burayı - Ekotopluluk

Kırağı
1
Genel
Üretim
Arazi Yönetimi
Paylaşım Ağları
2
•
•
•
•
•
•
Yerleşke Tipi
Amaç
Karar Alma
Toplumsal Cinsiyet
Dökümantasyon
Etik Çerçeve
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
İşgücü
• Topluluk/Hane İçi İşbölümü
• Köyle İlişkiler
• Gönüllü
Çeşitlilik
• Birincil Üretim
• Katma-Değerli Üretim
Önceliklendirme
Uygulamalar
Takip ve İzleme
Su Kullanımı ve Arıtımı
Yapılar
Enerji
Atık ve Arıtım
Toprak İşleme
Kompost
İlaçlama
Gübreleme
Hazırlama
• Satış Kanalları
• Son Kullanıcı Profili
• Paketleme / Sunum
Gıda Topluluğu / Topluluk Destekli Tarım
• Süreç
• Kriterler
• Fiyatlandırma
• Şeffaflık
• Dahil Olma
• Öngörülen Sınırlar
• Sorun Çözümü
• Kazanımlar
• Aktivizm
• İnsan Gücü/Emek
• Yapılanma
• Geleceğe Yönelik
Verimlilik
Eğitim
Tanıtım ve İletişim
Yöntemler
• Tanım
• Yaratıcılık - El Emeği - Teknoloji - Sermaye 4’lüsü Dengesine Örnek
Uygulamalar
• Özel (Özgü) Üretim Biçimleri
Planlama ve Arazi
• Boyut
• Üretim Planlaması
• Uzun Dönemli Planlama
• Kayıt
Ekonomi
• Araziden Gelir
• Arazi-dışı Gelir
• Gelir-Gider Paylaşımı
• Geleceğe Yönelik Plan ve İstekler
3
4
Anadolu Meraları
Uygulama Arazisi
www.anadolumera.com
ları karar alıyor, ancak bütünü etkileyebilecek bir kararsa herkesin söz hakkı oluyor.
Toplumsal Cinsiyet
3 kişilik ekip
3 erkekten oluşuyor, “öyle denk geldi”. “Kadınlar yatkın değil” vb. gibi bir düşünce yok.
Ekipte kadınların da yer alması isteniyor.
Yerleşke Tipi
Topluluk yönetiminde arazi
Dökümantasyon
Amaç
Bütüncül yönetim başta olmak üzere
onarıcı tarım faaliyetlerini denemek,
keşfetmek, test etmek ve bunlar hakkında
veriler toplayarak analizler yaparak Türkiye’deki mevcut yerlere ve böyle bir yola
çıkmak isteyen kişi ve gruplara ekolojik ve
ekonomik bir model olmak.
“Hastalık derecesinde” dökümantasyon
var. Ham veri miktarı yüksek. Örnek: Hayvanların performans takibi, toprak analizi,
ekolojik gözlemler, harcamalar ve kazançlar. Veriler derlemeye yetecek miktara
geldiğinde rafine olarak dışarıya açılıyor.
Tüm veriler halka açık değil. Websitesi ve
sosyal medya aktif olarak kullanılıyor.
Karar Alma
Etik Çerçeve
Uygulama arazisinin tümüne yönelik bağlam beraber hazırlanıyor ve her yıl güncelleniyor. Ayrıca büyük kararlar hep birlikte
alınıyor. Uygulama arazisi içinde küçük
girişimlere (koyunların sorumlusu, gibi) dair
gündelik kararlarda o girişimlerin sorumlu-
Var. Hayvan sağlığı ve refahı “üst derecede gözetiliyor.” Pazarlama sürecinde de
etik çizgiler var. Tüm süreçlerde şeffaflık
önplanda. Ekolojik açıdan toprak sağlığı
öncelikli; toprağa zarar vereceği bilinen
işlemler yapılmıyor.
5
Anadolu Meraları Uygulama Arazisi
Otlatma yoluyla mera ve toprağın sürekli
gelişimi.
Aynı anda/yerde çok-türlü sürü otlatma.
İşgücü
%100 sadece otla beslenen hayvancılık –
Hayvanlara su dışında bir şey verilmiyor.
Topluluk içi işbölümü
Planlama ve Arazi
Ekibin tamamı hem üretiyor, hem çalışıyor,
hem karar alıyor.
Boyut
Köyle İlişkiler
Toplam 250 dekar. 180 dekarı tepelik
alanda, kuru mera. (köy dışı)
Malzeme veya deneyim eksikliği nedeniyle
ekibin yapamadığı bazı işleri (ot biçmek,
bazı malların nakliyesi gibi) yövmiye
ödemesi ve/veya karşılıklı yardımlaşmayla
köyden başkaları yapıyor. Gerektiğinde
veteriner kullanımı var. İlçe tarımın hayvan
başın sabit desteklerinden faydalanılıyor.
70 dekarı ovada, sulanabilir çayır. (2015
sonu itibariyle)
Toplam 50 dekar kendi arazileri, 200
dekar kiralık.
Üretim Planlaması
Tamamı planlı.
Gönüllü
Uzun vadeli, yıllık ve mevsimlik planlamalar
yapılıyor.
Gönüllü alınmıyor. Stajyer alınıyor, iki çeşit
var: Ücretli ve ücretsiz. Detaylar web sayfasında var.
Üretim, otlatma, ekolojik yönetim (solucan
gübresi suyu, vb) planlanıyor.
Çeşitlilik
Uzun Dönemli Planlama
Birincil Üretim
Bütüncül Yönetim algoritmasıyla planlanıyor.
Koyun, keçi, sığır sürüleri var. Kırmızı et,
süt ürünleri yapılıyor.
Katma-Değerli Üretim
Arazinin özelliklerine, kapasitesine, sosyal
ve ekonomik dinamiklere göre dinamik
planlama yapılıyor.
Peynir ve işlenmiş et.
Toprak sağlığının sürekli artması amaçlanıyor.
Finansal planlama yıllık bazda yapılıyor.
Yöntemler
Kayıt
Tanım
Tamamı iç sistemde (bilgisayarda) kayıt
altında.
“Doğal ve onarıcı”.
Yaratıcılık - El Emeği - Teknoloji - Sermaye 4’lüsü Dengesine Örnek Uygulamalar
Ekonomi
Araziden Gelir
Bütüncül Yönetim. Yaratıcılık ve yenilikçilik
önplanda.
Bütüncül Planlı Otlatma uygulanıyor.
Gelirin tamamı araziden.
Özel (Özgü) Üretim Biçimleri
%70’i arazideki tarımsal üretimden, %30’u
arazide verilen eğitimlerden.
Bütüncül Planlı Otlatma ve Bütüncül
Yönetim.
Yok.
Arazi-dışı Gelir
6
Anadolu Meraları Uygulama Arazisi
Gelir-Gider Paylaşımı ve Muhasebe
aktiviteler için koru içi taşınabilir kompost
tuvaletler ve duş ile mutfak için eski tuğla
ve çamurdan roket ocak yapılmış.
Herkesin sorumluluk/girişim sahasına
göre, emek ve sorumluluk tabanlı hesaplanmış oranlarla gerçekleştiriliyor.
Muhasebe ve kayıdı kendileri, bilgisayar
ortamında tutuyorlar.
Enerji
Şebekeye bağlı değil. Basit ihtiyaçlar
(elektrikli çit, vb.) kendi kurdukları güneş
enerjisi sistemiyle karşılanıyor.
Geleceğe Yönelik Plan ve İstekler
Tarımsal gelirin çeşitlenerek artması ve
arazide yapılmak istenen yatırımlar için
(dönüm noktası barajı, mobil kulübe, vs.)
kaynak yaratma hızının artması.
Su motoru, sırt tırpanı gibi aletler benzinle
çalışıyor.
Atık ve Arıtım
Atık yok.
Toprak İşleme
Pulluk kullanımı yok.
Önceliklendirme
Hayvan etkisiyle, çok büyük alanda çok
büyük oranda malçlama yapılıyor. Tamamı
hayvanlara yaptırılıyor, insan veya makine
kullanımı yok.
Toprak sağlığının artması.
Uygulamalar
Onarıcı tarım ve Bütüncül Yönetim, buna
bağlı olarak Bütüncül Planlı Otlatma.
Anız yakımı yok.
Kırılan dallar vs. oldukları yerde çürümeye
bırakılıyor.
Kimyasal kullanılmıyor.
Toprağa vasfını kaybettirecek, verimli bir
çok-yıllık meraya dönüşmesini yavaşlatacak aktiviteler yapılmıyor.
İlaçlama
Yok.
Takip ve İzleme
Gübreleme
Toprak analizi, ekolojik gözlem ve verim
analizi yapılıyor.
Kimyasal veya taşıma hayvan gübrelemesi yok.
Bütüncül Planlı Otlatma’yla organik madde
1 yılda %0.6 artmış.
Kompost çayı ve solucan gübresi çayı
kullanımı için hazırlıklar başlamış. Amaç
toprağın biyolojik aktivitesinin onarım
hızını arttırmak.
Su Kullanımı ve Arıtımı
Kuru merada hayvanların su ihtiyacı için
50 metrekare brandada yağmur hasadı
var. Ayrıca depoyla su taşınıyor. 2016’da
60 metrekare dönüm hattı barajı yapılması
denenecek.
Hazırlama
Satış Kanalları
Çayırda halihazırda artezyen var, yaz mevsiminde yağmurlama için kullanılacak.
Yapılar
Örgütlü tüketiciye satılıyor (Toplu sipariş,
toplu ödeme)
Mesken yapı yok. Eğitimler ve diğer
Tüketiciye kendi özgün yöntemleriyle
7
Anadolu Meraları Uygulama Arazisi
satış/paylaştırma yapan ve/veya ürün
dönüştüren dükkanlara satılıyor.
Son Kullanıcı Profili
Değişken.
Paketleme / Sunum
Kesim, parçalama ve paketlemede yerelde lisanslı, profesyonel hizmet veren kişi
ve kurumlardan destek alınıyor. Logo ve
standart paket henüz yok.
Verimlilik
Örgütlü tüketiciyle çalışmak çok daha verimli. Maliyet ve işgücü az, sorun çıkma potansiyeli düşük ve manevi tatmin yüksek.
Tanıtım ve İletişim
Gıda toplulukları üzerinden tanıtılıyor.
Sosyal medya kullanılıyor.
Toplum Destekli Tarım (önceden sipariş,
üretim sürecine ortak olmak, vb) için hazır
ve istekliler. Türeticilerin talepte bulunması
gerekiyor.
Tüketicilerin tamamı ve/veya türetici-başlarıyla sürekli iletişim halindeler. Telefon
ve e-mail yoluyla ulaşılabiliniyor.
Geribildirimler ekip olarak değerlendiriliyor. Görece en zayıf alanlar tespit edilerek
mevsimlik ve yıllık planlamalarda o kısımların iyileştirilmesine odaklanılıyor.
8
Alp - Cathrine Pir
Ailesi
Toplumsal Cinsiyet
Bireylerin kendini gerçekleştirmesine olanak sağlanıyor. Erkek ve kadın perspektifleri farklı, eşitlenmeye çalışılmıyor. Bedensel
ve bahçe işlerini erkek yapıyor, çocuklarla
ilgilenme ağırlıklı olarak kadında.
5 kişi (Ebeveyn ve 3 çocuk)
Yerleşke Tipi
Aile Çiftliği
Dökümantasyon
Amaç
Kamuya açık paylaşım yapılmıyor ama
planlar arasında. ÇKS (Çiftçi Kayıt Sistemi)
ve organik tarım denetim sisteminde ne
kadar alanda ne üretim yapıldığı kayıtlı. Bu
işlere meraklı, özgün işler yapmak isteyen
bireylere bilgi veriyorlar. Aylık olarak yazıp
takipçilerine gönderdikleri bültenleri var.
Kendine yeterliliği temel alan, yüksek
değerli besin üretimi hedefleyen, enerji
ve diğer ihtiyaçları çiftlik temelinde karşılamaya çalışan kapalı döngü bir model
oluşturmak.
Karar Alma
Etik Çerçeve
Aile bütünü üzerinden karar alımı.
Çocuklar da karar alma mekanizmasına
dahil, gündemi belirlemede öncelikleri
var. Kararların planlara dönüştürülmesi
ebeveynler tarafından ortak toplantılarda
yapılıyor.
Stajyer istenmiyor. Ürünler duygusal olarak destek veren kişilere ve arkadaşlarına
satılıyor. Toptan alım yapan kurum/bireylere satış yapılmıyor. Topluluk Destekli
Tarım’a inanıyorlar.
9
Alp - Catherine Pir Ailesi
Yabani meyve ağacı türlerine yönelik tercih.
Azot bağlayan ağaç kullanımı.
Planlama ve Arazi
İşgücü
Boyut
Toplam 14 dekar. 11.5 dekarı meyve bahçesi/gıda ormanı, 2.5 dekarı bostan.
Araziler köyde, evin yanında ve köyün
dışında iki farklı yerde.
Hane İçi İşbölümü
Bireysel ilgi ve beceri temelli.
Köyle İlişkiler
Köyden başka bir aileyle yakın işbirliği var,
yarı-zamanlı çalışma mekanizmaları mevcut.
Üretim Planlaması
Yıllık planlama yapılıyor.
Gözlem sonucunda yerel koşullar ve
yöntemlerin birlikte başarısına göre karar
veriliyor.
Tek yıllık bitkilerde ekim nöbeti uygulaması var.
Ağaç ağırlık planlama.
Eski tohumlardan tohum çoğaltma amaçlı
ekim yapılıyor.
Ekime yönelik kompostlama yapılıyor.
‘Çok renkli’ bahçe yapısı tasarlanıyor.
Gönüllü
Kabul ediliyor. Ağırlıklı olarak Muğla
Üniversitesi’nden öğrenciler. Gönüllülerin
daha verimli çalışması isteniyor. Gönüllüler zaman ve organizasyon olarak ağır bir
yük aynı zamanda.
Çeşitlilik
Birincil Üretim
Meyve bahçesi var, 40 çeşit ağaç. Sıra aralarında gıda ormancılığı yapılıyor: Çeşitli
ot ve baharatlarla sebze ve baklagiller.
Uzun Dönemli Planlama
‘Sistematik düşünce’ ile planlama yapılıyor.
Kardeş bitkiler ve birbirini besleyecek
ekim-dikim planlaması yapılıyor.
Çocukların ihtiyaç ve isteklerine göre
alanlar ayrılıyor.
Dondan etkilenecek bölgelerde dayanıklı
tür dikimleri yapılıyor.
Katma-Değerli Üretim
Turşular, zeytinyağı, ekşiler, meyve suları
ve reçeller yapılıyor. Mandalina posasından pelte elde ediliyor.
Yöntemler
Tanım
“Doğaçlama Tarım”. “Yaparak ve doğaçlayarak sonuç almak”.
Kayıt
Organik sertifikalı üretim, kayıt altında.
Yaratıcılık - El Emeği - Teknoloji - Sermaye 4’lüsü Dengesine Örnek Uygulamalar
Ekonomi
Asgari enerji gereksinimli sulama.
Araziden Gelir
Tarımsal gelir, toplam giderleri karşılamıyor.
2014’e göre gelirde 4 kat artış olmuş.
Çeşitliliği arttırarak ve üretim sezonunu uzatarak, yabani meyve toplayarak,
katma-değerli (ikincil) üretimi çoğaltarak
Çok-katmanlı dikim.
1 km tahliye kanal açılmış. Amaç kış sellerini engellemek ve kanalda kompost üretimi.
Özel (Özgü) Üretim Biçimleri
Arazide termal dönüşüm noktalarına özel
dikim planlaması.
10
Alp - Catherine Pir Ailesi
geliri yükseltmeyi hedefliyorlar.
ledeki marangoza yaptırılmış.
Cilalar ve duvar boyaları ekolojik.
Duvar yalıtımında Earthship modeliyle
boş cam şişeler de kullanılmış.
Arazi-dışı Gelir
Ebeveynlerden biri ekolojik ilkeler ve yönetim konusunda danışmanlık veriyor.
Enerji
Elektrik şebekeden elde ediliyor.
Isınma; sıcak su ve ev ısıtması için kendi
tasarladıkları odun sobasından çıkan
borular, su borularını da ısıtıyor. Radyatör
sistemi, termometreyle kontrol ediliyor.
Bir diğeri, çeviri yapıyor.
Geleceğe Yönelik Plan ve İstekler
Ev yapımına yüksek meblağ harcanmış. İleride sadece tarımdan kazanmak istiyorlar,
ancak pek ‘gerçekçi’ bulmuyorlar bu fikri.
Bahçenin geliri, bahçenin masrafını karşılıyor. Evde atölyeler düzenlemeyi düşünüyorlar. Fidancılık yapılması planlanıyor.
Atık ve Arıtım
Siyah su depolanıyor, bir ampul yakacak
kadar elektrik üretimi mümkün.
Evde kullanılan su dışarıda filtrelenip tuvaletlerde kullanılıyor. Temizlik malzemeleri
‘gri suya uygun’ seçiliyor. Arap sabunu ve
sirke de kullanılıyor.
Önceliklendirme
4 sayfalık kriterler listesi var.
Kompost
Yaprak kurduyla yaprak gübresi yapılıyor.
Dere kenarından yaprak ve kurt toplanıyor.
Uygulamalar
Traktörün arkasına ters takılan küreme
aletiyle otlar yatırılıyor, böylelikle malçlama
yapılıyor.
Toprak İşleme
Biyo-yoğunluklu model uygulanıyor. Üst
katman kürekle, alt katman belle işleniyor.
60 cm’e kadar toprak bollaştırma yapılıyor.
Toprağa doğrudan güneş ışığı gelmeyecek bir ekim yoğunluğu var, böylelikle buharlaşmadan kaynaklı su kaybının önüne
geçiliyor.
Dallar arazideki hendeklere atılarak kompostlaştırılıyor ve öğütülüyor.
Anız yakımı yok.
Takip ve İzleme
Görsel izleme var. Toprak yumuşamış, su
tutma kapasitesi artmış.
İlaçlama
Doğal ilaçlar (ısırgan, tespih ağacı, vb.)
kullanılıyor.
Arap sabunu ve etil alkol suyla inceltilip
koşnil mücadelesinde kullanılıyor.
Su Kullanımı ve Arıtımı
Artezyen su kuyusu yapılmış.
Pasif sulama, mevsimde 2 ila 4 arası sulama
yapılıyor.
Toprak arıklar var.
Gübreleme
Keçi ve solucan gübresi kullanılıyor.
Dere kenarında biriken mil toprak araziye
seriliyor.
Çatı arasından yarasa gübresi toplanıyor.
Gübrelerden kompost çayı da yapılıyor.
Evin çatısında yağmur hasadı sistemi bahçe sulamasında kullanılıyor.
Yapılar
Taş ev. Taşlar arazi ve çevresinden edinilmiş.
2. el eşyalar kullanılmış ve bir kısmı mahal-
11
12
Belentepe
Tanel Aksel
Dokümantasyon
Websitesi ve Facebook üzerinden ağırlıklı
olarak bilgi verme amaçlı yapılıyor.
4 kişilik ekip
Etik çerçeve
Yerleşke Tipi
Kimyasaldan arınmış, doğal ve bereketli
bir tarım yapmak. Köylüye erişebilmek,
başarılı olma kriteri olarak görülüyor ve bu
nedenle “Henüz başarılı değiliz.” deniyor.
Permakültür çiftliği
Amaç
Sürdürülebilir yaşam amaçlı, permakültür etiği temelli, yerel çözümlere önem
veren, aile bağlarını güçlendiren bir çiftlik
oluşturmak.
İşgücü
Karar Alma
İşbölümü
“Herkes patron”. Çekirdek ekip her şeye
beraber karar veriyor.
Toplumsal Cinsiyet
Taner Aksel zamanının %85-90’ını Belentepe’de geçiriyor. Kardeşi ve ekip arkadaşları da beraber hareket ediyor.
Çekirdek ekip ortayaş üstü 4 erkekten
oluşuyor.
Dünyanın her yerinden, ağırlıklı olarak
Gönüllü
13
Belentepe
kadın gönüllüler geliyor. Temmuz ve
Ağustos aylarında sıcak havalar nedeniyle
gönüllü alınmıyor.
aktiviteler, kamplar gibi kırsal turizm etkinlikleri düzenlemeyi planlıyorlar.
Çeşitlilik
Birincil Üretim
700-800 kök bağ var. Domates, tomatillo,
kabak, pelinotu, kadife çiçeği, ekinezya,
amarand da yetiştiriliyor.
Önceliklendirme
Toprağı iyileştirmek ve su tutmak
Uygulamalar
Katma-Değerli Üretim
Tomatillo sos gibi salça benzeri üretimler var.
Toprak örtme: Yonca ekilmiş, biçilerek
toprak üstüne bırakılıyor (malçlama)
Çapayla farklı tohumların toprağa bırakılması
Yöntemler
Ağaç dalları dal öğütme makinesinde
öğütülüyor.
Tanım
Başlangıçta ‘doğal tarım’, şimdi ‘Permakültür’.
Takip ve İzleme
Görsel izleme var. Organik madde miktarı
artıyor, ‘sünger gibi su tutuyor’. Yabani ot
çok azalmış.
Yaratıcılık-El Emeği-Teknoloji-Sermaye
4’lüsü dengesine Örnek Uıygulamalar
Dal öğütme makinesi
Foseptik uygulaması
Binaların yapım süreci
Su Kullanımı ve Arıtımı
İçme suyu: Uludağ’dan kaynak suyu
Arazide permakültür yöntemleriyle su
tutuluyor.
Özel (özgü) Üretim Biçimleri
Shitaki mantarı (Beykoz’daki arazisinde),
bitki göletleri, bitkilerde çeşitlilik, foseptik
borularının üstünde böğürtlen tipi çalılıklar
Çatılardan su toplama yapılıyor. 40 ve 60
ton büyüklüğünde 2 depo; 200 ve 300 ton
büyüklüğünde 2 de gölete akıyor bu sular.
Planlama ve Arazi
Yapılar
Arazi
Arazi 14 dönüm, ayrıca 250-300 m2 bahçe
hazırlanıyor.
Taşıma su geleceğini de öngörerek güney
bakılı arazi olmasına dikkat etmiş.
Arazi Bursa’ya 18 km mesafede, köy dışında. Kendi arazisi.
Bina yapılacak yerlerin üst toprağı sıyrılıp
bahçecilikte kullanılıyor.
Alt toprakta kil oranı %30’un üzerindeyse
inşaatta kullanılabiliyor.
Saman-kil karışımı kurutulup horasan
harcıyla karıştırılıyor.
Mutfak pasif solar, güneşin yıllık açısına
göre tasarlanmış.
Ekonomi
Çatılarda ‘yeşil çatı’ uygulaması var:
Maliyet 10’da bire düşmüş. Doğal izolasyon. Daha ucuz ve yapımının keyifli olması
nedeniyle tercih ediliyor.
Araziden Gelir
Tarımsal gelir çok az - “İnşaat devam ediyor.”
Geleceğe Yönelik Plan ve İstekler
2016 yazından itibaren gözlem okulları,
Bina iskeletleri iş makinalarıyla ve betonar14
Belentepe
me yapılıyor, dayanıklılık ve kısa zamanda
inşaatı bitirmek için.
Jeodezik kubbeler kullanılıyor.
Binalar depreme çok dayanıklı ve ‘ilginç’
akustik özelliklere sahip.
Enerji
Elektrik güneş paneli ve rüzgar gülü aracılığıyla elde ediliyor. Yerleşke ‘off-grid’
(şebekeye bağlı değil).
Atık ve Arıtım
Foseptik, yan kesilmiş varillerin üstüne
tuğlaların dizilmesiyle yapılmış. Foseptik,
mıcır ve bitkilerden süzülerek yeniden
gölete veriliyor.
Toprak İşleme
Çapalama yapılmıyor, toprak sürülmüyor.
İlaçlama
Yok.
Zararlı böceklerle mücadele için bahçede
yüksek yatak uygulaması yapılıyor.
Kompost/Gübreleme
Kompost gübre ve kompost çayı yapılıyor.
Taze inek gübresi kırmızı kaliforniya
solucanlarıyla solucan gübresine dönüştürülüyor.
Melas denenmiş ama başarılı olmamış.
Eğitim
160 kişiye yönelik permakültür eğitimi
verilmiş. Devamında bunlardan 30-40
kişi takip etmiş, “Onlar da tam devamlı
gelmediler.”
15
16
BİTOT - Batı İzmir
Topluluk Destekli
Tarım Grubu
Mehmet Gürmen
Toplumsal Cinsiyet
Gıda Topluluğu / Örgütlü Sipariş Grubu
Kadın – erkek ayrımı yok, insiyatif alma
üzerine kurulu.
Amaç
Dökümantasyon
Küçük aile çiftçisinin korunması ve temiz
gıdaya erişim olan bir topluluk deneyimi
yaratmak. Gıda ihtiyacının tamamının
İzmir’in batısındaki beş ilçeden (Urla, Seferihisar, Karaburun, Güzelbahçe, Çeşme)
temin edilmesi hedefleniyor.
Siparişler excel dosyasında tutuluyor.
BİTOT ilkeleri Facebook grubunda yazılı.
Grup dışıyla sipariş ve üretici bilgileri
paylaşılmıyor. İstatistiki bilgi paylaşmaları
mümkün.
Karar Alma
‘Doğa dostu üretim’. Hayal ettikleri kriterlere tam uymayan üreticilerin ürünlerini
yine de alıyorlar, orta vadede istedikleri
üretim şekline geçebilmesi için. “Kirli
dünya düzeni içerisinde küçük istisnalar
yapabiliriz.”
Etik çerçeve
Koordinasyon grubu, konsensüse/iknaya
dayalı karar alma. 2 kişi sipariş listesinin
güncellenmesi, 2 kişi kargo ve lojistik
koordinasyonu, 2-3 kişi doğaçlama ürün
dağıtımı, 2 kişi üreticilere para havalesi
17
BİTOT - Batı İzmir Topluluk Destekli Tarım Grubu
Kriterler
Yerelde üretilmesi, organik, doğa dostu,
küçük aile çiftçisi.
Hazırlama
Fiyatlandırma
Satış Kanalları
Fiyatı üretici belirliyor, pazarlık yapılmıyor.
Pazarla aynı fiyata geliyor, hatta bazen gruba özel indirim alıyorlar.
Gıda Topluluğu üyeleri
Son Kullanıcı Profili
Şeffaflık
İzmir’de özellikle yerelde 5 ilçede yer alan,
‘ekolojik sağlıklı gıda’ arayan insanlar.
Yerelde üretildiği için kriterler kolay denetleniyor.
Lojistik
Üretici ziyareti şart değil, güvene dayalı.
Ziyaretler ‘denetçi’ olarak değil, ‘arkadaş’
olarak.
Yerel taşımayla çözülüyor, kargo yok/minimum (sadece şehir dışından gelen ürünler
için). Taşıyan kişi gönüllü, benzin/mazot
parası karşılanıyor.
Dahil Olma
“Çok esnekler.” BİTOT grubunun bir
üyesi, dışarıdan referansla insan ekleyebiliyor. Ancak sipariş vermek için en az bir
buluşmaya gelmiş olmak gerekiyor.
Üreticinin ürünün tamamı ön-siparişle
alınmıyor; verilen sipariş ise kesin olarak
alınıyor.
Topluluk Destekli Tarım / Katılımcı
Onay Sistemi
Öngörülen Sınırlar
Grup 60-65’in üzerine çıkmamalı, büyüdükçe her ilçe için ayrı ayrı gıda topluluklarına bölünerek devam etmeli. Her buluşmada 40 kişinin üzerine çıkıldığı noktada
ikiye ayrılması öngörülüyor.
TDT henüz denenmemiş, üreticiye BİTOT’a
özel üretim yaptıracak ölçeğe ulaşılmamış.
BİTOT’un mevcut kriterlerine uyan üreticilerden ürün alınıyor.
Tüketiciler 2 haftada bir sipariş teslim
noktasında yüzyüze buluşuyor.
Sorun Çözümü
Şikayetler yüzyüze konuşuluyor. Ürünü
geri gönderme ve ürün ücreti ödememe yollarına başvurulabiliniyor. Üreticiyi
ziyaret de mümkün. Üreticilerin iletişim
bilgieri topluluk üyelerine açık, şahsi
olarak da ulaşabiliyorlar.
Çiftçiye aracılık yapılmıyor, sadece alternatif kanal sunuluyor.
Gıda Topluluğu
Süreç
“Ne yiyeceğiz?” derdiyle başlamış. Mehmet-Melisa çiftinin İzmir–Urla’ya taşındıktan
sonra ‘zehirsiz gıda’ aramaya başlamalarıyla
ilk adım atılmış. Tayfun Özkaya’dan üretici
envanteri istenmiş. Bir küçük toplaşmada fikir olarak önerilmiş, 6 kişi başlamış.
Motivasyon ‘yerelde aracısız sağlıklı gıdaya
ulaşmak’. Kayıt, üretim izni vb. aranmıyor.
Kazanımlar
Ürün çeşitliliği arttı.
Üreticinin işini kolaylaştırmak adına ürün
gidip alınıyor.
Üretici – tüketici arasında başlangıçta
olabilen ödeme güvensizliği aşılmış.
18
BİTOT - Batı İzmir Topluluk Destekli Tarım Grubu
Aktivizm
Tatil yöresi, tüketicilerin kendi bahçeleri
de var. Genel bir rahatlık hakim, dolayısıyla grupta dar anlamıyla aktivizm yok.
İnsan Gücü/Emek
Koordinasyonda en fazla 20-25 kişi oluyor, dönüşümlü/gönüllü görev alıyorlar.
Koordinasyon içinde 10-15 kişilik sürekliliği sağlayan çekirdek ekip var.
Düzenli işler: Üreticierle görüşüp fiyatların
çıkarılması, güncellenmesi, siparişlerin koordine edilmesi, Excel formüllerin kontrol edilmesi, siparişlerin iletilmesi, tedarik koordinasyonu, buluşma günü işler. Görev
süreleri 6 ay dönüşümlü.
Yapılanma
Tüzel kişilik yok.
Üyelik mekanizması yok, grup istediği an
kendini feshedebilir.
Tüketici sayısını arttırmak için özel çaba
harcanmıyor, ‘kendi döngüsüyle’, ‘heyecanla’ geliyor.
Riski dağıtmak ve bulunamayan ürünleri
eklemek için üretici katma isteği var.
Eğitim çalışması henüz yok.
Grubu bir arada tutan düzenli sipariş veriliyor olması ve çeşitli sosyal etkinlikler.
19
20
Boğatepe Çevre ve
Yaşam Derneği
Zümran Ömür & İlhan Koçulu
Toplumsal Cinsiyet
Büyük Boğatepe ve Küçük Boğatepe
adında iki köyden genç - yaşlı insanlar.
Kadının önplana çıkması amaçlanıyor.
Derneğin iki eşbaşkanı var, biri kadın. Kırsalda kadın emeği önplanda. Kuyucuk ve
Susuz’da kadınlara yönelik çalışmalar var.
Yerel Dernek
Amaç
“Gıdan şifan olsun, şifan gıdan olsun”
anlayışı temelli. İnsanlar sosyalleşsin,
beraber üretsin, kadın toplum içine çıkıp
kendini ifade etsin.
Etik Çerçeve
Para ikinci planda. Köylülerle bilgi paylaşılıyor, derneğe üye olmaları için zorlanılmıyorlar. Yapılan işlerde duygusal boyutun
varlığını sürdürmesi isteniyor.
Karar Alma
Dernek üyeleri beraber karar alıyor.
21
Boğatepe Çevre ve Yaşam Derneği
Hayvanlar yazın merada, kışın yazın biçilen çayır otları ve ekilen fiğ ve yulaf. Yem kullanımı düşük; hayvan başına günde 1
kilogram.
İşgücü
Topluluk İçi İşbölümü
5-6 üreticiyle bal üretimine başlanmış, şu
anda 180 kovana ulaşılmış.
Dernek üyeleri hane bazında üretime
devam ediyor.
Ortak makine kullanımı
Özel (Unique) Üretim Biçimleri:
Köy İçi İlişkiler
Gravyer peyniri yapımında bölgenin eski
yöntemleri günümüz yenilikçi peynir yapım
teknikleriyle harmanlanarak uygulanıyor.
İlhan Koçulu köylülerin sütünü satın alıyor,
peynir yapıyor. Mandıra/sütün işlenmesi İlhan Koçulu’da: Üretici sütünü veriyor,
karşılığında ürün alıp kendileri satabiliyor. Mandıranın işlevi ‘üreticilerin hakkına
düşen peyniri yaratmak’.
Planlama ve Arazi
Arazi
Köy, havza. Kendi arazileri ve ortak meralar, sahipsiz araziler
Dernek çalışmalarına başladıktan sonra
ters göç gerçekleşmiş, köye ve civara dönen/yerleşen çok olmuş.
Biyoçeşitliliği olan, bitki yönünden zengin
dağlık arazi
Çeşitlilik
Üretim Planlaması:
Birincil Üretim:
Köydeki her hane kendi üretim planlamasını yapıyor.
İnek sütü ağırlıklı, bal, kavılca buğdayı.
Ekonomi
Katma-değerli üretim:
Tarımsal Gelir:
İnek sütünden katma değerli peynir (Kars
gravyeri ön planda, taze kaşar ve diğer
ürünler). Üretim izni olan mandırada
yapılıyor.
Ekilenlere İlhan Koçulu tarafından alım garantisi veriliyor. Satışlarda İpek Hanım’ım
Çiftliği’nin büyük bir rolü var.
Yöntemler
Kavılca buğdayı ekimi önce 1-2 dönümde
başlamış, arazi-birime göre verimin daha
düşük olmasına rağmen daha karlı olduğu
görülmüş.
Tanım
Geleneksel, doğal, organik, naturel. “Tüm
köy organik sertifikalı.”
Arazi-dışı gelir:
Yaratıcılık-El Emeği-Teknoloji-Sermaye
4’lüsü dengesine örnek uıygulamalar:
Ev pansiyonculuğu
Gelir-Gider Paylaşımı ve Muhasebe:
Hayvanlar Zavot ırkı – Rus Çarı’nın 100
yıl önce İsviçre’den getirttiği montofon
ırkıyla yerel ırkın melezi. Verimi görece iyi,
yerel şartlara adapte, gravyer peyniri için
sütün yağ oranı uygun.
Derneği ve bölgeyi ilgilendiren tarım-dışı
yatırımlarda İlhan Koçulu bireysel destek
de veriyor. Ekomüze projesi için fon desteği alınmış. Tohum temizleme makinesi
için UNDP’den fon desteği alınmış.
Peynircilikte mobil paketleme üniteleri var.
İsviçre’den peynir yapım uzmanı getirtilmiş.
Avrupa Birliği’nden ‘Geleneksel Peynir
22
Boğatepe Çevre ve Yaşam Derneği
Gübreleme:
Üretiminin Korunması’ başlığıyla projeleri
devam ediyor.
Ahırlarda biriken dışkılar gübre olarak
kullanılıyor.
Geleceğe Yönelik Plan ve İstekler
Amaçlara ulaşılması, başarılı sonuçlar elde
edilmesi.
Yerel Ekonomi:
Hazırlama
Köyler arası doğal iş dağılımı var. Sebze
üretimi, et hayvancılığı, süt hayvancılığı,
yem üretimi, vb. Bölgede 5000 dönüm
sebze yetiştiriliyor, sera çalışmaları var. Gıdada çeşitliliğe ulaşılmış, kanser vakaları
azalmış. Kars’ta toplam 350-400 bostan
var. Komşular arası paylaşım var. Yerel
tohumlar paylaşılarak arttırılıyor.
Satış Kanalları
Yerel ekonomi.
İpek Hanım’ın Çiftliği’ne satış.
Gıda Toplulukları
Verimlilik
Toplam üretim konvansiyonele göre daha
düşük ama ekonomik tablo çok daha
olumlu. Köylüler borçlarını ödeyebilmişler.
Peynir üretiminde tahta kalıplarda daha
iyi oluyor ama resmi düzenlemeler kromu zorunlu tutuyor. “Gereksiz bir hijyen takıntısı var.”
Önceliklendirme:
Çevre
Uygulamalar
Topluluk Destekli Tarım
Merada aşamalı otlatma yapılıyor, ot azaldığında başka meraya alınıyor. Mera koruculuğu yapanlar var, bölge belirliyorlar,
hayvan 10 gün burada kalsın gibi, bir nevi
kır bekçileri, başka köylerden hayvanların
gelmesini önlüyorlar.
Süreç
2004’te kooperatif kurulmuş, Doğu Anadolu Kalkınma Ajansı ve profesörler da
dahilmiş. Köylüler “Bu sizin kooperatifiniz”
demişler, benimsememişler. İlhan Koçulu
hak vererek kooperatifi kapatmış. Ardından Koçulu Yergök Anadolu Derneği’ni
kurmuş, bu da benimsenmemiş, onu da
kapatmışlar. Zamanla olgunlaşan şartlar ve
köylülerin dahil olmasıyla Boğatepe Çevre
Yaşam Derneği kurulmuş, onun etrafında
birleşilmiş. Çocukların geleceği sohbetleri etrafında başlayıp toprak ve suyun
önemine uzanan bir söylem etrafında yıllar
süren bir süreç. Köylerde farklı dernekler
oluşmuş zamanla. 14 dernek var.
Takip ve İzleme:
“Arazi temiz”. Daha önce kimyasal kullanılmamış.
Yapılar:
‘Soluyan ahırlar’ (taş çatının üstüne toprak) var, hava sirkülasyonu gerçekleşiyor.
Gürcistan’da da bulunan tasarım.
İlaçlama:
Köydeki işletmelerin çoğu hastalıktan ari
işletme, düzenli bakım yapılıyor. Mandıraya süt veren işletmecilerin tümünün süt
sağlığı sertifikasını mandıra alıyor.
Dahil Olma
Köylüler dahil olabiliyor, yıllık 10 TL dernek aidatı var.
23
Boğatepe Çevre ve Yaşam Derneği
Kazanımlar
Üretimde katmadeğerli, dış girdi ihtiyacı
daha düşük yollar tercih edilmeye başlandı.
Köydeki kadınların ‘çekingenliğini’ kırması
sağlandı.
Üretici bir arada hareket eder, dayanışır
hale geldi.
Kars içi yerel ekonomi konusunda adımlar
atıldı.
Doğadan toplama, kurutma atölyeleri
(Nazım Tanrıkulu) ve otlardan yağ çıkarmak (Şaduman Karaca) atölyeleri yapıldı.
Kadın ve bebek sağlığı konularında dışarıdan uzmanlar tarafından gönüllü eğitimler
verildi.
İnsan gücü/Emek
Dernek üyeleri, gönüllüleri çalışıyor.
Ayrıca dışarıdan belli konularda destek
vermek için gönüllü gelenler de var.
Geleceğe Yönelik
Kadın Bakkal projesi: Kadınların dönüşümlü olarak çalışacağı kadınların ürünlerini satan nokta. Dışarıya kargoyla ve
ziyaretçilere elden satışlar yapılacak.
24
Bostancık - Pınar ve
Tuğrul Kınıkoğlu
2 kişi, aile
len bir soru/alışkanlık. Güç gerektiren işler
erkekte. Kadınlar şifacı, toplayıcı; erkekler
avcı. “Bütün yapılanlar değerlidir.”
Yerleşke Tipi
Dökümantasyon:
Blogda güçlü dökümantasyon var, ama
yeni giriş yapılmıyor. Denemeler, farklı
tohum ekim zamanları, ürün sonuçları,
vb. kendileri için kayıt tutuyor ve yerelde
paylaşıyorlar. “Paylaşmayı seviyoruz ama
bazı şeylerin şansa olduğunu görünce
yazmaktan geri çekiyorsun kendini; ne
paylaştığının farkında olmayabilirsin.”
Permakültür çiftliği
Amaç
Şehirden uzak, doğaya yakın, sürdürülebilir ve kendine yatan yaşam. Permakültürle ‘bütüne bakmak’.
Karar Alma
Beraber konuşuluyor. O konuda tutkulu
kimse ön plana çıkıyor, ama temel kararlar
beraber.
Etik çerçeve:
Yerel tüketim. Uzaktan daha temiz/organik yerine yakından, kimyasal da olsa
alıyoruz. Bilgi yayılsın ama gerçekten ilgili
insanlara ulaşsın. Tecrübeli/gezen insanlardan öğreniyoruz, çatkapı gelenlere
sıcak bakmıyoruz.
Toplumsal Cinsiyet
Kadın – erkek dengesi var. İşe uygunluğa
göre kadın veya erkek yapıyor. Kadın ve
erkeğin aynı şeyleri yapması şehirden ge-
25
Bostancık - Pınar ve Tuğrul Kınıkoğlu
zu unu ve pekmezi, şarap, tarhana, arıcılık,
peynirler, ekmek
Yöntemler
İşgücü
Tanım
Hane İçi İşbölümü
Sadece iki kişi (Pınar ve Tuğrul). Daha zevk
alan/daha tecrübeli alan yapıyor. Tuğrul hayvanlar, Pınar bahçe. Kadın-erkek
temelli iş bölümü, “nasıl daha hızlı olursa”.
Kompleks hale getirmeden, rahat.
Çok nadiren toprak kazma vb. işlerde
köyden yövmiyeli çalıştırma yapılıyor.
Keskin bir tanım, “Şucuyuz!” söylemi yok.
“Toprağa zarar vermeden, permakültür
çatısı altında her türlü yöntem.”
Yaratıcılık-El Emeği-Teknoloji-Sermaye
4’lüsü Dengesine Örnek Uıygulamalar
“Sıradan, geleneksel ve köylü gibi”
Normalde küçük alanda olmayacakları da
deneme amaçlı yapmak.
Gönüllü
Çok gönüllü yok, genelde tanıdıklar ve
arkadaşları. Konaklama-yemek için birisi
lazım, ciddi beklentileri oluyor, gelip de
katkısı çok az olan olabiliyor.
“Bir taraftan düşünüp taşınmış, karşılıklı
katkı sağlayabilecek ideal gönüllü olsa...”
Boşa/atık çıktı yok, döngüde yer bulunuyor.
Su yazın az olduğu için kış mevsiminde
yaza göze daha çok sebze yetiştiriliyor.
Odun ihtiyacını kendi akasya ağaçlarından
karşılama.
Özel (özgü) Üretim Biçimleri
Çeşitlilik
Tohum topu
Birincil Üretim
Yaz mevsiminde: Domates, tomatillo,
biber çeşitleri (jalepeno, gül biber),
patlıcan, kavun, salatalık, acur, börülce,
ayçiçeği, mısır, kırmızı fasulye
Kış mevsiminde: Mercimek, nohut, patates
Çok yıllıklar: Moringa ağacı, amber,
keçiboynuzu, dut, nar, yenidünya, badem,
şeftali, kayısı, yerli erik, narenciye, muz,
defne, akdarı, süpürge darısı, biberiye,
kekik, adaçayı, lavanta, tavuk (paçalı brahma gibi cinsler), agave, hint inciri, avokado, altın çilek, incir, asmalar (merlot, yerli),
erguvan, hünnap, portakal, yer elması,
trabzon hurması, böğürtlen, aslan bıyığı,
orkide ağacı (baklagil), kosmos çiçeği (arı
çeken, susuzluğa dayanıklı, yazın çiçekli),
fıstık ağaçları, tespih, akasya
Arpa+pirinç+yonca (Fukuoka)
Katma-değerli Üretim
Dut dolması, reçeller, pekmez, keçiboynu-
Planlama
Tavuk gün içinde yumurtlayana kadar
küçük, sonra büyük alana geçiş
Sebze tohumu fazlası araziye rastgele
saçılıyor.
Ağaç diplerine sebze dikimi, meyve fidanlarını sebze yatağında büyütüp şaşırtmak.
Geçmiş yoğurtla çökelek yapımı.
Planlama ve Arazi
Arazi
Kendi arazileri, toplam 11 dönüm. Sebze
kısmı 1 dönümden az.
Nemsiz, rüzgarlı, denize yakın arazi. Eğimli, vadi gibi. Doğal alana yakın.
İnsan nüfusu çok az, şehre uzak. Kimyasal
kullanan komşu yok.
Çok planlı üretim. “Serp, ne çıkarsa...” yön-
26
Bostancık - Pınar ve Tuğrul Kınıkoğlu
temi işe yaramıyor.
Yapılar
Blog’da kayıt altında tutulmuş.
Kromdan güneş ocağı, üzerinde gıda
üretimine uygun
Planlama ihtiyaçlara ve arazinin durumuna
göre yıllık yapılıyor – her mevsim planlama yapılıyor
El yapımı yurt
Roket ocak
Karavan
Ekonomi
Araziden Gelir
Enerji
Sadece kendi yemek ihtiyacının bir bölümünü karşılıyor. Dışarı satış yok. Toplamda açık var.
Elektrik şebekeye bağlı
Araziden çıkan odunlar ısı üretimi amaçlı
kullanılıyor, termosifon var.
Dışarıdan Gelir
İlaçlama
Açığı kapatmak için dışarı/uzaktan yapılan
işler çok az da olsa devam ediyor. Açığı
kapatmak için harcamalar azaltılıyor
Organik de olsa hiç bir ilaç kullanılmıyor.
Geleceğe Yönelik Plan ve İstekler
Kompost/Gübreleme
Ana odak para kazanmak değil. Permakültür içinde kurs vb. yaparak açığın kapatılması yöntemini planlamıyorlar.
Malçlama yapılıyor (kuru ve yeşil)
Eve uzak sebzeleri kaplumbağalar yiyor,
mücadele edilmiyor.
Tavuklar gübreleme yapıyor.
Bazı yıllar ilaveten inek gübresi satın
alınıyor.
Önceliklendirme
Toprak yapmak ve bereketli hale getirmek. “Ne kadar solucan olduğu, ne kadar
sebze ürettiğimizden daha önemli.”
Uygulamalar
Harap olmuş araziyi kendi haline bırakıp
öncü yayılmacı bitkiler (baklagil) geliyor.
Kıbrıs Akasyası ile bunu gerçekleştiriyoruz.
Akasya ile kompost, malç ve odun üretebiliyoruz. Budama yapılıyor.
Su Kullanımı ve Arıtımı
Kuyudan çekiliyor, yağmur hasadı yapılıyor.
Yukarıdan gelen derenin önüne setler
yapılarak organik madde biriktirmesi sağlanıyor, önüne dikim yapılabiliyor. Her bir
setten taşan su bir sonrakini dolduruyor.
27