevrimiçi etkinlik
genelde ebeveynlerle
birlikte gerçekleĢtirilir.
Ebeveynler, çocuklarını
kucaklarına alıp aile
fotoğraflarına bakabilir,
bir web kamerası kullanarak
akrabalarıyla görüĢebilir
veya çocuklara yönelik
siteleri ziyaret edebilir.
5-6 yaĢ grubu: Kendi baĢlarına yapma
dönemi
Çocuklar 5 yaĢına
geldiklerinde, web’i kendi
baĢlarına keĢfetmek
isteyeceklerdir. Bu
dönemle birlikte,
çocuklar internet’i kendi
baĢlarına kullanmaya
baĢlayacaklarından,
ebeveylerin çocuklarına
internet’te güvenli
Ģekilde gezinme yollarını
göstermesi önemlidir.
7-8 yaĢ grubu: Ġlginin arttığı dönem
Bu yaĢdaki çocukların
normal davranıĢ
biçiminin bir parçası
yasaklanan davranıĢı
sergileme eğilimidir.
Bu yaĢ grubundaki bir
çocuk, çevirimiçi
ortamda
ebeveynlerinin izin
vermediği sitelere
girebilir veya sohbet
odalarında
konuĢabilir.(S.O.S.)
Çevirimiçi etkinlik raporları,
özellikle bu dönemde kullanıĢlı
olabilir. Çocuklar ebeveylerinin
onları izlediğini fark
etmeyeceklerdir, ancak
gönderilen rapor nerelere
gittiklerini gösterir.
9-12 yaĢ grubu: çevirimiçi ortamı bilme dönemi
Ergenlik dönemi öncesindeki çocuklar
her Ģeyi bilmek ister ve Ġnternet’in
sunduklarını görmeye çalıĢmaları
normaldir. Kabul edilmez olduğu
düĢünülen konularda (örneğin,
cinsellikle ilgili uygunsuz içerik veya
bomba yapımını anlatan metinler),
ebeveynler,
Öğretmenler, deneyimleri’ni kullanarak
bu tür Içeriği engelleyebilir. Ergenlik
dönemi öncesindeki gençler, 8-13 yaĢ
grubundaki çocuklar için tasarlanmıĢ
olan ve çocuklara yönelik arama
araçları sağlayan siteleri kulanabilir.
13-17 yaĢ dönemi: Teknik bilginin arttığı dönem
Çevirimiçi güvenlik konusunda gençlere
yardımcı olmak oldukça zordur, çünkü
genelde internet yazılımları hakkında
ebeveynlerden daha fazla bilgiye
sahiptirler.
Ebeveynler ve çocuk tarafından kabul
edilen çevirimiçi güvenlik kurallarına
tam olarak uyulması ve çocukların
çevirimiçi etkinlik raporlarının sık
sık incelenmesi gerekir. Ebeveynler,
çocukların onların adıyla oturum
açamaması için parolaların güvenliği
sağlanmalıdır.
Öğretmenler ve Ebeveynler Ġçin:
Çevirimiçi ve çevirimdıĢı
geçirilen zamanı
dengelemeye yönelik ip
uçları
1- Ġnternet bağımlılığı belirtilerini
arayın.
Çocuğunuzun internet kullanımının
okuldaki performansını, sağlığını,
ailesiyle ve arkadaĢlarıyla iliĢkilerini
etkileyip etkilemediğini kendinize
sorun. Çocuklarınızın çevirimiçi
ortamda ne kadar zaman geçirdiğini
belirleyin.
2- Yardım alın:
Çocuğunuz internet bağımlılığı
belirtileri gösteriyorsa,
profesyonel bir danıĢmana
baĢvurun. Saplantılı internet
kullanımı, depresyon, öfke ve
özgüven gibi baĢka sorunların
belirtisi olabilir.
3- Kendi çevirimiçi alıĢkanlıklarınızı
inceleyin:
Kendi internet kullanımınız diğer
etkinliklerinizle dengeli mi?
Unutmayın çocuğunuzun örnek
alacağı ilk kiĢi sizsiniz.
4- Ġnternet Kullanımını
Yasaklamayın:
Çoğu çocuğun sosyal
hayatının önemli bir
parçasıdır. Bunun yerine,
çocuklarınızın internet
kullanımıyla ilgili kurallar
belirleyin ve bu kurallara
uyulmasını sağlayın.
5- Bilgisayarı açıkta
tutun:
 Bilgisayarı çocuğunuzun
odasına değil, evin
ortak kullanım
alanlarından birine
kurun.
6- Bir denge kurun:
Çocuğunuzun diğer
etkinliklere
katılmasını
destekleyin ve
teĢvik edin özellikle de, diğer
çocuklarla zaman
geçirmesini
sağlayın.
7- Çocuğunuzun günlük yaĢamda
sosyalleĢmesine yardımcı olun:
Çocuğunuz yaĢıtlarına karĢı
utangaç veya çekingense, onu
sosyal beceriler dersi almaya
teĢvik edin. Çocuğunuzu ,diğer
çocuklarla tanıĢabileceği
etkinliklere özendirin.
8- Çocuklarınızı izleyin:
Ġnternet kullanımını izleyen ve
kısıtlayan yazılımları araĢtırın.
Ancak, nihai amacınız, çocuklarınızın
internette kendine hakim olma,
disiplin ve sorumluluk gibi beceriler
geliĢtirmesine yardımcı olmaktır.
9- Alternatif Sunun:
 Çocuğunuz yalnızca video
oyunlarıyla ilgileniyorsa, en
sevdiği oyunla iliĢkili
gerçek bir etkinlik önerin.
Örneğin, çocuğunuz
fantezi rol oyunlarını
seviyorsa, onu fantezi
kitapları okumaya teĢvik
edin.
Uzun Süreli Bilgisayar Kullanımının
Yarattığı Sorunlar Nelerdir?








El ve bilek sendromu
Boyun kaslarında tutulma
Gözlerde yorulma, kızarıklık, yanma vb.
Uykusuzluk, yorgunluk
Konsantrasyon bozuklukları
Aile iliĢkilerinde aksama
Verim azlığı ve baĢarısızlık
Bilgisayardan ayrı kaldığında sinirlilik,
neĢesizlik, çöküntü vb. belirtiler.
Ġnternet Bağımlılığının Tedavisi
(Kimberly Young)





Günlük internet kullanım saatlerini
değiĢtirmek
Çalar saat ile bilgisayar kapatmasını
hatırlatmak.
Haftalık internet kullanımı çizelgeleri
hazırlamak ve uygulamak
Ġnternet orucuna girmek
Küçük hafıza kartlarına internetin
faydaları ve zararlarını yazmak ve sık
sık bunlara göz atmak




Ġnternet bağımlıları
destek grupları
oluĢturmak.
Terapi almak
Öz-denetim
becerilerini
geliĢtirmek
Ġnternet dıĢında farklı
sosyal etkinliklere
katılmak.
Dünya değiĢiyor
DeğiĢen dünyada
DEĞĠġĠM için
SORUMLULUK almak
DeğiĢime UYUM sağlamak
DeğiĢirken
“YAġAM DEĞERLERİ’ni
korumak.
DEĞĠġĠMĠ GELĠġMEYE
DÖNÜġTÜRMEK…
İZLEDİĞİNİZ İÇİN TEŞEKKÜR EDER
İZLEDİĞİNİZ İÇİN TEŞEKKÜR EDER

insan ve teknoloji ilişkisi - Prof. Dr. Binnur YEŞİLYAPRAK

Transkript

Benzer belgeler

Bilgisayar Oyunları ve Etkileri

İnterneti Güvenli Kullanmak için Dijital Okuryazarlık…

Antrenman Bilimi/Yetenek Seçimi ve İlkeleri

İsrail-Filistin Sorununa Yönelik AB Politikaları

Program - Akademik Bilişim `09

İstanbul Örnekleminde İnternet ve Bilgisayar Bağımlılığının

birinci bölüm - Pamukkale Üniversitesi Açık Erişim Arşivi

Meslek Rehberliği ve Danışma Kuramları

FBE_tez yazim kilavuzu

PsycINFO`da Cinsellik ve Cinsel Kimlik ile ilgili Kaynaklar

Her çocuk, her fırsat