endüstriyel futbol 1

ENDÜSTRİYEL FUTBOL 1
Dünyadaki genel söylemiyle’’Futbol Sanayi İşletmeciliği’’ bizde ise ‘’Endüstriyel Futbol’’. Çağımızın en
büyük gelir kaynağı, en büyük ticarethanesi. Peki kimler için?
Özellikle 1950’li yıllardan itibaren bakıldığında –ki bu süreç 1990’lı yılların başına kadar devam etmiştir- futbol
sadece bir spor, bir zevk, bir hobi, insanların izlemek için gecesinden kapılarında uyuduğu stadlarda oynanan bir
aşktı. Farklı bir tutkuydu, aynı formayı giyen 11 kişinin gene aynı şekildeki rakibine üstünlük kurması için dua
etmek, tezahüratlarla destek vermek, yeri geldiğinde sinirlenmek, ağlamak, kendini harap etmekti. Lakin o da
bir 90 dakika ile sınırlıydı. Olan her şey o stada kalıyor, o günün akşamı geriye tatlı, eğlenceli sohbetler
kalıyordu.
O tezahüratlara konu olan; yağmur, çamur, kar, fırtına demeden forma aşkı için takımlarına destek veren
tribündeki insanlar, yani tribün emekçilerinin hayatları; geçim derdi ve futbol arasındaydı. Futbol onları hayata
bağlıyordu, erkek kadın, yaşlı genç demeden takip edilesi bir forma aşkıydı futbol. O zamanlar paranın da değeri
vardı, öyle derler ya büyüklerimiz, eskiden paranın değeri varmış. Ailede çalışan tek kişi olan baba, evi
geçindermenin yanında cebinde parası kaldığını söylerdi. Futbol işte asıl o devrin sporu, eğlencesi yeri
geldiğinde hüznüydü.
Şimdilerde ise gözle görülür ve önü belki de hiçbir zaman kesilemeyecek bir endüstri hakim futbolun
üzerinde. Hem Türkiye hem de dünya futbolunda bu endüstri günden güne, gücüne güç katarak sanayisini iyice
geliştirmekte. Artık büyük bir ticaret çünkü futbol, istatistiksel ve reklam verileri göz önüne alındığında milyar
dolarların üzerinde döndüğü büyük bir yatırım. Bu yatırımın üzerinde de oyunlar oynanmakta, tiyatrolar
sahnelenmekte, çünkü bahsettiğimiz rakamlar milyar dolarlardır. Bu paralar kolay kolay yatırım yapılacak
değerler olmadığı gibi, asla kolayca da kaybedilecek meblağlar değiller. İşte burada günümüzde sıkça adını
duyup basından takip ettiğimiz tekelleşmiş sermaye sahipleri, milyarderler, futbol kulübü yöneticileri ceplerini
doldurmakta. Futbol, dışarıdan bakıldığında göründüğü gibi 22 kişinin bir topun peşinden koştuğu basit bir oyun
değil. Futbol, kendi içinde onlarca sektör barındıran, milyonlarca insanın geçim kaynağı artık. Futbol bir
endüstri.
Futbol ve endüstriyel futbol üzerine acı bir hikaye ile devam edelim.
Adana Demirspor’un Livorno’ya yaptığı ev sahipliği, buluşmayı romantik telden yakaladı. Sol eksenli sosyal
açılım ‘futbol mundial’ kıvamında güzellikleri taşıdı maç gündemimize ‘’ endüstriyel futbola hayır!.’’ diyerek.
Sağ bir partinin meclis üyesi, başkanı lduğu takımın sol taraftar grubuna bir küçük ‘’sosyalist kurultay’’ organize
ediyor ve bunu tüm ülke aynı sempatiyle karşılıyorsa, dünya futbol magazinini adım adım izleyen programcılar
için harika bir fırsat doğmamış mıdır? Bu şahane işi dünyaya duyurmak isterler mi bilmem ama, benim bu
sütunların takipçileri için içimde sakladığım bir ‘’futbol turkuvaz’’ hikayesi var.
15 yıl öncesiydi, neredeyse bugünler hatta. Adana sıcağında Türkiye Kupası kademe maçlarından birisi
oynanacaktı. Adana Demirspor uzun yıllar birinci lig mücadelesi verdikten sonra ikinci lige düşmüş, kadrosunda
önemli revizyon yaşanmıştı. Ekibin tek yıldız ismi bir dönem Fenerbahçe’de oynayan Büyük Şenol ve Küçük
Şenol’un varlığında Şenol 3 olarak bilinen forvetti. Takım 5 Ocak Stadı’na gelmiş, soyunma odasında maç
hazırlığı yapmaktaydı. İçeri TRT kamerası girdi, hocadan ilk onbir alındı. Şenol 3 konuşturuldu mikrofona… Ne de
olsa Şenol 3’tü...
----------
ENDÜSTRİYEL FUTBOL 2
Aynı dakikalarda kırık dökük bir otobüs stada yanaşmış, Muşspor takımı oyuncuları artık eskilikten rengi atmış
eşofmanlarıyla soyunma odalarına girmişlerdi. Adana Demirspor tarafındaki odaya hakim olan bengay kokusu
yerini küf kokusuna bırakmıştı beri tarafta…
Spiker kadroyu alma derdindeydi. İnanamıyorlardı maçlarının radyodan yayınlanacağına, telşala kadroyu
vermeye çalıştılar. Bir türlü numaralı 11 çıkmıyordu. Bir süre beklenildi. Sarı-beyaz formalar çıkarıldı kocaman
bir çuvaldan, özenle dağıtıldı. Nihayet teknik direktör geldi ve sırasıyla verdi onbiri. Bir taraftan da spikerin
çantasındaki renkli kalemlere bakıyordu göz ucuyla. Teşekkür edip ayrılırken spiker,
_’’Keçeli kaleminiz var mı?’’ diye sordu teknik adam…
Spiker, takımları defterine renklerine göre işlediği için mavi ve siyahı ayırıp, kırmızıyı uzattı.
Karşılıklı teşekkür edip ayrıldılar. İşte iki takım sahadaydı. Seremoni yapılıp, oyuncular sahaya dizildiğinde
gözlerine inanamadı spiker. Evet tam oradaydı. Sekiz (8) numara kırmızı keçeli kalemle yazılmıştı oyuncunun
arkasına, spikerin verdiği keçeli kalemle.
Muşspor 8 numaralı oyuncunun attığı golle 1-0 öne geçip, 8-1 kaybetti maçı.
Külüstüre yakın otobüsün önünde bekliyordu spiker maç bittiğinde. Oyuncular moralsiz birer birer girerken
içeri, teknik adam keçeli kalemi iade etmeye kalkıştı. ‘’Hayır’’ dedi spiker, 8 numaralı formayı hediye eder
misiniz?
Teknik adam baktı ve iç geçirdi.
_’’Sadece bir sezonluk formamız var!’’.
Spiker asla unutmadı o günü. Yıllar sonra Adana Demirspor – Livorno maçındaki duygu yüklü görüntüler, kaleme
alınan romantik hikayeler bir kez daha içini acıttı.
İnternete girip Muşspor’un internet sitesini bulmaya çalıştı. O maçın isimlerini bulabilirim umuduyla dolaştı
internet üzerinde… Siteleri yoktu, TFF(Türkiye Futbol Federasyonu) sayfasında numarayı bulup telefon etti
kulübe, kimse açmadı.
Tek ulaştığı bilgi yıl başında üçüncü lige terfi maçları için 200 bin türk lirasına ihtiyaç duydukları; ama bunun 125
binini güçlükle, o da esnaftan taahhüt olarak temin ettikleriydi.
Fazla kurcalamadı, çıktı net sayfalarından.
Endüstriyel futbolun kapsama alanı dışındaydı Muşspor forması…
12.09.2009
OKAY KARACAN
----------
ENDÜSTRİYEL FUTBOL 3
2006 yılı milli geliri 400 milyar dolar olarak ölçülen Türkiye ekonomisinde, ileri-geri bağlantıları ile futbol sektörü
yüzde 1’lik büyüklüğe sahipse kendi başına 4 milyar dolar, yüzde 2 varsayımla 8 milyar dolarlık katma değer
yaratıyor demektir. Bu bağlamda, 8-10 milyar dolarlık bir büyüklükten bahsetmek sanırım hiç de abartılı
olmayacaktır. Şimdi gelelim bu büyük pasta içinde kimlerin ve nelerin olduğuna:
1 – Kulüp Yöneticileri (Genelde iş adamlarından oluşuyor. Kulüplerin malvarlığını ve nakdini yönetiyorlar)
2 – Yayıncı Kuruluş (Maçların naklen yayın hakkını alan TV kuruluşu olarak tanımlayabiliriz. Digiturk ve D-Smart
gibi kuruluşlar)
3 – Sponsor Firmalar (Futbolu bir reklam mecrası olarak kullanan sponsor kuruluşlar diyebiliriz. Mesela
Turkcell’in Süper Lige, Ziraat Bankası’nın da Türkiye Kupası’na adını vermesi gibi)
4 – Reklam Verenler (Maçların naklen yayını esnasında, kulüp formalarında, stadlarda milyonlarca kişiye ulaşıp
kendine değer katmaya çalışan kurum ve kuruluşlardır)
5 – Bahis Şirketleri ( Futbol maçları üstünden bahis oynatmada uzmanlaşmış Spor Toto, İddia gibi kuruluşlar)
6 – Medya – Futbol Medyası (Futbolun oluşturduğu bir yan sanayi diyebiliriz başlı başına)
7 – Devlet ( Kamu arazilerini, stadları futbol kulüplerine kiralayarak, bahis oynatarak, futbolun katma değeri
üzerindeki rolü büyüktür)
8 – Futbol Federasyonu ( Futbol kulüplerinin bağlı bulunduğu, naklen yayın gelirlerini paylaştıran, hakemlik
kurumunu ve milli takımları yöneten özerk idaredir.
9 – Teknik Heyet (Futbol üzerinde, bir fabrikadaki teknik müdürler olarak niteleyebileceğimiz guruptur)
10 – Gerçek Emekçiler ( Futbolcusundan teknik heyetine, stadlardan tribünlerin bakımına kadar bir çok şeyde
emeği bulunan, işleri; hazır etmek olan çalışanlar)
11 – Futbol Basının Emekçileri (Yorumcular, haberciler, fotoğrafçılar, kameramanlar)
12 – Biletli Seyirciler (Futbol oyunun stadlarda izleyenler. En az ödeyebilenler kale arkasına, en çok ödeyenler
localara)
13 – Şifreli Yayın Abonmanları (İhale ile maçların naklen yayın hakkını elde eden kuruluşların sattığı cihazları
evlerinde barındıran, maddi durumu daha elverişli olan kesim)
14 – Stadyumlar (Bir tür alışveriş merkezine dönüştürülen, içinde kiralanmış yerlerle firmaların kendi ürünlerini
sattıkları yer olmuştur)
15 – Borsa (Şirketleşen kulüpler borsaya açılarak hisse senetlerini alım-satım konusu yaparlar. Hisse senetleri
prim yaptıkça, kulüplerin değeri de yükselir)
----------
ENDÜSTRİYEL FUTBOL 4
Dünya futbolunda, daha doğrusu endüstriyel futbol ve bu ticaretin içinde bulunanlar biraz önce kabaca
sıraladıklarımdır. Şimdi tekrar düşünelim, ‘’Futbol sadece futbol mudur?’’
Geçmişin toprak sahalarında, mahalle aralarında amatör ruhla oynanan bu eğlence, artık dünya genelinde
evrensel dönemini büyük bir döner sermaye olarak yaşamaktadır. Futbol artık kapitalist düzenin bir parçası,
hissedarı, metası ve daha da ileri giderek söylüyorum bence her şeyidir.
Her ekonomik sektörde olduğu gibi, eşitsiz büyüme ve tekelleşme bu bahsettiğimiz endüstriyel futbol
sektöründe de hızlı kutuplaşmaları yaratıyor. Süper zengin ve egemen kulüpler grubu, hemen her ülkede
şampiyonluk dahil çoğu kupayı kendi aralarında nöbetleşe döndürürken, çoğunluk kalan diğer kulüpler ‘’konu
mankeni’’ muamelesi görüyor. Bu da seyircinin, tüketicinin heyecanını, oyundan zevk alma duygusunu gün be
gün öldürüyor. Endüstriyel futbol kendi dilini, ırkını, milletini yaratıyor ve maalesef bunun kimse önüne
geçemeyecek. Kim bilir belki de 3. ya da olmadı 4. Dünya savaşı bu oyun yüzünden çıkacak…
----------
Asıl olanı, forma aşkını, amatör ruhu yansıtan ve de endüstriyel futbola değin birkaç kaynak kitap ve film isimleri
KİTAPLAR
Endüstriyel Futbol – Tuğrul AKŞAR – Literatür Yayınları 2005
Woody And Nord – Gareth Southgate
Football Against The Enemy – Simon Kuper – ’’Futbol Asla Sadece Futbol Değildir’’ adıyla 1995 yılında
ülkemizde yayımlanmıştır.
FİLMLER
Green Street Hoolligans – Yeşil Sokak Holiganları – 2005
’’Lexi Alexander’ın yönettiği bu filmde, Eliah Wood’un canlandırdığı ’’Matt Buckner’’ karakteri orta sınıf, eğitimli
ve toplumdaki hakim iktidar ilişkilerinin de kısmi mağduru bir karakterdir. Hayatında hiç karşılaşmadığı
’’Holigan’’ grubuyla tanışması onun hayatında ciddi etkilere sebep olacaktır. Futbola bakış açısı değişecek ve bu
holigan grubu içerisinde büyük bir özgüven elde edecektir zamanla. Film, Matt Buckner karakterinin sokakta tek
başına yaptığı tezahüratla duygusal bir şekilde bitiyor. Tek güç ve iktidara karşı belki hiç gerçek de olmasa bir
zaferi temsil ediyor. Benim için ise ’’endüstriyel futbol’a’’ karşı!...
Ferhat Karakaş