Tülay Çulha (Kocaeli) 19-21. 09. 2003 tarihleri arasında, Varşova`da

Toplantılar,
Haberler
Türk Dilleri Araştırmaları 14 (2004): ı 4 ı -ı 49
Karaj
Kiuıilari
Tülay Çulha
(Kocaeli)
19-21. 09. 2003 tarihleri arasında, Varşova'da "Karaj Kiurilari" adı altında
"Karaim National Heritage in Modern-Day Europe"* konulu kurultay yapıldı. Dünyanın dört bir yanında yaşayan Karayların katıldığı kurultayda Karaylarla ilgili bir çok bildiri sunuldu ve bir çok etkinlik düzenlendi.
19.09.2003'te yapılan açılış konuşmalarını takiben okunan dualarla kurultay
başladı. Bir çok kaynak ve materyalin de temin edilebildiği bu kurultay,
Karayca konuşan insanlarla da tanışmak anlamında oldukça önemliydi. Kaldı
-ki Avusturalya'dan Paris'e, Kırım'dan Vilnius'a Trakay'dan St Petersburg'a
Moskova'dan, Sibirya'ya, Krakov'dan Varşova'ya kadar bir çok Karay
katıldı. Bunca farklı yerde yaşayan Karayların hepsiyle aynı anda karşılaşmak
ve oldukça yaşlı bir kuşağın konuştuğu dili kendilerinden duymak sanırım insanın hayatında karşılaşabileceği ender fırsatlardan biridir. Toplantı aralarında
düzenlenen yemek ve çay-kahve aralarında gerek sohbet etmek gerek millı
yemekleri olan "Kıbın" yapımını öğrenmek, dualara ve törenlere katılmak
mümkündü.
20 Eylül sabahı saat 08.4S'te düzenlenen dinı törende "Kim symarlansa"
başlıklı duayı takiben Hazan tarafında Karayca dualar okundu. Aynı günün
akşamı düzenlenen şölen çok etkileyiciydi. Geleneksel Karay yemeklerinin,
tatlılarının, içkilerinin sunulduğu şölende basılan temsill akçalarla istediğiniz
yiyecek (Ak Helvadan, Kara ekmeğe, Kıbından Kefal dolmasına) ve içecekten
tatmak mümkündü. Kurultayı düzenleyen ve emeği geçen kişilere, orada
bulunan en yaşlı Karay tarafından verilen teşekkür plaketleriyle şölen gecenin
ilerleyen saatlerine kadar devam -etti. Kurultay Varşova' da bulunan Karay
mezarlığına yapılan ziyaret ve şehir turuyla sona erdi.
Üç günlük süre içerisinde dünyada yaşayan Karayların hemen hemen
*
Dziedzictwo Narodu Karaimskiego We Wsp6lczesnej Europie / HacneAbe
KapaJ1MoB B COBpeMeHHOM EBporre.
http://www.turkdilleri.org
142
TÜLAYÇULHA
hepsiyle aynı havayı solumak, güne başlarken insanların birbirine "kün
yahşı", yemeklerde "aş tatlı boisun", akşamları "keç yahşı" gibi selamlamalarına tanık olmak çok etkileyiciydi. Sıcacık candan yaklaşımları,
paylaşımları ve misafirperverlikleri ile geçirdiğim üç gün benim için hem çok
verimli hem de çok keyifliydi.
Bir çok akademisyen ve Karayın bildiriyle katıldığı, 4 oturum olarak
düzenlenen kurultayın programı yan sayfada yer aldığı gibidir:
http://www.turkdilleri.org
KARAJ Kİ UNLARİ
143
19.09.2003
I. Oturum
Prof. Henryk Jankowski ve Mariola Abkowicz
12.00-12.20 Prof. Tapani Harvianien (Helsinki): "Abraham FirkovichContradictory Pictures of a Bibliophile".
12.20-12.40 Karina FirkaviCiüte (ViInius), "New Approaches to the Musical
Heritage of Lithuanian Karaims (Litvanya Karaimlerinin Müzik
Mirasındaki Yeni İlerlemeler)"
12.50-13.10 Prof. Henryk Jankowski (Poznan), "Karaim Accounting in The
Crimea (Kırım'da Karaim Muhasebesi)"
13.10-13.30 Alvyra Zagreckaite (Troki), "Hacne,ı::ı;ue KapaUMCKoro Hapo,ı::ı;a B
~oH,ı::ı;ax u B 3Kcrr03UQUUU TpaKa:i1cKoro UCTOpUQeCKOrO MY3e5l"
II. Oturum
Prof. Tapani Harviainen ve Anna Sulimowicz
14.30-14.50 Eva Agnes Csatô Johanson (Upsala
14.50-15.10 Stefan Gqsiorowski (Krakov), "Society of Karaim Historyand
Literature in Vilnius and its Members in 1932-1939 (l932-1939'da
Vilnius'taki Karaim Tarihi ve Edebiyatı Cemiyeti ve Üyeleri)"
15.10-15.30 Ewa S iemieniec-Golas (Krakov), "N ieznane Karaimica z
r~kopismiennej kolekcji Prof. T. Kowalskiego" (Prof. Kowalski Koleksiyotıundaki Bilinmeyen Karayca Elyazmaları)
15.40-16.00 Denys Kiryukhin (Kiew), "ManhIM Hapo,ı::ı; C 6onhIIloM
KynhYPoM: HaQuoHanhHa51 KynhTypa B cOBpeMeHHoM Mupe (The SmaIl
Nation with the Great Culture: National Culture in the Modern
World)"
16.00-16.40 Michal Nemeth (Krakov), "W kwestii zapoiyczeri slowiariskich
w dialekcie krymskim j~zyka karaimskiego-dyskusja wybranych etymologii" (Kırım Karaycasma ait çeşitli etimolojiler - görüşler)
20.09.2003
III. Oturum
Prof. Eva Agnes Csat6 Johanson ve Michal Nemeth
10.00-10.10 Emilia Lopatto (Varşova)
10.10-10.20 Michael Kefeli (Paris)
10.30-10.40 Michail Zajqczkowski (ViInius),
KapauMoB" (Karaylarda savaş Gelenekleri)
"BoeHHhıe
Tpa,ı::ı;UQUu
http://www.turkdilleri.org
144
TÜLAYÇULHA
," ~:: '-:,.,.:;
:"',":;:
.;',.;,"
.
t:-:. '~." ,
DZıı;,~g~~ICTWO NAROOU KA4RAıcM$,~.:~
i:."~'1tE WSPÖlCZJ;SNEJ E
C\i?',
:';~8~1~ NA~NAL HE
,"IN.M,ElDiE"III;'-O AY E U
• "T.', ,.-.>,<;.,'i.~.:: .":';J{'1.~.t>_>
Karay
Abaylı
Günlerİ sırasında toplantıya katılanların hazırladığı
bir duvar ilanı:
dostlar!
İndatiibiz, aşırma v~xtnı ulançexlarnın miyuşçügündii, kayda ulanlar
tabuladlar bakmahznda törawçülarnin.
Tabulmahı baylawı:
korulmax da külmüş;
2. Tanışlanma yanhı dostlarba da baylama kiprak dostlux kart dostlarbe;
3. İştırma oyunlarnı ornuna tügiitip çalmaxnı (bar oyunlarnı keltirdilar
orundahı ulançehlar, klageydix kaytarma alarha buzmahanlarnı)
1.
Yaxşı
http://www.turkdilleri.org
KARAJ Kİ UNLARİ
145
Sahışleybız
ulanlarha yazma nenide:
• "Menim tanışlıhım Warşawabe"
• "menim şaharım"
• hem ikinçı yazmaxlarnı.
yazılıyız tübünda yazmahnın da tahıyız körgüzgan ornuna.
Çebar sizga aşma
waxtnı.
dostlar! *
Çocukların bir köşede, yetkili birinin gözetimi
ceklerini duyururuz
Saygıdeğer
altında
vakit geçirebile-
Toplanma konuları:
1. İyi bir şekilde eğlenmek ve gülrnek;
2. Yeni dostlarla tanışmak ve eski dostlarla dostlukları pekiştirmek.
3. Bir yerde toplanıp oyun oynamak (oradaki çocuklar oyuncaklarını
getirdiler; onları bozmadan geri vermenizi diliyoruz)
Çocuklara yazma (kompozisyon) konusu düşündük:
• "Warşova ile tanışmam"
• "Benim şehrim"
• ve (onların) ikincİ yazıları.
Aşağıdaki yazıyı görünen bir yere yazalım.
Size iyi eğlenceler!
*
Y aklaşık olarak yukarıdaki gibi Türkçeye çevirebiliriz
"HeKoTophıe OCOJJ;eHHOCTM KapaMMCKoro nepeBoJJ;a JJ;eKanOra B M3JJ;aHMM TaHaXa 1841 r."
10.50-11.00 Romuald A. Aiwaz (St. Petersburg), "p;oporMe conneMeHHMKM!"
11.10-11.20 Viacheslav Lebedev (Sikazan) (Moskova), "IT. ITonaTo MM.
Capaq: POCCM5I, KOTOPY<P Mbl nOTep5IJu:ı"
1 ı .20- ı ı .30 Aleksandr Arabadiy (Kiev
ı ı .30-1 ı.40 Emilija ı. Lebedeva (Simferopol), "KapaMMbI BO BpeM5Ia
nepBoM MMPOBOM BOMHhI ı 9 ı 4- ı 9 ı 8 rr (no apXMBHbIM MaTepManaM
TaBpMQeCKOrO MOJJ;eCCKoro P;yxoBHoro npaBneHM5I)
10.40-10.50 Victor Trijaki (Evpatorya),
http://www.turkdilleri.org
TÜLAYÇULHA
146
12.00-12.10 Svetlana V. Saitova (Feodosiya), "BKap; q,eop;oCMMCKMX KapaMMoB-rrpep;rrpMHMMaTeheM B pa3BMTMe 3KOHOMMKM q,eop;oCMMCKoro
perMoHa u POCCMMCKOM MMrrepMM B ı:ı;enoM (The contribution of
Feodosian Karaites-businessmen to the development of the Feodosian
region economy and the Russian empire as a whole) (Feodosian
Karaim iş adamlarınınRus İmparatorluğu ve Feodosian Bölgesi
ekonomisine katkıları)"
12.10-12.20 Valentin G. Kapon-Ivanov (Chark6w), "KapaMMM no Bı:ı;ey­
KpaMHCKp;M rocyp;apcTBeHHoM nepenMCM HaCeneHM5I"
12.20-12.30 Tatjana Polkanova (Simferopol), "PenMKToBbıe ocop;eHHOCTM
3THoKynbTypbI KPbIMCKMX KapaMMoB (KpaeB)"
12.30-12.40 Aleksandr S. Kefeli (Novosibirsk), "KapauMbı-Cneı:ı;rre­
peceneHı:ı;bI"
12.40- 13.00 Leonid Lavrin (Avustralya), "In memoriam CeMeHa JJ:OPMCOBMQa mUIIIMaHa"
Ünlü Karay Türkoloğu A. Zajııczkowski 'nin kabri
Toplantı sırasında ziyaret edilen Karay Mezarlığı'ndan
http://www.turkdilleri.org
KARAJ Kİur\~LARİ
147
İki yıl önce kaybettiğimiz Karay Türkoloğu A. Dubinski'nin istirahatgahı
ıv.
Oturum
Dr. Karİna Firkaviciüte ve Adam Dubinski
15.00-15.10 Anatoly D. Frolov (Moskova), "We Must Remember of Our
Ancestory (Atalanmızı Hatırlarnalıyız)"
15.10-15.20 Valentine Kefeli (USA)
15.20-15.30 Vera N. Zyskina (Lebedeva, Sikazan), (Moskova), "PyccKMe
KapaMMbI"
15.40-15.50 Aleksandr N. Sagan, Igor V. Achkinazi (Kiev), "KapaMMbI:
IIpoAneMbl MAeHTMqH1Kal1;J1J1 (Karaims: problems of identification)
(Karaimlerin Kimlik Problemi)"
15.50-16.00 M. Riebrova, O. Yu. Riebrova (Moskova), "O npOMCXO)KAeHMJ1
KPbIMcKO-KapaJ1MCKoİi <paMJ1nMJ1 HeJ1MaH (On the origin of Crimean
karaite surname "Neiman") (Kırım Karim Soyadı "Neyman"ın
kökeni)"
http://www.turkdilleri.org
148
TÜLAYÇULHA
16.00-16.10 Irina V. Bogachevskaja (Kiev "KapaMMbI B YKpMHe: npaBoBoM
cTaTYc (Karaims in Ukraine: the Legal status) (Ukrayna Karaimleri:
Hukuki Durum)"
16.20-16.30 Galina P. Gladilova (Simferopol), "513bIK CMMBonOB CMMBonOB
KPblMCKMX KapaMMoB"
16.30-16.40 Oleg V. Buchma (Kiev), "PenMrMo3Ho-KynbTypHoe HacneAMe
KapaMMoB B YKpaMHe (Karaim Religios and Cultural H~ritage in
Ukraine) (Ukrayna'daki Dinı ve Kültürel Karaim Mirası) "
16.50-17.00 Jevgienij G. Bakkal (Simferopo!), "11CTOPM5I c03AaHM5I MAeSITenbHOCT MKapaMMCKoro HaU;MOHanbHo-KynbTypHoro oAııı:eCTBa B
CeBaCTonone B nepMoA 90-x ropo)); XX BeKa-Hal.J:anO XXI BeKa
(History of creation and activity karaimes a national-cultural society in
Sevastopol during 90 th years of XX century-the begining of XXI
century) (XX. Yüzyılda 90'lı yıllardan XXI. Yüzyılın başına kadar Sivastopo!' da Kraimlerin ulusal ve Kültürel Topluluğunun oluşum tarihi ve
faaliyetleri)"
17.00-17.10 Valentina G. Savuskan (Moskova), "KapaMMbI no BceyKpaMHcKoM rocYAapcTBeHHoM nepenMM HaCeneHM5I"
17.10-17 .20 Svetlana B. Sheregene (Simferopol), "KapaMMbl KpbIMa B
nocneBoeHHbıe rOAbl"
17.20-17.30 Katarzyna Kulikowska (Torun), "Tozsamosc spoleczna Karaimôw w Polsce (Social İdentity of Karaims in Poland) (Polonya'daki
Karaimlerin Sosyal Kimliği)"
17.30-17.40 Anna Polkanova (Simferopol), "KpblMcKMe KapaMMbl-KapaM.
COCT05IHMe MnepcneKTMBbl coxpaHeHM5I 3THoKynbTypbi. 113 npornJIoro B6YAyrnee.
17.40-18.00 Dyskusja (Tartışmalar)
Yakın zamanda bildirilerin kitap haline getirilerek yayımlanacağını biliyor ve
ı:ıerakla bekliyoruz.
Arka sayfa:
Toplantı kitapçığınınn
son sayfasında yer alan Karayca ilahi -7
http://www.turkdilleri.org
KARAJ KİuNLARİ
NABOZENSTWO
149
SOBOTA 1/ MOJIEEEHh
gadz.!/ q. 8:45
eYEEOTA
PSALM9l
KTO SI~ W OPJEKF; PODA PANU SWEMU
KIM SYMARLANSA
Kim symarhmsa syjinezynda bolma
Joharhy bijnifı jarlyhaszyn kiormia,
Ajtsyn Tienrigia; "Sien mienim
umsunezum,
Sieiı biek kiennianim, tarlyehtan
jııluwezurn!" tarlyehtan juhıwezum!
Malachlaryn bij symarlar katyjda,
Saklama sieni hammiesza j oluj da,
Kyjasa uwuez üstiunia eltirlar,
Siurunczagijni joldan eksitirlar -jOfdan eksrtirlar!
ol har bir tiugial adamha bieradir,
Jaehszy onarmach, tuzaehtan saklejdyr,
Korehuwlaryndan korehunezlu ölat'niiı,
Kawszarlyhyndanjaman kynhyr elniiı­
jaman kznhyr elnin!
Joluehsej jaman kijikni jolujda,
Czeriw sawutu bolmasa kolujda,
Jilan üstiunia korchuwsuz basarsen,
Hiem aryslanny biek tieptiar etiarsen biek tieptiar etiarsen!
Jaehszylyhyba andijni kalkanlar,
Kanatlaryba syjinez an ar kylar.
Kalkan kibik6r bohlSZfUhu anyn,
Kim symarlasa erkinia öz dZanyn erkinia öz dzanyn!
Siuwgianij üezufı joharhy Tienrini,
Bar tarlyehlardan ol kutcharyr si eni,
Kiplar tienijni ehasta bolhanyjda,
Syjly adynyn syryn bilgianijdiasyryn bilgianijdia!
Andij korehmastyr bir tiuslu korchııwdan,
Kiuiıniuiı, kieezanifı bar uezurlaryndan,
Tumandahy ürujdohon ölat'nifı,
Hiem kiesrniagindiafı awur tiusz
waehtynyn awur tiusz waehtynyn!
Czahyrsej anar tiugia1 üragijbia,
OL karuw bierir saja öz kIagibia,.
Bohır boluszhıch tarlyehtan kutehanna,
Syj da szyryiıIik amyndan ezyharma alnyndan ezyharma!
Bu dunjalychta uzartyr kiuı'11aryj,
Jachszy isz kylma tiuziur sahyszlaryj,
Kiormia jarlyhasz amynda Tienriniı'ı,
Aszajiszlanma balkuwunçlan bijnin . balkuwıından bijnin!
Dahy ki tiııszsia san janyndan mifılar,
Alej on jandan jihylsa tiumiaiılar,
Anar juwumast ueZUTU ölat'nifı,
Kioziubia kiorar uezun kynhyrlamyn uczun kynhyrlarnyn!
Sieiı jaehszy diegian iszanczyjny kojsej,
Bir Tienrimizniiı adyna ezarhyrsej,
Syltaw elimiast' hieez jamanlyeh saja,
Dahy ehastalyeh juwumast karszyja juwumast karszyja!
Amefı
Karaj kiufıla'ri
http://www.turkdilleri.org