LE LUSANGUKILO LWA YESU
Transkript
LE LUSANGUKILO LWA YESU
34567 1 KW E JI 3, 201 3 LE LUSANGUKILO LWA YESU LUDI NA KAMWENO’KA KODI? 34567 Vol. 134, No. 5 ( Buvule Butampwa ku Nimelo ne Nimelo: 44 978 000 MU NDIMI 205 MARCH 1, 2013 Semimonthly KILUBA KITUNGO KYA DINO DIPEPALA, Kiteba kya Mulami, i kutumbija Yehova Leza bu Mfumu Mubikadi ¯ wa diulu ne ntanda. Monka mwadi mukwashisha biteba bya balami bya pa kala kumona kulampe, mo monka ne dino dipepala nadyo ditalanga myanda ya ntanda yenda ifikidija bupolofeto bwa Bible. Disenga bantu bonso na myanda miyampe amba Bulopwe bwa Leza, ¯ umbikalo wa mulu udi’ko binebine, busa kufudija panopano ponka bubi bonso ne kwalamuna ntanda ke paladisa. Dikankamikanga bantu bekale na lwitabijo mudi Yesu ¯ Kidishitu wetufwidile amba netu ¯ tukamone bumi bwa nyeke, kadi pano ke mubikale bu Mulopwe wa Bulopwe bwa Leza. Dino dipepala dilupulwanga nyeke na Batumoni ba Yehova tamba mu 1879, ke dya politikepo. Dilamete ku Bible, mwanda ye podimanine. Lelo usakila’ko myanda mikwabo nansha kifundwa kya Bible kya ku bitupu ku yobe njibo? Tala www.jw.org nansha kulomba ku adelese imo pa adi Kunshi. MUTWE WA MWANDA WA PA KIBALU Le Lusangukilo lwa Yesu ¯ LWAIKELE’KO BINE? PAJE 3 ¯ LUSANGUKILO LWA YESU LUSHINTULULA BUMI! 7 BIKWABO BIDI’MO Lelo Wadi Uyukile Kala? 8 Bipangujo bya Batangi . . . ¯ ¯ Le Yesu walaile nonga-bibi kwenda mulu? 9 ¯ “Namwene, ino Kwivwanijapo Mpika” 10 Fwenai Kudi Leza —“Lelo ku Bijila Byonso’bi Kikatampe I Kyepi?” 13 Fundijai Benu Bana ˜ —Le I Neni’ka Yotubwanya Kuboila Kudi ba Petelo ne ¯ Ananaisa Babepele? 14 Malondololo ku Bipangujo Bimanine pa Bible 16 (s TANGA BIVULE PA ENTELENETE www.jw.org BIPANGUJO BIPANGULWANGA DIVULE PA BATUMONI BA YEHOVA—Lelo Mwi Bene Kidishitu? ´ ´ CONGO, REP. DEM. DU: ´ ´ Les Temoins de Jehovah BP 634, Limete, Kinshasa Shi usaka kuyuka maadelese a ntanda yonso tala www.jw.org/contact. ˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙ Kino Kiteba kya Mulami ke kya kupotejapo. Kulupulwa kwakyo i umo wa mu mingilo ya kufundija bantu Bible kujokoloka ntanda yonso, ukwatakanibwanga na byabuntu. Poso’nka kilombwelwe mu muswelo mukwabo kete, bisonekwa i bilupulwe mu Mukanda Ukola wa Mwine Leza. The Watchtower (ISSN 0043-1087) is published semimonthly by Watchtower Bible and Tract Society of New York, Inc.; L. Weaver, Jr., President; G. F. Simonis, Secretary-Treasurer; 25 Columbia Heights, Brooklyn, NY 11201-2483. Printed in South Africa by Watch Tower Bible and Tract Society NPC, 1 Robert Broom Drive East, Rangeview, Krugersdorp, 1739. 5 2013 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania. Lupusa lonso ludi na balembi. r (Twela mu MYANDA ITUTALA/BIPANGUJO BIPANGULWANGA DIVULE) 34567 1 KW E JI 3, 201 3 SELA DINO DIPEPALA MU MISWELO PALAPALA PA ENTELENETE LE LUSANGUKILO LWA YESU LUDI NA KAMWENO’KA KODI? MUTWE WA MWANDA WA PA KIBALU Le ¯ Lusangukilo lwa Yesu LWAIKELE’KO BINE? ¯ ERODOTUS, mulembi wa manga Mungidiki ¯ ¯ waikele’ko pano kepadi myaka 2 500, waseku¯ nwine manga itala bene Edipito ba mu andi mafu¯ ku. Wasonekele amba, “ku masobo a bampeta, pa kupwa kudya muntu umo waselele’ko nkishi musonge mu kimfwa kya muntu mwele mu sanduku mupente kadi wiifwene na sanduku ujikilwanga’mo muntu, wa mukono umo nansha ibidi mu ¯ ¯ bula. Kino kyadi kilombola ku bantu bonso badi’ko amba, ‘toma ne kusonga, mwanda kitatyi kyo¯ kafwa kukekalapo na bumi pamo bwa uno sanduku.” ¯ ¯ Uno mumweno wa kumona bumi ne lufu kewadipo’nka na bene Edipito kete. Dyalelo muneneno wa amba, “dya, toma, ne songa” unenwanga na ba¯ ntu bininge. Shi bumi bufulanga pa kufwa, mwe¯ ne ufwaninwe kwibusangela pokidi mumi? Mwene ufwaninwe kulonga bukomo bwa kulonga byoloke? Shi lufu ye mfulo mine, kuloelelwa mu bintu bya ¯ dyalelo kudi na mvubu. Mutumibwa Polo wesambi¯ le bivule pa uno mwanda. Walombwele ngikadila H ya bantu kebakulupilepo mu lusangukilo, na kunena amba: “Shi bafu kebasangulwangakopo, nabya tudye, tutome, ke-twi-bantu dyakesha tufwa.” —1 Kodinda 15:32. ¯ Na bubine, Polo aye mwine kadipo ukulupile ¯ amba bafwe i bedibwe lonso. Wadi na kikulupiji ¯ kya amba bafwe babwanya kwikala bomi monka, na kyepelo kya kubulwa kufwa monka. Kino kiku¯ lupiji kyamwekele mu kinkumenkume kya mvubu ¯ mikatampe, bubinebine bwa amwene’mba kebupatanibwapo—ke lusangukilo1 lwa Kidishitu Yesu kadi. Bine, luno lusangukilo i kinkumenkume ¯ kimo kikatampe kyakomeje lwitabijo lwa bana ba bwanga babajinji. Penepa, lusangukilo lwa Yesu ludi na kamweno’¯ ka kotudi? Le twayukile namani amba lwaikele’ko ¯ ¯ bine? Tutalei muswelo walangulukıle Polo pa ino 1 Mu Bible, kishima kya Kingidiki kyalamwinwe bu “lusangukilo” kishintulula pa bute pa bute “kwimana dikwabo.” Kilo¯ ¯ mbola’mba muntu wajokela ku bumi, kujokela mwaadi wikadi´ le, bumuntu, ne lute. 1 KWEJI 3, 2013 3 ¯ “Wamwekele kudi bana betu, bakutabuka tutwa tutano pamo’tu kyungwija . . . Ebiya kadi wamwekele kudi Yakoba; kadi wakamwekela kudi batumibwa bonso. Ebiya wafula ko ndi ami.”—1 Kodinda 15:6-8 ¯ ¯ myanda kitatyi kyaasonekele bene Kidishitu ba mu Kodinda. LE¯ BYADI BYA KWIKALA NAMANI SHI KIDISHITU KASANGUKILEPO? Bene Kidishitu bamo ba mu Kodinda wa kala ¯ badi bavutakanibwe pa uno mwanda, bakwabo ¯ nabo kebadipo bakulupile nansha dimo mu lusa¯ ngukilo. Mu mukanda wandi umbajinji waasone¯ kele bene Kidishitu ba mu Kodinda, mutumibwa ¯ ¯ watelele bipa bivule byadi bya kulupuka’ko shi lu¯ ¯ sangukilo kelwadi’kopo. Wasonekele amba: “Ino, shi kwadi kusanguka kwa bafu mpika, longa nankyo Kidishitu kasangwilwekopo. Kadi wivwane, shi Kidishitu kasagwilwekopo, nankyo busapudi bwetu i bwa bitupu, ne lwitabijo lwenu i lwa bi¯ tupu. Kadi, binebine, nabya tubatanwa batumoni ba Leza ba bubelabubela, . . . lwitabijo lwenu i lwa bitupu bitupu, nenu mukidi monka mu myanda yenu. Kadi ne boba bene baponena mu tulo mudi Kidishitu, nanshi abaoneka.”—1 Kodinda 15: 13-18. ¯ Polo washilwile na bino binenwa kebipatanibwapo amba: Shi bafwe kebakasangulwapo, nabya Ki¯ dishitu wafwile ne kusanguka mpika. Langa’po ¯ ¯ bidi shi Kidishitu kasangukilepo, le byadi bya kufula kwepi? Nabya ne kusapula myanda miyampe ¯ kwadi kwa kwikala kwa bitupu, bubela bukatampe. Kadi, lusangukilo lwa Kidishitu i kintu kikatampe mu lwitabijo lwa bwine Kidishitu, lukwata˜ nene bininge na bufundiji bumo bwa kyalwilo bwa mu Bible butala bubikadi bwa Leza, dijina dyandi, Bulopwe bwandi ne lupandilo lwetu. Shi lusa¯ ¯ ngukilo kelwaikele’kopo, musapu wasapwile Polo ¯ ne batumibwa bakwabo wadi wa kwikala bu kintu kya bitupu, binenwa byampikwa mvubu. ¯ Kwadi kwa kulupuka bipa bikwabo. Shi Kidi¯ shitu kasangukilepo mu lufu, lwitabijo lwa bwine Kidishitu lwadi lwa kwikala lwa bitupu, lwimani¯ ne pa bubela. Kupityidila, Polo ne bakwabo badi 4 KITEBA KYA MULAMI ba kwisamba bya bubela, ke enkapo pa lusangukilo ¯ lwa Yesu, ino i ne pa mwine obadi banena amba ye ¯ wamusangwile, ke Yehova Leza kadi. Na kampata mulangwe wa amba Kidishitu “wafwidile myanda ¯ yetu” wadi nao wa kwikala wa bubela—mwanda ¯ shi Mukudi aye mwine kakudilwepo ku lufu, kabwanyapo kukula bakwabo. (1 Kodinda 15:3) Kino ¯ ¯ kyadi kya kushintulula’mba bene Kidishitu bafwile kwampikwa mambo, na lukulupilo lwa bubela lwa amba bakasangulwa. ¯ Polo wafudije na bino binenwa amba: “Shi kadi, ¯ i umbuno bumi bonka bo tudi nabo pano tukulupile Kidishitu, nabya ku bantu bonso bafwilwa lusa ¯ batwe twibatabukilemo kufwilwa lusa.” (1 Kodinda ¯ 15:19) Pamo bwa bene Kidishitu bakwabo, Polo wa¯ budilwe bintu kampanda, wapangwapangwa, wau¯ minina masusu, ne kufwa mwanda wadi ukulupile mu lusangukilo ne bintu bikatamba ku lusanguki¯ lo. Bine, byadi bya kwikala bya bitupu shi lusangu¯ kilo lwadi’tu bu kintu kya bubela! MWANDA MWINE OFWANINWE KUKULUPIDILA ¯ ¯ Polo kadipo witabije’mba bintu byadi bikulupi¯ ¯ le bene Kidishitu byadi bimanine pa bubela. Wadi ¯ uyukile’mba Yesu wasangukile mu bafwe, ne kulo¯ mbola bukamoni mu kıpi ku bene Kodinda amba, “Kidishitu wafwidile myanda yetu monka umpi¯ tyile bilembwa: ne kujikwa wajikwa; ne mwasangukile mu difuku dya busatu monka umpityile ¯ bisonekwa; kadi ne mwamwekele kudi Kefasa, ne kudi badikumi ne babidi.”1 Kupwa Polo wabweja’¯ ko amba: “Ebiya wamwekele kudi bana betu, bakutabuka tutwa tutano pamo’tu kyungwija; abo bene bakidipo ne pano bamobamo bavule bene, ¯ bangi abapu kulala tulo. Ebiya kadi wamwekele 1 “Badikumi ne babidi” i muswelo mukwabo wa kwisambi¯ la pa “batumibwa,” nansha byokwadi’nka batumibwa 11 kitatyi ¯ kyafwile Yudasa Isakadiota. Kyaba kimo, i enka batumibwa 10 ¯ mu bukata mwabo badi ba kwimanina bonso 12, mwanda Toma¯ se katenwe’popo.—Yoano 20:24. kudi Yakoba; kadi wakamwekela kudi batumibwa bonso. Ebiya wafula ko ndi ami.”—1 Kodinda 15: 3-8. ¯ Polo washilwile na binenwa bikulupija’mba Kidi¯ shitu wafwile pa mwanda wa bubi bwetu, wajikwa ¯ ne kusangulwa. Le i bika byalengeje Polo akulupile kino? Bubinga bumo bidi i bukamoni bwa batumo¯ ni bavule bemwenine na meso. Yesu musanguke ¯ wamwekele bantu (kubadila’mo ne Polo mwine), ku bibumbo bityetye, enka ne ku kibumbo kya ba¯ ntu 500, kadi bavule mu bukata mwabo kebatate¯ nepo kitatyi kyobaivwene mwanda wa amba Yesu ¯ ¯ wasanguka! (Luka 24:1-11) Batumoni bavule be¯ ¯ mwenine na meso badi bakidi bomi mu mafuku a ¯ Polo, kadi badi bebepangula mwanda wa kubingija kuno kumweka. (1 Kodinda 15:6) Kamoni umo nansha babidi babwanya kwilwa bukidibukidi, ino ke ¯ bukamonipo bwa batumoni 500 ne kupita bemwenine na meso. ¯ Kadi yuka’mba, Polo wanenene misunsa ibidi ¯ amba lufu, kujikwa, ne lusangukilo lwa Yesu byaikele “monka umpityile Bilembwa.” Ino myanda ibingija’mba bupolofeto budi mu Bisonekwa bya ¯ Kihebelu butala padi Meshiasa bwafikidile, ne ku¯ ¯ lombola’mba Yesu wadi Meshiasa walailwe. ¯ ¯ Nansha byokwadi bukamoni bwa batumoni ba¯ mwenine na meso ne bwa mu Bisonekwa, kwadi, kadi kukidi bantu batatana kusanguka kwa Yesu. ¯ Bamo banenanga’mba umbidi wandi waibilwe na ¯ bandi bana ba bwanga, bene badi betela bu batumoni ba lusangukilo lwandi. Inoko, bana ba bwa¯ nga keb adipo na bukomo nansha lupusa lwa ¯ kunekenya balami bene Loma badi bemene ku ki˜ belo kya kibundu. Bakwabo balananga amba kumweka kwa Yesu musanguke i mifwatakanyo. Kwipatana kwa ino myanda i bubinga bulombo¯ ¯ la’mba, wamwekele bantu bavule mu bitatyi bishileshile. Le i byendele’mo kukulupila’mba mifwata¯ ¯ kanyo yadi ibwanya kuteka keta, na mwalongele Yesu musanguke ku Ngadilea? (Yoano 21:9-14) Le 1 KWEJI 3, 2013 5 mifwatakanyo idi mu muswelo wa bu muntu ibwanya kunena bantu beitenge?—Luka 24:36-39. Bakwabo nabo banenanga amba lusangukilo i bu¯ bela bwabepele bana ba bwanga. Ino mu kulonga ¯ namino mwadi mwa kwikala kamweno’ka? Kusapu¯ la bukamoni bwa lusangukilo kwafutulwije bana ba ¯ ¯ bwanga, kwibasuswija ne kwibepaija. Le badi ba kutu¯ la bumi bwabo mu kyaka mwanda wa kukwatakanya’¯ tu bintu bya bubela? Kadi, basapwile dibajinji buka¯ moni mu Yelusalema, ku meso a balwana nabo badi bakimba kabepelo ka kwibatyibila mambo a lufu. ¯ ¯ Lusangukilo kyadi kintu kimo kyapele bana ba bwanga bukankamane bwa kusapula bukamoni butala padi Mfumwabo nansha ke mu kupangwa¯ pangwa kwa malwa. Lusangukilo lwaikele ke kintu kikatampe kimanine’po lwitabijo lwa bwine Kidi¯ ¯ ¯ shitu. Bene Kidishitu babajinji kebatudilepo bumi bwabo mu kyaka mwanda’tu wa kusapula buka˜ ¯ ¯ ¯ moni butala mufundiji wa neni waipailwe. Batudi¯ le bumi bwabo mu kyaka pa kusapula lusangukilo ¯ ¯ lwa Yesu, mwanda lwalombwele’mba wadi Kidishi¯ ¯ ¯ tu Mwana Leza, muntu mumi kadi mukomo wadi wibakwatakanya ne kwibaludika. Lusangukilo lwa¯ ¯ ndi lwalombwele’mba nabo badi ba kusanguka mu ¯ bafwe. Na bubine, shi Yesu kasangwilwepo, longa ¯ bwine Kidishitu kebwadipo bwa kwikala’ko. Shi ¯ ¯ Yesu kasangukilepo, ketwadipo bakwivwana ne yandi myanda mine. Penepa, le lusangukilo lwa Yesu ludi na kamweno’ka kotudi dyalelo? BIPANGUJO BIPANGULWANGA DIVULE ¯ Le I Bani Bakasangulwa? “Kusanguka kwa bafu kudiko, kwa boloke, ne bampikwa koloka kumo.” (Bilongwa 24:15) Mu bano bantu boloke mubadilwa bana-balume ne ¯ bana-bakaji ba kikokeji pamo bwa Noa, Abalahama, ne Sala. Mu bampikwa koloka mukabadilwa ¯ ˜ bantu kebadipo bayukile misonanya ya Leza ¯ mwanda kebadipo na mukenga wa kwifunda’yo ne kwiilonda. Le Bantu Bakasangulwa Bakekala Kwepi? ¯ Bamo bakasangwilwa momwa mulu bu bipangwa ¯ bya ku mushipiditu bya bumi bwa kubulwa kufwa, mwanda wa kuludika ino ntanda pamo na Kidishitu bu balopwe ne bu bapidishitu. (Kusokwelwa 5:9, 10) Inoko, bantu bavule bakajokeji¯ ¯ bwa ku bumi pano pa ntanda. Bakekala na bumi bwa nyeke mu paladisa ya pano panshi.—Luka 23:39-43. Le Lusangukilo Lukekala’ko Kitatyi’ka? ¯ I kitatyi kıya kumeso, pa kupwa kwa babi kufundulwa’ko pano pa ntanda. Bible wisambila pa bantu bavule bakasangulwa mu bula bwa umbikalo wa Yesu wa myaka kanunu, mwine mukalamunwa ntanda ke paladisa.—Kusokwelwa 20:6. 6 KITEBA KYA MULAMI ˜ Le Bisela bya Pasaka Kebikwatanenepo na Lusangukilo? Bibidiji bya kulonga Pasaka na tululu, mai mape¯ ¯ nte, mabuji ne maluba byatambile ku mitotelo ya bajentaila, enka ne dijina Pasaka dine. Bino bi˜ ntu byonso kebikwatanenepo na lusangukilo lwa Yesu, lwine lobelekeja na Pasaka. Le bino bintu bidi na mwanda? I amo. Kinenwa kya Leza kitu˜ ¯ sonanya twisansanye na mutotelo wa bubela ne ¯ ‘kutota Tata mu mushipiditu ne binebine ponka.’ —Yoano 4:23; 2 Kodinda 6:17. Shi Yesu I Leza na Mufundijija Bipwilo Bimo, le ¯ I ani Wamusangwile? Yesu ke Lezapo—wa dijina dya bu Yehova—ino ¯ ¯ i Mwana Leza. Yehova wasangwile Yesu mu lufu. (Loma 10:9) Mufundi umo wa Bible unena amba: “Kebibwanikapo muntu nansha umo—enka ne Kidishitu mwine—kwisangula aye mwine.”1 1 Shi usakila’ko malondololo mavule ku bino bipangujo, tala shapita 7 ne 8 wa dibuku Lelo I Bika Bine Bifundija Bible? dilupwilwe na Batumoni ba Yehova, nansha kwenda pa www.jw.org. Lusangukilo lwa¯ Yesu Lushintulula Bumi! ¯ USANGUKILO lwa Yesu ke kintupo’tu kyalongekele pa kala kekidi na kamweno kotudi. Mutu¯ ¯ mibwa Polo walombwele patoka kamweno kalo pa¯ asonekele amba: “Kidishitu wasangulwa mu bafu, ¯ ke kipa kibajinji kya boba balala mu tulo. Ke-luntu lufu byo lwatwelele pa muntu, ne kusanguka kwa bafu nako mo monka, kubatwela pa muntu. ¯ Ke-twi-bantu mo tufwila batwe bonso mudi Ada¯ ¯ ma, mo monka mo tukamwena ne bumi, batwe bonso, mudi Kidishitu.”—1 Kodinda 15:20-22. ¯ Yesu wasangukile mu mafuku 16 Kweji wa Nisa¯ ne, 33 K.K., difuku dine dya mu mwaka dyadi dilambula Bayuda bipa bibajinji bya miseke mibajinji ya mwangulo kumeso a Yehova Leza mu kipandulwa’mo kya tempelo mu Yelusalema. Polo pa kutela ¯ ¯ Yesu bu kipa kibajinji, walombwele’mba kwadi ba¯ ntu bakwabo basangwilwe mu lufu. Binenwa bya Polo bilonda’ko bishintulula bintu ¯ bilupukile ku lusangukilo lwa Yesu. Polo wanene amba, “ke-luntu lufu byo lwatwelele pa muntu, ne kusanguka kwa bafu nako mo monka, kubatwe¯ la pa muntu.” Batwe bonso tufwanga mwanda twapyene bubi ne kubulwa kubwaninina kudi Adama. ¯ ¯ Ino, Yesu pa kupana bumi bwa bu muntu bwa- L ¯ ¯ ndi bubwaninine bu kikulwa, washitwidile bantu dishinda dya kunyongololwa mu bupika bwa bubi ne lufu kupityila ku lusangukilo. Polo pa kwipipija ¯ uno mwanda biyampe, wasonekele mu Loma 6:23 amba: “Mpalo ya bubi i lufu, ino kyabuntu kya Leza ¯ i bumi bwa nyeke monka mudi Kidishitu Yesu Mfumwetu.” ¯ Yesu mwine walombwele kamweno kadi na lufu ¯ ¯ ne lusangukilo lwandi kotudi. Wesambıle padi aye ¯ ¯ mwine amba: “Mwana muntu akemikwe’nka nabya, amba bonso bakwitabija mudi aye kebakone¯ kapo, mhm, poso batambule bidi bumi bwa kuladila ¯ monka nyeke ne nyeke. Mwanda aye Leza byasenswe bapanopantanda nenki, wapana Mwana wandi wa bunka’mba, bonso bakumwitabija nankyo keba¯ ¯ konekapo, ehe, poso batambule bumi bwa kuladila monka nyeke ne nyeke.”—Yoano 3:14-16. ¯ Langa’po bidi—bumi bwampikwa mfulo, misongo, masusu, nansha bulanda bwine mpika! (Kusokwelwa 21:3, 4) Bine kino i kyepelo kisangaja’¯ po kasha! Mufundi umo unena’kyo uno muswelo ¯ amba: “Bibundu byobivulujanga muntu amba bumi ¯ ¯ i bwıpi, lusangukilo lukulupija’mba lufu nalo i lwı¯ pi.” Bine, lusangukilo lwa Yesu lushintulula bumi! ˇ 1 KWEJI 3, 2013 7 LELO WADI UYUKILE KAL A? ¯ Le Bayuda ba mu Myaka Katwa Kabajinji Badi ¯ Bateakanya lufu namani mwa Kujıkila? ¯ ¯ Bayuda badi bajıka mfu yabo bukidibukidi kupwa’tu kwa muntu ku¯ fwa, divule dine difuku dyonka na dyonka. Kwadi bubinga bubidi ¯ ¯ bobadi balongela bukidibukidi. Bubajinji, imbidi mifwe yadi ibola bukidibukidi mu kitatyi kya kyanga kya ntanda ya pa Bukata bwa ¯ Kutunduka. Bwa bubidi, mungya milangwe yadi’ko mu kine kitatyi’¯ ¯ kya, kuleka kujıka umbidi mafuku mavule kwadi kulombola kubu¯ lwa kulemeka ufwile ne kisaka kyandi. Mu Maevanjile ne mu mukanda wa Bilongwa i musekununwe ba´ ¯ ¯ ntu bana babajinji bajıkilwe dyonka na dyonka. (Mateo 27:57-60; Bilongwa 5:5-10; 7:60–8:2) Myaka tutwa na tutwa kumeso, Letye¯ ¯ la mukaji muswe wa Yakoba wafwile kitatyi kyadi Yakoba ne kyandi kisaka mu lwendo. Pa kyaba kya kujokela na umbidi wandi ku ma¯ lalo a kyabo kisaka, Yakoba wamujıka mu kibundu “pa dishinda dyenda ku . . . Betelema.”—Ngalwilo 35:19, 20, 27-29. Nsekununi ya mu Bible itala mpangiko ya madilo ilombola’mba, ¯ Bayuda badi batele mutyima bininge ku kuteakanya muntu mufwe ¯ ¯ mwa kumujıkila. Kisaka ne balunda badi boija ngitu ya muntu mu¯ fwe, kwiishinga binunka-biya ne mani mayampe, ne kumupomba bisandi. (Yoano 19:39, 40; Bilongwa 9:36-41) Balondakani ne ba¯ ¯ kwabo badi baya kudila ne kusenga kisaka.—Mako 5:38, 39. ˇ ¯ ¯ ¯ Le Yesu wajıkilwe na mwadi ¯ mujıkilwa Bayuda? ¯ ¯ Bisaka bivule bya Bayuda byadi bijıka mfu yabo mu mita ne mu bibu¯ ndu bisonge mu mabwe byadi bivudile mu bipindi bivule bya Isalela. ¯ ¯ Pa kulonga namino, balondele kimfwa kyashile bakulutuba. Abalaha¯ ¯ ma, Sala, Isake, Yakoba, ne bakwabo bajıkilwe mu muta wa Makapela kubwipi na Hebelona.—Ngalwilo 23:19; 25:8, 9; 49:29-31; 50:13. ¯ ¯ ¯ Yesu wajıkilwe mu kibundu kyadi kisonge mu dibwe. (Mako 15:46) ¯ Divule dine kibundu kya uno muswelo kyadi na kibelo kityetye. Mu¯ ¯ nda, mwadi tubyumba tuvule nansha tubifuko, twadi tuketululwa mu ¯ ¯ dibwe, mwine mwadi mutulwa muntu mufwe wa mu kisaka. Ngitu pa ¯ ¯ kubola, mikupa myumu yadi ikongakanibwa ne kutulwa mu sanduku ¯ ¯ wa mabwe witwa bu kibıko kya mikupa, enka na mobyadi bikadile mu ¯ mafuku a Yesu. Mu uno muswelo, kisaka kyadi kibwanya kulongolo¯ ¯ ¯ la kyaba mu kibundu pa kutula bantu badi ba kufwa mafuku aya kumeso. ¯ ¯ ˜ Kukokolokwa dya Sabado kwadi kusonanibwe na Mukanda wa Bi¯ jila wa Mosesa kwalengeje Bayuda baleke kulonga madilo mu dino ¯ ´ difuku. Yesu byaafwile kintu kya mansa asatu kumeso kwa Sabado ¯ ¯ kushilula, Yosefa mwine Adimatea ne bakwabo bamujıkile pampikwa ¯ kuteakanya umbidi wandi mwa kumujıkila. (Luka 23:50-56) Pa buno ¯ bubinga, balunda bamo ba Yesu baendele ku kibundu kyandi pa kupwa kwa Sabado, na kikulupiji kya kuvuija mwingilo wa kuteakanya. —Mako 16:1; Luka 24:1. ˇ 8 KITEBA KYA MULAMI BIPANGUJO BYA BATANGI . . . ¯ ¯ Le Yesu walaile nonga-bibi kwenda mulu? ¯ Kino kipangujo kipangulwanga mwanda Yesu wa˜ ¯ laile ntapanani obaipailwe nandi kukekala mu ¯ Paladisa. Yesu wanene amba: “I bine nakunena’¯ mba: Dyalelo dino’di ukekalanga nami mu Paladi¯ sa.” (Luka 23:43) Yuka’mba Yesu katelelepo kwine ¯ ¯ kwadi kwa kukekala Paladisa. Penepa, Yesu wadi ¯ usaka kunena’mba nonga-bibi wadi wakukekala ¯ nandi mulu? ¯ Tubandaulei dibajinji shi uno nonga-bibi wadi ¯ ubwenye bisakibwa bya kwenda mulu. Bantu badi ¯ na kyepelo kya kwenda mulu babatyijibwanga mu mema ne mu mushipiditu sandu, kadi i bana babwanga ba Yesu babutulwe ku mushipiditu. (Yoano 3:3, 5) Kisakibwa kikwabo i kya amba, beendeja˜ nga mungya misonanya ya Leza ya mu mwikadilo ne kulombola ngikadilo pamo bwa kubulwa budimbidimbi, bululame ne lusa. (1 Kodinda 6:9-11) ¯ Bafwaninwe kadi kwikala nyeke na kikokeji kudi ¯ Leza ne kudi Kidishitu kufika ne bikafula bumi bwabo bwa pano panshi. (Luka 22:28-30; 2 Temote 2:12) Babwanya kulombola bu i bafwaninwe kusangulwa ne kubwanya bisakibwa bya kusela biselwa ¯ bikatampe bibatengele momwa mulu, nakampata kwingila pamo na Kidishitu bu bapidishitu ne bu balopwe pa muzo wa muntu mu bula bwa myaka kanunu, enka shi i babwanye bino bisakibwa.—Kusokwelwa 20:6. ¯ ¯ Ino, nonga-bibi wadi kubwipi na Yesu wadi nta¯ pani kadi wafwile ntapani. (Luka 23:32, 39-41) ¯ ¯ Shako, walombwele mwikadila wa buleme kita¯ tyi kyaanene Yesu amba: “Umvuluka Mfumwami, ¯ ¯ popa pokaya mu bulopwe bobe.” (Luka 23:42) ¯ ¯ ¯ Nansha nabya, kabatyijibwepo, kaikelepo mwana ¯ bwanga wa Yesu mubutulwe ku mushipiditu, kadipo na mwiendelejo muyampe nansha kwikala na ¯ ¯ ¯ kikokeji mu bumi bwandi. Lelo byadi bya kwikala byendele’mo Yesu amulaye kukekala mu bulopwe ¯ ¯ ¯ bwa mulu pamo na balondi bandi ba kikokeji balamine bululame bwabo?—Loma 2:6, 7. Tulete kimfwa: Shi muntu wa kulombe lusa pa mwanda wa lupeto lwakwibile, ubwanya kukwata butyibi bwa kuleka kukamusambila. Le ino ukamu- kulupila amba ubwanya kwendeja kobe kaji ne kulela kisaka kyobe? Ukapa bino biselwa enka boba bokulupile bininge. Mu muswelo umo onka, boba ¯ badi na lukulupilo lwa kwenda mulu, bafwaninwe kwikala na kikulupiji kikatampe kya amba bakala˜ ¯ mata ku misonanya myoloke ya Leza kitatyi kyobakaludika muzo wa muntu. (Kusokwelwa 2:10) Ino, ¯ nonga-bibi umweka bu kadipo na budimbidimbi ¯ mu kulomba kwandi kwaalombele dya ku mfulo ¯ ¯ kwa bumi bwandi, kadipo na kino kikulupiji. Ino le Yesu kalombwelepo nonga-bibi amba uke¯ kala nandi mulu’nka mu dine difuku’dya? Kebibwa¯ nikapo, mwanda Yesu mwine kaendelepo mulu mu ¯ dine difuku’dya. Ino, wadi “munda mwa panshi” —mu kibundu—mafuku asatu. (Mateo 12:40; Mako 10:34) Nansha ke pa kupwa kusanguka kwandi, ¯ waikele pano panshi mafuku 40 kumeso kwa kuka¯ ¯ nda mulu. (Bilongwa 1:3, 9) Nanshi, nonga-bibi ka¯ dipo ubwanya kwikala na Yesu momwa mulu mu dino difuku. ¯ Le penepa, nonga-bibi wadi wa kutwela mu Paladisa’ka? Pakasangulwa ukekalanga mu Paladisa ya pano panshi, mine ikaludikwa na Yesu. (Bilongwa 24:15; Kusokwelwa 21:3, 4) Shi usaka kuyuka bivule pa mwanda utala ino Paladisa ne mi˜ sonanya ya Leza, lombola Kamoni wa Yehova ye-yense. ˇ ¯ NSEKUNUNI YA MU B UMI ¯ “Namwene, ino Kwivwanijapo Mpika” I OLIVIER HAMEL UNENA ¯ ¯ Mu 1975, nadi na myaka ibidi kitatyi kyamwene mama musunsa umbajinji amba, kudi kintu kampanda kekyendekapo biyampe ko¯ ndi. Mama wadi unselele mu makasa andi, mulunda nandi wapo¯ ¯ neja kintu kilema panshi kine kyaponene na mushindo mukata¯ ¯ mpe. Mama wajingulwile amba nkyajininepo nansha. Ami pa ¯ kubwanya myaka isatu, nkyadipo mbwanya kwisamba. Ebiya kyami kisaka kyaivwana mwanda usansa mutyima—bantu bapotolwe¯ le banene amba nashala lonso kamama! ¯ Bambutwile bami belubula ponakidi mwanuke, ¯ kadi mama wadi unenwe kwitulela kasuku ami ne banabetu batame—babidi bana-balume ne umo mwana-mukaji. Mu kine kitatyi’kya, mu Franse ¯ bana batumama kebadipo bafundijibwa na mobe¯ bafundijija dyalelo, kadi manwa adi engidijibwa ¯ adi atwala kyaba kimo ku masusu mavule. Ino, ta¯ ¯ mba pa bwanuke nadi na dyese kedyadipo na batumama bavule. Ntejei nemushintulwile. ¯ Kitatyi kimo, bantu bavule bafunde badi bakulu¯ pile amba bana batumama kebadipo bafwaninwe kufundijibwa mu ludimi lwa batumama. Na bubi¯ ne mu Franse monatamine, ludimi lwa batumama ¯ lwadi lupelejibwe ku masomo. Bana bamo batuma¯ ¯ ma badi bebakutyila makasa pa nyuma kitatyi kyadi kifundwa. ¯ Mu myaka mibajinji mityetye’tu mu bumi bwa¯ ´ mi, nadi mpityija mansa mavule yenga ne yenga na ˜ munanga wa bwino ufundija batumama besambe ¯ biyampe ne kulemba. Badi bankwata ku bibanga nansha ku mutwe ne nkuningila ndupule diwi ki¯ tatyi ne kitatyi dyonkyadipo mbwanya kwivwana. ¯ Nkyadipo mbwanya kwisamba na bana bakwabo. ¯ Ino yadi myaka yami ya masusu. 10 KITEBA KYA MULAMI ¯ Kitatyi kyonadi na kintu kya myaka itano Ebiya ami pa kubwanya myaka isamba, bauntu¯ ma ku masomo a batumama. Netene musunsa wami mubajinji na bana bakwabo batumama. Kadi ¯ ne kuno kwine ludimi lwa batumama lwadi lupelejibwe. Shi tubesambe ludimi lwa batumama mu ¯ kalasa, twadi tukupilwa mu nkonyenyo ya minwe ¯ nansha kwitukoka mu nywene. Inoko, twadi twisamba mu ludimi lwa batumama mu bufyafya na ¯ kwingidija biyukeno byotwapungile. Kupwa, nabwanya kwisamba na batumama bakwabo. Penepo ´ myaka ina ya nsangaji yashilula. ¯ Ino ponabwenye myaka dikumi, naenda ku ma¯ somo a pilimele kukafunda na bana bevwana. Na¯ tyumukilwe mutyima! Nadi nanga amba bana ba¯ kwabo bonso batumama bafwile, ne amba ami ¯ kete yewashele bunka bwami pano pa ntanda. Pa ¯ ˜ kulonda madingi a bamunanga badi bakaminwe amba, nkibwanyapo kumwena mu bufundiji bwa¯ mi bwa kumfundija kunena, kisaka kyami kekya¯ dipo kifunda ludimi lwa batumama ne nkyadipo nenwe kushikata pamo na bana bakwabo batumama. Nakivulukanga kitatyi kyotwakapempwile ˜ ¯ ¯ munanga wa bwino mu kwivwana. Wadi utudile dibuku dyandi dya mu ludimi lwa batumama pa ¯ meza andi. Kitatyi kyonamwene bifwatulo pa kibalu, nedifunka kupwa nanena’mba, “nsaka’dyo!” ˜ Munanga wafya’dyo bukidibukidi.1 NASHILULA KWIFUNDA BIBLE ¯ ˜ Mama wetutamije na kwitufundija misonanya ¯ ya bwine Kidishitu. Wadi wenda netu ku kipwilo ´ kya Batumoni ba Yehova kya mu Merignac kubwi¯ pi na Bordeaux. Byonadi mwanuke, naivwanije’tu bintu bityetye ku kupwila. Ino bantu beshile¯ ¯ shile badi bashikete kubwipi nami badi balemba ¯ ¯ myanda yadi inenwa’ko. Natengelwe na buswe ne ¯ kunta mutyima kwabo. Mama wadi wifunda nami ¯ Bible kwinjibo, inoko nkyadipo ngivwanija ne pa ¯ ¯ ¯ mfulo byonadi mfudijibwa. Neivwene na mwei¯ vwanine mupolofeto Danyele, wanene pa kupwa kupebwa bupolofeto na mwikeulu amba: “Naivwana, ino kwivwanijapo mpika.” (Danyele 12:8) Ino ¯ ami “namwene, ino kwivwanija mpika.” Nansha nabya, bubinebine bwa kyalwilo bwa ¯ ¯ mu Bible bwaadile miji bityetye mondi. Nalami˜ ¯ ne mu neni bintu byonaivwanije biyampe ne ku¯ longa bukomo bwa kwingidija’byo mu bumi bwa¯ ˜ mi. Kadi naboile neni ku kutala mwiendelejo wa ˜ bakwetu. Kimfwa, Bible witusonanya kwikala na ¯ ¯ kitukijetyima. (Yakoba 5:7, 8) Nkyadipo ngivwani¯ je mushintulwila kitukijetyima. Inoko, pa kubandila banabetu mu lwitabijo balombola ino ngikadilo, ¯ ¯ nabwenye kwivwanija mushintulwila kitukijetyi¯ ma. Na bubine, namwenine bininge mu kipwilo kya bwine Kidishitu. KUTYUMUKWA MUTYIMA NE KULONGEKA KWA KINTU KYA KUTENDELWA ¯ Difuku dimo, ponadi na myaka dikumi ne mu¯ subu, namwene bankasampe bamo batumama mu dishinda besamba mu ludimi lwa batumama. Nashilula kupwana nabo mu bufyafya ne kwifu¯ nda Ludimi lwa Batumama lwa mu Falanse. Naendelele kutanwa ku kupwila kwa bwine Kidishi¯ ´ tu, kwine kwauntele mutyima Stephane Kamoni ¯ nkasampe. Walongele bukomo bwa kwisamba nami, kadi nemona bu napwana nandi bininge. ¯ Inoko, kutyumukwa mutyima kwadi kuntengele. 1 Kufika mu mwaka wa 1991, umbikalo wa Franse waitabija kwingidija ludimi lwa batumama pa kufundija bana batumama. ´ ¯ Stephane wakutyilwe mwanda wa kubulwa kwiku¯ ja mu myanda ya ntanda. Natyumukilwe mutyima ´ bininge! Stephane pa kwenda, nazoza bininge kadi naleka’byo ne kupwila. ´ Myeji dikumi ne umo pa kupita’po, Stephane wakutululwa ne kujokela ku njibo. Langa’po bidi ¯ ´ monasangedile kitatyi kyashilwile Stephane kwi¯ samba nami mu ludimi lwa batumama. Nkyadipo ¯ ´ ¯ nebilangila! Le i bika byalongekele? Stephane wefundile Ludimi lwa Batumama lwa mu Falanse mu ¯ ¯ ´ kifungo. Namwene muswelo wadi ujinya Stephane kuboko ne bilomboji bya mpala, ebiya naivwana ¯ nsangaji bininge pa kuyuka mobyadi bishintulwila kondi. PANO NAIVWANIJA BUBINEBINE BWA MU BIBLE ´ ¯ Stephane washilwile kwifunda nami Bible. ¯ I pano ponashilwile kwivwanija bubinebine bwa ¯ ¯ mu Bible bonefundile pa kala. Ponadi mwanuke, ¯ nadi nsenswe kutala bifwatulo biyampe mu mabuku etu esambila pa Bible, nebidingakanya ne kubandaula kanda ne kanda mwanda wa kula˜ ¯ ma manga mu neni. Nayukile myanda itala Abalahama, “lukunwa” lwandi ne “kibumbo kikatampe,” ino i enka ¯ kitatyi kyonamwene ino myanda ishintululwa mu ludimi ¯ lwa batumama ponaivwanije ´ mwine moishilwila. (Ngalwi- Stephane ¯ lo 22:15-18; Kusokwelwa 7:9) waunkweshe ¯ Namwene amba natana lwa- ngivwanije Bible mi ludimi, ludimi lwa kibutwila. ¯ ¯ Byonabwenye pano kwivwanija byadi binenwa ¯ ku kupwila, mutyima wami watengelwe ne kyumwa kyami kya kwikala na buyuki kyatama. Kupi´ tyila ku bukwashi bwa Stephane, kwivwanija kwa¯ mi kwa Bible kwatama, ebiya mu 1992 napana ¯ bumi bwami kudi Yehova Leza ne kubatyijibwa. ¯ ¯ Ino nansha byonaendelele, nkyadipo mbwanya ¯ kwisamba na bantu bakwabo mwanda nadi mwanuke. 1 KWEJI 3, 2013 11 Nena dishikulu mu Ludimi lwa Batumama lwa mu Franse Wami mukaji Vanessa, unkwatakenye bya binebine BULWI BONDWA NA BUMVU Mwenda mafuku, kisumpi kityetye kya batuma¯ ma kyonadi’mo kyatyangwa na kipwilo kya mu Pessac, kibundi kya kufula kwa Bordeaux. Kino ¯ kyaunkweshe bininge, naendelela nyeke ku mu¯ shipiditu. Nansha byonadi kambakanibwa na kubulwa kwisamba biyampe, balunda nami bevwana ¯ badi bata mutyima ku kusaka kuyuka shi naivwanija bintu byonso biyampe. Ba Gilles ne Elodie, ¯ ba mulume ne mukaji balongele bukomo bwa pa ¯ bula bwa kwisamba nami. Badi bangita divule ku´ dya nabo nansha kutoma nabo kafe pa kupwa ku¯ pwila, ne kino kyatamije kipwano kya kutendelwa. ¯ Bine i nsangaji’po kasha kwikala mu bukata mwa bantu balonda mashinda a Leza wa buswe! ¯ I mu kino kipwilo monetene na Vanessa mwana¯ ¯ mukaji mupopoke. Nakokelwe na kuta kwadi uta ¯ bantu mutyima ne kusanswa boloke kwandi. Kadipo umwene nansha dimo bukamama bwami bu kijika, ino bu kimfwa kimweke kya kwifundila’ko ¯ mwa kwisambila na kamama. Namusenswe, ebi¯ ya twesonga mu 2005. Nansha byonadi nkomenwe ¯ kwisamba biyampe, Vanessa waunkweshe ndwe ¯ ¯ na bumvu bwami ne kwisamba patokelela. Nasa¯ ngedile bininge kukwatakanya kwaadi unkwatakenye mu kuvuija biselwa byami. KYABUNTU KIKWABO KITAMBA KUDI YEHOVA ¯ Mu mwaka otwesongele, betwita ku bilo ya musambo ya Batumoni ba Yehova ya mu Franse, mu Louviers kukafunda mu bula bwa kweji umo mwingilo wa bwalamuni. Mu myaka ya panopano, musambo wadi wingila bininge mwa kulupwila mabuku mavu¯ le mu ludimi lwa batumama pa DVD. Byokwadi mwi- 12 KITEBA KYA MULAMI ˜ Ningila ku bilo ya musambo mu Mwingilo wa Bwalamuni ¯ ngilo mukatampe wadi wiya kumeso, kisumpi kya ¯ bwalamuni kyadi kisakilwa kuningishibwa. ¯ Ami ne Vanessa twamwene bu kwingila ku musambo i dyese dikatampe kadi kyabuntu kitamba ¯ kudi Yehova Leza, ino twadi na moyo. Le kisumpi ¯ kyetu kya ludimi lwa batumama kyadi kya kwika¯ la namani? Le twadi ba kulonga namani na yetu nji¯ bo? Le Vanessa wadi wa kusokola kaji mu kibundi? ¯ Yehova wapwijije mwanda ne mwanda mu muswe¯ lo wa kutendelwa. Namwene bine buswe bwituswele Yehova ne bwaswele batumama. KUKWATAKANIBWA NA BANTU BEKUTE MU BUMO ¯ ¯ Byonatwelele mu mwingilo wa bwalamuni, na˜ bwenye kwivwanija byonso bilonwanga pa kukwa¯ sha batumama ku mushipiditu. Kadi nasangele pa kumona bengidi nami bavule balonga bukomo bwa kwisamba nami! Biyukeno bityetye byobefundile ne kutompa kwibingidija byatengele mutyima wami. Nkiivwanangapo nansha dimo bu nemutololwe. Bino bilomboji byonso bya buswe bilombola bumo bwa kutendelwa bwa bantu ba Ye¯ hova.—Mitoto 133:1. Mfwijanga’ko Yehova pa kumpa nyeke muntu wa kunkwasha kupityila ku kipwilo kya bwine Kidishitu. Kadi nsangedile mwingilo mutyetye ondi nao wa kukwasha bakwetu batumama bayuke Umpangi wetu wa buswe ne kufwena kwadi. Byondi muntu ubadilwa mu kisaka kya bantu bekute mu bumo, ntengele difuku dikatalulwa’ko bijika byonso bya kwisamba, kadi bantu bonso bakesa¯ mba “ludimi lutoka”—bubinebine butala padi Yehova Leza ne pa mpango yandi.—Zefania 3:9. ˇ FWENAI KUDI LEZA “Lelo ku Bijila Byonso’bi Kikatampe I Kyepi?” Le i bika byotufwaninwe kulonga pa kusangaja Leza? Le kudi bijila bivule bine byotufwaninwe kulonda? ˜ Na bya dyese, malondololo i mhm. Kukwatanana ¯ na Yesu Kidishitu Mwana Leza, byobya bisaka Leza kotudi i bipipijibwe mu kishima kimo.—Tanga Mako 12:28-30. Tubandaulei bidi buluji bubajinji bwa binenwa bya ¯ Yesu. Wadi ufundija mu tempelo mu mafuku 11 Kweji wa Nisane, mafuku matyetye kumeso kwa lufu lwandi. Balwana nandi batompele kumuta dikinga na kumwipangula bipangujo bimo minyengakane. Kyaba ¯ kyonso wadi wibatalaja na malondololo andi. Kupwa Yesu webepangula kino kipangujo amba: “Lelo ku bijila byonso’bi kikatampe i kyepi?”—Vese 28. ¯ ¯ Kino kyadi kipangujo kikomo. Bayuda bamo badi besambila pa kuyuka kijila kibajinji kadi kya mvubu ¯ mpata mu bijila 600 ne kupita byadi mu Mukanda wa ¯ Bijila wa Mosesa. Bimweka’mba bakwabo badi bala¯ nga’mba, bijila byonso byadi na mvubu imo yonka ne ¯ ¯ amba byadi bibi kumona na buleme bijila bimo kuta¯ buka bikwabo. Le Yesu wadi wa kulondolola namani ku kino kipangujo? ¯ ¯ Pa kulondolola, Yesu katelelepo kijila kimo, ino wa¯ telele bijila bibidi. Wanene’mba kijila kibajinji i kino: “Ukasanswa Yehova Leza obe ne mutyima obe onso, ˜ ne muya obe onso, ne neni yobe yonso, ne bukomo bobe bonso.” (Vese 30; Kupituluka 6:5) Bishima ˜ pamo bwa “mutyima,” “neni,” “muya,” ne “bukomo” bibwanya kwikala na nshintulwilo imo.1 Nshintulwilo i ino: Muntu ufwaninwe kusanswa Yehova aye ye˜ nse, na neni ne bituntwa byandi byonso. Dibuku dimo disambila pa Bible dinena’kyo uno muswelo: “Leza ufwaninwe kusanshibwa bininge.” Nanshi shi usenswe Leza, ukalonga bukomo bwa kwiendeja nyeke mu muswelo wa kwitabijibwa nandi.—1 Yoano 5:3. ¯ Yesu wanene amba kijila kya bubidi i kino: “Uka1 Mu Bible, kishima “muya” kifunkila pa muntu yense mutuntu˜ lu. Nanshi mu “muya” mubwanya kubadilwa “mutyima,” “neni,” ne “bukomo.” sanswa mukwenu na abe mwine.” (Vese 31; Levi 19:18) Buswe bwa kuswa Leza ne mukwetu i bukwa˜ tanane bininge. Buluji bwa bubidi i bwa amba buswe bwa kuswa mukwetu butamba ku buswe bwa kuswa Leza. (1 Yoano 4:20, 21) Shi tusenswe bakwetu na batwe bene, tukebamona mu muswelo otusaka betumone. (Mateo 7:12) Mu uno muswelo tukalo¯ mbola’mba, tusenswe Leza wetupangile batwe—ne bakwetu—mu kimfwa kyandi.—Ngalwilo 1:26. Le bijila bya kusanswa Leza ne mukwetu bidi na ¯ kamweno’ka? Yesu wanene’mba, “kutupu kijila kikwabo kitabukile bino’bi bukatampe, mhm.” (Vese ¯ 31) Mu nsekununi idi pamo bwa ino, Yesu wanene Bintu byonso bisaka Yehova ¯ ku batotyi bandi bibwanya kwipipijibwa mu kishima kimo: buswe amba bijila byonso bikwabo i bikobekwe ku bino bijila bibidi.—Mateo 22:40. Kusangaja Leza ke kukomopo. Byonso byasaka kotudi bibwanya kwipipijibwa mu kishima kimo: bu¯ swe. Buno buswe bwaikele nyeke na mvubu—ne bu¯ kendelela kwikala na mvubu—mu mutotelo wa bine. Inoko buswe kebumwekelangapo ku binenwa nansha ku milangwe; ino i mu bilongwa. (1 Yoano 3:18) Ubulwe’po kwifunda muswelo obwanya kutamija ne kulombola buswe boswele Yehova, Leza mwine ‘udi bu buswe’?—1 Yoano 4:8. ˇ BUTANGI BWA BIBLE BWA MU KWEJI 3 Mako 9–Luka 6 FUNDIJAI BENU BANA ˜ LE I NENI’KA YOTUBWANYA KUBOILA Kudi ba Petelo ¯ ne Ananaisa Babepele? Monka moyukile, bubela i kunena bintu byoyukile amba ke byabinepo. Le kodi ne mubepe bubela?—1 ¯ Enka ne batame bamo basenswe Leza babepele. Padi ¯ uyukile muntu utelelwe mu Bible wabepele. Dijina dyandi i Petelo, umo wa mu batumibwa ba Yesu 12. Twi¯ ¯ vwanei manga ilombola kine kyaabepele bubela. ¯ Yesu pa kupwa kukwatwa, waselelwe ku njibo ya ¯ mupidishitu mukatampe. Mwadi mu bukata bwa bufuku. Petelo watwela mu kipango kya njibo ya ¯ mupidishitu kumuyuka mpika. Na kitokeji kya mudilo, mwana-mukaji mwingidi wa mupidishitu mukatampe wajiula Petelo. Wamunena’mba, “abe nobe wadi ne Yesu.” Petelo pa kukwatwa moyo watuna. Bible unena’mba, kitatyi pa kupita’po “ungi mwana-mukaji nandi wamumona.” Wamunena amba: “Ne uno’u nandi wadi ne Yesu.” Kadi Petelo watuna monka. Kupwa’tu kwa kakitatyi katyetye, bakwabo baenda kudi Petelo kebamunena amba: “I binebine nobe nanshi udi waku abo.” Petelo watuyuka. Penepa musunsa wa busatu, ¯ wabepa amba: “Ami nkiyukilepo muntu’o.” Ntombolwe wadila. Yesu watala Petelo, ne Petelo nandi wa´ vuluka’mba mansa matyetye kumeso, Yesu wamunene amba: “Nzolo pa kadidile nobe ukampelelela dinga? disatu.” Petelo wapona panshi kadila. Bine ¯ wealakenye bininge! Le kintu pamo bwa kino kibwanya kukufikila?— Padi udi ku masomo, ubaivwana bana ba masomo besambila pa Batumoni ba Yehova. Umo wanena’mba, “kebemunangapo ndalapo.” Mukwabo wabweja’ko amba, “kebalwilangapo yabo ntanda.” Ino bangi nabo abanena’mba, “na bubine ke bene Kidishitupo, mwanda kebafetengapo Noele.” Kupwa umo waiya kodi kakwipangula’mba, “le kudipo Kamoni wa Yehova?” Le ukanena bika?— Kumeso kwa kino kintu kulongeka ufwaninwe kwiteakanya mwanda wa kuleta malondololo maya1 Shi utanga na mwana, kashiko kakuvuluja pa kwimana, kadi kankamika mwana esambe aye mwine. 14 ¯ ¯ mpe. Petelo kadipo mwiteakanye. Wabepele bubela ¯ ¯ kitatyi kyobamuningile! Inoko, wealakenye bininge ¯ ¯ pa bintu byaalongele, kadi Leza wamulekele. Ananaisa, umo wa mu bana ba bwanga ba Yesu ba¯ ¯ bajinji, nandi wabepele bubela. Ino Leza kamufwidile¯ po lusa aye ne wandi mukaji Safaila. Safaila wekupile kudi wandi mulume na kubepa bubela. Tutalei mwa¯ ¯ nda waka Leza kalekelepo ba Ananaisa ne Safaila. Mafuku dikumi Yesu pa kupwa kushiya batumi¯ bwa ne kujokela kudi Leza momwa mulu, kintu kya ¯ bantu 3 000 babatyijibwe mu Yelusalema. Bantu ba¯ vule batambile ku matanda a kulampe mwanda wa kusoba Masobo a Pentekosa, kadi pa kupwa kwika¯ la bana ba bwanga ba Yesu, basakile kushala kitatyi kilampe mwanda wa kwifunda bivule pa lwitabijo lwabo lupya. O mwanda bana ba bwanga bamo ba ¯ Yesu baingidije lupeto lwabo mwanda wa kwibatakanya. ¯ Ananaisa ne wandi mukaji bapoteje bintu byabo mwanda wa kusokola lupeto lwa kukwasha nalo ba¯ ¯ ¯ pya babatyijibwe. Kitatyi kyakatudile Ananaisa lupe¯ to kudi batumibwa wanene’mba, luno lo lupeto lo¯ nso lwalupuka ku bintu byonapoteja. Ino kebyadipo ¯ ¯ bya bine! Wafile’ko lupeto lumo! Leza wakweshe Petelo ebiyuke, ebiya Petelo wanena Ananaisa amba: “Kubepelepo bantu, mhm, nanshi ubabepela Leza.” Ponka’po, Ananaisa wapona panshi ne kufwa wa´ fwa! Kintu kya mansa asatu pa kupita’po, wandi mukaji watwela. Pa kubulwa kuyuka byafikila wandi mulume, ˜ nandi wabepa ne kupona panshi wafwa. Neni mikatampe yotuboila’ko i ino: Kwisamba bubinebine kudi na kamweno! Bine, batwe bonso ˜ tufwaninwe kuboila’ko neni! Inoko, batwe bonso tu˜ lonanga bilubo, na kampata kitatyi kyotudi bankasampe. Le kusangelepo pa kuyuka’mba Yehova uku¯ senswe kadi ukakulekela na mwaalekele Petelo?— Ino vuluka’mba tufwaninwe kwisamba bubinebine. Kadi shi ketudi balonge kilubo kikatampe kya kubepa bubela, tufwaninwe kulomba ne kuzenza Leza ¯ etulekele. Kino kyokyalongele Petelo, ne kulekelwa walekelwa. Shi tulonge bukomo bwa kuleka kubepa nansha dimo, Leza uketulekela netu! ˇ TANGA MU OBE BIBLE Mateo 26:69-75 Bilongwa 2:38-42; 4:32-37; 5:1-11 MALONDOLOLO KU BIPANGUJO BIMANINE PA BIBLE Mwanda waka Yesu ¯ witwanga bu Mwana Leza? ¯ Leza kadipo na mukaji wasongele mwine waabutwile ¯ nandi bana. I Umpangi wa bintu byonso byumi. Bantu ¯ bapangilwe na bukomo bwa kwiula ngikadilo ya Leza. ¯ O mwanda mwine Adama muntu mubajinji wapangilwe ¯ ¯ na Leza, waityilwe bu ‘mwana Leza.’ Mu muswelo umo ¯ onka, Yesu nandi witwanga bu ‘mwana Leza’ mwanda ¯ wapangilwe na ngikadilo pamo na yoya idi na Shandi. —Tanga Luka 3:38; Yoano 1:14, 49. ¯ Le Yesu wapangilwe kitatyi’ka? ¯ Leza wapangile Yesu kumeso kwa kupanga Adama. Na ¯ bubine, Leza wapangile Yesu ne kumwingidija pa kupanga bintu bikwabo byonso, kubadila’mo ne bamwikeulu. O mwanda Bible utela Yesu bu “umbedi wa byonso byakupangibwa” na Leza.—Tanga Kolose 1:15, 16. ¯ Kumeso kwa kubutulwa mu Betelema, Yesu wadi kipangwa kya ku mushipiditu momwa mulu. Kitatyi pa kubwana, Leza watundulwila bumi bwa Yesu mu difu dya Madia amba abutulwe bu muntu.—Tanga Luka 1:30-32; Yoano 6:38; 8:23. ¯ Mwanda waka Leza wasakile Yesu abutulwe pano ¯ panshi bu muntu? Le i mwingilo’ka wa pa bula waingile Yesu? Ubwanya kutana malondololo a bino bipangujo mu Bible, kadi akatamija kwivwanija kobe ne kusangela kosangedile bintu bikulongele Leza ne Yesu. ¯ Yesu wadi kipangwa kya ku mushipiditu kumeso kwa kubulwa mu Betelema Shi usaka kuyukila’ko bivule, tala shapita 4 wa dino dibuku, dilupwilwe na Batumoni ba Yehova TANGA MALONDOLOLO A BIPANGUJO BIVULE BIMANINE PA BIBLE PA ENTELENETE s n o Sela ku bitupu dino dipepala ne manimelo a kala m q LELO I BIKA Bine BIFUNDIJA BIBLE? Bishinte bisambila, pa mingilo ya bambutwile ne bana ba myaka dikumi ne musubu, ne bana batyetye p ¯ Bible utudilwe pa Entelenete kubwipi kwa mu ndimi 50 wp13 03/01-KU
Benzer belgeler
efile.gov
mianda yoso, alushayi lutumbu, mwanda ngi
bi kikyebe ki’eshimba di’Efile Mukulu mu
Kidishitu Yesu kwanudi. 19 Tanushimanga
[kaalo ka](1) Kikudi ; 20 tanupeeshanga mate
muki, 21 anka taluulayi bint...
mulo ˜ nadi yesu chakabakeneniyi nikufwa?
1 Shi usakila’ko malondololo mavule ku bino bipangujo, tala
shapita 7 ne 8 wa dibuku Lelo I Bika Bine Bifundija Bible? dilupwilwe na Batumoni ba Yehova, nansha kwenda pa www.jw.org.