incele - erolkodak

T.C.
ÇEVRE ve ORMAN BAKANLIĞI
ANTALYA İL ÇEVRE ve ORMAN MÜDÜRLÜĞÜ
Antalya İli, Kale - Demre Kumsalı Deniz Kaplumbağası (Caretta caretta,
Chelonia mydas) Ve Yumuşak Kabuklu Nil Kaplumbağası (Trionyx triunguis)
Populasyonlarının Araştırılması, İzlenmesi ve Korunması Projesi
KESİN RAPOR
Akademi Çevre Danışmanlık ve Taahhüt
MERSİN
KASIM 2006
i
TEŞEKKÜR
Antalya İli, Kale (Demre) Kumsalı Deniz Kaplumbağası (Caretta caretta, Chelonia
mydas) Ve Yumuşak Kabuklu Nil Kaplumbağası (Trionyx triunguis) Populasyonlarının
Araştırılması, İzlenmesi ve Korunması projesi gerçekleştirirken yardım ve desteklerini görmüş
olduğumuz Kent Pansiyonu sahibi Salih Topuz’a, uyarılarımıza özenle uyan Otel ve pansiyon
sahiplerine, yerel halka teşekkür ederiz. Bu çalışmaları destekleyerek zaman zaman
çalışmalarımıza katılarak yanımızda yer alan Antalya İl Çevre Müdürü Mine Kara’ya Doğa
Koruma ve Doğa Koruma ve Milli Parklar Şube vekili Recep Kaşan ve Finike Doğa Koruma ve
Milli Parklar Mühendisi Hasan Uysal’a teşekkür ederiz. Alan çalışmalarında her türlü desteği
esirgemeyen Mersin Üniversitesi’ ne teşekkürü bir borç biliriz.
Dr. Erol KODAK
ii
İÇİNDEKİLER
1.GİRİŞ……………………………………………………………………………………….....1
1.2. AMAÇ…………………………………………………………………………………….. 13
1. 3. GERÇEKLEŞTİRİLEN FAALİYETLER………………………………………….…..14
2. MATERYAL – METOT……………………………………………………………………16
3. . BULGULAR………………………………………………………………………………..28
4.ÖNERİLER VE DEĞERLENDİRME ……………………………………………………..44
5. KAYNAKLAR……………………………………………………………………………….50
iii
ŞEKİLLER DİZİNİ
Şekil 1. Caretta caretta’nın morfolojik özellikleri ………………………………….............…..4
Şekil 2. Chelonia mydas’ın morfolojik özellikleri …………………………………..........….…5
Şekil 3. Demre Kumsalı……………………………………………………………………..…...10
Şekil 4. Kumsaldan bazı görüntüler……………………………………………………….….....11
Şekil 5. a)Anaç izleri ve yuva , b) Anaç denize ulaşmış halde……………………………....…12
Şekil 6. Kafes yerleştirme işlemi ve tabela konulması……………………………….………....14
Şekil 7. Kontrol açılışı ve yumurtalar……………………………………………………..….....15
Şekil 8. Kale (Derme) kumsalı’nda Ergin Caretta caretta dişi bireylerine ait yuvalı ve
yuvasız (iz) çıkışlarının aylara göre dağılımı……………………………………………..…...…18
Şekil 9. Kale (Demre) kumsalı’nda Ergin Dişi bireylere ait Yuvalı ve yuvasız (iz)
çıkışlarının Bölgelere Göre Dağılımı………………………………………………………….....19
Şekil 10 Kale (Demre) Kumsalı’ndaki yuvalı çıkışların denizden uzaklığa göre dağılımları….. 21
Şekil 11. Kale (Demre) Kumsalı’ndaki yuvasız (iz) çıkışların denizden uzaklığa göre
dağılımları …………………………………………………………..………………..…………22
Şekil 12. Kale (Demre) kumsalı’nda değişik yıllara ait yuva yoğunlukları…………..……...…23
Şekil 13. Döllenmiş orta ve geç safhada embriyolar …………………………………………..26
Şekil 14 Dalyan Ağzında görülen Caretta caretta………………………………………………….32
Şekil 15. Dalyanda dalgakıran ve kum tepeleri……………………………………………..…..33
Şekil 16. Kum alımı…………………………………………………………………………..…34
Şekil 17. Sülüklü bölgesinde havai fişek, Çayağzında ateş yakılması ……………………….…34
Şekil 18. Bilgilendirme çalışmaları…………………………………………………………...…35
Şekil 19. Demre kumsalı yuva dağılımı…………………………………………………………36
iv
TABLOLAR DİZİNİ
Tablo 1. Kale (Derme) kumsalı’nda Ergin Caretta caretta dişi bireylerine ait yuvalı ve
yuvasız (iz) çıkışlarının aylara göre dağılımı ve yüzde oranları……………………………...…17
Tablo 2. Demre (Kale) kumsalı’nda Ergin Dişi bireylere ait yuvalı ve yuvasız (iz)
çıkışlarının Bölgelere Göre Dağılımı ve Yüzde oranları……………………………………..…18
Tablo 3. Kale (Demre) Kumsalı’ndaki Yuvaların Bölgelere Göre Yuva Tarihleri ve GPS
Koordinatları……………………………………………………………………………………19
Tablo 4. Kale (Demre) Kumsalı’ndaki yuvalı ve yuvasız (iz) çıkışların denizden uzaklığa göre
dağılımları ………………………………………………………………………………..……19
Tablo 5. Kale (Demre) Kumsalı’nda 1994, 1998 yuvalama alanı bulguları (1994 ve 1998) (Oruç
ve ark., 2003) ve 2006 yılları üreme sezonlarında tespit edilen yuva sayı ve yoğunlukları.…22
Tablo 6. Kumsaldaki ortalama yuva derinlikleri ve istatiksel veriler…………………………23
Tablo 7. Kumsaldaki ortalama yuva çapları ve istatiksel veriler………………………………24
Tablo 8. Kumsallardaki ortalama kuluçka büyüklüğü ve istatiksel veriler……………………24
Tablo 9. Kumsallardaki ortalama kuluçka süresi ve istatiksel veriler…………………..……25
Tablo 10. Demre kumsalında kontrol açılışları sonucunda yuvalara ait bilgiler………………25
Tablo 11. Predasyona uğramış yuva ve oranları………………………………………………28
Tablo 12. Kumsallardaki predasyon, yavru çıkışı ve bozulma durumları…………….………28
Tablo 13. Kumsallardaki predasyona uğrayan ve uğramayan yumurta sayıları ve oranları.…29
Tablo 14. Kumsallardaki kontrol açılışı yapılmış Caretta caretta yuvalarında yumurtadan çıkmış
yavruları yuva içinde kalma ve yuva yüzeyine ulaşma durumları……………………….……29
Tablo 15. Kumsallardaki kontrol açılışı yapılmış Caretta caretta yuvalarında yumurtadan çıkmış
yavruların yuva ağzında kalma ve yuvayı terk etme durumları………………………….……30
Tablo 16. Kumsallardaki Caretta caretta yuvalarında yumurtadan çıkmış ve yuva ağzında kalmış
yavruların ölüm ve canlılık durumları…………………………………………………………30
Tablo 17. Kumsallardaki Caretta caretta yuvalarında yumurtadan çıkmış ve yuva terk etmiş
yavruların denize giderken ölme ve denize ulaşabilme durumları……………………………31
Tablo 18. Demre kumsalında bölgelere göre devamlı ıslak (DIA),yarı ısklak (yıa) ve kuru alan
(KA) genişlikleri (cm)…………………………………………………………………………31
v
vi
1.GİRİŞ
Türkiye, biyoçeşitlilik yönünden, çok zengin bir fauna ve floraya sahiptir. Bu
zenginliklerden biri de Türkiye'nin Akdeniz sahillerine düzenli olarak yuva yapan Caretta caretta
(L. 1758) ve Chelonia mydas olarak adlandırılan deniz kaplumbağalarıdır (Baran ve ark. 2002).
Ulusal mevzuatımız ve taraf olduğumuz uluslararası sözleşmeler gereği korumakla yükümlü
olduğumuz türlerden Deniz Kaplumbağaları (Caretta caretta, Chelonia mydas) ve Yumuşak
Kabuklu Nil Kaplumbağası (Trionyx triunguis)’nın nesillerinin devamı öncelikle üremek için
kullandıkları
kumsallarda
gerçekleştirdikleri
yumurtlama
faaliyetleri
sırasında
yapılan
çalışmaların hassasiyeti ve bu kumsalları kullanan insanların duyarlılığına bağlı olmaktadır. Bu
canlıların korunabilmesi için kumsallarda çeşitli koruma önlemlerinin alınması ve eğitim
çalışmalarının her bir kumsalda ayrı ayrı yürütülmesi gerekmektedir.
Türkiye sahillerinde yapılan ilk çalışma Hathaway (1972) tarafından yapılmış ve C.
caretta ve C. mydas’ın büyük olasılıkla Türkiye’yi ziyaret ettikleri belirtilmiştir. Daha sonra,
Başoğlu (1973), Başoğlu ve Baran (1982), Geldiay ve Koray (1982), Geldiay ve diğ. (1982),
Geldiay (1983, 1984) Baran ve Kasparek (1989), Baran ve diğ., (1992) ise, deniz
kaplumbağalarının Türkiye kıyılarındaki önemli yuva yapma yerlerini ve bu bölgelerdeki
sorunları saptamış, ve bu çalışmalarda Ülkemiz sahillerinde yuvalama yoğunluğu açısından
önemli 17 bölge tespit edilmiştir. Bunlardan ikisi (C. caretta ve C. mydas) Türkiye’nin
Akdeniz sahil şeridi boyunca 17 kumsala çıkarak yumurta bırakmaktadır (Baran ve Kasparek,
1989). Daha sonraki yıllarda yapılan çalışmalarla 17 önemli deniz kaplumbağaları alanına
Olympos-Çıralı, Alata ve Yumurtalık kumsalları da eklenmiştir. Bern Sözleşmesi,
Barcelona Anlaşması ve CİTES ile koruma altına alınan bu iki tür IUCN tarafından tehlike
altındaki türler (EN) (Red List) listesinde yer almaktadır.
Dünyada 8 tür deniz kaplumbağası yaşamaktadır. Bunlar,
*Dermochelys coriacea (Deri Sırtlı Deniz Kaplumbağası),
*Chelonia mydas (Yeşil Kaplumbağa),
*Chelonia agassizii (Siyah Kaplumbağa),
*Caretta caretta (Adi Deniz Kaplumbağası veya İribaş Kaplumbağa),
*Ertmochelys imbricata (Atmaca Gagalı Kaplumbağa),
*Lepidochelys olivace (Zeytin Yeşili Deniz Kaplumbağası),
*Lepidochelys kempii (Gündüz Yuvalayan Kaplumbağa) ve
*Natator depressus (Düz Kabuklu Deniz Kaplumbağası)’dur (Lutz ve Musick, 1997).
Çok uzun yıllardan beri dünya sularında yaşayan deniz kaplumbağalarının yuvalama
yaptıkları kumsallar yavaş yavaş yok olmaktadır. Bu yok olmanın en büyük nedeni insan
aktivitelerinin yoğunlaşmasındandır. Bu nedenle Akdeniz populasyonu için Türkiye’de bulunan
kumsallar büyük önem taşımaktadır.
Bu turleri dunya genelinde tehdit eden faktorler; dogrudan besin maddesi olarak
tuketilmeleri, yumurtalarının bazı ülkelerde toplanıp marketlerde satılması ve besin maddesi
olarak kullamlması, bazi türlerin kabugunun süs eşyası yapımında yağından ise parfüm
sanayinde
faydalanılması,
derisininin
ayakkabı
ve
çanta
yapımında
kullanılması
avlanmaları açısından bir tehdit oluşturmaktadır. Aynı zamanda üreme, beslenme ve
kışlama alanlarının tahrip edilmesi, balıkçı ağlarına kazara takılarak boğulma, denizel ve
karasal ortamdaki kirlenme ve doğal predasyon bu canlıları tehdit eden önemli faktörlerdir.
Son yıllarda kentlerdeki çarpık yapılaşma, sanayileşmenin getirdiği kirlilik ve andropojenik
atıklar nedeniyle sahillerimiz onarılamayacak düzeyde kirlenmektedir. Bu durum tüm deniz
canlılarını etkilediği gibi özellikle deniz kaplumbağalarını geri dönüşümsüz bir şekilde
etkilemektedir. Bu canlıların en önemli özelliklerinden bir tanesi de her yıl mutlaka aynı bölgede
yumurta bırakmaya çalışmalarıdır . Bu nedenle talan edilen yada turizm sektörüne açılmış
alanlardan ışıktan dolayı rahatsız olan bu canlılar yumurta bırakamamakta veya yumurta
bıraksalar bile yavrular yanlış yönlenmeden dolayı denize kavuşamamaktadır. Türkiye’ de ve
tüm dünya kıyılarındaki yumurtlama alanı olarak belirlenen bölgelere ait veriler her yıl düzenli
olarak ortaya çıkarılmaya çalışılmaktadır.
Populasyon çalışmaları dışında ülkemizde yapılan ekolojik çalışmalarda, Baran ve diğ.
(2001) Deniz kaplumbağaları yavru ve yumurtalarına etki eden bazı invertabratlar üzerine
2
incelemeler yapmış, Oruç (2001), Doğu Akdeniz’de ağ ile balık avının deniz kaplumbağaları
üzerine etkisi üzerine araştırmalar yapmış, Türkozan ve diğ. (2001)’de, İribaş kaplumbağaların
karapaks plak varyasyonları üzerine araştırmalar yapmışlardır. Kaska ve Furness (2001)
Akdeniz’deki deniz kaplumbağası yumurta ve yavrularında ağır metalleri araştırmışlardır.
Türkozan ve Durmuş, (2000), yeşil kaplumbağaların beslenme alanları ile ilgili araştırmalar
yapmıştır. Embriyolojik çalışmalar ise, Türkozan ve Durmuş (2001) Türkiye’de albino C. caretta
ve C. mydas yavrular üzerine araştırmalar yapmış, Kaska ve Downie (1999), C. caretta ve C.
mydas’ların Akdeniz’de embriyolojik gelişimleri üzerine araştırmalar yapmışlardır. Sıcaklık ve
cinsiyet tahminleri üzerine yapılan çalışmalarda ise, Kaska ve diğ. (1998), Doğu Akdeniz’deki
İribaş ve Yeşil Kaplumbağaların yuvalarındaki doğal sıcaklık rejimlerini, yine Kaska (2000),
İribaş ve yeşil kaplumbağa yuvalarındaki predasyonlar ve bunların cinsiyete etkisini araştırmıştır.
Kaska ve diğ. (2001c), deniz kaplumbağalarında sıcaklığa bağlı cinsiyet tayinleri yapmıştır.
Casale ve diğ., (1998) Akdeniz’deki olgunlaşmamış C. caretta’lara ait cinsiyet oranları üzerinde
çalışmalarda bulunmuştur. Genetik çalışmalar olarak, Kaska ve diğ. (2001a), deniz
kaplumbağalarının genetik materyallerini toplayıp PCR ile kopyalamışlardır. Ergene Gözükara ve
ark. (2003) Alata sahillerinde 2002 üreme sezonunda yuva yapan ergin dişi deniz
kaplumbağalarının iz, yuva, yumurta ve yavru sayıları ile üreme başarısını etkileyen faktörleri
inceleyerek bilim dünyasına Alata kumsalını yeni bir üreme alanı olarak tanıtmışlardır.
Canbolat (2004) Türkiye’deki tüm yumurtlama alanlarının yuva, yumurta ve yavru sayıları
açısından karşılaştırmasını yaptığı bir derleme çalışması yapmıştır.
Aymak ve ark. (2005), Alata sahillerinde 2002-2003 üreme sezonunda yuva yapan ergin
dişi deniz kaplumbağalarının iz, yuva, yumurta ve yavru sayıları ile üreme başarısını etkileyen
faktörleri araştırarak Alata kumsalının yeni bir üreme alanı olarak kabul edilmesini ve kırmızı
listeye alınmasını sağlamışlardır. Aymak ve ark. (2005), Alata sahillerinde üreme sezonunda
yuva yapan ergin dişi deniz kaplumbağalarının yuvalarında yumurta ve yavruya zarar veren
omurgasız istilasını araştırmışlardır.
Elmaz ve Kalay, (2006), Kazanlı kumsalında 2004 üreme sezonunda yuva yapan ergin dişi deniz
kaplumbağalarının iz, yuva, yumurta ve yavru sayıları ile üreme başarısını etkileyen faktörleri
araştırmışlardır. Ergene ve ark, (2006a), Alata sahillerinde 2005 üreme sezonunda yuva yapan
ergin dişi deniz kaplumbağalarının iz, yuva, yumurta ve yavru sayıları ile üreme başarısını
3
etkileyen faktörleri araştırmışlardır. Ergene ve ark (2006b), Alata sahillerinde Caretta caretta ve
Chelonia mydas ‘ın Karapaks varyasyonlarını, Aymak ve ark. (2006) yavrularda anormal ve
albino bireyleri incelemişlerdir.
2. Kaplumbağaların Genel Özelikleri
2.1.Caretta caretta (LINNAEUS, 1758) Morfolojik Karakterleri
Başın üst tarafında iki çift praefrontal bulunur. Bunlar arasında ayrı bir plak daha görülebilir. Üst
kabukta 5 çift costal plak mevcuttur. Nuchal plak, 1. costale ile temastadır (Şekil 1). Bacakların
dış kenarında en fazla 2 tırnak bulunur. Kabuğun uzunluğu 1m kadar olabilir. Büyük fertlerin
ağırlığı 40kg-150kg kadardır. 450kg ağırlığında fertlerde bulunmuştur
Şekil 1. Caretta caretta’nın morfolojik özellikleri
2.2. Chelonia mydas (LINNAEUS, 1758) Morfolojik Karakterleri
Başın üst tarafında yalnız bir çift praefrontal plak mevcuttur. Nuchal plak 1. costal plak ile
temasta değildir. Üst kabukta 4 çift costal plak bulunur (Şekil 2). Bacaklarda genel olarak birer
tırnak bulunur. Sırt tarafının rengi zeytin yeşilinden gri kahverengine kadar değişir. Bunun
üzerinde ekseriyetle sarımsı veya kahverengimsi lekele bulunur. Plastron açık sarı veya
beyazımsıdır. Kabuk uzunluğu 1.40 m. kadar olabilir. Ağırlığı en fazla 425 kg kadardır. Eti çok
4
makbuldür. Bu sebepten bazı ülkelerde ismi “Çorba Kaplumbağası”dır. Bazı ülkelerde eti için
avlanmaktadır.
Şekil 2. Chelonia mydas’ın morfolojik özellikleri
Deniz kaplumbağaları yeryüzünde milyonlarca yıldan beri yaşamakta ve kumsallara
yuvalamak için gelmektedirler. Deniz kaplumbağaların ergin dişileri sadece üreme sezonunda
yuva yapmak amacıyla kumsala çıkarken erginliğe ulaşmamış genç bireyler ile erkek bireyler
karaya çıkmazlar. Erkek bireyler hayatlarının tamamını denizde geçirirler. Dişi kaplumbağalar
genellikle 2-4 yılda bir yumurtlarlar ve aynı sezonda birden fazla yuva yapabilirler. Yuvalama
dönemi Türkiye için Mayıs, Haziran, Temmuz ve Ağustos aylarıdır. Alanlara göre yuvalamanın
yoğun olduğu ay değişebilir. Kumsala çıkan her dişi yumurtlamayabilir. Dişi kaplumbağanın
kumsala çıktığı anda ortamda bulunan predatör, insan, çevresel faktörler veya kaplumbağanın
yumurtlayacak uygun bir yer bulamaması nedeniyle tekrar denize dönebilir .
2.3. Trionyx triunguis (FORSKAL) 1775
Kabuk iskeletinde costal plak sayısı umumiyetle 8 çifttir ve genel olarak son plak iyi
gelişmiştir. Birinci costalia arasında tek vertebrale bulunur. Endoplastron dik (nadiren dar) açı
teşkil eder. Hypoplastron’un median parçası geniş ve ekseriyetle serbest kenarı çok dişlidir. Üst
5
tarafı umumiyetle zeytin yeşili olup (baş boyun ve bacaklarda) sarı renkli küçük ve yuvarlak
lekeler bulunur (Başoğlu ve Baran, 1977).
Dalyan ve Göksu Deltası'nda Trionyx triunguis türüne ait örneklerin yuva yaptığı
bilinmektedir (Atatür, 1979; Gramentz, 1990; Kasparek & Kinzelbach, 1991). Son
dönemde Kasparek (1999) tarafından yapılan bu türle ilgili diğer bir çalışmada ise, Türkiye'deki
Trionyx triunguis türünün yayılış bölgelerinden Dalyan ve Göksu Deltası'nın ikinci derecede
önemli yuvalama bölgeleri olduğu açıklanmıştır. Birinci derecede önemli yuvalama
bölgeleri Dalaman ve Seyhan Nehri'dir (ÖÇKB, 2004).
ÖÇK’ nın 2004, 2005 yıllarında yapmış olduğu çalışmalarda Göksu Deltası’nın da önemli
yuvalama bölgeleri içinde yer aldığı görülmektedir.
Trionyx triunguis Türkiye’de bulunan dört tür tatlı su kaplumbağasından birisidir. Trionyx
triunguis büyüklüğü ve siniye benzer bir yapı göstermesinden dolayı bazı bölgelerde halk
arasında siniba olarak bilinir. İngilizce olarak “Soft-shelled Nile turtle” olarak adlandırılan bu
kaplumbağa dilimize “Yumuşak Kabuklu Nil Kaplumbağası” veya “Nil Yumuşak Kabuklusu”
olarak çevrilmiştir. Tipik yaşam yeri Nil olduğu için Nil kaplumbağası olarak da adlandırılır.
Ayrıca deniz kaplumbağası gibi uysal olmayıp balık ağlarına zarar verdikleri için bazı bölgelerde
halk arasında gavur kaplumbağa olarak da bilinir. Trionyx triunguis büyük, koyu renkli ve
yumuşak kabuklu üsten bastırılmış görünümdedir.
3. FAALİYETİN AMACI
Ulusal mevzuatımız ve taraf olduğumuz uluslararası sözleşmeler gereği korumakla
yükümlü olduğumuz türlerden deniz kaplumbağaları (Caretta caretta ve Chelonia mydas) ve
Yumuşak Kabuklu Nil Kaplumbağalarının (Trionyx triunguis) nesillerinin devamı öncelikle
üremek için kullandıkları kumsallar ile çiftleşme, beslenme, kışlama ve göç alanlarının doğal
durumlarının korunabilmesine bağlıdır.
Antalya ili, Demre kumsallarında nesli tehlike altındaki türlerden olan Deniz
Kaplumbağaları (Caretta caretta ve Chelonia mydas) ile Yumuşak Kabuklu Nil Kaplumbağası
(Trionyx triunguis) populasyonlarının 2006 yılı üreme sezonunda izlenmesi, korunması ve
alanlarla ilgili verilerin toplanması ve değerlendirilmesi ile daha önceki yıllarda başlatılan
çalışmaların 2006 yılı üreme periyodu içinde devam ettirilmesi, kumsal alanların ve deniz
6
kaplumbağalarının aktif olarak korunması ve korumaya ilişkin önceliklerin belirlenmesini
amaçlamaktadır.
Ayrıca izleme, araştırma ve koruma faaliyetleri yanı sıra yuvalama kumsallarındaki
sorunlarının aşılması için kıyıları aktif olarak kullanan yerel halk, balıkçı, ziyaretçi ve turizm
yatırımcıları gibi farklı hedef gruplarına yönelik olarak eğitim ve bilinçlendirme çalışmaları,
koruma faaliyetlerine katkı sağlanması ve kumsal kullanıcılarının pozitif yönlendirilmesi
faaliyetlerimizin diğer amacını oluşturmaktadır.
4. FAALİYET KAPSAMINDA YAPILMIŞ OLAN İŞLERİN TANIMI:
1- Çalışma kapsamındaki kumsallarda yuvalamaları olumsuz etkileyen faktörler saptanması ve
kumsalların yuvalamaya uygun hale gelmesine yönelik aktivitelerde bulunulması.
2- Faaliyet alanındaki yuvalamaların zamansal ve bölgesel dağılımı ile yoğunluğu saptanması,
kumsalın her bir bölgesinde yuva, yumurta ve yavruları olumsuz etkileyen şartlar takip edilecek
ve yeterli veri toplanabilecek aralıklarla düzenli olarak kumsal taranması yapılmıştır. Ergin
bireylerin markalaması yapılamamıştır.
3- Deniz Kaplumbağası (Caretta caretta, Chelonia mydas) ve Yumuşak Kabuklu Nil
Kaplumbağası (Trionyx triunguis) için yapılan saptamalar aşağıda sıralanmıştır;
- Ergin dişi bireylerin kumsala çıkış tarih ve yerleri (GPS ile koordinatlarının tayini), kumsala
çıkışların yuvayla sonuçlanma durumu
- Yuvasız (iz) ve yuvalı çıkışların aylara göre dağılımı ve yüzde oranları,
-Yuvasız (iz) ve yuvalı çıkışların kumsalın bölgelerine göre dağılımı ve yüzde oranları,
- Yuvasız (iz) ve yuvalı çıkışların denizden uzaklığa göre dağılımı ve yüzde oranları,
- Yuva derinlik çapları, kuluçka büyüklüğü ve kuluçka süresi,
- Yuvalardaki predasyon, yavru çıkışı ve bozulma durumları,
-Yumurtadan çıkmış yavruların yuva içinde kalma ve yuva yüzeyine ulaşma durumları,
- Yavruların yuva ağzında kalma ve yuvayı terk etme oranları,
- Yuva ağzında kalmış yavruların ölüm ve canlılık durumları,
- Yavruların denize giderken ölme ve denize ulaşabilme durumları,
- Kumsallardaki devamlı ıslak alan ve yarı ıslak alan uzunlukları (metre),
- Her bir kumsal (Kazanlı, Alata ve Anamur) için 2006 yılındaki yuva yoğunluğunun geçmiş
yıllardaki yuva yoğunlukları ile karşılaştırılması (yuva/km).
7
- 2006 yılı üreme periyodunda geçmiş yıllarda markalama yapılmış ergin dişi bireyler tespit
edilmemiştir bu sebeple bunlara ait veriler sayısal olarak verilememiştir.
4- Kumsallardaki deniz kaplumbağası yumurta ve yavrulara zarar veren etken ve predatörler
belirlenmiş, predasyonla düşüş gösteren yavru başarısının arttırılması amacıyla yuvalar,
predatörlere uygun kafeslerle korunmuştur.
5- Caretta caretta, Chelonia mydas
ve Trionyx triunguis için yavru çıkışı olan yuva sayıları, yavru çıkış
dönemleri, Caretta caretta için yuvada ya da denize giderken ölen yavru sayıları ve denize ulaşan yavru sayıları
belirlenecektir. Ölümle sonuçlanmış vakalar incelenecek ve ölüm nedenleri belirlenecektir.
6- Kumsalların yoğun insan kullanımlarının olduğu plaj alanlarında yapılmış olan deniz
kaplumbağası yuvalarında meydana gelebilecek olası zararları minimuma indirmek amacıyla bu
bölgelerdeki yuvaların dışarıdan görülecek şekilde kafeslenmesi sağlanmıştır.
7- Son yıllarda yapılan bilimsel araştırma ve literatürler de göz önünde bulundurularak, Nil
Kaplumbağası (Trionyx triunguis) türünün populasyon durumlarının belirlenmesi amacıyla
yaşam alanlarını içeren izleme çalışmaları yapılacak, mevcut ve tahrip olmuş yaşam alanları
belirlenerek alanların rehabilitasyonuna ait değerlendirme ve önerilere yer verilecektir.
8-.Trionyx triunguis türü kaplumbağaların biyolojileri ile ilgili bilgiler verilmesi ve yumurta
bırakmayla sonuçlanmış ergin birey çıkışları ve yumurta bırakmayla sonuçlanmamış ergin birey
çıkışları değerlendirilecektir.
9- Caretta caretta ve Chelonia mydas yavrularının yapay ışık kullanımından hangi bölgelerde
ne derece etkilendiklerinin değerlendirmesi yapılacaktır.
10- Çevresel faktörlerin deniz kaplumbağaları üzerine etkileri belirlenecektir.
11- Deniz Kaplumbağalarının tanıtımı, türleri olumsuz
etkileyen
faaliyetleri ve koruma
tedbirlerini içeren eğitim ve bilgilendirme materyalleri (broşür veya kitapçık)
hazırlanacak ve
dağıtımı yapılacaktır.
12- Bölgede kumsalı aktif olarak kullanan farklı hedef gruplarına (yerel halk, balıkçılar,
öğrenciler, turistler, turizm yatırımcıları vb.) yönelik olarak eğitim hizmetlerini vermek amacıyla,
araştırma istasyonunda en az bir uzman görevlendirilecektir.
13- Üreme kumsallarında Caretta caretta ve tespit edilmesi durumunda Chelonia mydas
türlerine ait yuva yoğunluk dağılımı ve Trionyx triunguis türünün habitat ve yuva yoğunluk ve
dağılımları uygun ölçekte bir harita üzerine işlenecektir.
8
14- Çevre ve Orman Bakanlığı ve İl Müdürlüğünün bilgisi dahilinde Yerel seviyede Balıkçılar,
Turizmciler, Öğretmen ve Öğrenciler olmak üzere halka yönelik eğitim ve bilgilendirme
toplantıları düzenlenecektir.
2. MATERYEL ve YÖNTEM
2. 1. Çalışma Alanı
Antalya ili Kale ilçesine bağlı olan bu sahil 2,5 km uzunluğunda ve C. caretta için
yuvalama sahilidir ve bir sezondaki toplam yuva sayısı 30 ile 50 arasında değişmektedir. Derme
sahili Beymelek lagünü ile Kale ilçesi arasında yer alır. Bu araştırma Antalya il sınırları
içerisinde yer alan Demre Kumsalı’nda (Şekil 3) yapılmış ve Deniz Kaplumbağası populasyonları
incelenmiştir.
Antalya ili sınırları içinde yer alan kumsalın yaklaşık uzunluğu daha önce yapılmış olan
çalışmalarda 8,5 km olarak belirlenmiş ve Kale (Demre) kumsalı 4 bölüme (Çayağzı; Sülüklü
Plajı; Taşdibi; Beymelek) ayrılarak incelenmiştir. 2006 deniz kaplumbağaları üreme periyodunda
ise bu kumsal 5 bölgeye ayrılarak incelenmiş ve yaklaşık uzunluğu 13 km olarak tespit edilmiştir.
Demre kumsalına ait 5 bölge aşağıda tanımlanmaktadır.
1. DEMRE ÇAYAĞZI KUMSALI
2. DEMRE SÜLÜKLÜ KUMSALI
3. DEMRE TAŞDİBİ KUMSALI
4. BEYMELEK SIFAT KUMSALI
5. BEYMELEK DALYAN KUMSALI
Demre kumsalına ait 5 bölge şekil 3’de görülmektedir.
Şekil 9. Kale (Demre) kumsalı’nda Ergin Dişi bireylere ait Yuvalı ve yuvasız (iz) çıkışlarının
Bölgelere Göre Dağılımı.
9
Tablo 3. Kale (Demre) Kumsalı’ndaki Yuvaların Bölgelere Göre Yuva Tarihleri ve GPS
Koordinatları
Bölge
Yuva No
Yuva Tarihi
GPS Koordinatları
Çay Ağzı
1
Haziran
K 36,13,45; D 029,56,36
Çay Ağzı
2
Haziran
K 36,13,48; D 029,56,31
Çay Ağzı
3
Haziran
K 36,13,51; D 029,56,27
Çay Ağzı
4
03.07.06
K 36,13,49; D 029,56,30
Çay Ağzı
5
05.07.06
K 36,13,50; D 029,56,26
Çay Ağzı
6
07.07.06
K 36,13,47; D 029,56,34
Çay Ağzı
7
17.07.06
K 36,13,50; D 029,56,27
Çay Ağzı
8
18.07.06
K 36,13,41; D 029,56,40
Çay Ağzı
9
18.07.06
K 36,13,47; D 029,56,33
Çay Ağzı
10
Haziran
K 36,13,47; D 029,56,35
Çay Ağzı
11
28.07.06
K 36,13,48; D 029,56,32
Çay Ağzı
12
01.08.06
K 36,13,47; D 029,56,35
Çay Ağzı
13
Haziran
K 36,13,48; D 029,56,31
Sülüklü
14
30.06.06
K 36,13,18; D 029,58,40
Sülüklü
15
09.07.06
K 36,13,21; D 029,58,25
Sülüklü
16
11.07.06
K 36,13,08; D 029,58,56
Sülüklü
17
12.07.06
K 36,13,18; D 029,58,40
Sülüklü
18
25.07.06
K 36,13,21; D 029,58,29
Taş Dibi
19
03.07.06
K 36,13,34; D 029,59,33
Taş Dibi
20
Haziran
K 36,13,38; D 029,59,42
Taş Dibi
21
23.07.06
K 36,14,00; D 030,00,39
Beymelek-Sıfat
22
Haziran
K 36,14,29; D 030,01,30
Beymelek-Sıfat
23
06.07.06
K 36,14,28; D 030,01,29
Beymelek-Sıfat
24
08.07.06
K 36,14,59; D 030,02,22
Beymelek-Sıfat
25
09.07.06
K 36,14,27; D 030,01,29
Beymelek-Sıfat
26
09.07.06
K 36,14,50; D 030,02,05
Beymelek-Sıfat
27
09.07.06
K 36,14,08; D 030,00,56
Beymelek-Sıfat
28
10.07.06
K 36,14,57; D 030,02,18
Beymelek-Sıfat
29
18.07.06
K 36,14,23; D 030,01,20
Beymelek-Sıfat
30
18.07.06
K 36,14,28; D 030,01,29
Beymelek-Sıfat
31
21.07.06
K 36,14,48; D 030,02,01
Beymelek-Sıfat
32
Haziran
K 36,14,50; D 030,02,05
Beymelek-Sıfat
33
Haziran
K 36,14,33; D 030,01,37
Beymelek-Sıfat
34
Mayıs
K 36,14,30; D 030,01,31
Beymelek-Sıfat
35
30.07.06
K 36,14,29; D 030,01,31
Beymelek-Sıfat
36
Temmuz
K 36,14,503; D 030,01,525
Beymelek-Dalyan
37
Haziran
K 36,15,19; D 030,03,02
Beymelek-Dalyan
38
Haziran
K 36,15,22; D 030,03,08
Beymelek-Dalyan
39
Haziran
K 36,15,34; D 030,03,48
Beymelek-Dalyan
40
Haziran
K 36,15,35; D 030,03,49
Beymelek-Dalyan
41
Haziran
K 36,15,35; D 030,03,50
Beymelek-Dalyan
42
Haziran
K 36,15,37; D 030,04,02
Beymelek-Dalyan
43
03.07.06
K 36,15,19; D 030,03,01
Beymelek-Dalyan
44
04.07.06
K 36,15,25; D 030,03,16
10
Beymelek-Dalyan
Beymelek-Dalyan
Beymelek-Dalyan
Beymelek-Dalyan
Beymelek-Dalyan
Beymelek-Dalyan
Beymelek-Dalyan
Beymelek-Dalyan
45
46
47
48
49
50
51
52
12.07.06
12.07.06
14.07.06
13.08.06
Haziran
26.07.06
Haziran
Haziran
K 36,15,09; D 030,02,40
K 36,15,09; D 030,02,41
K 36,15,23; D 030,03,11
K 36,15,35; D 030,03,54
K 36,15,29; D 030,03,30
K 36,15,35; D 030,03,52
K 36,15,15; D 030,02,51
K 36,15,37; D 030,04,01
Kale (Demre) Kumsalı’ndaki ölçümleri alınan yuvalı ve yuvasız (iz) çıkışların denizden
uzaklığa göre dağılımları Şekil 10 ve Tablo 4’de verilmiştir.
0-5
5-10
10-15
15-20
20-25
25-30
30-35
35-40
40-45
45-50
50-55
55-60
60-65
65-70
70-75
75-80
80-85
85-90
90-95
95- 100
Tablo 4. Kale (Demre) Kumsalı’ndaki yuvalı ve yuvasız (iz) çıkışların denizden uzaklığa göre
dağılımları
Denize
N
-
-
3
5
1
6
9
6
1
4
2
-
-
-
-
-
-
-
-
-
Uzaklık
(m)
Yuva
47
1
Yuvasız
11
(iz)
8
2
1
1
1
1
1
1
2
4
8
4
1
1
8
7
1
5
3
-
1
-
-
1
-
-
1
0
Yuva sayısı
Yuva sayısı
12
10
8
6
4
2
0
11
9
6
5
6
4
3
1
2
0-5 5-10 10-15 15-20 20-25 25-30 30-35 35-40 40-45 45-50 50-55
Denize uzaklık
Şekil 10 Kale (Demre) Kumsalı’ndaki yuvalı çıkışların denizden uzaklığa göre dağılımları
Denizden uzaklığı tespit edilen 47 tane yuvadan 3 tanesi (% 6.38) 10-15 m., 5 tanesi (%
10.63) 15-20 m., 11 tanesi (% 23.40) 20- 25 m., 6 tanesi (% 12.76) 25-30 metre, 9 tanesi (%
11
19.14) 30-35 m., 6 tanesi (% 12.76) 35 - 40 m., 1 tanesi (% 2.12) 40 -45 m., 4 tanesi (% 8.51)
45 -50 m., 2 tanesi (% 4.25) 50- 55 m. aralığında yer almaktadır.
Yuvasız (iz) sayısı
Yuvasız (iz) sayısı
18
16
14
12
10
8
6
4
2
0
18
14
14
12
11
11
10
8
7
5
3
2
0-5
1
5-10
10-15
15-20
20-25
25-30
30-35
35-40
40-45
45-50
50-55
55-60
65-70
1
1
80-85 95-100
Denize uzaklık
Şekil 11. Kale (Demre) Kumsalı’ndaki yuvasız (iz) çıkışların denizden uzaklığa göre dağılımları
Denizden uzaklığı tespit edilen 118 tane yuvasız (iz) çıkışların 2 tanesi (% 1.69) 0-5
metre, 12 tanesi (% 10.16) 5-10 metre, 14 tanesi (% 11.86) 10-15 m., 18 tanesi (% 15.25)15-20
m., 14 tanesi (% 11.86 ) 20- 25 m., 11tanesi (% 9.32) 25-30 metre, 11 tanesi (% 9.32) 30-35 m.,
8 tanesi (% 6.77) 35 - 40 m., 7 tanesi (% 5.93) 40 -45 m., 10 tanesi (% 8.47) 45 -50 m., 5
tanesi (% 4.23) 50- 55 m., 3 tanesi (% 2.54) 55- 60 m., 1 tanesi (% 0.84) 80- 85 m., 1 tanesi (%
0.84) 95 -100 m. aralığında yer almaktadır.
Şekil 11 ve şekil 12’dan da görüldüğü üzere yuvalama 20 - 25 m (11 tane % 23.40)
arasında yoğunlaşmaktadır. Yuvasız (iz) çıkışların 15-20 m. (18 tanesi % 5.25) arasında
yoğunlaştığı görülmektedir.
Kale (Demre) kumsalı’nda 2006 yılı üreme sezonu yuva yoğunluğu 6.11 .yuva/km.
olarak tespit edilmiştir. Kale (Demre) kumsalı için yuva yoğunluğunun geçmiş yıllardaki (1994
ve 1998 yılları üreme sezonları) yuva yoğunlukları ile karşılaştırılması (yuva/km) Tablo 5 ve
Şekil 13’de verilmiştir.
Tablo 5. Kale (Demre) Kumsalı’nda 1994, 1998 yuvalama alanı bulguları (1994 ve 1998)
(Oruç ve ark., 2003) ve 2006 yılları üreme sezonlarında tespit edilen yuva sayı ve yoğunlukları.
Yıl
Kumsal
Uzunluğu (km.)
Yuva sayısı
Yuva
Yoğunluğu
12
Toplam iz
(çıkış)
Literatür
1994
1998
2.2 km.’lik Beymelek
lagünü kıyı okunu
kapsamaktadır.
Yaklaşık 8.5 km.
2006
8.5 km.
39 yuva
(C. caretta)
109 yuva
(C. caretta)
52 yuva
(C. caretta)
Yuva yoğunluğu (%)
20
(Yuva/km.)
18 yuva/ km
sayısı
71 iz
10.4 yuva/ km
296
6.11
/km
129
yuva
Yerli ve
Demirayak
(1996)
Yerli ve ark.
1998
Bu çalışma
18
15
10,4
10
6,11
5
0
1994
1998
2006
Yıllar
Şekil 12. Kale (Demre) kumsalı’nda değişik yıllara ait yuva yoğunlukları
Demre (Kale) kumsalından elde edilen veriler istatiksel olarak analiz edildiğinde, Caretta
caretta yuvalarının derinliği yuvalamanın yoğun olduğu Beymelek Dalyan ve Sıfat kumsalında
sırasıyla ortalama 40.5 cm ve 48.8 cm., ortalama çapı 25.25 cm. ve 25.8 cm. olarak ölçülmüştür
(Tablo 6 ve Tablo 7).
Demre kumsalında minimum yuva derinliği Çayağzında 40.55 cm ve
maksimum yuva derinliği 49.75 cm Beymelek Sıfat kumsalında görülmüştür (Tablo 6).
Tablo 6. Kumsaldaki ortalama yuva derinlikleri ve istatiksel veriler.
Kumsal
N
Ortalama Min.
Max.
Standart
Hata
(SE)
Çayağzı
11
40,55
32
49
1,56
Sülüklü
5
48
45
52
1.28
Taşdibi
2
45
38
52
7
Beymelek
12
49.75
38
60
1.89
(Sıfat)
Beymelek
15
47.2
31
53
1.47
(Dalyan)
13
Standart
(SD)
5,16
2.86
9.89
6.55
5.69
Sapma
Yuva çapı minimum 20.75 cm Sülüklü plajında ve maksimum 25.8 Beymelek Dalyan’da
belirlenmiştir (Tablo 8). Ortalamalarının düşük olduğu saptanmıştır.
Demre kumsalında
özellikle Sülüklü ve Taşdibinde düşük yuvalama olmasının temel sebebini kumul özelliği
oluşturmaktadır. Kumsal fazla çakıllı ve yuva kazılmasına elverişli değildir.
Tablo 7. Kumsaldaki ortalama yuva çapları ve istatiksel veriler.
Kumsal
N
Ortalama Min.
Max.
Standart
Hata
(SE)
Çayağzı
11
22.27
20
26
0.57
Sülüklü
5
20.75
20
21
0.25
Taşdibi
2
23.5
21
26
2.5
Beymelek
12
25.25
20
30
0.88
(Sıfat)
Beymelek
15
25.8
19
35
1.07
(Dalyan)
Standart
(SD)
1.9
0.5
3.53
3.05
Sapma
1.14
Demre Kumsalında maksimum ortalama kuluçka büyüklüğü Beymelek Dalyanda 90.31
olarak belirlenmiş ve toplam yumurta sayısı bu alanda 1445 olarak sayılmıştır (Tablo 8). Demre
kumsalı içerisinde yumurtlamaya en elverişli bölge bu alandır. Hem insan etkisinin az olması,
turistik faaliyetlerin, ışık etkisinin olmaması ve kumul yapısının özelliği nedeniyle bu bölge
tercih edilmektedir.
Tablo 8. Kumsallardaki ortalama kuluçka büyüklüğü ve istatiksel veriler.
Kumsal
N
Ortalama Min.
Max.
Toplam
Standart Hata
yumurta
(SE)
sayısı
Çayağzı
12
74.33
48
104
892
4.94
Sülüklü
5
74.8
53
93
374
7.19
Taşdibi
3
56.33
46
70
169
7.13
Beymelek
13
88.92
41
147
1156
9.06
(Sıfat)
Beymelek
16
90.31
51
131
1445
6.91
(Dalyan)
Standart
Sapma (SD)
17.11
16.08
12.34
32.65
27.64
Demre kumsalında ortalama kuluçka süresi Çayağzında 55.5 gün ve Beymelek’ te 44.2
gün olduğu saptanmıştır (Tablo 9). Kuluçka süresinin Beymelek’ te kısa olması elverişli bir
yuvalama alanı olduğunu göstermektedir.
14
Tablo 9. Kumsallardaki ortalama kuluçka süresi ve istatiksel veriler.
Kumsal
Çayağzı
Sülüklü
Taşdibi
Beymelek
(Sıfat)
Beymelek
(Dalyan)
N
2
1
2
Ortalama
55.5
55
46
Min.
51
-
Max.
60
-
Standart Hata (SE) Standart Sapma (SD)
4.5
6.36
-
45
47
1
1.41
5
44.2
43
46
0.58
1.30
Tamamı predasyona uğramamış olan 49 yuvadaki toplam yumurta sayısı 4036 olup,
ortalama yumurta sayısı 82.36 (min: 46 - max: 137)’dir. Bulunan ortalama yumurta sayısına
göre, yumurtaları sayılamayan insan tahribatına maruz kalmış bir adet yuva ile köpek
predasyonuna uğramış 2 adet yuvanın da dahil olduğu 52 yuvadaki toplam yumurta sayısı ve
oranları hesaplanmıştır. Veriler tablo 10’da verilmiştir.
Tablo 10. Demre kumsalında kontrol açılışları sonucunda yuvalara ait bilgiler
Normal
%
Su
%
Tamamı
%
Yavru
altında
Predasyon
çıkışı
kalan
olmuş
3
olan 44
yuva 5
Yuva
Yuva
Toplam Yumurta
3662
--374
--246
--sayısı
Döllenmemiş
604
16.49
219
58.55
--yumurta sayısı
Anormal yumurta
9
0.24
----sayısı
Tanımsız yumurta
--2
0.53
--sayısı
Predasyona
22
0.60
----246
100
uğrayan yumurta (Köpek)
(1insan +
sayısı
2 Köpek)
Ölü
embriyo
1357
37.05
153
40.90
----sayısı
Yumurtadan çıkan
1670
45.61
------yavru sayısı
15
Toplam
52 yuva
%
4282
---
823
19.22
9
0.21
2
0.04
268
6.26
1510
35.26
1670
39
Demre Kumsalı’nda 52 adet yuvaya bırakılan toplam yumurta sayısı 4282 olup, bu
yumurtaların % 6.26’sı predasyona uğrarken, % 19.22’si döllenmemiş, % 0.21’i anormal
yumurta, % 0.04’ü tanımsız yumurta oranlarıdır. 32.26’sı gelişimini tamamlayamamış olan ölü
embriyo, % 39’u yumurtadan çıkan yavru oranlarıdır. Predasyona uğrayan 268 yumurtadan 186
tanesi (% 69.40) köpek, 82 tanesi (% 30.59) insan tarafından zarar görmüştür.
Kale (Demre) kumsalı’nda 2006 üreme sezonunda tespit edilen toplam 52 yuvanın 52
tanesinde kontrol açılışı gerçekleştirilmiştir. Çayağzı Kumsalında bulunan 1 yuva insanlarca
yumurtaların tamamı alınmak suretiyle zarar görmüştür. Beymelek (Sıfat) kumsalında 3 yuva
köpek predasyonuna maruz kalmıştır. Bunlardan 1 tanesi tamamen predasyona uğramıştır,
yuvada bulunan 9 adet boş kabuk daha önce yavru çıkışını gerçekleştiğini göstermektedir. Buna
benzer bir durum olan başka bir yuvada ise iki gün çoklu yavru çıkışı görüldükten sonra üçüncü
günde köpek predasyonu gerçekleşmiştir. Bu yuvada sadece 8 adet boş kabuğa rastlanmıştır
Diğer bir yuvada ise sadece 22 adet yumurta zarar görmüştür. Beymelek (Dalyan) kumsalında 1
yuvada yavru çıkışı gerçekleşmedi, kontrol açılışı neticesinde 71 adet döllenmemiş yumurta
saptanmıştır. Kontrol açılışında yumurtalar evrelerine göre sınıflandırılmıştır (Şekil 13).
Şekil 13. Döllenmiş orta ve geç safhada embriyolar
Fırtınalı havalarda dalgaların etkisiyle yuvalar su altında kalabilmektedir. Sülüklü
kumsalında bulunan 5 yuvanın tamamı hava şartları sebebiyle ve deniz hareketlerinin etkisiyle su
altında kalmıştır. Beymelek (Sıfat) kumsalında 1 yuva dalgaların etkisinden korunmak amacıyla
taşınmış ve yuvadan 7 yavrunun çıkışı sağlanmıştır. Kale (Demre) kumsalında predasyona
uğrayan, su altında kalan ve yavru çıkışı olan yuvalara ait bilgiler Tablo 11’de verilmiştir.
16
Tablo 11. Predasyona uğramış yuva ve oranları
Yuva sayısı
%
Tamamı predasyona uğrayan
3
5.76
Bir kısmı predasyona uğrayan
1
1.92
Su baskını yüzünden yavru çıkışı olmayan yuva
5
9.61
Yavru çıkışı olan yuva
44
84.61
Kale (Demre) Kumsalın’da toplam 52 yuvadan 4’ünde (%7.69) predasyon olmuştur.
Çayağzı bölgesi’nde toplam 13 yuvadan 1’inde (% 7.69), Beymelek (Sıfat) bölgesi’nde toplam
15 yuvadan 3’ünde (% 20) predasyon olmuştur. (Tablo 12)
Çayağzı bölgesi’nde toplam 13 yuvadan 12’sinde (% 92.30), Taşdibi bölgesi’nde toplam
3 yuvadan 3’ünde (% 100),Beymelek (Sıfat)bölgesi’nde toplam
100),Beymelek (Dalyan)bölgesi’nde toplam
15 yuvadan 15’sinde (%
16 yuvadan 1’inde (%93.75 ) yavru çıkışı
olmuştur.Sülüklü bölgesi’nde bulunan toplam 5 yuvadan su baskını yüzünden yavru çıkışı
olmamıştır. (Tablo 12).
Sayısı
Oranı %
Sayısı
Oranı %
Sayısı
Oranı %
Sayısı
Çayağzı
1
7.69
12
92.30
12
92.30
1
7.69
13
Sülüklü
----
-----
5
100.00
-----
-----
5
100.00
5
100.00
Taşdibi
-----
-----
3
100.00
3
100.00
-----
------
3
100.00
Beymelek
(Sıfat)
Beymelek
(Dalyan)
3
20
12
80
15
100.00
----
-----
15
100.00
----
------
16
100.00
15
93.75
1
6.25
16
100.00
17
Oranı %
Oranı %
Toplam
yuva
Sayısı
Tablo 12. Kumsallardaki predasyon, yavru çıkışı ve bozulma durumları.
Kumsal
Predasyona
Predasyona
Yavru çıkışı Yavru çıkışı
uğrayan yuva
uğramayan
olan yuva
olmayan yuva
yuva
Çayağzı kumsalındaki toplam 892 yumurtadan 82 tanesi (%8.41), Beymelek (Sıfat)
kumsalındaki 1320 yumurtadan 186 tanesi (% 16.40) predsayona uğramıştır
Kumsallardaki toplam 4282 yumurtadan 82 tanesi (% 1.91)
(Tablo 13).
Çayağzı kumsalında, 186 tanesi
(% 4.34) Beymelek (Sıfat) kumsalında predasyon ağramıştır. Kumsallarda predasyona uğrayan
toplam 268 yumurtadan 82 tanesi (% 30.59) Çayağzı kumsalı, 186 tanesi (% 69.40) Beymelek
(Sıfat) kumsalında bulunmaktadır. Sonuç olarak predasyona uğrayan yumurta sayısı oranının
Çayağzı kumsalında daha düşük, Beymelek (Sıfat) kumsalında en yüksek düzeyde olduğu
görülmektedir
Tablo 13. Kumsallardaki predasyona uğrayan ve uğramayan yumurta sayıları ve oranları.
Kumsal
Çayağzı
Sülüklü
Taşdibi
Beymelek
(Sıfat)
Beymelek
(Dalyan)
TOPLAM
Predasyona uğrayan
yumurta
Sayısı
Oranı %
Predasyona uğramayan
yumurta
Sayısı
Oranı %
Toplam yumurta
Sayısı
Oranı %
82
---------186
8.41
----------16.40
892
374
169
1134
91.58
100.00
100.00
85.90
974
374
169
1320
22.74
8.73
3.94
30.82
------
------
1445
100.00
1445
33.74
268
6.25
4014
93.74
4282
100.00
Demre kumsallarında alanlara göre Caretta caretta’ya ait yuvalardaki yumurtadan çıkan
yavruların yuva içinde kalma ve yuva yüzeyine ulaşma durumları tablo 14’de verilmiştir. Buna
göre, yumurtalardan çıkan yavruların yuva içinde kalma durumu Çayağzında %1.56 ,
Faşdibi’nde % 24.9, Sıfat’ta % 12.34 ve Dalyan’da % 10.66 olarak belirlenmiştir. Bölgelerin
tamamında ise yuva yüzeyine ulaşan yavru 1493, yuva içinde kalan yavru 177 ve yumurtadan
çıkan yavru 1670 olmuştur (Tablo 14).
Tablo 14. Kumsallardaki kontrol açılışı yapılmış Caretta caretta yuvalarında yumurtadan çıkmış
yavruları yuva içinde kalma ve yuva yüzeyine ulaşma durumları.
18
Kumsal
Çayağzı
Sülüklü
Taşdibi
Beymelek
(Sıfat)
Beymelek
(Dalyan)
Toplam
Yuva yüzeyine
ulaşan yavru
Sayısı
Oranı %
Yuva içinde kalan
yavru
Sayısı
Oranı %
Yumurtadan çıkan
yavru
Sayısı
Oranı %
252
63
575
98.43
75.90
87.65
4
20
81
1.56
24.09
12.34
256
83
656
15.32
4.97
32.28
603
89.33
72
10.66
675
40.41
1493
89.40
177
10.59
1670
100.00
Demre kumsalların’da Caretta caretta’ya ait yuvalardaki yumurtadan çıkan yavruların yuva
ağzında kalma ve yuvayı terk etme durumları tablo 16’da verilmiştir. Buna göre, yumurtalardan
çıkan toplam yavru sayısı 1670 olup, en yüksek orana sahip olan alan Beymelek Dalyan (40.41)
bölgesidir (Tablo 15).
Tablo 15. Kumsallardaki kontrol açılışı yapılmış Caretta caretta yuvalarında yumurtadan çıkmış
yavruların yuva ağzında kalma ve yuvayı terk etme durumları.
Kumsal
Yuva ağzında kalan
yavru
Sayısı
Oranı %
Yuvayı terk eden
yavru
Sayısı Oranı %
Yumurtadan çıkan
yavru
Sayısı
Oranı %
Çayağzı
23
8.98
233
91.02
256
15.32
Sülüklü
-
-
-
-
-
-
Taşdibi
20
24.09
63
75.90
83
4.97
Beymelek
(Sıfat)
Beymelek
(Dalyan)
Toplam
40
6.09
616
93.90
656
32.28
108
16
567
84
675
40.41
191
11.44
1479
88.56
1670
100.00
Demre kumsallarında Caretta caretta’ya ait yuvalardaki yumurtadan çıkan ve yuva
ağzında kalan yavruların ölüm ve canlılık durumları tablo 16’de verilmiştir. Yuva ağzındaki ölü
yavru oranı Sıfat plajında % 47.5 oranıyla en yüksek orandadır.
19
Tablo 16. Kumsallardaki Caretta caretta yuvalarında yumurtadan çıkmış ve yuva ağzında kalmış
yavruların ölüm ve canlılık durumları.
Kumsal
Yuva ağzındaki ölü
Yuva ağzındaki
Yuva ağzında kalan
yavru
canlı yavru
toplam yavru
Sayısı Oranı %
Sayısı Oranı %
Sayısı Oranı %
Çayağzı
12
52.17
11
47.83
23
12.04
Sülüklü
-
-
-
-
-
-
Taşdibi
2
10
18
90
20
10.47
Beymelek
(Sıfat)
Beymelek
(Dalyan)
Toplam
19
47.50
21
52.5
40
20.94
34
31.48
74
68.52
108
56.5
68
35.60
124
64.92
191
100.00
Demre kumsalları’nda Caretta caretta’ya ait yuvalardaki yumurtadan çıkan yavruların denize
giderken ölme ve denize ulaşabilme durumları tablo 17’de verilmiştir.
Tablo 17. Kumsallardaki Caretta caretta yuvalarında yumurtadan çıkmış ve yuva terk etmiş
yavruların denize giderken ölme ve denize ulaşabilme durumları.
Kumsal
Denize giderken
Denize ulaşan
Yuvayı terk eden
ölen yavru
yavru
toplam yavru
Sayısı Oranı %
Sayısı Oranı %
Sayısı Oranı %
Çayağzı
-
-
256
-
256
1532
Sülüklü
-
-
-
-
-
-
Taşdibi
-
-
83
-
83
4.97
Beymelek
(Sıfat)
Beymelek
(Dalyan)
Toplam
1
0.15
655
99.85
656
32.28
-
-
675
-
675
40.41
1
-
1668
-
1670
100.00
Demre kumsalları’nda Caretta caretta’ya ait yuvaların devamlı ıslak alan (DIA), yarı ıslak alan
(YIA) ve kuru alan (KA) genişlikleriyle ilgili bilgiler Tablo
18’da verilmiştir.
Demre
kumsalında Devamlı ıslak alanın en büyük alanı kapladığı sektör Sülüklü plajında (377 cm) en
küçük alanı Taşdibi plajında (210 cm) kaplamaktadır. Demre kumsalında yarı ıslak alanın en
20
büyük alanı kapladığı sektör Çayağzı plajında (211 cm) en küçük alanı Sülüklü plajında (1046
cm) kaplamaktadır (Tablo 18)
Tablo 18. Demre kumsalında bölgelere göre devamlı ıslak (DIA),yarı ısklak (yıa) VE KURU
ALAN (KA) genişlikleri (cm).
YUVA
çayağızı
sülüklü
taşdibi
beymelek-dalyan
DıA
YıA
DKA
DıA
YıA
DKA
DıA
YıA
DKA
DıA
YıA
DKA
N
Statistic
2
2
2
4
3
3
2
0
1
15
0
15
Maximum
Statistic
350,00
2130,00
3010,00
560,00
1500,00
1380,00
210,00
2100,00
250,00
2100,00
500,00
2100,0000
288,0000
.
17,4629
.
67,63347
1000,00
4810,00
2896,0000
296,0000
1146,403
21
Mean
Statistic
Std. Error
300,0000
50,0000
2115,0000
15,0000
1855,0000 1155,0000
377,5000
65,2399
1046,6667
226,9606
1023,3333
336,8646
210,0000
,0000
Std.
Deviation
Statistic
70,71068
21,21320
1633,417
130,47988
393,10728
583,46665
,00000
Minimum
Statistic
250,00
2100,00
700,00
250,00
800,00
350,00
210,00
4. ÖNERİLER VE DEĞERLENDİRME
Bu çalışmadaki gözlemler 26 Haziran 2006’de başlamış ve 27 Eylül 2006 tarihinde
sona ermiştir. Toplam uzunluğu 13.5 km. olarak belirlenen Demre Kumsalı’nda araştırma
süresi boyunca koruma çalışmalarının yanında, C.caretta bireylerinin yuvalı ve yuvasız
çıkışları, morfolojik ölçümleri, yuvaların sahil boyunca dağılımları, denize uzaklıkları,
yuvalardan yavru çıkış durumları, çıkan yavruların kumsaldaki dağılımı, yavru sayıları, tarih
bakımından yavruların yuvadan çıkışları, predasyonlar, yuva taşıma ve yavru çıkış durumunu
etkileyen faktörler incelenmiştir.
Bu değerler dikkate alındığında, Taşdibi, Sülüklü bölgesinin gerek kum özellikleri,
gerekse otellerden gelen ışık nedenleriyle kaplumbağaların çok az bu bölgelere çıktıkları
tespit edilmiştir. Çıkışlar daha çok Dalyan bölgesinde yoğunlaşmıştır. Bunun sebebi de hem
etçil olan deniz kaplumbağalarının dalyan ağzı bölgesinde gündüz beslenmeleri ve akşamında
da bu bölgeye yakın yere yuva yapmak için çıkmaları söylenebilir. Anaçların bu bölgede
yoğun olarak bulundukları gözlemlenmiştir (Şekil 14).
Gerek kum özelliklerinin uygun
olması ve gerekse bu bölgede henüz kaplumbağaları rahatsız edici bir faaliyet bulunmayışı bu
bölgede yuvaların yoğun olmasını sağlamaktadır. Bu bölgedeki problem dalgakıranın kum
akıntısını engelleyerek dalyana doğru olan kum erozyonu ve özellikle dalgakıran civarında
1.5-2 metreyi bulan kum tepelerinin oluşturmasıdır (Şekil 15).
Şekil 14 Dalyan Ağzında görülen Caretta caretta
22
Yapılan son bilim komisyonu toplantısında tek tip marka kullanılması yolunda karar
alınmıştı, fakat sonuca ulaşılamamış olması nedeniyle bu markalar araştırıcılara
ulaşamamıştır. Demre kumsalında total yuva 52 olarak tespit edilmiş ve çıkan anaç az sayıda
olduğu için markalama amacıyla yakalanamamıştır. Tüm kumsallarda tek tip marka ve
verilerin bir merkezde toplanmasıyla markalar aracılığı ile elde edilebilecek bilgilerle
eksiklikler giderilebilir. Türkiye kumsallarında kullanılan markalama bilgileri tek merkezde
toplanmadığı için bu bilgiler hali hazırda değerlendirilememektedir.
Şekil 15. Dalyanda daldakıran ve kum tepeleri
Deniz kaplumbağalarının en önemli üreme bölgesi lagünün ön tarafındaki kumul
alandır. Turistik faaliyetler etkin olmamakla birlikte tarım arazilerinin kumsala doğru
yönelmesi, kum alınımı ve lagün balıkçılığı bu bölgenin en önemli sorununu teşkil
etmektedir. Sahilin batı kısmındaki anayol deniz kaplumbağalarını tehdit eden ana
sorunlardan biridir.
Demre sahili Koruma Alanı içerisinde değildir. Kumsalın bir bölümü 1. derece doğal
sit alanı içerisinde yer almaktadır. Beymelek Lagünü ile sınırlanmış 2.2 km.’lik alan Su
Ürünleri Üretim ve Geliştirme Sahası içinde kalmaktadır.
23
Beymelek Sıfat ve Çayağzı bölgelerinde yoğun kum alımları gözlemlenmiştir. Hatta
bir gece içerisinde birkaç kamyonluk kum alındığı tarafımızca belirlenmiştir. Şekil 16’ de
aynı günün içerisinde alınan kum miktarı görülmektedir.
Şekil 23. Bilgilendirme çalışmaları
Ayrıca kumsal genelinde;

Kum alımı kumsal yapısını tamamen bozduğundan mutlaka engellenmesi

Üreme sezonunda ateş yakılmaması

Kumsalda görülebilen ışıkların perdelenmesi,

Kumsalın akşam 20:00 ile sabah 08:00 kadar kullanılmaması,

Kumsala araç ve hayvan sokulmaması,

Denize naylon, poşet, torba, şişe, çöp v.s. atılmaması,
24

Yavru deniz kaplumbağalarına elle temas edilmemesi ve taşınmaması,

Kumsalın 1 mil’lik deniz sahası içinde sürat motoru kullanılmaması,

Kumsalda gece eşya bırakılmaması, kumların kazılmaması ve kum alınmaması,

Kaplumbağa yuvalarını korumak amaçlı yerleştirilmiş tel kafeslere dokunulmaması,

Kumsalda kamp yapılmaması,

Balık ağlarına takılan deniz kaplumbağalarının denize geri bırakılması,

Lagün, kıyı balıkçılığının daha dikkatli yapılması ve balıkçıların bilgilendirilmesi
gerekmektedir.
. Bu kriterlere uyulması deniz kaplumbağalarının nesillerinin tükenmesi riskini azaltmış
olacaktır.
Bu bölge gibi yuvalama kapasitesi düşük olan alanların takip edilerek üreme alanı olarak
koruma altına alınıp alınmayacağı yeniden
değerlendirilmelidir.
Bir sonraki üreme
döneminde de takip edilerek yuvalama kapasitesinin net vortaya çıkarılması gerekmektedir.
İki ya da üç yıllık çalışmalar alanın kapasitesi hakkında daha doğru bilgiler verecektir.
Yuvaların işlenmiş olduğu harita Şekil 24’te sunulmaktadır.
25
Şekil 24. Demre kumsalı yuva dağılımı
26
5. KAYNAKLAR
Aymak C., Ergene Gözükara S. and Kaska Y. The Research on Populatıon of Sea Turtle
(Caretta caretta And Chelonıa mydas) Durıng Season 2002 And 2003 In Alata-Mersın,
Turkey. 2nd Mediterranean Conference (Kemer, Turkey, 4-7 May 2005)
Aymak C., Ergene Gözükara S., Katılmıs Y. Urhan R. and
Ucar A.
Invertebrate Infestatıon On Eggs Of The Loggerhead Turtle Caretta Caretta
And The Green Turtle Chelonıa Mydas In Alata, Turkey2nd Mediterranean Conference
(Kemer, Turkey, 4-7 May 2005)
Aymak C.,Ergene S. and Kaska Y, 2006, Abnormality and Albino Marine Turtle (Chelonia
Mydas) Hatchlings ın Mersin, Turkey. 3-8 April, 26 th Annual Symposium on Sea turtle
Biology and Conservation, Island of Crete, Greece, p47.
Atatür, M.K. (1979), Investigation on the Morphology and Osteology, Biotope and
Distribution in Anatolia of T. triunguis (Reptilia, Testudines), with Some Observations
on its Biology (in Turkish). Ege Üniversitesi Fen Fakültesi Monograf. İzmir Ser. No.,
18, 1-75.
Atatür, M.K. (1992), Türkiye Deniz Kaplumbağaları Biyolojileri ve Korunmaları, T.C. Tarım
ve Köyişleri Bakanlığı Su Ürünleri Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü, Bodrum, Yayın
No:8, 55s.
Baran, İ. (1990), Sea Turtles in Turkey, Marine Turtle Newsletter, 48, 21-22.
Baran, İ. ve Kasperek, M. (1989), Marine Turtles Turkey, Status Survay 1988 and
Recommendation for Conservation and management, Prepared by WWF, 128pp.
Baran, İ., Durmuş, H. ve Atatır, M.K. (1991), On Chelonia mydas (L.) (Reptilia: Chelonia)
Population of Mersin-Kazanlı Region, Doğa Tr. J. of Zoology, 15, 185-194.
Baran, İ., Durmuş, H., Çevik, E., Üçüncü, S. ve Canbolat, A.F. (1992), Türkiye Deniz
Kaplumbağaları Stok Tespiti, Doğa Tr. J. of Zoology, 16, 119-139.
Başoğlu, M. (1973), Sea Turtles and the Species Found Along the Coast of Neighboring
Countries, Türk Biyoloji Dergisi, 23, 12-21.
Başoğlu, M. (1973), A Preliminary Report on a Specimen of Soft-Shelled Turtle from
Southwestern Anatolia, Ege Üniversitesi Fen Fakültesi İlmi Rapor Ser. No., 172, 1-11.
Başoğlu, M. ve Baran, İ. (1982), Anadolu Sahillerinden Toplanan Deniz Kaplumbağası
Materyeli Üzerinde Kısa Bir Rapor, Doğa Bilim Dergisi, Ser. A, 6(2), 69-71.
Broderick, A. C. ve Godley, B. J. (1996), Population and Nesting Ecology of the Green
Turtle, Chelonia mydas and the Loggerhead Turtle, Caretta caretta, in Northern
Cyprus, Zoology in the Middle East, 13, 27-46.
Broderick, A.C. ve Godley, B.J. (1994), Marine Turtles in Northern Cyprus. Results from
Glasgow University Expeditions 1992-1993. Marine Turtle Newsletter, 67, 8-11.
Canbolat, A.F. (1990), Dalyan Kumsalı’nda Yuva Yapan Deniz Kaplumbağası, Caretta
caretta (Linnaeus, 1758) Üzerine İncelemeler, Yüksek Lisans Tezi. Hacettepe
Üniversitesi- Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara, 52s.
Canbolat, A.F. (1991), Dalyan Kumsalı (Muğla, Türkiye)’ında Caretta caretta (Linnaeus,
1758) Populasyonu Üzerine İncelemeler, Doğa-Tr. J. of Zoology, 15, 255-274.
Canbolat, A.F. (1997), Dalyan ve Patara Caretta caretta (Linnaeus, 1758) Deniz
Kaplumbağası Populasyonlarının Biyolojisi, Doktora Tezi. Hacettepe Üniversitesi- Fen
Bilimleri Enstitüsü, Ankara, 454s.
Canbolat, A.F. (1999), Köyceğiz- Dalyan ve Patara Özel Çevre Koruma Bölgeleri’ndeki
Kumsallarda Deniz Kaplumbağaları Populasyonlarının Araştırılması: Sonuç Raporu,
Çevre Bakanlığı Özel Çevre Koruma Kurumu Başkanlığı, Ankara, 73s.
Ergene S., Aymak C., Uçar A. H., 2006, Nesting Activity of the Marine Turtle (Chelonia
mydas And Caretta caretta) During 2005 ın Alata, Mersin-Türkiye, 3-8 April, 26 th
27
Annual Symposium on Sea turtle Biology and Conservation, Island of Crete, Greece,
p274.
Ergene S., Aymak C., Uçar A. H., 2006, Carapacial Scute Variation ın Loggerhead Turtles
and Green Turtles (Caretta Caretta And Chelonia Mydas). 3-8 April, 26 th Annual
Symposium on Sea turtle Biology and Conservation, Island of Crete, Greece, p54.
Ergene Gözükara S., Aymak C. ve Kaska Y. ,2003, Alata Kumsalı(Mersin)’nda Deniz
Kaplumbağa (Caretta caretta ve Chelonia mydas) Populasyonlarının İncelenmesi, I.
Ulusal Deniz Kaplumbağaları Sempozyumu, 4-5. Aralık (Sözlü Sunum).
Erk’akan, F. (1993), Nesting Biology of Loggerhead Turtles Caretta caretta L. on Dalyan
Beach, Muğla-Turkey, Biological Conservation, 66, 1-4.
Geldiay, R. (1983), Deniz Kaplumbağalarının (Caretta caretta caretta ve Chelonia mydas
mydas) Populasyonları ve Korunmaları ile İlgili Tedbirler Araştırmalar, TÜBİTAK.
Proje NO. WHAG-431,121s.
Geldiay, R. (1984), Türkiye’nin Ege ve Akdeniz Kıyılarında Yaşayan Deniz
Kaplumbağalarının (Caretta caretta caretta L. ve Chelonia mydas mydas L.)
Populasyonları ve Korunmaları ile İlgili Araştırmalar, Doğa Bilim Dergisi, A 8, 66-75.
Geldiay, R. ve Koray, T. (1982), Türkiye’nin Ege ve Akdeniz Kıyılarında Yaşayan Deniz
Kaplumbağalarının (Caretta c. caretta ve Chelonia m. mydas) Populasyonları ve
Korunmaları ile İlgili Tedbirler Üzerine Araştırmalar, TÜBİTAK. Proje No. WHAG431, 121s.
Geldiay, R., Koray, T. ve Balik, S. (1982), Status of Sea Turtle Populations (Caretta c.
caretta and Chelonia m. mydas) in the Northern Mediterranean Sea, Turkey, pp. 425434 In: K. Bjorndal (ed), Biology and Conservation of Sea Turtles, Smithsonian Inst.
Press, Washington, D.C.
Gidis, M. ve Kaska, Y. (2004), Population Size, Reproductive Ecology and Heavy Metals in
Eggshells of the Nile Soft-Shelled Turtle (Trionyx Triunguis) Around Thermal Lake
Kükürtlü (Sulphurous), Muğla-Turkey, Fresenius Environmental Bulletin, 13 (5), 405-412
Gramentz, D. (1986), Cases of Contamination of Sea Turtles with Hydrocarbons, U.N.ROCC
Info No:17, 25-27.
Gramentz, D. (1988), Involvement of Loggerhead Turtle with the Plastic, Metal and
Hydrocarbon Pollution in the Central Mediterranean, Marine Pollution Bulletin, 19(1),
11-13.
Groombridge, B. (1988), Marine Turtle Conservation in the Eastern Mediterranean Field.
Survay in Northern Cyprus. Final Report, WWF. Project 3852, Cambridge, UK.
Groombridge, B. (1990), Marine Turtles in the Mediterranean: Distribution, Population
Status, Conservation, Council of Europe, Nature and Environment Ser. No. 48, 98pp.
Hathaway, R.R. (1972), Sea Turtles Unanswered Questions About Sea Turtles in Turkey,
Balık ve Balıkçılık. 20, 1, 1-8.
Hays, G.C., Godley, B.J. ve Broderick, A.C. (1999), Long-term Thermal Conditions on the
Nesting Beaches of Green Turtles on Ascension Island, Mar Ecol Prog Ser, 185, 297–
299.
Ilgaz, Ç. ve Baran, İ. (2001). Reproduction Biology of the Marine Turtle Populations in
Northern Karpaz (Cyprus) and Dalyan (Turkey), Zoology in the Middle East, 24, 35-44.
Jacobson ER (1987) Reptile. In: HArkness JE (ed) Veterinary Clinics of North America:
Small Animal Practise. Saunders Company, Philadelphia:1203-1225
Kaska, A., Başkale, E. ve Kaska, Y. (2001), Deniz Kaplumbağa Yuva Yerlerinin
Değiştirilerek Korunması. IV. Ulusal Ekoloji Kongresi, Bodrum- Muğla, 5-8 Ekim
2001.
Kaska, Y (2001) The need for sea turtle rescue center in Turkey; a preliminary work.
Proceedings of the 21th International Sea Turtle Symposium. Philedelphia-USA
28
Kaska, Y. (1993), Kızılot ve Patara Caretta caretta Populasyonunun Araştırılması, Yüksek
Lisans Tezi, D.E.Ü. Fen Bilimleri Enstitüsü, İzmir, 28s.
Kaska, Y. (1998), Studies on the Embryology, Ecology and Evolution of Sea Turtles in the
Eastern Mediterranean, PhD Thesis, Glasgow University, UK.
Kaska, Y. (2000a), Predation Pattern of Loggerhead and Green Turtle Nests in the Eastern
Mediterranean and its Possible Effect on Sex Ratio, Isr. J. Zool., 46, 343-349.
Kaska, Y. (2000b), Genetic structure of mediterranean Sea turtle populations. Tr. Journal of
Zool., 24, 191-197.
Kaska, Y. (2001), Comparison of Sea Turtle Populations on Developed and Undeveloped
Beaches of Turkey, First Mediterranean Conference on Marine Turtles, Roma-Italy, 2428 Ekim 2001.
Kaska, Y., Downie, J.R., Tippett, R. ve Furness, R. (1998), Natural Temperature Regimes for
Loggerhead and Green Turtle Nests in the Eastern Mediterranean, Can. J. Zool., 76,
723–729.
Kaska, Y. (2004). Deniz kaplumbağalarını koruma planı projesi. Muğla-Dalaman
Bölgesi’ndeki kıyı ve sulak alan ekosistemlerinin araştırılması II. alt projesi. T.C.
Çevre ve Orman Bakanlığı, Ankara.
Kasparek, M. (1993), Marine Turtle Conservation in the Mediterranean. Marine Turtles in
Egypt. Phase I. Survey of the Mediterranean Coast between Alexandria and El Salum,
Unpublished Report to MEDASSET and RAC/SPA.
Kasparek, M. (1995), The Nesting of Marine Turtles on the Coast of Syria. Zoology in the
Middle East, 11, 51-62.
Lutz, P.L. ve Musick, J.A. (1997), The Biology of Sea Turtles, CRC Press, New York..432pp.
Magnuson, J.J., Bjorndal, K.A., Dupaul, W.D., Graham, G.L., Owens, D.W., Peterson, C.H.,
Pritchard, P.C.H., Richardson, J.I., Saul, G.E., West, C.W.(1990): Decline of the sea
turtles: causes and prevention. National Research Council, National Academy Press,
Washington.
Moody, K. (1996), The Effects of Nest Relocation on Hatching and Emergence Success of
Caretta caretta, Program of 16th Annual Symposium on Sea Turtle Conservation and
Biology.
Raymond, P.W. (1984), The Effects of Beach Restoration on Marine Turtles Nesting in South
Brevard County, Florida, Unpublished Master Thesis, University of Central Florida,
Orlando, 112pp.
Ripple, J. (1996), Sea Turtles. ISBN I- 9004555-00-5, Colin Baxter Photography Ltd.
Grantown-on-spey, Scotland, 84pp.
Sak, S. ve Baran, İ. (2001), Research on the Sea Turtle Population of Belek Beach, Turk. J.
Zool., 25, 361-367.
Swimmer, J. (1994), Comparison of in Situ and Relocated Loggerhead Sea Turtle Nests at
Projeto Tamar, Bahia, Brazil, In Proceedings of 13th Annual Symposium on Sea Turtle
Biology and Conservation.
Taşkın, N. ve Baran, İ. (2001), Reproductive Ecology of the Loggerhead Turtle, Caretta
caretta, at Patara, Turkey, Zoology in the Middle East, 24, 91-100.
Türkozan, O. (1998), Research on the Marine Turtle Populations of Fethiye and Kizilot
Beaches, Ph. D. Thesis, Dokuz Eylul University, Izmir-Turkey.
Türkozan, O. (2000), Reproductive Ecology of the Loggerhead Turtle, Caretta caretta, on
Fethiye and Kizilot Beaches, Turkey, Chelonian Conservation and Biology, 3(4), 686692.
Türkozan, O. ve Baran, İ., (1996), Research on the Loggerhead Turtle, Caretta caretta, of
Fethiye Beach, Tr. J. of Zoology, 20, 183-188.
29
Yerli, S. ve Demirayak, F. (1996), Türkiye’de Deniz Kaplumbağaları ve Üreme Kumsalları
Üzerine Bir Değerlendirme, DHKD, İstanbul, 238 s.
Yerli, S.V. (1990), Patara Kumsalı (Antalya)’na Yuva Yapan Deniz Kaplumbağaları (Caretta
caretta Linnaeus) Üzerine İncelemeler, Hacettepe Fen ve Müh. Bil. Dergisi, 11, 133143.
Yerli, S.V. ve Canbolat, A.F. (1998), Özel Çevre Koruma Bölgeleri’nde (Köyceğiz-Dalyan,
Patara, Fethiye-Çalış, Belek, Göksu Deltası) Deniz Kaplumbağalarının Korunmasına
Yönelik Yönetim Planı İlkeleri, Çevre Bakanlığı ÖÇKKB Yayını, ISBN 975-7347-434, Ankara, 82s.
Zapata AG, Varas A, Torroba M (1992) Seasonal- Variations in the Immune- System of
Lower-Vertabrates. Imunology Today 13:142-147
30
PROJE EKİBİ
Antalya İl Çevre Müdürlüğü
Yüklenici Firma: Akademi Çevre Danışmalık ve Taaahhüt
DEMRE KUMSALI ARAŞTIRMA EKİBİ
Prof.Dr. Serap ERGENE
Dr. Erol KODAK
Ar.Gör. Cemil AYMAK
Uzman Biyolog Arzu KARAHAN
Uzman Biyolog Nurullah GENÇ
Biyolog Nebi Şengezer
Sertan Çevik
Pınar Küce
31